Pht trin du lch nng thn nc ta hin nay

Bi Xun Nhn
TS, Ph Hiu trng Trng i hc Thng mi, H Ni
(Cp nht: 14/9/2009)

TCCS - Pht trin nng nghip, nng thn v nng cao i sng nng dn ang tr thnh vn
c quan tm hng u hin nay ca ng v Nh nc ta. y cng l ch c rt nhiu
nh nghin cu quan tm v cho rng vi nng dn, cn phi c cch nhn mi ph hp hn v
h cn c i x nh l nhng doanh nghip nng thn. Trong qu trnh pht trin hin nay,
khi t liu sn xut quan trng trong nng nghip l t ai ang b thu hp, nhng ch cho cc
d n cng nghip, dch v th vic pht trin du lch nng thn ti nhng a phng c nhiu
tim nng du lch cn c quan tm hn gp phn gii quyt vic lm, to ngun thu nhp t
dch v cho nng dn.
1 - V s ra i v pht trin ca du lch nng thn trn th gii
Khi nim du lch nng thn manh nha cng vi s hnh thnh ca ngnh ng st chu u. Tuy
nhin, cho mi n nhng nm u ca thp nin 80 th k XX, du lch nng thn mi c xem l mt
loi hnh du lch v ph bin hu ht cc quc gia chu u nh Php, Hung-ga-ri, Bun-ga-ri, H Lan,
an Mch, Thy in... Lc by gi, khi nim du lch nng thn c quan nim tng ng vi cc
loi hnh du lch nng tri, du lch di sn, du lch xanh, du lch nh ngh nng thn... S khc bit v
du lch nng thn cc quc gia pht trin v quc gia ang pht trin l ch: ti cc quc gia ang
pht trin, ngi ta xem du lch nng thn l a dng ha thu nhp t nng nghip, gp phn chng i
ngho, pht huy sc mnh ni lc ca cng ng, bo tn cc gi tr bn sc vn ha truyn thng v
bo v mi trng. V vy, du lch nng thn cc nc ny pht trin theo chiu rng. Cn cc quc
gia pht trin th loi hnh du lch ny li pht trin theo
chiu su m nguyn nhn chnh l do cc khu vc nng
thn ngy cng b thu hp li.
Du lch nng thn c trc du lch sinh thi,
nhng du lch nng thn t c bit n,
Php, B Du lch pht trin a dng ha cc loi
v ch l ngun thu nhp thm ca cc
hnh du lch (nh du lch bi bin v du lch nng thn)
trang tri, cn du lch sinh thi pht trin
thu ht du khch nc ngoi. Trong thi gian ti, ti Php mnh n mc tr thnh mt hin tng
c khong 300 im cc vng nng thn s c la
ca ngnh du lch.
chn thc hin cc d n lp t cc thit b, pht trin
cc phng tin giao thng cng cng nhm thu ht
khch du lch quc t.
Trung Quc, t nm 1990, chnh ph tuyn b mt chng trnh du lch nng thn nhm mc ch
chng i ngho ti mt s tnh nh Vn Nam, Qung ng... Cc im du lch ti nhng khu vc nng
thn rng ln ca Trung Quc hng nm tip n 300 triu khch du lch, t doanh thu 40 t NDT (5,13 t
USD). Theo cc s liu chnh thc ca Tng cc Du lch Trung Quc, 30 im du lch nng thn quanh
Thng Hi n 3,91 triu khch du lch trong nm 2006, tng 86% so vi nm 2005; hng nm c
khong 60 triu du khch t khu vc thnh th chn n cc vng nng thn trong "3 tun ngh vng" vo
thng 5, thng 10 v thi gian din ra L hi Ma xun.
Nht Bn, t nm 1995, B Nng Lm Thy sn thit lp chng trnh nh ngh nng thn khp
trn t nc. Cc nh ngh nng thn ny ch yu do cc nng h c th hay da vo trang tri. Du
khch c phc v cc dch v n ngh ti cc nh ngh nng thn hoc tham gia cc hot ng hng
ngy y nh trng trt, gt hi, cu c...
Hn Quc, du lch nng thn bt u vo nm 1984 t mt d n ca chnh ph nhm tng thu nhp
cho nng dn. Nhiu lng qu Hn Quc trc y vn ngho nn, nh chng trnh ny m b mt
thay i hn, thu nhp ca nng dn tng ln ng k.
Thi Lan, t lu chnh ph c chnh sch khuyn khch u t pht trin du lch nng thn theo m
hnh cc trang tri hoc cc khu lng khp kn, c y cc dch v phc v du khch. T nm 1997,
du lch nng thn pht trin kh nhanh, thu ht nhiu du khch ni a v quc t.

Ngoi ra, du lch nng thn cn c hu ht cc quc gia trn th gii nh M, -xtry-li-a, Ca-na-a,
Lat-vi-a, Ty Ban Nha, In--n-xi-a, N-pan, n ... ng ch l Anh, Php, c v o l nhng
quc gia thng tr th trng du lch nng thn ton cu vi hng ngn doanh nghip kinh doanh loi hnh
du lch ny mi nc.
Do nhng iu kin kinh t, x hi, t nhin khc nhau, nn hnh thc du lch nng thn cng khc nhau
theo tng vng, quc gia, lnh th. Chng hn, -xtry-li-a, du lch nng thn ch yu da vo cc
trang tri ln; Nht Bn, hnh thc du lch ch yu l cc nh ngh thn thin nng thn; Hn Quc,
du lch nng thn c t chc theo cc trang tri nh; i Loan, du lch nng thn c t chc theo
nhm s thch ca cng ng; Trung Quc v n l nhng quc gia c nhiu lng nn du lch nng
thn c t chc theo quy m lng. Pht trin du lch nng thn s gp phn bo tn di sn v bo v
mi trng; gim ngho thng qua pht trin kinh k nng thn, pht trin ngnh, ngh; gip pht trin
du lch sinh thi v cc loi hnh du lch khc; gio dc, hun luyn v tng cng k nng cho cng
ng; to vic lm cho ph n v s dng sn phm a phng, gip pht trin nng nghip sinh thi.
Du lch nng thn c cc c im cn bn sau: (1) Nn tng ca du lch nng thn l nng nghip; (2)
M hnh du lch nng thn c th thay i theo thi gian v khng gian cho ph hp vi tnh hnh; (3) Du
lch nng thn khng cnh tranh vi cc loi hnh du lch khc, s pht trin ca cc ngnh khc l tin
cho du lch pht trin. Tuy nhin, s cnh tranh trong ngnh th rt ln; (4) D pht sinh nhng hnh
thi bin tu ca du lch nng thn; (5) C tnh lin ngnh v lin vng cao.
T nhng c im trn, pht trin du lch nng thn phi bo m cc nguyn tc sau: Bo m tnh
cng bng cho cc ch th tham gia; em li li ch cho ngi dn a phng v pht huy ni lc
tng a phng; bo tn, pht huy vn di sn v bo v mi trng; lun i mi v to s khc bit;
tng cng mi lin kt theo chiu dc v chiu ngang lm phong ph thm sn phm; gi gn bn
sc, xy dng hnh nh p trong lng du khch.
Tuy xut hin trc du lch sinh thi, nhng du lch nng thn t c bit n, bi sc nh hng ca
du lch nng thn by gi ch mc cc hot ng
trong trang tri v c coi nh l mt ngun thu nhp
ng bng sng Cu Long hin c 21
thm ca cc trang tri. Trong khi , du lch sinh thi ra
im du lch mit vn, thu ht rt ng
i trong bi cnh hnh thnh nhng loi hnh du lch c
khch trong nc v nc ngoi.
trch nhim vi mi trng. Du lch sinh thi thu ht s
quan tm ca nhiu t chc bo tn thin nhin v ca
nhiu quc gia th gii. Du lch sinh thi pht trin mnh
n mc tr thnh mt hin tng ca ngnh du lch. Khng dng li , tip ni cc loi hnh du lch
c trch nhim vi mi trng l cc loi hnh du lch c trch nhim vi cng ng ra i, t chng
ta c cc khi nim du lch chng i ngho, du lch bn a, du lch cng ng... v khi nim du lch bn
vng ra i.
2 - Nng thn Vit Nam v tim nng pht trin du lch nng thn
Khu vc nng thn c khong 75% dn c ang sinh sng, c din tch t chim trn 92% din tch
lnh th Vit Nam. Thu nhp bnh qun u ngi khu vc nng thn thp hn dn c thnh ph
khong 2,5 ln v khong cch thu nhp ngy cng c xu hng gia tng. Tnh trng thiu vic lm, tht
nghip nng thn cng cao hn thnh th khong 7 triu ngi. Mi nm, khu vc ny c hn 1 triu
ngi c b sung thm vo lc lng lao ng, hng chc nghn ngi dn di c t pht ra thnh
ph v n nhng a phng c nhiu t rng khai hoang, mong tm cuc sng tt p hn. Vic di
c ny lm yu c cu x hi vng nng thn, gia tng nn ph rng, v tng thm p lc thnh ph
v cc mt kinh t, x hi, mi trng. S yu km ca khu vc nng thn cn th hin c kt cu h
tng nh h thng ng s, cung cp nc ti, tiu, cung cp in v thng tin...
V nng nghip: Nng nghip l hot ng chnh ca kinh t nng thn, chim 68% tng gi tr sn
phm (GDP) nng thn. Lut t ai nm 1993 to lp c s php l h nng dn l n v sn
xut nng nghip t ch, v nh , to ra ng lc nng cao sn xut, bo m an ton lng thc
cho hu ht ngi dn. Nng nghip, c bit l sn xut go, hin nay ang ng gp nhiu cho xut
khu. Tuy nhin, thu nhp bnh qun ca nng dn vn cn rt thp. Hu ht nng dn khng c vic
lm, v c t t ai (trung bnh c 0,5 ha/h), rung t li b chia thnh rt nhiu mnh nh. C kh ha
nng nghip pht trin rt chm. Tng t, c nhiu vic phi lm ci thin ging cy trng, vt nui
v p dng k thut canh tc hin i. Do vy, nu so snh vi nng nghip ca cc nc ng - Nam
khc nh Thi Lan v Phi-lip-pin th nng nghip Vit Nam khng hiu qu v khng c tnh cnh tranh.

S tip cn ca Vit Nam vi thng mi th gii ngy cng su rng lm cho vic khc phc nhng
thiu st ny l i hi rt cp thit.
V cng nghip, dch v nng thn: Khu vc cng nghip, dch v nng thn cn yu, nhng c
nhiu tim nng pht trin. Do cng nghip cha pht trin nn cht lng go xut khu t Vit Nam
thp do h hi trong qu trnh ch bin; chi ph sn xut ng ma cao hn cc nc khc; lng ph
trong bo qun, ch bin rau qu. Hn na, qu nhiu nh my ch bin li t thnh ph, iu ny c
ngha l chi ph nhiu cho vic vn chuyn nng sn nguyn liu t nng thn v khu vc nng thn
khng c thm vic lm do cc nh my ch bin sn phm khng gn ni c ngun nguyn liu.
Mt tim lc ng k nhiu vng nng thn l truyn thng lm hng th cng, nh sn xut gm
s, hng dt, ng, da, sn mi, my tre v nn... Cc mt hng ny tuy c tim nng pht trin, nhng
cha c quan tm v u t ng mc. Cc ngnh dch v tng i yu nng thn do kh khn
trong vn chuyn v nhu cu ca a phng thp. Du lch c thit lp nh l mt ngun thu nhp
v l cng vic ng k vi vng nng thn c th. Du lch c tim nng mang li li ch trn phm vi
rng hn, nu c pht trin mt cch bn vng.
nc ta cho n nay, khi nim du lch nng thn vn cha c nhc ti trong cc vn bn php l,
mc d nc ta c tim nng ln pht trin du lch nng thn. Vi phong cnh thin nhin p, a
hnh a dng gm ni i, sng sui, bin o, hang ng, h ng, thc vt phong ph, vng nng thn
vi nhng lng qu c knh vng Bc B, nhng nt vn ha truyn thng c sc, nhng vng t c
lch s hnh thnh lu i, ni lu gi nhiu di tch lch s v truyn thng vn ha tp tc ca ngi
xa, nhng cnh ng bt ngt, ph nhiu Nam B... l nhng iu kin cn v nc ta pht
trin du lch nng thn. Ngi Vit Nam nhn hu, thy chung, yu chung ha bnh v giu lng mn
khch cng vi i bn tay kho lo, tr thng minh, nhy bn v giu lng qu cm, lm nn nhng
nt vn ha truyn thng c sc Vit Nam t chnh tm hn mc mc y ca mnh. Lng qu vi nhng
hot ng ca ngh nng, nhng ngh th cng kim sng hng ngy ca ngi dn c ng, l c mt
ti nguyn ln ca du lch nng thn m du khch quc t rt quan tm.
gp phn xa i, gim ngho, t nm 2001, T chc Pht trin quc t ca H Lan (SNV) phi hp
vi s du lch ca mt s tnh thc hin Chng trnh Du lch bn vng v ngi ngho v Sa pa (Lo
Cai) l im c la chn lm th im. Ti Tha Thin - Hu, SNV phi hp vi S Du lch ca tnh
ra nhiu chng trnh thit thc v c th vi nhng ni dung chnh: nng cao nhn thc v du lch bn
vng; xa i, gim ngho; qun l nh nc v du lch a phng; xy dng m hnh du lch cng
ng v quan h hp tc gia cc bn lin i trong du lch. Vi chng trnh ny, SNV h tr t vn k
thut cho cc i tc cp tnh, huyn v cng ng xy dng m hnh du lch bn vng, gp phn bo
tn mi trng, vn ha v pht trin sinh k cho ngi ngho. M hnh th im ti vng ng bo dn
tc thiu s vn kh ngho nn min ni ca tnh thu ht trn 30 on khch quc t n mua cc
sn phm du lch ca a phng. T nm 1986 ti Long H (Vnh Long) xy dng c m hnh du
lch sinh thi nng thn kh hiu qu, m hnh u tin t ngi nh ba gian truyn thng ca Nam B
gn lin vi sng nc, knh rch, mit vn. Hin nay m hnh ny c nhn rng ln 21 im du
lch mit vn, thu ht kh ng khch du lch trong v ngoi nc. Tuy nhin, cc m hnh ny vn cn
thiu s quan tm h tr ca chnh quyn a phng.
Nhng nm gn y, ngnh du lch Vit Nam pht trin a dng cc loi hnh du lch, nhng du lch nng
thn cha pht trin bi cc l do sau:
Mt l, cha c quy hoch c th cho tng a phng pht trin du lch nng thn, c th l cha c
mt khung l thuyt chung cho cc khi nim v loi hnh du lch ny.
Hai l, du lch pht trin, nhng cha tng xng vi tim nng vn c ca n. S pht trin ca du lch
tc ng n i sng con ngi, thin nhin v mi trng nng thn v c hai hng tch cc
ln tiu cc, m phn nhiu l tiu cc.
Ba l, do pht trin du lch cha gn kt vi a phng nn cc ti nguyn thin nhin c ngnh du
lch khai thc cha hiu qu v bn vng. Trong khi , ngi nng dn nng thn vn ng bn l
cc qu trnh vn ng ca ngnh du lch, nhng hot ng du lch ch mi mang li cho Nh nc v
khu vc t nhn.
Bn l, cha c s chun b tt v nhn thc cho cp y, chnh quyn cc cp v ngi dn a phng
c ti nguyn du lch nng thn h sn sng tham gia hot ng ny, t gim bt c nhng t

nn thng gp nh cho ko khch, cung ng sn phm v dch v km cht lng, dn lm mt i

bn sc vn ha ca a phng.
Nm l, nng dn l nhng ngi a di sn sinh thi v vn ha ca mnh tham gia hot ng du lch
nng thn, nhng trong thc t li thu c rt t li t hot ng ny.
3 - Mt s gii php pht trin du lch nng thn
Chin lc pht trin kinh t - x hi n nm 2010 c ng v Nh nc ta xc nh: tc tng
trng kinh t nng thn t 10% - 11% trong giai on 2006 - 2010; phn u tc tng trng
nhanh chng hn khu vc cng nghip v dch v so vi nng nghip to vic lm, to 800.000 vic
lm mi mi nm trong khu vc kinh t nng thn; nng cao mc thu nhp bnh qun hng nm nng
thn ln 550 USD/ngi vo nm 2010, duy tr t l gia thu nhp bnh qun nng thn v thu nhp
bnh qun quc gia; ci thin nhanh chng kt cu h tng v dch v nng thn; v bng cch ny, duy
tr mc dn s nng thn, ng thi chp nhn gim t l trong c cu dn s quc gia.
Pht trin dch v ni chung v du lch nng thn ni ring nc ta c vai tr quan trng tng trng
kinh t, to nhiu vic lm mi nng thn. D kin nhng ngnh ny s tng trng GDP 14% mi
nm vo nm 2010 (so vi 4% ca nng nghip); v t l nhng ngnh ny trong tng vic lm nng
thn s tng gp i, t 14% nm 2000 n 28% nm 2010; v s to 400.000 vic lm trc tip mi mi
nm v hng trm ngn vic lm gin tip do hiu ng ca ngnh du lch nng thn.
thc hin tt cc mc tiu trn, nhanh chng pht trin du lch nng thn gn vi xa i, gim ngho
v chuyn dch c cu kinh t, thu hp khong cch giu ngho gia thnh th v nng thn, cn thc
hin tt cc gii php sau:
1 - Khi gii quyt vic thu hi t ca nng dn s dng cho cc mc ch khc nh a vo kinh
doanh, xy dng khu th mi, sn golf, nng dn phi c thng tho theo th trng, h phi
c tha thun n b vi cc doanh nghip cng nghip, dch v khc n kinh doanh trn t nng
nghip m h ang sn xut. Mt khc, cng cn nghin cu a nng dn tham gia to thm gi tr
mi bng chnh ti nguyn nng thn ca h pht trin cc dch v, trong c dch v du lch
trc tip phc v cho cc khu cng nghip, khu vui chi, gii tr...
2 - Cn c cc nghin cu c bn v tng vng nng thn trong k hoch pht trin ca cc tnh, thnh
ph trong c nc. Xc nh sc thu ht ca ti nguyn du lch trn a bn nng thn trn c s iu tra
v nh gi ton din ti nguyn thng qua 9 tiu ch chnh sau: (1) mc hp dn ca ti nguyn du
lch nng thn ca tng a phng; (2) thi gian khai thc cc ti nguyn; (3) cc yu t mi trng; (4)
sc cha ca tng vng; (5) bn vng trong khai thc tim nng du lch nng thn; (6) kh nng tip
cn; (7) iu kin h tng; (8) kh nng pht trin; (9) hiu qu kinh t v x hi. Cc tiu ch trn gip
cho vic lng ha ti nguyn theo thang bc to c s t chc khai thc v qun l, pht trin ti
nguyn trong du lch ca tng a phng.
3 - Xc nh r ni dung ch yu khai thc ti nguyn du lch trn a bn nng thn l pht trin du
lch sinh thi, du lch vn ha vi phng thc a dng ha ch th tham gia. Ti nguyn du lch nng
thn s c khai thc t chc cc loi hnh du lch mi, gn kt cc chng trnh du lch hin c vi
cc sn phm v dch v mi, nng cao cht lng cc chng trnh. c bit coi trng mi quan h lin
kt, i tc trong cung ng cc dch v phc v ti a nhu cu ca du khch.
4 - Hon thin vic quy hoch du lch cho tng a phng v tng cng qun l nh nc thc hin
cc quy hoch c ph chun, trnh tnh trng lm n manh mn, lm cho du lch nng thn km
tnh bn vng. Xy dng cc m hnh du lch nng thn ph hp vi cc a phng khc nhau nh
m hnh trang tri hoc m hnh du lch theo quy m lng du khch c th tham gia cc hot ng ca
lng trong vi ba ngy vi cc tin nghi dch v c cht lng v nht l cc cng trnh v sinh nng
thn;
5 - Tng cng u t kt cu h tng, c s vt cht - k thut v sn phm du lch lm cho cc lng
qu Vit Nam tr nn d tip xc hn v to thun li trong lin kt gia cc lng, cc khu vc trong thu
ht khch du lch.

6 - Hon thin c ch, chnh sch qun l dch v du lch, m cc lp cho cn b chnh quyn cc a
phng nng cao nhn thc v pht trin du lch; xy dng cc quy c ca cc lng trong khai thc du
lch, trnh tnh trng lm n chp git nh hin nay. Tuyn truyn, ph bin cho dn c a phng v
pht trin du lch nng thn, a chng trnh ny vo dy trong cc trng ph thng cc a
phng.
7 - y mnh o to ngun nhn lc cho cc doanh nghip du lch, a chng trnh o to pht trin
du lch nng thn vo cc c s o to. Cc doanh nghip l hnh khi xy dng cc chng trnh du
lch nng thn cn nghin cu k c im ca cc a phng c ti nguyn du lch v c mi lin h
cht ch khc trong h thng du lch l chnh quyn, c dn cc a phng v khch du lch.
8 - Tng cng m rng th trng v tuyn truyn qung b cho cc chng trnh du lch nng thn
c xy dng trn c s bo m quan h gia khai thc v pht trin bn vng ti nguyn, kt hp
pht trin du lch vi pht trin nng thn, kt hp yu t truyn thng vi yu t hin i./.