- TIẾP NHẬN VĂN HÓA DÂN GIAN. - TRONG TIỂU THUYẾT NGUYỄN BÌNH PHƢƠNG. - LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Văn học Việt Nam. - Chuyên ngành: Văn học Việt Nam Mã số: 60 22 01 21. - Qua đây, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đặc biệt đến nhà văn Nguyễn Bình Phương, người đã có những sáng tác độc đáo, những chia sẻ, giải đáp nhiệt tình giúp tôi hoàn thành luận văn này.. - Mối quan hệ VHDG và văn học. - Tiếp nhận VHDG trong văn học viết. - Hành trình sáng tác và tiền đề tiếp nhận VHDG trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phƣơng. - Hành trình sáng tác Nguyễn Bình Phương. - Tiền đề cho sự tiếp nhận VHDG trong tiểu thuyết Nguyễn Bình PhươngError! Bookmark not defined.. - Chƣơng 2: THẾ GIỚI – CON NGƢỜI TRONG TIỂU THUYẾT NGUYỄN BÌNH PHƢƠNG VÀ SỰ TÁI TẠO HỆ GIÁ TRỊ VHDGError! Bookmark not defined.. - Thế giới trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phƣơng và việc tiếp nhận VHDGError! Bookmark not defined.. - Chƣơng 3: PHƢƠNG THỨC TIẾP NHẬN VHDG TRONG TIỂU THUYẾT NGUYỄN BÌNH PHƢƠNG. - Vận dụng tích truyện dân gian. - Sáng tạo mới tích truyện dân gian. - Sử dụng ngôn ngữ mang tính chất dân gian. - Những đặc sắc và ý nghĩa việc tiếp nhận VHDG của Nguyễn Bình PhƣơngError! Bookmark not defined.. - Ý nghĩa của việc tiếp nhận VHDG trong tiểu thuyết Nguyễn Bình PhươngError! Bookmark not defined.. - Nhà xuất bản Đại học Quốc Gia Khoa học Xã hội Nghiên cứu văn học VHDG. - Mối quan hệ giữa văn học dân gian và văn học viết không phải là một vấn đề mới. - Nó xuất hiện ngay từ những ngày đầu hình thành văn học viết. - Là hai loại hình nghệ thuật khu biệt tương đối trong tất cả các tiêu chí và cách thức phân loại, văn học dân gian và văn học viết có sự tương tác đa chiều mà có thể nhận ra dễ dàng chiều ảnh hưởng từ văn học dân gian đến văn học viết là trội hơn. - Tương tác giữa văn học dân gian và văn học viết là một tất yếu và tiếp nhận văn học dân gian vào văn học viết cũng là một quy luật dĩ nhiên của tiến trình lịch sử. - Văn học dân gian với đặc tính nguyên hợp nên được nhìn nhận trong tổng thể VHDG (VHDG) khi xét đến tác động của nó tới văn học thành văn.. - Từ việc đơn thuần chỉ ra các yếu tố dân gian thuộc phạm vi hình thức (như motif, hình ảnh, cốt truyện, ngôn ngữ, thể loại. - thì gần đây, bổ sung nội hàm khái niệm VHDG, người ta đã nhìn sâu hơn đến chiều kích tư tưởng, tinh thần (như tín ngưỡng, các nghi lễ, tập quán dân gian) thể hiện trong các sáng tác văn học. - Tuy nhiên dù ở góc độ nào, có thể thấy hầu hết các công trình mới chỉ dừng lại ở mục đích nhấn mạnh vai trò chất nền của VHDG đối với văn học viết, tức mới chỉ ra chiều tác động của VHDG mà chưa đánh giá đúng mức vai trò chủ thể tiếp nhận ở đây là những người sáng tác văn học viết. - Trước kho tàng VHDG vô cùng phong phú, mỗi nhà văn tiếp nhận đến đâu, tiếp nhận như thế nào và thể hiện “tri thức dân gian” ra sao lại tùy thuộc vào tài năng và cá tính của tác giả, đấy chính là một vấn đề cần được đào sâu hơn nữa.. - Trong tiến trình văn học Việt Nam hiện đại, ảnh hưởng VHDG đến tác phẩm văn học ở nhiều cấp độ khác nhau đã không còn quá mới mẻ. - Ngay từ trước Cách mạng Tháng Tám, truyện “cổ tích văn học” đã xuất hiện khá ấn tượng với những tên tuổi như Tô Hoài (Trê và Cóc, Ông Trạng Chuối). - Tuy nhiên, đáng nói là phần nhiều những áng truyện cổ tích văn học ấy lại chú trọng bảo tồn cốt lõi folklore truyền thống, thường chuyên chở những bài học đạo đức khuyên răn như mục tiêu, do vậy nó mang hơi hướng văn học “chức năng” và dường như ưu tiên cho thiếu nhi hơn.. - Nhóm sáng tác này đặt cạnh sáng tác dân gian thực sự không có quá nhiều khác biệt, nên có thể coi đây là một mức tiếp nhận đơn giản nhất, sơ khai nhất VHDG của văn học viết.. - Quá trình tiếp biến văn hóa này diễn ra xuyên suốt và liên tục trong lịch sử văn học, nhưng phải đến “Làn sóng Đổi mới” cuối thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, tiếp nhận VHDG trong văn học viết mới được đẩy lên cao thành một trào lưu, một xu hướng, một phương pháp thực sự đem lại giá trị nhiều mặt trong văn chương. - như đồng chí Trường Chinh từng phát biểu, mà đơn thuần nó chỉ là một phương thức mới trong sáng tạo văn học.. - Rất nhiều nhà văn đương đại đã thành công và khẳng định tên tuổi với thử nghiệm đó như Võ Thị Hảo, Nguyễn Huy Thiệp, Tạ Duy Anh, Lê Minh Hà, Nguyễn Xuân Khánh, Nguyễn Bình Phương… Không phải ngẫu nhiên mà hầu hết những tác phẩm văn học đang được đánh giá cao như Hồn trinh nữ, Nàng tiên xanh xao (Võ Thị Hảo), Con gái thủy thần, Trương Tri, Những ngọn gió Hua Tát (Nguyễn Huy Thiệp), Đi tìm nhân vật (Tạ Duy Anh), Mẫu thượng ngàn (Nguyễn Xuân Khánh), Sự tích những ngày đẹp trời (Hòa Vang), Ngày xưa, cô Tấm… (Lê Minh Hà), Người đi vắng, Những đứa trẻ chết già, Ngồi (Nguyễn Bình Phương)…. - Nguyễn Bình Phương không còn là một cái tên xa lạ trong giới nghiên cứu, phê bình nhưng số lượng độc giả biết đến anh lại phần nào khiêm tốn. - Nguyễn Bình Phương đến với thơ trước văn xuôi và rồi anh nhanh chóng khẳng định ngòi bút đa tài với thành công trên tất cả các thể loại. - Văn của Nguyễn Bình Phương dày đặc những tri thức dân gian, đôi khi trừu tượng, kín đáo, đôi lúc rành rọt kể chuyện Xa xửa xa xưa, cô Tấm dịu hiền…. - Những trang viết đầy biến cố, đẫm máu và nước mắt của Nguyễn Bình Phương phần nào được cân bằng chính nhờ những “giấc mơ cổ tích” ấy. - Thú vị hơn nữa nếu người đọc nhận ra Nguyễn Bình Phương đã khéo léo đưa vào tác phẩm của anh những nét VHDG đặc trưng nhất của vùng bán sơn địa Thái Nguyên, vùng đất linh thiêng, “cõi khổ đau, bí ẩn và huyền hoặc” này.. - Đặc biệt, tiếp nhận VHDG trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương mới mẻ so với các hình thức tiếp nhận thường thấy, không chỉ là “giả huyền thoại – giả cổ tích”, không hoàn toàn là “truyện cũ viết lại”, cũng không hẳn là kiểu “truyện lồng truyện” nếu xét trên tiêu chí và cách thức phân loại thông thường. - Dường như vượt khỏi những khuôn thức đó, tiếp nhận VHDG trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương cần một định danh mới. - Nó thể hiện một cấp độ tiếp nhận mới, tưởng như mờ nhạt nhưng lại vô cùng sâu sắc và ấn tượng. - Đặc biệt, không chỉ tiếp nhận đơn thuần, Nguyễn Bình Phương còn sáng tạo lại VHDG khiến người đọc như được lạc vào thế giới cổ tích phiêu lưu, kỳ ảo với nhân vật cổ tích nhiều khi lại chính là những con người của thế kỷ XXI.. - Với tất cả lí do đó, chúng tôi lựa chọn vấn đề “Tiếp nhận VHDG trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phƣơng” làm đề tài cho luận văn của mình, với kì vọng mang đến những phát hiện mới, hướng nghiên cứu mới đối với tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương cũng như vấn đề tiếp nhận VHDG trong văn học Việt Nam đương đại.. - Lịch sử nghiên cứu tiếp nhận VHDG trong văn học viết. - Trong khuôn khổ luận văn, chúng tôi chỉ lược lại một cách khái quát lịch sử nghiên cứu vấn đề tiếp nhận VHDG trong văn học viết ở Việt Nam. - Ngay từ những công trình đồ sộ đầu tiên về văn học dân gian Việt Nam: Văn học dân gian Việt Nam (giáo trình. - Tìm hiểu tiến trình văn học dân gian Việt Nam – Cao Huy Đỉnh, NXB KHXH – năm 1974…các nhà nghiên cứu kỳ cựu ít nhiều đã có đề cập đến mối quan hệ và quy luật tương tác giữa văn học dân gian và văn học viết.. - Chu Xuân Diên với bài nghiên cứu Nhà văn và sáng tác dân gian đăng trên Tạp chí NCVH, số 1, năm 1966 đã nhấn mạnh vai trò to lớn của các sáng tác dân gian trong sự phát triển của văn học viết, gián tiếp thông qua bồi đắp tâm hồn, tư tưởng của nhà văn. - Bài viết của Lê Kinh Khiên cũng đã đặt ra được những vấn đề mới cho đến nay vẫn còn giá trị là Một số vấn đề lý thuyết chung về mối quan hệ văn học dân gian – văn học viết. - Trên cơ sở lịch sử văn học dân tộc, bài viết đã nhìn ra những quy luật tác động và chỉ ra những bước cụ thể khi muốn khảo sát ảnh hưởng của văn học dân gian trong tác phẩm văn học viết.. - Gần đây hơn, Võ Quang Trọng với công trình nghiên cứu khá công phu Vai trò của văn học dân gian trong văn xuôi Việt Nam hiện đại (Nxb KHXH) năm 1997 đã có những nghiên cứu mới trong vấn đề này. - Tác giả đã chỉ ra vai trò văn học dân gian cụ thể về các mặt cấu trúc, thể loại và phong cách dân gian trong văn xuôi hiện đại. - Công trình đã có cái nhìn khá toàn diện về tiếp nhận văn học dân gian trong văn xuôi hiện đại.. - Nguyễn Bình Phương (2004), Bả giời, Nxb Quân đội nhân dân.. - Nguyễn Bình Phương (1999), Vào cõi, Nxb Thanh niên.. - Nguyễn Bình Phương (2013), Những đứa trẻ chết già, Nxb Trẻ.. - Nguyễn Bình Phương (1996), Khách của trần gian, Nxb Văn học.. - Nguyễn Bình Phương (2013), Người đi vắng, Nxb Tổng hợp TP HCM 10. - Nguyễn Bình Phương (2000), Trí nhớ suy tàn, Nxb Tổng hợp TP HCM 11. - Nguyễn Bình Phương (2005), Thoạt kỳ thủy, Nxb Văn học.. - Nguyễn Bình Phương (2006), Ngồi, Nxb trẻ.. - SÁCH NGHIÊN CỨU. - Trần Lê Bảo (2011), Giải mã văn học từ mã văn hóa, Nxb ĐHQG HN.. - Chu Xuân Diên (2004), Mấy vấn đề văn hóa và văn học dân gian Việt Nam, Nxb Văn nghệ TP HCM.. - Cao Huy Đỉnh (1976), Tìm hiểu tiến trình văn học dân gian Việt Nam, Nxb KHXH 22. - Đỗ Đức Hiểu – Nguyễn Huệ Chi – Phùng Văn Tửu – Trần Hữu Tá (2003), Từ. - điển văn học (bộ mới), Nxb Thế giới. - Trần Nho Thìn (2008), Văn học Trung đại Việt Nam dưới góc nhìn văn hóa, Nxb Giáo dục.. - Vũ Quang Trọng (1997), Vai trò của văn học dân gian trong văn xuôi Việt Nam hiện đại, Nxb KHXH, Hà Nội.. - Lại Nguyên Ân (1992), Thần thoại, văn học, văn học huyền thoại, Tạp chí NCVH, số 53.. - Trần Văn Ban (2011), Kiểu nhân vật ám ảnh trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương, Tạp chí Khoa học ĐHSP TP HCM, số 11, tr.27 – 35.. - Trần Văn Ban (2012), Ngôn ngữ và giọng điệu trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương, Tạp chí Nghiên cứu Khoa học, số 10, tr.36 – 38.. - Chu Xuân Diên (1969), Vấn đề nghiên cứu văn học dân gian hiện đại, Tạp chí Văn học, số 4.. - Nguyễn Thị Phương Diệp (2010), Nghệ thuật tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương, Luận văn thạc sĩ, Trường ĐH KHXH &. - Đoàn Ánh Dương (2008), Nguyễn Bình Phương – “lục đầu giang” tiểu thuyết, Tạp chí NCVH, số 4, tr.63 – 82.. - Hoàng Cẩm Giang (2011), Sự xâm nhập và tái sinh của một số mô thức tự sự dân gian trong văn xuôi Việt Nam từ 1986 đến nay, Tạp chí VHDG, số 1.. - Hoàng Cẩm Giang (2013), Các khuynh hướng phát triển của tiểu thuyết Việt Nam đầu thế kỷ XXI từ góc nhìn cấu trúc thể loại, Luận án tiến sĩ, Trường ĐH KHXH&NV.. - Nguyễn Diệu Hạnh (2011), Đặc điểm tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương trong tiến trình đổi mới tiểu thuyết Việt Nam đương đại, Luận văn thạc sĩ, Trường ĐH KHXH&NV.. - Nguyễn Thị Thu Huyền (2012), Khuynh hướng hiện thực huyền ảo trong sáng tác Nguyễn Bình Phương, Luận văn thạc sĩ, Trường ĐH KHXH&NV.. - Lê Kinh Khiên (1980), Một số vấn đề lý thuyết chung về mối quan hệ văn học dân gian và văn học viết, Tạp chí NCVH, số 1.. - Bakhtin (1980), Một số khía cạnh phương pháp luận cần chú ý khi nghiên cứu văn học quá khứ (Vương Trí Nhàn dịch), Tạp chí NCVH, số 4.. - Vũ Thị Phương (2008), Những cách tân nghệ thuật trong tiểu thuyết Nguyễn Bình Phương, Luận văn thạc sỹ, Trường ĐHKHXH&NV.. - một hành trình bền bỉ cách tân tiểu thuyết của Nguyễn Bình Phương, Khóa luận tốt nghiệp, Trường ĐH HXH&NV.. - Nguyễn Thị Như Trang (2010), Huyền thoại từ văn học dân gian đến tiểu thuyết tân huyền thoại thế kỷ XX – những biến đổi trong cấu trúc tự sự, Tạp chí VHDG, số 4, tr. - Phạm Thị Trâm (2002), Vai trò của văn học dân gian trong sáng tác một số nhà văn hiện đại”, Luận án tiến sĩ, Trường ĐH KHXH&NV.. - Phạm Thị Ngọc Trâm (1998), Truyện cổ dân gian – khởi điểm cảm hứng sáng tạo của nhà văn, Tạp chí VHDG, số 10, tr.71 – 72.. - Phạm Xuân Thạch (2006), Tiểu thuyết như là trạng thái tìm kiếm ý nghĩa của đời sống – đọc Ngồi của Nguyễn Bình Phương, NXB Đà Nẵng 2006, (Báo Văn Nghệ, số 45.. - Văn Bảy (2013), “Ngồi” của Nguyễn Bình Phương – tiểu thuyết “hướng nội”. - Nguyễn Đình Chú (2010), Mối quan hệ giữa văn học dân gian với văn học viết trong lịch sử văn học dân tộc, http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/, 12/08/2010.. - Nông Hồng Diệu (2005), Nguyễn Bình Phương – Văn học mênh mông như cuộc sống, http://chuyentrang.tuoitre.vn, 18/11/2005.. - Nông Hồng Diệu (2013), Nguyễn Bình Phương – Sống bình thường viết không bình thường, http://www.tienphong.vn/van-nghe/, 11/08/2013.. - Lam Điền, Nhà văn Nguyễn Bình Phương, không thể tẩy xỏa lịch sử giữ nước, http://m.tuoitre.vn/. - Thu Hà (2004), Nguyễn Bình Phương với thói quen quan sát người điên, http://giaitri.vnexpress.net/, 05/08/2014.. - Nguyễn Quang Huy, Thử dẫn vào nghiên cứu văn học từ góc nhìn cổ mẫu (archétype), http://tapchisonghuong.com.vn/, 23/07/2012. - Nguyễn Thị Tuyết Nhung, Nguyễn Huy Thiệp – hợp lưu giữa nguồn mạch dân gian và tinh thần hiện đại, http://vns.hnue.edu.vn/. - Trần Đức Ngôn, Các hình thức tương tác cơ bản giữa văn học dân gian và văn học viết, http://huc.edu.vn/.. - Hồng Thanh Quang, Bản chất văn học là ký ức, http://antgct.cand.com.vn/. - Đoàn Cầm Thi, Sáng tạo văn học: giữa mơ và điên, đọc Thoạt kỳ thủy của Nguyễn Bình Phương, http://giaitri.vnexpress.net/