8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ

ng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

  TIN TỨC  CHUYÊN MỤC  TÁC GIẢ & TÁC PHẨM CUỘC THI  HÀNH N

Sự biến đổi của “Ngôi nhà nông thôn” truyền

thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng
 Chuyên mục  22/08/2019 0

Thích Chia sẻ Lưu vào Facebook

Ngôi nhà nông thôn vùng đồng bằng sông Hồng hiện nay rất khác so với ngôi
nhà nông thôn truyền thống nguyên gốc. Hiện nay, đa phần là những kiểu nhà
mới, đáp ứng quá trình hiện đại hóa và đô thị hóa. Dường như sự khác biệt này
có thể được lý giải bằng những nguyên nhân về khí hậu, kinh tế và đặc biệt là
những thay đổi trong lối sống.

Người dân trong vùng xây nhà bị ảnh hưởng rất lớn theo những kiểu mẫu
nhà tại những vùng đô thị lân cận hoặc theo khuôn mẫu của một sự pha trộn
giữa kiểu nhà nông thôn và nhà thành phố.

Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 1/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

Hình 1: Quá trình phát triển các loại vì kèo mẫu khung nhà truyền thống vùng đồng bằng Bắc
bộ. Nguồn: Trần Quế Hà, 2008, trang 13. (Sau năm 1945, vì kèo nhà truyền thống trong vùng

không thay đổi nhiều hoặc thay đổi rất ít. Thật vậy, điều này là do người nông dân hoặc dùng
mô hình sẵn có để xây nhà theo cách truyền thống hoặc xây nhà bê tông theo kiểu nhà thành
phố).

Ngôi nhà nông thôn truyền thống có từ khá lâu đời (hiện vẫn còn những ngôi
nhà có tuổi thọ khoảng 600 năm) và rất ít thay đổi cho đến năm 1986 (công
cuộc Đổi mới trong lĩnh vực kinh tế của Việt Nam). Ngôi nhà nông thôn truyền
thống vùng đồng bằng sông Hồng được xây bằng vật liệu địa phương, có cấu
trúc bằng gỗ hoặc bằng tre khá đơn giản. Nhìn chung, kiến trúc nhà nông
thôn truyền thống trong vùng rất đồng nhất và ảnh hưởng chủ yếu với hình
thức ngôi đình làng. Kiểu nhà mới lần đầu xuất hiện tại các làng vùng đồng
bằng sông Hồng là “nhà ống”. Kiểu nhà này có nguồn gốc từ thành phố, đặc
biệt là Hà Nội. Điều này được lý giải bằng nhiều nguyên do: Mảnh đất của mỗi
nhà nhỏ hơn trước, nông dân không làm nông nghiệp thuần túy nữa, sân và
vườn không còn được sử dụng, tổng chi phí xây nhà truyền thống cũng ngang
với xây nhà bê tông theo kiểu thành phố. Nhưng đa số những nông dân trong
cuộc điều tra của chúng tôi đều không thể giải thích tại sao họ lại chọn kiểu Tin mới
nhà phố khi xây nhà.

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 2/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

Do hậu quả của việc tái cơ cấu dân số, những yếu tố như mật độ dân số, nhu
cầu cải thiện mạng lưới cơ sở hạ tầng và trang thiết bị, sự khác biệt về không
gian-xã hội givữa thành thị và làng ven đô xuất hiện ngày càng nhiều. Thực tế
là, mật độ dân số thành thị và trong các làng ven đô đang tăng quá mức. Mạng
lưới cơ sở hạ tầng và trang thiết bị không đủ và không đáp ứng được. Sự phân
hóa không gian xã hội cũng tăng lên.

Kéo theo đó là những vấn đề trong công tác quản lý đô thị, vấn đề về nhà ở, cơ
sở hạ tầng đường bộ, cấp nước sạch và thoát nước thải cũng như cơ cấu giáo
dục và y tế.

Sau khi quan sát thực địa, chúng tôi đã thực hiện các cuộc khảo sát, chúng tôi
sẽ giới thiệu những kiểu nhà trong những vùng nông thôn ngày nay:

Nhà truyền thống cách tân, được xem là nhân chứng của động lực phát triển
nông thôn mới: Được xây bằng gỗ cho đến những năm 1960, tường và mái
nhà đã được làm mới bằng vật liệu rắn khi mức sống được nâng cao. Chái nhà
biến mất và ngói lợp được sản xuất bằng máy xuất hiện. Một ban công giả đã
được thêm vào. “Nhà khối hộp” hoặc “nhà ống” xuất hiện, chúng được xây
dựng chắc chắn và có sân. “Nhà khối hộp” là một kiểu nhà nông thôn những
năm 1960-1970. Nhà được xây bằng bê tông và gạch. Cấu trúc “nhà khối hộp”
là tường chịu tải bằng gạch và dầm bê tông. Mái nhà đồng thời giữ chức năng
trần nhà, được đổ bê tông đúc tại chỗ. Hình dạng bên ngoài của kiểu nhà này
giống như các khối lập phương chỉ với một tầng.

Hình 2: Nhà truyền thống và nhà truyền thống cách tân những năm 1960. Ảnh chụp của
Tin mới
keywordbasket (trong ảnh dưới, nhà “khối” là một phần nằm bên phải nhà truyền thống cách

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 3/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

tân. Bên trái là nhà nông thôn truyền thống.)

Nhà “cấp bốn” là một kiểu nhà nông thôn truyền thống cách tân. Kiểu nhà
này được đơn giản hóa nhiều và nhỏ hơn so với nhà truyền thống. Cấu trúc
nhà “cấp bốn” là tường chịu lực bằng gạch với khung nhà rất đơn giản bằng
gỗ hoặc thép. Khung nhà được đặt trực tiếp lên các bức tường chịu lực. Hình
dáng bên ngoài của căn nhà giống với nhà truyền thống nhưng nhỏ hơn,
thông thường nhà này cũng có từ ba đến năm gian. Điểm khác biệt là các chi
tiết trang trí nội ngoại thất của ngôi nhà.

Nhà “cấp bốn”, giai đoạn trung gian giữa khu vực nông thôn và khu vực thành
thị, đặc trưng cho sự chuyển hóa kiến trúc đầu tiên trong những năm 1970: Ở
khu vực nông thôn, gần các khu công nghiệp, dọc hai bên đường đều là nhà
“cấp bốn”. Tại các làng nằm trong đô thị, nhà “cấp bốn” được thay thế bằng
nhà “ống”.

Tính đô thị xuất hiện trong các ngôi làng vào cuối những năm 1980 và đầu
những năm 1990, với “nhà ống” và biệt thự tư nhân: “nhà ống” là dấu hiệu rõ
nét nhất của tính đô thị. Biệt thự tư nhân đánh dấu giai đoạn cuối cùng của
quá trình hội nhập đô thị của tầng lớp giàu có nhất.

Nhà “ống”

Những ngôi nhà được gọi như vậy vì chúng có mặt tiền hẹp và có chiều dài
lớn. Trong tiếng Việt, chúng được gọi là “nhà ống”. Loại nhà này nằm vuông
góc và trải dài theo đường.

Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 4/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

Hình 3: Nhà cấp bốn, một kiểu nhà truyền thống mới trong những năm 1970. Ảnh chụp của DK

Trong từ điển tiếng Việt, định nghĩa về “nhà ống” là “mô hình nhà ở được xây
dựng ở các khu vực đô thị chật hẹp, nơi không có đủ đất trống. Hình dạng, đặc
trưng bởi chiều dài gấp nhiều lần chiều rộng, cũng như hai bức tường đặc ở
hai bên (trên những mặt tường bên này không có lỗ cửa), gợi lên hình ảnh
một chiếc ống khổng lồ”. Từ “ống” là một cách gọi nhấn mạnh vào hình dáng
bề ngoài và bắt nguồn từ thời thuộc địa khi từ “ống” từng được dùng để chỉ
những ngôi nhà thuôn dài của người Hà Nội. Cụm từ này miêu tả kích thước
bề ngoài của một kiểu nhà thành phố có mặt tiền rộng trung bình từ hai đến
bốn mét trong khi chiều dài lại dao động từ hai mươi đến sáu mươi mét và
thậm chí trong một vài trường hợp có thể lên đến một trăm năm mươi mét.
Một số ngôi nhà còn có tới hai mặt tiền.

Hình 4: Nhà “ống” và biệt thự tư nhân tại các làng trong những năm 1980. Ảnh chụp của DK

(trong ảnh phía trên, người ta đã phá một phần nhà truyền thống để xây một phần ngôi nhà
bằng bê tông. Bên phải, nhà “ống”, kiểu nhà thành thị, xuất hiện ngày càng nhiều trong các

làng).

Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 5/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

Hình 6: Giả thiết về tiến trình lịch sử của nhà nông thôn truyền thống thành nhà “ống” tại Hà
Nội. Tranh của Nguyễn Ngọc Quỳnh, Viện Nghiên cứu Kiến trúc, đăng kèm trong bài viết của
Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 6/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

Chantal Grisé, 2002, Sự thay đổi của những căn nhà trong ba sáu phố phường. Nguồn:
Charbonneau và Đỗ Hậu, 2002, trang 123.

Có giả thiết về mối liên hệ trực tiếp giữa nhà ống và nhà nông thôn truyền
thống vùng đồng bằng sông Hồng. Nhà truyền thống (nhà có từ ba đến năm
gian), trải qua một hành trình dài với nhiều khúc quanh dẫn từ nhà nông
thôn truyền thống đến không gian đô thị: Biến đổi, sửa đổi và thích ứng.
Trong nghiên cứu về kiến trúc Hà Nội của mình, PGS.TS Đặng Thái Hoàng đã
chỉ ra rằng những ngôi nhà nông thôn ba gian từ lâu được chia nhỏ thành các
dãy nhà một gian, tiền thân của nhà “ống”. Vào cuối thế kỷ 19, tại trung tâm
buôn bán của thành phố, nhà gỗ một gian đã được thay thế hoặc chuyển
thành nhà “ống”.

Phần lớn các nhà nghiên cứu Việt Nam đều khẳng định kiểu nhà “ống” chỉ có
ở Việt Nam. Theo lập luận của họ, dựa trên các chỉ dẫn khảo cổ của các tiêu
bản đất nung được tìm thấy trong các ngôi mộ chứng minh rằng kiểu nhà này
đã tồn tại ở Việt Nam từ rất lâu. Ta có thể thấy có sự gần gũi nhất định với
ngôi nhà nông thôn điển hình được bố trí quanh một khoảng sân. Ngôi nhà
này khép kín với bên ngoài bằng một hàng rào, nhưng lại mở ra sân nơi diễn
ra phần lớn các hoạt động và xung quanh sân là ngôi nhà và các công trình
phụ.

Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 7/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

Hình 7: Kiểu nhà “ống” (được xây vào khoảng cuối thế kỷ 19X) tại ba sáu phố phường Hà Nội.

Nguồn: Charbonneau và Đỗ Hậu, 2002, trang129.

Hình 8: Mối liên hệ giữa nhà “ống” và biệt thự thời thuộc địa. Kiểu nhà liền kề và song lập điển
hình??? mitoyennes et semi-détachées (được xây khoảng cuối thế kỷ XIX) tại ba sáu phố

phường Hà Nội. Nguồn: Charbonneau và Đỗ Hậu, 2002, trang 131.

[Nhà truyền thống; Biệt thự thời Pháp thuộc; Nhà liền kề cấp 1; Nhà song lập cấp 1; Nhà liền kề
cấp 2; Nhà song lập cấp 2 với cầu thang chVính giữa; Nhà song lập cấp 2 với cầu thang bên

ngoài]

Một số loại hình nhà ở nông thôn khác : Những năm gần đây, dưới sự phát
triển kinh tế nhờ vào công cuộc công nghiệp hóa và đô thị hóa, bộ mặt kiến
trúc nông thôn vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng có nhiều sự thay đổi tích
cực. Với mặt trái là những vấn đề như đã nêu ở trên, không gian nông thôn bị
thu hẹp lại, kiến trúc truyền thống bị mai một và mất đi nhiều những giá trị
Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 8/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

cốt lõi thì có vẻ như kiến trúc nông thôn đang tìm ra một hướng đi mới đúng
đắn hơn, hợp lý với các điều kiện thực tế hơn.

Với sự góp mặt của các KTS được đào tạo bài bản, với các chương trình nghiên
cứu về không gian kiến trúc nông thôn của các tổ chức nghề nghiệp đã làm
cho nhà ở nông thôn có một diện mạo mới. Thường thì các công trình này
được các KTS nghiên cứu và đưa ra những thiết kế nhằm trả lời được các câu
hỏi lớn về các vấn đề biến đổi khí hậu, thay đổi điều kiện kinh tế và thay đổi
thói quen sinh hoạt của người dân.

Hình 9: Nhà “ống” tại ba sáu phố phường Hà Nội. Nguồn: Pierre Clément, Nathalie Lancret,
2001, trang 253.

Đứng trước một thực tế là còn rất ít những ngôi làng với đa số người dân làm
nông nghiệp, họ cần rất nhiều không gian vừa ở vừa phục vụ làm kinh tế
nông nghiệp thì ngày nay đa số những người dân trong các ngôi làng vùng Tin mới
đồng bằng châu thổ sông Hồng còn còn làm kinh tế thuần nông, trong các gia

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=I… 9/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

đình đã xuất hiện rất nhiều ngành nghề khác nhau, đặc biệt là việc làm trong
các nhà máy công nghiệp ở các khu công nghiệp lớn nhỏ mọc lên xung quanh
ngôi làng của họ. Vì thế, nhu cầu sử dụng các không gian kiến trúc cũng biến
đổi theo. Trên đây là một vài nghiên cứu hết sức sơ lược về sự biến đổi về
hình thức kiến trúc và công năng của “ngôi nhà nông thôn” trong vùng đồng
bằng châu thổ sông Hồng, từ đó cho chúng ta có cái nhìn tổng thể và có những
cách ứng xử hợp lý với loại hình kiến trúc đã tồn tại từ rất lâu này.

*TS.KTS DPLG Nguyễn Việt Huy

(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 07-2019)

Thích Chia sẻ 96 người thích nội dung này. Hãy là người đầu tiên trong số bạn bè của bạn.

0 bình luận Sắp xếp theo Cũ nhất

Thêm bình luận...

Plugin bình luận trên Facebook

Từ khóa nhà ở nông thôn TCKT 07-2019 thiết kế nhà ở

XEM THÊM (2)

Ấn phẩm

TẠP CHÍ KIẾN TRÚC

SỐ 07-2019
ĐẶT MUA
Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid… 10/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

Phát huy bản sắc Sự biến đổi của

kiến trúc đồng bằng “Ngôi nhà nông
sông Cửu Long thôn” truyền thống
 23/08/2019
vùng đồng bằng
châu thổ sông Hồng

LIÊN HỆ QUẢNG CÁO  22/08/2019

(024) 3934 0262

Sự tham gia
cộng đồng
trong phát triển
nông thôn mới
ở Việt Nam, Bài
học từ trường
hớp SAEMAUL,
UNDONG Hàn
Quốc
DOANH NGHIỆP TIÊU BIỂU
 22/08/2019

Trong những năm vừa qua, Việt Nam đã đạt

được một số thay đổi trong vấn đề Cải cách
hành…

Nhà ở nông
thôn mới
 21/08/2019

Nhà ở nông thôn

mới (NƠNTM) là
một khái niệm
gắn với các điều
kiện đang có
nhiều thay đổi…

Diễn đàn KTS:

Có hay không
thị trường nhà
ở nông thôn?
 21/08/2019

Một trong những

nỗi băn khoăn
FANPAGE lớn nhất của giới
KTS Việt Nam từ
nhiều năm nay chính là kiến…

Tin mới

Nhà ở nông
Tạp thôn Việt Nam:
T chí
hí Kiến
Kiế trúc
t ú Hội
https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid=… 11/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc
Tạp chí Kiến trúc - Hội… thôn Việt Nam:
37.371 lượt thích Thiết kế hay thị
trường?
 20/08/2019

Đã thích Liên hệ với chúng tôi

1. Kiến trúc nông
thôn nói chung
Bạn và 104 người bạn khác thích nội dung này
và nhà ở nông
thôn nói riêng
luôn là mối quan tâm đặc…

BÀI MỚI
VIDEO

VPA 2019: Đêm hội của những nhà phát

triển bất động sản
 24/08/2019 
Phát huy bản sắc kiến trúc
đồng bằng sông Cửu Long

Quy chế cuộc thi thiết kế kiến trúc “Chung

tay kiến tạo nhà ở nông thôn Việt Nam”
4 Triển lãm thương mại lớn
 14/01/2019
nhất Châu Á tại IBEW 2019

Sự biến đổi của “Ngôi nhà

nông thôn” truyền thống
vùng đồng bằng châu thổ
sông Hồng

Sự tham gia cộng đồng

trong phát triển nông thôn
mới ở Việt Nam, Bài học từ
trường hớp SAEMAUL,
UNDONG Hàn Quốc

Xem thêm 

Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid… 12/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

ĐĂNG KÝ NHẬN BẢN TIN EMAIL TẠP CHÍ KIẾN TRÚC

Email của bạn

ĐĂNG KÝ

CHUYÊN ĐỀ

← →
[05-2019] Giải thưởng Kiến trúc [03-2019] Dấu ấn kiến t
Quốc gia [04-2019] Ngày Kiến trúc Việt Nam hoạch Quận Nam Từ L

• • • •

Bản quyền © Tạp chí Kiến trúc - Hội Kiến trúc sư Việt Nam, thành viên Liên Hiệp Hội KTS thế giới (UIA).
Giấy phép số: 17/GP-TTĐT Bộ Thông tin & Truyền thông; Cấp ngày 23/05/2014.
Tổng biên tập: GS. TS. KTS Nguyễn Quốc Thông
Toà soạn: 40 Tăng Bạt Hổ, Hai Bà Trưng, Hà Nội - Điện thoại: (024) 3934 0262 - Email: info@tckt.vn
Điều khoản sử dụng Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid… 13/14
8/24/2019 Sự biến đổi của "Ngôi nhà nông thôn" truyền thống vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng - Tạp chí Kiến Trúc

  


Tin mới

https://www.tapchikientruc.com.vn/chuyen-muc/su-bien-doi-cua-ngoi-nha-nong-thon-truyen-thong-vung-dong-bang-chau-tho-song-hong.html?fbclid… 14/14