Më §Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Tõ cuèi n¨m 2006, ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). §iÒu nµy ®· më ra cho n­íc ta nh÷ng c¬ héi lín ®Ó ph¸t triÓn song còng ®Æt n­íc ta tr­íc nh÷ng th¸ch thøc vµ khã kh¨n kh«ng nhá. Trong nh÷ng cam kÕt ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Ó gia nhËp WTO, ViÖt Nam ®· cam kÕt më cöa thÞ tr­êng dÞch vô b¶o hiÓm. §iÒu ®ã ®· ®Æt c¸c doanh nghiÖp dÞch vô b¶o hiÓm vµo qu¸ tr×nh c¹nh tranh gay g¾t kh«ng chØ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong n­íc mµ cßn víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. Khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, t¨ng c­êng héi nhËp quèc tÕ, thÞ tr­êng dÞch vô b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn v­ît bËc c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng, ®¸nh dÊu mét b­íc chuyÓn c¨n b¶n tõ mét thÞ tr­êng ®éc quyÒn nhµ n­íc sang mét thÞ tr­êng c¹nh tranh víi sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc b¶o hiÓm Tuy nhiªn, viÖc më cöa lÜnh vùc b¶o hiÓm còng ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái míi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam. §©y chÝnh lµ lý do t¹i sao c¸c doanh nghiÖp trong n­íc dï vÉn ®ang giµnh thÕ ¸p ®¶o vÒ doanh thu phÝ b¶o hiÓm phi nh©n thä (93%) vµ duy tr× vÞ trÝ ®øng ®Çu vÒ doanh thu phÝ b¶o hiÓm nh©n thä nh­ng c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam, trong ®ã c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä vÉn ®ang ®øng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá vÒ kh¶ n¨ng bÞ thu hÑp thÞ phÇn vµ mÊt ®i thÕ c¹nh tranh trªn s©n nhµ. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ trªn, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam ®Ó tån t¹i vµ t¨ng tr­ëng, gãp phÇn cñng cè ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam lµ ®ßi hái bøc xóc trong giai ®o¹n hiÖn nay. V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi “Năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam” lµ sù cÇn thiÕt c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu ë n­íc ta nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi viÕt khoa häc xung quanh vÊn ®Ò nµy víi nhiÒu c¸ch tiÕp cËn kh¸c nhau, tiªu biÓu nh­: - GS.TS Chu V¨n CÊp (chñ biªn): N©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2003. - Lª H÷u Thµnh: Søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë n­íc ta hiÖn nay trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, LuËn v¨n th¹c sÜ Kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, 2004. - NguyÔn §øc H¶i: N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, LuËn v¨n th¹c sÜ Kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, 2005. - §ç TÊt C­êng: DÞch vô b¶o hiÓm ë n­íc ta hiÖn nay trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, LuËn v¨n th¹c sÜ Kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, 2005. - TrÇn Träng Phóc: Mét sè chÝnh s¸ch tõ phÝa nhµ n­íc nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®Çu t­ cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä, T¹p chÝ Tµi chÝnh, sè 10/2005, tr.26-28 - Xu©n Long: ThÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä, c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c c«ng ty, T¹p chÝ ThÞ tr­êng gi¸ c¶, sè 12/ 2002, tr.10-11. - GS.TS PhÝ Träng Th¶o: Tæng quan thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam n¨m 2002 vµ dù b¸o n¨m 2003, T¹p chÝ Tµi chÝnh, sè 1, 2/2003, tr.82-85. - Lª Song Lai: ThÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam 6 th¸ng ®Çu n¨m 2005- bøc tranh s¸ng mµu, T¹p chÝ Tµi chÝnh, sè7/2005. Tuy nhiªn, ch­a cã c«ng tr×nh nµo ®Ò cËp vµ nghiªn cøu mét c¸ch c¬ b¶n, cã hÖ thèng vµ chuyªn s©u vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam d­íi gãc ®é kinh tÕ chÝnh trÞ. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu * Môc ®Ých nghiªn cøu LuËn v¨n tËp trung lµm râ thùc tr¹ng, n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä. Trªn c¬ së ®ã, ®Ò xuÊt ph­¬ng h­íng c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam. * NhiÖm vô nghiªn cøu - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nãi chung vµ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä nãi riªng - Lµm râ tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam trong thêi gian qua. - §Ò xuÊt ph­¬ng h­íng vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam. 4. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu - §èi t­îng nghiªn cøu: N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam. - Ph¹m vi nghiªn cøu: Chñ yÕu tõ n¨m 2003 ®Õn nay. 5. C¬ së lý luËn - C¬ së lý luËn: LuËn v¨n dùa trªn c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin vÒ c¹nh tranh vµ dÞch vô b¶o hiÓm, c¸c lý thuyÕt kinh tÕ häc hiÖn ®¹i vÒ c¹nh tranh, vµ nh÷ng quan ®iÓm ®­êng lèi cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ta vÒ t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ n©ng cao søc c¹nh tranh vµ kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm. - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: LuËn v¨n sö dông ph­¬ng ph¸p biÖn chøng duy vËt vµ duy vËt lÞch sö; ph­¬ng ph¸p tr×u t­îng ho¸ khoa häc, kÕt hîp víi c¸c ph­¬ng ph¸p cô thÓ nh­: Ph©n tÝch, tæng hîp, thèng kª, nghiªn cøu tæng kÕt thùc tiÔn vµ kÕ thõa cã chän läc nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn tr­íc ®©y liªn quan ®Õn ®Ò tµi. 6. Nh÷ng ®ãng gãp khoa häc cña luËn v¨n - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ c¹nh tranh trong lÜnh vùc b¶o hiÓm, kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam. - §¸nh gi¸ ®­îc thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh thÞ tr­êng dÞch vô b¶o hiÓm, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam trong thêi gian qua. Lµm râ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc, nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã trong qu¸ tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam. §Ò xuÊt ph­¬ng h­íng vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m gãp phÇn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam. 7. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, danh môc tµi liÖu tham kh¶o vµ phô lôc, luËn v¨n gåm 3 ch­¬ng, 9 tiÕt. Ch­¬ng 1 C¹nh tranh vµ N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam 1.1. C¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp 1.1.1. Kh¸i niÖm c¹nh tranh Lý luËn vÒ c¹nh tranh tõ l©u ®· cã rÊt nhiÒu c¸c häc gi¶ quan t©m nghiªn cøu. C¹nh tranh xuÊt hiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh, ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ (kinh tÕ hµng ho¸, cao h¬n lµ kinh tÕ thÞ tr­êng). Nã ph¶n ¸nh mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cïng theo ®uæi môc ®Ých lîi nhuËn tèi ®a. MÆc dï "c¹nh tranh" kh«ng ph¶i lµ mét kh¸i niÖm míi nh­ng ®Ó cã ®­îc mét ®Þnh nghÜa thèng nhÊt th× rÊt khã. ë mçi thêi kú lÞch sö kh¸c nhau, quan niÖm vµ nhËn thøc vÒ vÊn ®Ò c¹nh tranh, ph¹m vi vµ c¸c cÊp ®é ¸p dông nã còng kh¸c nhau. C. M¸c khi nghiªn cøu vÒ chñ nghÜa t­ b¶n ®· ®Ò cËp ®Õn c¹nh tranh vµ vai trß cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Theo C. M¸c: "C¹nh tranh lµ sù ganh ®ua, sù ®Êu tranh gay g¾t gi÷a c¸c nhµ t­ b¶n ®Ó giµnh giËt nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸ ®Ó thu ®­îc lîi nhuËn siªu ng¹ch" [22, tr.27]. Trong ng«n ng÷ häc, kh¸i niÖm c¹nh tranh ®­îc hiÓu lµ "cè g¾ng giµnh phÇn th¾ng vÒ m×nh gi÷a nh÷ng ng­êi, nh÷ng tæ chøc ho¹t ®éng nh»m nh÷ng lîi Ých nh­ nhau". Theo §¹i tõ ®iÓn tiÕng ViÖt th× c¹nh tranh lµ sù "tranh ®ua gi÷a nh÷ng c¸ nh©n, tËp thÓ cã chøc n¨ng nh­ nhau, giµnh phÇn h¬n, phÇn th¾ng vÒ m×nh". Theo tõ ®iÓn thuËt ng÷ kinh tÕ häc " C¹nh tranh lµ sù ®Êu tranh ®èi lËp gi÷a c¸c c¸ nh©n, tËp ®oµn hay quèc gia. C¹nh tranh n¶y sinh khi hai bªn hay nhiÒu bªn cè g¾ng giµnh lÊy thø mµ kh«ng ph¶i ai còng cã thÓ giµnh ®­îc". Nh­ vËy nÕu h×nh dung toµn bé nÒn kinh tÕ nh­ mét tr­êng ®ua trong thÓ thao, ai tham gia vµo ®ã còng ®Òu mong muèn ®¹t gi¶i b»ng sù cè g¾ng hÕt m×nh, th× c¹nh tranh lµ ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ - x· héi, nã lµm cho mçi thµnh viªn trong x· héi ®Òu ph¶i lu«n tù hoµn thiÖn m×nh ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ cao nhÊt cã thÓ. Tõ thùc tÕ ®· cho thÊy, cã rÊt nhiÒu quan niÖm, ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ c¹nh tranh. Tuy nhiªn, xÐt theo quan ®iÓm tæng hîp th× cã thÓ hiÓu kh¸i niÖm c¹nh tranh nh­ sau: C¹nh tranh lµ quan hÖ kinh tÕ mµ ë ®ã c¸c chñ thÓ kinh tÕ ganh ®ua nhau t×m mäi biÖn ph¸p (c¶ nghÖ thuËt kinh doanh lÉn thñ ®o¹n) ®Ó ®¹t môc tiªu kinh tÕ cña m×nh, th«ng th­êng lµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, giµnh lÊy kh¸ch hµng còng nh­ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, thÞ tr­êng cã lîi nhÊt. Môc ®Ých cuèi cïng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµ tèi ®a ho¸ lîi Ých. §èi víi ng­êi s¶n xuÊt kinh doanh lµ lîi nhuËn, ®èi víi ng­êi tiªu dïng lµ lîi Ých tiªu dïng vµ sù tiÖn lîi [3, tr.9]. Nh­ vËy trªn b×nh diÖn toµn bé nÒn kinh tÕ, c¹nh tranh cã vai trß lµ ®éng lùc quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn ph©n bæ nguån lùc hiÖu qu¶ th«ng qua viÖc kÝch thÝch c¸c DN sö dông c¸c nguån lùc tèi ­u nhÊt còng nh­ h¹n chÕ ®­îc c¸c mÐo mã cña thÞ tr­êng, gãp phÇn ph©n phèi l¹i thu nhËp mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ n©ng cao phóc lîi x· héi. Trªn b×nh diÖn doanh nghiÖp, b»ng sù hÊp dÉn cña lîi nhuËn còng nh­ ¸p lùc ph¸ s¶n nÕu dõng l¹i, c¹nh tranh buéc c¸c DN ph¶i lu«n c¶i tiÕn kü thuËt, ®æi míi c«ng nghÖ, ph­¬ng ph¸p s¶n xuÊt, n¨ng lùc qu¶n lý nh»m n©ng cao chÊt l­îng, ®a d¹ng hãa mÉu m· s¶n phÈm, qua ®ã n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña chÝnh c¸c DN. Trong c¹nh tranh c¸c DN yÕu kÐm bÞ ®µo th¶i, DN lµm ¨n cã hiÖu qu¶ sÏ tiÕp tôc tån t¹i vµ ph¸t triÓn. §©y lµ kÕt qu¶ tÊt yªu cña quy luËt c¹nh tranh. Trªn b×nh diÖn ng­êi tiªu dïng, c¹nh tranh t¹o ra sù lùa chän réng r·i h¬n, b¶o ®¶m cho c¶ ng­êi s¶n xuÊt lÉn ng­êi tiªu dïng kh«ng thÓ ¸p ®Æt gi¸ c¶ tuú tiÖn. Víi khÝa c¹nh ®ã, c¹nh tranh lµ yÕu tè ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ quan hÖ cung cÇu, gãp phÇn h¹n chÕ mÐo mã gi¸ c¶ vµ lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ x· héi. Trªn b×nh diÖn quèc tÕ, chÝnh c¹nh tranh ®· thóc Ðp c¸c DN më réng t×m kiÕm thÞ tr­êng víi môc ®Ých tiªu thô, ®Çu t­ huy ®éng nguån vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ, kü n¨ng lao ®éng, qu¶n lý trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Th«ng qua c¹nh tranh quèc tÕ c¸c DN thÊy ®­îc lîi thÕ so s¸nh còng nh­ c¸c ®iÓm yÕu kÐm cña m×nh ®Ó hoµn thiÖn, x©y dùng c¸c chiÕn l­îc kinh doanh, c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. C¹nh tranh còng nh­ c¸c quy luËt, hiÖn t­îng kinh tÕ kh¸c, chØ xuÊt hiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn khi cã ®iÒu kiÖn nh­ nhu cÇu c¹nh tranh, m«i tr­êng c¹nh tranh vµ vËn hµnh tèt khi cã m«i tr­êng c¹nh tranh hiÖu qu¶. Ngµy nay hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®Òu thõa nhËn sù tån t¹i tÊt yÕu kh¸ch quan cña c¹nh tranh vµ coi c¹nh tranh võa lµ m«i tr­êng, võa lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. C¹nh tranh lµnh m¹nh ®­îc c¸c n­íc ñng hé vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn b»ng c¸ch ph¸p lý ho¸ chóng trong c¸c ®¹o luËt vÒ chèng ®éc quyÒn vµ b¶o vÖ c¹nh tranh. 1.1.2. N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp VÒ mÆt ng«n ng÷ häc, n¨ng lùc ®­îc hiÓu lµ "kh¶ n¨ng ®¶m nhËn c«ng viÖc vµ hoµn thµnh víi kÕt qu¶ tèt". VËy n¨ng lùc chÝnh lµ kh¶ n¨ng hay tiÒm n¨ng cña mét chñ thÓ (lµ c¸ nh©n, hay ®¬n vÞ) cã thÓ ®¸p øng ®­îc mét nhu cÇu nµo ®ã cña cuéc sèng vµ thùc hiÖn mét c«ng viÖc nµo ®ã hiÖu qu¶. N¨ng lùc c¹nh tranh ( Søc c¹nh tranh hay kh¶ n¨ng c¹nh tranh) ®­îc xÐt d­íi ba cÊp ®é: N¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia. N¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm dÞch vô. N¨ng lùc c¹nh tranh cña DN. Trong ®ã: N¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia: ®­îc ®Þnh nghÜa lµ n¨ng lùc cña mét nÒn kinh tÕ ®¹t ®­îc vµ duy tr× ®­îc møc t¨ng tr­ëng cao, thu hót ®­îc ®Çu t­, b¶o ®¶m æn ®Þnh kinh tÕ-x· héi, n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi d©n. N¨ng lùc canh tranh cña s¶n phÈm, dÞch vô: ®­îc ®o b»ng thÞ phÇn cña s¶n phÈm hay dÞch vô cô thÓ trªn thÞ tr­êng. Cßn N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp: Theo ®Þnh nghÜa CIEM vµ UNDP th× "N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®­îc ®o b»ng kh¶ n¨ng duy tr× vµ më réng thÞ phÇn, thu lîi nhuËn cña doanh nghiÖp trong m«i tr­êng c¹nh tranh trong n­íc vµ ngoµi n­íc" [46, tr.14]. Nh­ vËy, N¨ng lùc c¹nh tranh cña DN cã thÓ hiÓu lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh bï ®¾p chi phÝ, duy tr× lîi nhuËn vµ ®­îc ®o b»ng thÞ phÇn cña s¶n phÈm vµ dÞch vô trªn thÞ tr­êng trong m«i tr­êng c¹nh tranh trong n­íc vµ quèc tÕ. C¬ së cña n¨ng lùc c¹nh tranh th­êng ®­îc xem xÐt dùa trªn tû suÊt lîi nhuËn cña DN. Mét DN cã n¨ng lùc c¹nh tranh khi cã tû suÊt lîi nhuËn cao h¬n møc trung b×nh cña ngµnh hay ®èi thñ c¹nh tranh. §Ó t¨ng tû suÊt lîi nhuËn hoÆc ®Ó tû suÊt lîi nhuËn cao h¬n møc trung b×nh cña ngµnh hoÆc ®èi thñ c¹nh tranh th× ph¶i cã mét trong c¸c ®iÒu kiÖn sau: - Gi¸ b¸n s¶n phÈm cña DN trªn thÞ tr­êng ph¶i cao h¬n ®èi thñ c¹nh tranh nh­ng chi phÝ t­¬ng ®­¬ng víi møc trung b×nh cña ngµnh. - Chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thÊp h¬n møc cña ®èi thñ c¹nh tranh mµ gi¸ l¹i t­¬ng ®­¬ng víi møc trung b×nh cña ngµnh. - Chi phÝ cña mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thÊp h¬n vµ gi¸ ®¬n vÞ s¶n phÈm cao h¬n møc b×nh qu©n cña ngµnh. Nh­ vËy ®Ó ®¹t ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh, DN ph¶i cã chi phÝ ®¬n vÞ s¶n phÈm thÊp h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh, hoÆc ph¶i lµm cho s¶n phÈm cña m×nh kh¸c biÖt víi s¶n phÈm cña ®èi thñ, hoÆc ph¶i thùc hiÖn c¶ hai. Cã bèn yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN, biÓu thÞ c¸ch thøc c¬ b¶n ®Ó gi¶m chi phÝ vµ t¹o sù kh¸c biÖt ho¸ s¶n phÈm mµ bÊt kú mét DN nµo ë mét ngµnh nµo còng cã thÓ ¸p dông, cô thÓ: YÕu tè thø nhÊt lµ hiÖu qu¶: HiÖu qu¶ th­êng ®­îc ®o b»ng sè yÕu tè ®Çu vµo cÇn thiÕt (chi phÝ) ®Ó tao ra mét ®¬n vÞ ®Çu ra (s¶n phÈm, doanh thu, lîi nhuËn). DN cµng n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ th× chi phÝ ®Çu vµo ®Ó t¹o ra mét ®¬n vÞ ®Çu ra cµng thÊp vµ nh­ vËy th× DN sÏ cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao dùa trªn chi phÝ. YÕu tè thø hai lµ chÊt l­îng: ChÊt l­îng s¶n phÈm lµ nh÷ng ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm ®­îc thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ sö dông s¶n phÈm ®ã. ChÊt l­îng g¾n víi kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®· ®Þnh cho s¶n phÈm. Theo ISO 9000 "ChÊt l­îng lµ tËp hîp c¸c ®Æc tÝnh cña mét thùc thÓ t¹o cho thùc thÓ ®ã kh¶ n¨ng tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu ®· ®­îc c«ng bè hoÆc cßn tiÒm Èn". Ng­êi cung cÊp ph¶i tèi ­u ho¸ chÊt l­îng s¶n phÈm, kh«ng ®­îc ®Ó "thÊp" h¬n nhu cÇu nh­ng còng kh«ng nªn thõa hay "cao" qu¸ møc cÇn thiÕt ®Ó khái ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ c¶. S¶n phÈm cã chÊt l­îng cao gióp DN t¨ng uy tÝn, tõ ®ã cã thÓ t¨ng gi¸ b¸n. YÕu tè thø ba lµ ®æi míi: §æi míi bao gåm sù hoµn thiÖn vÒ s¶n phÈm, c«ng nghÖ, hÖ thèng qu¶n lý, c¬ cÊu tæ chøc... cña DN. Trong ®ã ®æi míi c«ng nghÖ ®­îc coi lµ nguån chÝnh cña n¨ng lùc c¹nh tranh, nã gióp DN kh¸c biÖt hãa s¶n phÈm so víi ®èi thñ c¹nh tranh hoÆc gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt. C¸c DN v× thÕ th­êng s¶n xuÊt theo seri s¶n phÈm, kh«ng duy tr× l©u hoÆc víi khèi l­îng lín mét s¶n phÈm nµo ®ã. §iÓn h×nh nh­ kiÓu d¸ng «-t«, ti-vi, radio, m¸y tÝnh... YÕu tè thø t­ lµ n¾m b¾t kÞp thêi nhu cÇu kh¸ch hµng: §Ó ®¸p øng nhu cÇu kh¸ch hµng, DN cÇn cung cÊp c¸c mÆt hµng mµ hä cÇn vµ ®óng thêi ®iÓm hä muèn. ViÖc n©ng cao hiÖu qu¶, chÊt l­îng vµ ®æi míi suy cho cïng lµ nh»m môc tiªu ®¸p øng c¸c nhu cÇu rÊt ®a d¹ng cña kh¸ch hµng. Gi÷a ba cÊp ®é n¨ng lùc c¹nh tranh nãi trªn cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho nhau, chÕ ®Þnh nhau vµ phô thuéc lÉn nhau. Mét nÒn kinh tÕ cã n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia cao th× ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu DN cã n¨ng lùc c¹nh tranh. Vµ ng­îc l¹i c¸c DN chØ cã thÓ c¹nh tranh tèt trong nÒn kinh tÕ quèc gia thuËn lîi, chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« râ rµng, m«i tr­êng ®Çu t­ æn ®Þnh vµ kÕt cÊu h¹ tÇng ®¶m b¶o... MÆt kh¸c tÝnh n¨ng ®éng nh¹y bÐn trong qu¶n lý DN còng lµ mét yÕu tè quan träng, bëi v× trong cïng mét m«i tr­êng kinh doanh cã DN thµnh c«ng nh­ng còng cã DN bÞ thÊt b¹i. Bªn c¹nh ®ã DN chØ cã søc c¹nh tranh cao khi s¶n phÈm cña m×nh cã n¨ng lùc c¹nh tranh cao so víi ®èi thñ c¹nh tranh vµ ®­îc x· héi chÊp nhËn. N¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm dÞch vô ngoµi chÊt l­îng néi t¹i cßn phô thuéc nhiÒu vµo danh tiÕng va uy tÝn cña DN. V× vËy n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm dÞch vô lµ c¬ së, ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN vµ cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. HiÖn nay n­íc ta ®ang tiÕn s©u vµo qu¸ tr×nh héi nhËp th× yªu cÇu n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trªn c¶ ba cÊp ®é: quèc gia, doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm dÞch vô ngµy cµng trë nªn bøc b¸ch. Trong ®ã tÝnh chr ®éng tÞch cùc, s¸ng t¹o cña c¸c doanh nghiÖp gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. 1.2. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam 1.2.1. Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i nghiÖp vô b¶o hiÓm phi nh©n thä 1.2.1.1. Kh¸i niÖm BH ®­îc ph©n thµnh hai nhãm lín lµ: BHNT vµ BHPNT. Trong ®ã: - BHNT lµ lo¹i h×nh BH mµ c¸c sù kiÖn ®­îc BH ®Òu liªn quan ®Õn cuéc sèng vµ sinh m¹ng cña con ng­êi, th­êng cã tÝnh chÊt dµi h¹n nhiÒu n¨m vµ g¾n víi tiÕt kiÖm. - BHPNT bao gåm c¸c lo¹i h×nh BH cßn l¹i, nã ®­îc sö dông nh­ mét kh¸i niÖm tæng hîp mang ý nghÜa hµm chøa tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô BH thiÖt h¹i (BH tµi s¶n, BH tr¸ch nhiÖm d©n sù) vµ c¸c nghiÖp vô BH con ng­êi kh«ng thuéc BHNT (nh­ BH tai n¹n, bÖnh tËt, èm ®au, BH trî cÊp n»m viÖn vµ phÉu thuËt...). Môc ®Ých chñ yÕu cña BHPNT lµ nh»m båi th­êng cho ng­êi ®­îc BH nh÷ng hËu qu¶ cña mét biÕn cè ngÉu nhiªn g©y thiÖt h¹i ®Õn tµi s¶n, lîi Ých vµ con ng­êi cña hä. Theo ®iÒu 3, ch­¬ng 1, LuËt kinh doanh b¶o hiÓm ViÖt Nam gi¶i thÝch vÒ thuËt ng÷ BHPNT nh­ sau: " B¶o hiÓm phi nh©n thä lµ lo¹i nghiÖp vô b¶o hiÓm tµi s¶n, tr¸ch nhiÖm d©n sù vµ c¸c nghiÖp vô b¶o hiÓm kh¸c kh«ng thuéc BHNT". 1.2.1.2. Ph©n lo¹i nghiÖp vô b¶o hiÓm phi nh©n thä Trªn thÞ tr­êng thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam hiÖn nay cã rÊt nhiÒu nghiÖp vô (s¶n phÈm BH) kh¸c nhau. Tuú theo c¸c tiªu thøc ph©n chia kh¸c nhau mµ c¸c nghiÖp vô BHPNT cã thÓ ph©n chia thµnh c¸c lo¹i c¬ b¶n sau: * Theo nhãm kh¸ch hµng: gåm cã - Nhãm c¸c s¶n phÈm dµnh cho c¸ nh©n - Nhãm c¸c s¶n phÈm dµnh cho c¸c tæ chøc ViÖc ph©n lo¹i theo tiªu thøc nµy gióp DN qu¶n lý vµ thiÕt kÕ ®­îc c¸c s¶n phÈm phï hîp, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu riªng cña c¸c c¸ nh©n còng nh­ phôc vô nhu cÇu c«ng viÖc cña cac tæ chøc. * Theo lo¹i h×nh s¶n phÈm: bao gåm: - Nhãm s¶n phÈm BH riªng lÎ. - Nhãm s¶n phÈm BH trän gãi. Ph©n läai theo tiªu thøc nµy sÏ gióp DN dÏ dµng trong viÖc qu¶n lý s¶n phÈm, ®ång thêi cã kÕ ho¹ch kÕt hîp c¸c s¶n phÈm riªng lÎ nh»m t¹o ra c¸c s¶n phÈm BH trän gãi. * Theo ph­¬ng thøc ph©n phèi s¶n phÈm: bao gåm: - Nhãm s¶n phÈm ph©n phèi qua kªnh ph©n phèi truyÒn th«ng. - Nhãm s¶n phÈm ph©n phèi qua kªnh "ph¶n håi trùc tiÕp". ViÖc ph©n lo¹i theo tiªu thøc nµy sÏ gióp DNBH qu¶n lý ®­îc s¶n phÈm theo kªnh ph©n phèi vµ cã chiÕn l­îc thiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm phï hîp ®Ó chµo b¸n qua c¸c kªnh ph©n phèi ®ã. * Theo ®èi t­îng BH: Theo tiªu thøc nµy, nghiÖp vô BH ®­îc chia thµnh ba nhãm: - BH tµi s¶n (BHTS) - BH tr¸ch nhiÖn d©n sù (BHTNDS). - BH con ng­êi phi nh©n thä (BHCN). + B¶o hiÓm tµi s¶n: §©y lµ lo¹i h×nh BH mµ ®èi t­îng BH lµ tµi s¶n (cè ®Þnh hay l­u ®éng) cña ng­êi ®­îc BH. VÝ dô: BH cho thiÖt h¹i vËt chÊt xe c¬ giíi, BH hµng ho¸ cña c¸c chñ hµng trong BH hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, BH tµi s¶n cña chñ nhµ trong BH trém c¾p. Gi¸ trÞ BH lµ gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n tham gia BH, nã lµ c¨n cø quan träng ®Ó tÝnh phÝ BH vµ giíi h¹n thanh to¸n tiÒn båi th­êng BH. NghÜa lµ sè tiÒn båi th­êng mµ bªn ®­îc BH nhËn ®­îc trong mäi tr­êng hîp ®Òu kh«ng ®­îc v­ît qu¸ thiÖt h¹i thùc tÕ trong sù cè BH. VÝ dô: Mét chñ xe m¸y tham gia BH cho toµn bé xe cña m×nh trÞ gi¸ 20 triÖu ®ång. Trong mét vô tai n¹n, chiÕc xe bÞ h­ háng víi gi¸ trÞ thiÖt h¹i lµ 8 triÖu ®ång. Nh­ vËy sè tiÒn båi th­êng mµ chñ xe nhËn ®­îc trong mäi tr­êng hîp chØ lµ 8 triÖu ®ång. + BH tr¸ch nhiÖm d©n sù: Theo LuËt d©n s­, tr¸ch nhiÖm d©n sô cña mét chñ thÓ (nh­ chñ tµi s¶n, chñ doanh nghiÖp...) ®­îc hiÓu lµ tr¸ch nhiÖm ph¶i båi th­êng c¸c thiÖt h¹i vÒ con ng­êi, tµi s¶n...g©y ra cho ng­êi kh¸c do lçi cña ng­êi chñ ®ã. VÝ dô: BH tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi, chñ lao ®éng; BH tr¸ch nhiÖm s¶n phÈm; BH tr¸ch nhiÖm c«ng céng... Kh¸c víi BH tµi s¶n vµ BH con ng­êi, ®èi t­îng ®­îc BH cña lo¹i hîp ®ång nµy lµ mét kh¸i niÖm tr×u t­îng khi hîp ®ång ®­îc ký kÕt. Tuy nhiªn tr¸ch nhiÖm båi th­êng cña BH vÉn c¨n cø vµo c¸c thiÖ h¹i thùc tÕ x¶y ra cho ng­êi thø ba. + BH con ng­êi phi nh©n thä: lµ lo¹i h×nh BH cã ®èi t­îng ®­îc BH lµ tÝnh m¹ng, t×nh tr¹ng søc khoÎ hoÆc c¸c sù kiÖn liªn quan vµ ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña con ng­êi. Nh­ng kh¸c víi BH con ng­êi nh©n thä ë chç: BH con ng­êi phi nh©n thä lµ lo¹i h×nh BH chØ liªn quan ®Õn c¸c rñi ro cña con ng­êi nh­: tai n¹n, bÖnh tËt, mÊt kh¶ n¨ng lao ®éng vµ c¶ tö vong. §Æc ®iÓm cña lo¹i nµy lµ kh«ng liªn quan ®Õn tuæi thä cña con ng­êi. VÝ dô: BH tai n¹n 24/24, BH tai n¹n hµnh kh¸ch, BH kh¸ch Du lÞch... Khi thanh tãan tiÒn BH, "nguyªn t¾c kho¸n" ®­îc ¸p dông chñ yÕu khi thanh to¸n tiÒn BH. Tøc lµ vÒ nguyªn t¾c, sè tiÒn chi tr¶ BH sÏ dùa vµo qui ®Þnh chñ quan cña hîp ®ång vµ sè tiÒn BH ®­îc tho¶ thuËn khi ký kÕt hîp ®ång chø kh«ng dùa vµo thiÖt h¹i thùc tÕ. Bëi v× tÝnh m¹ng cña con ng­êi lµ v« gi¸, kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®­îc b»ngmét kho¶n tiÒn nµo ®Êy. Cho nªn viÖc thanh to¸n tiÒn BH trong nghiÖp vô BH con ng­êi chØ mang tÝnh trî gióp vÒ tµi chÝnh khi kh«ng may gÆp rñi ro. Tuy nhiªn, cã thÓ ¸p dông kÕt hîp víi nguyªn t¾c båi th­êng khi thanh to¸n c¸c chi phÝ y tÕ ph¸t sinh n»m trong ph¹m vi ®­îc BH cña c¸c hîp ®ång BH con ng­êi. 1.2.2. §Æc tr­ng cña b¶o hiÓm phi nh©n thä 1.2.2.1. Môc ®Ých b¶o hiÓm BH ®­îc biÕt ®Õn tr­íc hÕt nh­ mét ph­¬ng ph¸p chuyÓn giao rñi ro h÷u hiÖu vµ môc ®Ých cña c¸c nghiÖp vô BHPNT thÓ hiÖn rÊt râ ý nghÜa cña ph­¬ng ph¸p ®ã. Lý do chÝnh ®¸ng cho viÖc giao kÕt c¸c hîp ®ång BHPNT lµ sù chuyÓn giao c¸c tæn thÊt tµi chÝnh cã thÓ x¶y ra tõ ng­êi mua BH cho c«ng ty BH. Khi x¶y ra tæn thÊt, c«ng ty BHPNT thùc hiÖn triÖt ®Ó viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n còng nh­ tr¸ch nhiÖm båi th­êng ®· ®­îc quy ®Þnh trong hîp ®ång BH ®· ®­îc giao kÕt víi ng­êi ®­îc BH, do ®ã gióp bªn ®­îc BH kh¾c phôc hËu qu¶ vÒ mÆt vËt chÊt, tµi chÝnh. Mét lý do mµ v× nã kh«ng Ýt c¸c hîp ®ång BHPNT ®­îc ký kÕt còng kh¸ ®Æc biÖt, ®ã lµ: + Nh»m tu©n thñ c¸c qui ®Þnh cña luËt ph¸p vÒ viÖc b¾t buéc ph¶i mua BH ®èi víi c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm nh­: ®èi víi c¸c c¸ nh©n, tæ chøc vµ c«ng ty cã tµi s¶n nguy hiÓm vÒ ch¸y næ b¾t buéc ph¶i mua BH Ch¸y, næ; ®èi víi Dù ¸n x©y dùng th× b¾t buéc c¸c nhµ thÇu hoÆc chñ dù ¸n ph¶i mua BH X©y dùng l¾p ®Æt. Ngoµi ra cßn cã b¶o hiÓm Tr¸ch nhiÖm d©n sù cho ng­êi thø 3 ®èi víi nh÷ng ng­êi sö dông vµ vËn hµnh xe m« t«, xe g¾n m¸y, « t«... + Trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh XNK ®Ó phï hîp víi c¸c tËp qu¸n, th«ng lÖ quèc tÕ th× viÖc b¾t buéc ph¶i cã c¸c hîp ®ång b¶o hiÓm hµng ho¸ lµ kh«ng thÓ thiÕu. Nh÷ng quy ®Þnh vµ tËp qu¸n trªn kh«ng bao giê ¸p dông ®èi víi BHNT. V× thÕ, nh÷ng lý do rÊt riªng trong môc ®Ých BH cã thÓ coi lµ ®Æc tr­ng thø nhÊt cña BHPNT. 1.2.2.2. Sù chªnh lÖch vÒ “gi¸ trÞ” gi÷a c¸c dÞch vô b¶o hiÓm phi nh©n thä Tr­íc sù ®a d¹ng cña ®èi t­îng BH, rñi ro BH.., c¸c DNBHPNT buéc ph¶i tËn dông mäi kh¶ n¨ng cã thÓ, khai th¸c triÖt ®Ó mäi c¬ héi ®Ó thùc hiÖn luËt sè lín nh»m gi¶m thiÓu rñi ro m×nh. V× vËy, cho dï cã lµ ®Ò nghÞ vÒ mét hîp ®ång BH khiªm tèn víi sè tiÒn BH vµi chôc triÖu VN§ hay nh÷ng hîp ®ång BH lín mµ sè tiÒn BH lªn ®Õn ®«i ba tr¨m tû VN§. Còng v× lÏ ®ã mµ h×nh thøc ®ång BH vµ nhÊt lµ t¸i BH ®­îc sö dông nh­ lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu trong viÖc khai th¸c c¸c hîp ®ång BH. NÕu nh­ t¸i BHNT gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n tõ viÖc ph¶i ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu vÒ m«i tr­êng ®Çu t­ ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o l·i suÊt ®Çu t­ kü thuËt th× trong BHPNT vÊn ®Ò hãc bóa nµy kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò chÝnh ¶nh h­ëng ®Õn quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh nhËn hay nh­îng TBH hay kh«ng gi÷a c«ng ty BH gèc vµ c«ng ty nhËn t¸i BH; mµ chñ yÕu phô thuéc vµo rñi ro ®­îc b¶o hiÓm vµ ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n ®­îc giao kÕt trong hîp ®ång gèc. 1.2.2.3. Møc ®é rµng buéc vÒ c¸c cam kÕt trong hîp ®ång b¶o hiÓm Hîp ®ång BH bao hµm c¸c cam kÕt ®· tho¶ thuËn gi÷a bªn mua BH vµ DNBH cho mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. C¸c tr­êng hîp huû bá, ngõng thùc hiÖn cam kÕt ph¶i tu©n theo ph¸p luËt vÒ chÊm døt hîp ®ång BH. Thùc tÕ, ®iÒu nµy ®· ®­îc quy ®Þnh rÊt râ rµng trong "LuËt kinh doanh b¶o hiÓm". §èi víi bªn mua còng nh­ bªn b¸n BH, sù rµng buéc vÒ cam kÕt ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh râ trong hîp ®ång BH. Theo ®ã bªn mua vµ bªn b¸n BH cã nghÜa vô thùc hiÖn c¸c cam kÕt ®· ®­îc quy ®Þnh trong hîp ®ång BH ®Õn hÕt thêi h¹n BH, ngo¹i trõ v× lý do nµo ®ã ph¶i chÊm døt hîp ®ång BH tr­íc thêi h¹n theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt. §iÒu nµy rÊt kh¸c víi BHNT. Trong BHNT bªn mua BH cã quyÒn chÊm døt hîp ®ång vµo bÊt cø thêi ®iÓm nµo mµ kh«ng cÇn ph¶i viÖn dÉn lý do. Nh÷ng hËu qu¶ ph¸p lý mµ c¸c bªn ph¶i g¸nh chÞu mét khi chÊm døt hîp ®ång tr­íc thêi ®iÓm kÕt thóc thêi h¹n BH trong BHPNT rÊt ®a d¹ng. §¸ng chó ý lµ: nÕu nh­ trong BHNT, DNBH kh«ng ®­îc khëi kiÖn ®ßi bªn mua BH ®ãng phÝ BH th× ®èi víi BHPNT ®ã lµ ®iÒu ®­îc phÐp vµ cÇn ph¶i lµm trong mét sè tr­êng hîp nhÊt ®Þnh. 1.2.2.4. ¸p dông kü thuËt ph©n chia Thêi h¹n c¸c hîp ®ång BHPNT th­êng ng¾n vµ cã sù kh¸c nhau râ rÖt gi÷a c¸c nghiÖp vô BH. Ch¼ng h¹n nh­: ®èi víi BH xe c¬ giíi thêi h¹n BH th­êng lµ mét n¨m, trong khi ®ã, cã nh÷ng hîp ®ång BH hµng ho¸ vËn chuyÓn chØ kÐo dµi mét vµi th¸ng, thËm chÝ thêi h¹n BH cña BH tai n¹n hµnh kh¸ch cã thÓ chØ lµ vµi ba giê. Nh­ng th«ng th­êng thêi h¹n BH cña c¸c hîp ®ång BH th­êng lµ mét n¨m. §iÒu ®¸ng l­u ý lµ: tr¸ch nhiÖm båi th­êng (hoÆc tr¶ tiÒn BH) cña DNBH vÉn cã thÓ ph¸t sinh sau thêi ®iÓm kÕt thóc thêi h¹n BH. Mét sè nghiÖp vô BH tr¸ch nhiÖm d©n sù vÉn ®­îc mÖnh danh lµ lo¹i “Long tail business” tøc lµ tr¸ch nhiÖm båi th­êng cã thÓ kÐo dµi ®Õn c¶ chôc n¨m sau ®ã. Trong khi ®ã, phÝ BH cã thÓ thanh to¸n toµn bé ngay khi giao kÕt hîp ®ång BH hoÆc vµi ba kú thanh to¸n trong thêi h¹n BH. V× thÕ, viÖc qu¶n lý tµi chÝnh thu chi c¸c nghiÖp vô ph¶i ¸p dông kü thuËt ph©n chia. Yªu cÇu c¬ b¶n khi ¸p dông kü thuËt ph©n chia lµ: viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh nghiÖp vô vµo thêi ®iÓm kho¸ sæ kÕ to¸n (31/12) ph¶i tÝnh ®Õn c¸c dù phßng nghiÖp vô. C¸c lo¹i dù phßng nghiªp vô c¬ b¶n cña DNBHPNTgåm cã: dù phßng phÝ ch­a ®­îc h­ëng, dù phßng båi th­êng vµ dù phßng dao ®éng lín. H¬n n÷a, kü thuËt ph©n chia cßn ®ßi hái c¸c ph­¬ng ph¸p trÝch lËp ph¶i phï hîp víi ®Æc tÝnh cña tõng lo¹i nghiÖp vô BH. Ch¼ng h¹n, ®èi víi trÝch lËp dù phßng phÝ ch­a ®­îc h­ëng, nÕu lµ BH xe c¬ giíi víi thêi h¹n BH phÇn lín lµ mét n¨m nªn cã thÓ sö dông ph­¬ng ph¸p 1/8, nh­ng BH hµng ho¸ vËn chuyÓn l¹i cÇn sö dông ph­¬ng ph¸p 1/24 hoÆc 1/365 v× thêi h¹n c¸c hîp ®ång BH ng¾n. 1.2.2.5. §èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm vµ c¬ së ®Ó tÝnh to¸n sè tiÒn ®­îc b¶o hiÓm Kh¸c víi BHNT, ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm trong BHPNT th­êng lµ tµi s¶n cña ng­êi ®­îc BH. Trong BHNT giíi h¹n hîp ®ång BH lµ v« h¹n do ®èi t­îng ®­îc b¶o hiÓm lµ con ng­êi vµ th­êng th× giíi h¹n hîp ®ång lµ do ng­êi mua BH lùa chän trªn c¬ së nhu cÇu cña b¶n th©n hoÆc sù ®Ò nghÞ cña DNBH. Cßn trong BHPNT sè tiÒn b¶o hiÓm chñ yÕu ®­îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña tµi s¶n ®­îc BH t¹i thêi ®iÓm giao kÕt hîp ®ång BH. 1.2.2.6. Nguy c¬ trôc lîi Mét ®Æc tr­ng n÷a cña BHPNT lµ kh¶ n¨ng trôc lîi lµ rÊt cao. §iÒu nµy phô thuéc vµo ®¹o ®øc vµ tÝnh trung thùc cña ng­êi mua BH. Cô thÓ: do ®èi t­îng ®­îc BH chØ lµ tµi s¶n v× vËy ng­êi ®­îc BH cã thÓ v× mét lý do nµo ®ã tù tiªu hñy tµi s¶n cña m×nh. Ch¼ng h¹n nh­: tù ®èt ch¸y chÝnh c¨n nhµ cña m×nh hoÆc x­ëng s¶n xuÊt cña m×nh sau ®ã tiÒn hµnh ®ßi tiÒn BH tõ DNBH. §iÒu khã kh¨n lµ nghÜa vô chøng minh tæn thÊt ®ã lµ v« t×nh hay cè ý l¹i thuéc vÒ DNBH. V× vËy, mét trong nh÷ng quy t¾c bÊt di bÊt dÞch trong BHPNT khi giao kÕt hîp ®ång BH lµ quy t¾c “trung thùc tuyÖt ®èi”. 1.2.3. Nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä Còng gièng nh­ toµn bé c¸c DNBH, ho¹t ®éng kinh doanh BH cña mét DNBHPNT th­êng bao gåm nh÷ng néi dung sau: 1.2.3.1. Ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm vµ t¸i b¶o hiÓm * Ho¹t ®éng kinh doanh BH: lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n cña DNBH nh»m môc ®Ých sinh lêi. §©y lµ mét qu¸ tr×nh liªn hoµn tõ kh©u cÊp ®¬n cho ng­êi tham gia BH, thu phÝ BH, theo dâi qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång BH cho ®Õn kh©u gi¸m ®Þnh tæn thÊt vµ gi¶i quyÕt båi th­êng BH. Kinh doanh BH ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c cã tÝnh chÊt quy luËt lµ "sè ®«ng bï sè Ýt". Theo quy luËt ®ã, DNBH ph¶i thu hót ®­îc nhiÒu ng­êi tham gia vµo mét nghiÖp vô hay mét s¶n phÈm BH cô thÓ. Quy tr×nh thùc hiÖn c«ng viÖc kinh doanh BH b¾t ®Çu tõ viÖc DNBH th«ng qua m¹ng l­íi ®¹i lý hoÆc c¸c nh©n viªn khai th¸c chµo b¸n c¸c dÞch vô BH tíi tõng kh¸ch hµng cã nhu cÇu. Sau khi hai bªn thèng nhÊt ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn c¬ b¶n th× hîp ®ång BH ®­îc thiÕt lËp. Hîp ®ång BH lµ b»ng chøng ph¸p lý thÓ hiÖn sù x¸c lËp quyÒn vµ nghÜa vô gi÷a DNBH vµ ng­êi tham gia BH, lµ sù tho¶ thuËn gi÷a bªn mua BH vµ DNBH, theo ®ã bªn mua BH ph¶i ®ãng phÝ BH cßn DNBH ph¶i tr¶ tiÒn cho ng­êi ®­îc BH khi x¶y ra sù kiÖn BH. Theo quy ®Þnh cña LuËt kinh doanh BH (®iÒu 17, 19, 20), DNBH vµ ng­êi tham gia BH cã c¸c quyÒn, tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô sau ®©y: - §èi víi DNBH: + DNBH cã quyÒn: thu phÝ BH, quyÒn ®Ò nghÞ ®­îc söa ®æi mét sè ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång, quyÒn chÊm døt hîp ®ång. NÕu DNBH ®· thùc hiÖn viÖc båi th­êng th× ®­îc phÐp thÕ quyÒn ng­êi ®­îc BH ®Ó yªu cÇu ng­êi thø ba tr¶ l¹i toµn bé hoÆc mét phÇn sè tiÒn do lçi cña ng­êi thø ba g©y ra. + DNBH cã tr¸ch nhiÖm: cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin liªn quan ®Õn hîp ®ång BH, gi¶i thÝch c¸c ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n BH; quyÒn vµ nghÜa vô cña bªn mua BH, h­íng dÉn gi¶i thÝch vÒ mäi thñ tôc cÇn thiÕt ®Ó ng­êi tham gia BH lËp hå s¬ khiÕu n¹i ®ßi tiÒn BH khi cã sù kiÖn BH x¶y ra. + DNBH cã nghÜa vô: båi th­êng hoÆc tr¶ tiÒn BH kÞp thêi cho ng­êi ®­îc BH hoÆc ng­êi thô h­ëng. NÕu trong hîp ®ång kh«ng tháa thuËn cô thÓ vÒ thêi h¹n nµy th× bªn BH ph¶i tr¶ tiÒn BH hoÆc båi th­êng trong thêi h¹n 15 ngµy kÓ thõ ngµy nhËn ®­îc ®Çy ®ñ hå s¬ khiÕu n¹i hîp lÖ. - §èi víi ng­êi tham gia BH: + Ng­êi tham gia BH cã quyÒn: ®­îc h­ëng kho¶n tiÒn båi th­êng tõ DNBH khi x¶y ra sù kiÖn BH; quyÒn ®­îc cung cÊp mäi th«ng tin liªn quan ®Õn hîp ®ång BH vµ qu¸ tr×nh lËp hå s¬ khiÕu n¹i BH, quyÒn ®­îc thay ®æi mét sè ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n trong hîp ®ång. + Ng­êi tham gia BH cã nghÜa vô: khai b¸o trung thùc mäi th«ng tin mµ hä biÕt ®­îc liªn quan ®Õn ®èi t­îng BH ngay tõ khi giao kÕt hîp ®ång BH, ®ãng phÝ BH ®Èy ®ñ, khai b¸o trung thùc khi x¶y ra sù kiÖn BH; cã nghÜa vô ®Ò phßng vµ ng¨n ngõa rñi ro, h¹n chÕ tæn thÊt, b¶o l­u quyÒn ®ßi ng­êi thø ba cho DNBH. Nh­ vËy, th«ng qua kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng kinh doanh BH, DNBH sÏ thÓ hiÖn ®­îc vÞ trÝ, uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr­êng còng nh­ ph¸t huy n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh tr­íc ®èi thñ c¹nh tranh. Doanh thu, kÕt qu¶ tõ ho¹t ®éng kinh doanh BH lµ c¬ së, nÒn t¶ng ®Ó DN khuyÕch tr­¬ng vµ t¨ng c­êng ho¹t ®éng ®Çu t­ nh»m mang l¹i lîi nhuËn vµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. * Ho¹t ®éng kinh doanh t¸i b¶o hiÓm: lµ mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ t¸ch rêi ho¹t ®éng kinh doanh BH cña bÊt kú mét DNBH nµo. T¸i BH lµ ho¹t ®éng cña DN mµ theo ®ã DNBH nhËn mét kho¶n phÝ BH cña DNBH kh¸c ®Ó cam kÕt båi th­êng cho c¸c tr¸ch nhiÖm ®· nhËn BH Cã thÓ nãi, t¸i BH nh­ lµ mét tÊm l¸ ch¾n cho ho¹t ®éng cña mçi DN, lµ mét h×nh thøc DNBH tù BH cho chÝnh m×nh sau khi nhËn vÒ m×nh c¸c rñi ro cña kh¸ch hµng. Kinh doanh t¸i BH bao gåm: ho¹t ®éng nhËn t¸i BH vµ nh­îng t¸i BH. Cô thÓ nh­ sau: - Ho¹t ®éng nhËn t¸i b¶o hiÓm: lµ viÖc mét DNBH nhËn BH cho mét phÇn rñi ro cña mét DNBH kh¸c trong mét hîp ®ång BH gèc. §øng trªn gãc ®é kinh doanh th× ho¹t ®éng nhËn t¸i BH ®­îc coi nh­ lµ mét h×nh thøc b¸n BH. Sau khi nhËn t¸i BH, DN cã thÓ nh­îng l¹i cho nh÷ng DN nhËn t¸i BH kh¸c. Môc ®Ých cña ho¹t ®éng nhËn t¸i BH lµ ®Ó t¨ng thªm nguån thu phÝ BH cho DN, ngoµi ra, môc ®Ých lín h¬n lµ viÖc chia sÎ rñi ro gi÷a c¸c DNBH. Trong mèi quan hÖ ®an xen víi nhau trªn thÞ tr­êng, mét DNBH khi th× ®øng ë vÞ trÝ ng­êi nhËn l¹i rñi ro nh­ng cã khi l¹i ë vÞ trÝ lµ ng­êi chia sÎ rñi ro. DN nhËn t¸i BH cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c rñi ro m×nh nhËn vÒ t­¬ng ®­¬ng nh­ DNBH gèc ®· nhËn víi kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, giíi h¹n tr¸ch nhiÖm sÏ t­¬ng øng víi tû lÖ mµ DN nhËn t¸i BH. Theo ®ã, khi x¶y ra sù kiÖn BH, DN nhËn t¸i BH còng ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô båi th­êng vµ tr¶ tiÒn BH cho c«ng ty BH gèc theo ®óng phÇn tr¸ch nhiÖm m×nh ®· nhËn. §Ó bï ®¾p c¸c chi phÝ mµ DNBH gèc ®· bá ra ®Ó ký kÕt ®­îc hîp ®ång BH víi kh¸ch hµng, DN nhËn t¸i BH ph¶i chi tr¶ cho DN nh­îng t¸i BH mét kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh gäi lµ hoa hång nhËn t¸i BH. T­¬ng øng víi phÇn tr¸ch nhiÖm nhËn vÒ, DN nhËn t¸i BH sÏ nhËn ®­îc mét kho¶n chi phÝ BH tõ DN nh­îng t¸i, ®©y chÝnh lµ doanh thu tõ ho¹t ®éng nhËn t¸i BH. - Ho¹t ®éng nh­îng t¸i b¶o hiÓm: Nh­ ta ®· biÕt, nhu cÇu an toµn trong kinh doanh BH lu«n ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu, vµ ®Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã, mét DNBH còng ph¶i t×m c¸ch tù BH cho chÝnh b¶n th©n m×nh th«ng qua viÖc nh­îng t¸i BH. Nh­îng t¸i BH lµ viÖc DNBH chuyÓn mét phÇn tr¸ch nhiÖm BH ®· cam kÕt víi kh¸ch hµng (ng­êi ®­îc BH) cña m×nh cho mét hoÆc nhiÒu DNBH kh¸c. Còng t­¬ng tù nh­ ho¹t ®éng nhËn t¸i BH nh­ng ë vÞ trÝ ng­îc l¹i, DN nh­îng t¸i BH còng ph¶i chuyÓn cho DN nhËn t¸i BH mét phÇn trong doanh thu phÝ BH gèc t­¬ng øng víi phÇn tr¸ch nhiÖm chuyÓn ®i. Bï l¹i, DN nh­îng t¸i BH sÏ thu ®­îc mét tû lÖ hoa hång t¸i BH nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn tõ DN nhËn t¸i BH. Tr¸ch nhiÖm vÒ gi¶i quyÕt båi th­êng vµ khiÕu n¹i ph¸t sinh tõ hîp ®ång BH gèc sÏ ®­îc chia sÎ gi÷a DN nhËn vµ nh­îng theo hîp ®ång t¸i BH. Tuy nhiªn, trong c¶ hai tr­êng hîp nhËn vµ nh­îng t¸i BH th× ®Çu mèi gi¶i quyÕt båi th­êng vµ khiÕu n¹i víi kh¸ch hµng vÉn lµ DNBH gèc - ng­êi trùc tiÕp ký kÕt hîp ®ång BH. Cã thÓ nãi, ho¹t ®éng nh­îng t¸i BH gióp DNBH cã ®­îc t×nh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, an toµn; gióp ng­êi tham gia BH yªn t©m vÒ kh¶ n¨ng chi tr¶ båi th­êng cña DNBH; gióp DNBH chñ ®éng tÝnh to¸n ®­îc giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh tèi ®a t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh bÊt kú; gióp chia sÎ rñi ro trong céng ®ång...Tõ ®ã, t¹o cho DNBH mét n¨ng lùc c¹nh tranh tèt nhÊt ®Ó ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh BH gèc cña m×nh. Th«ng qua ho¹t ®éng nh­îng vµ nhËn t¸i BH, DNBH võa æn ®Þnh t×nh h×nh kinh doanh, võa ph¸t triÓn quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc. 1.2.3.2. Ho¹t ®éng ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt DNBH kh«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng tæn thÊt thuéc ph¹m vi BH do rñi ro tai n¹n bÊt ngê g©y ra nh»m gióp cho ng­êi ®­îc BH æn ®Þnh kinh tÕ, kh«i phôc s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, mµ cßn tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng rñi ro, tæn thÊt tr­íc vµ sau khi tai n¹n x¶y ra. Th«ng qua viÖc ph©n tÝch nguyªn nh©n cña nh÷ng rñi ro tai n¹n bÊt ngê, DNBH rót ra ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó cïng kh¸ch hµng thùc hiÖn nh»m ®Ò phßng tæn thÊt x¶y ra. VÝ dô: - Trong BH ch¸y, DNBH cïng ng­êi tham gia BH thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó h¹n chÕ chËp ®iÖn, næ ...nh­: t¨ng thiÕt bÞ an toµn vÒ ®iÖn, thiÕt bÞ chèng sÐt hoÆc mua s¾m thªm ph­¬ng tiÖn ch÷a ch¸y. - Trong BH xe c¬ giíi lµm thªm biÓn b¸o c¸c n¬i tr¸nh xe trªn c¸c ®Ìo dèc ®Ó gi¶m bít tai n¹n... 1.2.3.3. Ho¹t ®éng gi¸m ®Þnh, båi th­êng tæn thÊt vµ ®ßi ng­êi thø ba Ho¹t ®éng gi¸m ®Þnh, båi th­êng tæn thÊt vµ ®ßi ng­êi thø ba lµ mét nhiÖm vô quan träng trong chu tr×nh kinh doanh BH, lµ kh©u cuèi cïng khÐp l¹i ho¹t ®éng kinh doanh BH cña DNBH. Trong ®ã: Gi¸m ®Þnh: lµ ho¹t ®éng do DNBH trùc tiÕp tiÕn hµnh hoÆc th«ng qua mét DN hay ®¹i lý gi¸m ®Þnh kh¸c ®Ó thùc hiÖn viÖc x¸c ®Þnh tÝnh chÊt, nguyªn nh©n vµ møc ®é tæn thÊt. §iÒu quan träng cña c«ng t¸c gi¸m ®Þnh lµ x¸c ®Þnh nguyªn nh©n rñi ro cã thuéc ph¹m vi BH kh«ng, tæn thÊt thùc tÕ lµ b¶o nhiªu.. ®Ó lµm c¨n cø phôc vô cho c«ng t¸c gi¶i quyÕt båi th­êng vµ tr¶ tiÒn BH cho kh¸ch hµng ®­îc chÝnh x¸c. Båi th­êng hoÆc tr¶ tiÒn BH: lµ viÖc DNBH thùc hiÖn cam kÕt trong hîp ®ång BH, chi tr¶ cho ng­êi ®­îc BH mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh khi x¶y ra sù kiÖn BH. §ßi ng­êi thø ba: lµ ho¹t ®éng do DNBH trùc tiÕp tiÕn hµnh hoÆc th«ng qua mét ®¹i lý trung gian kh¸c ®Ó yªu cÇu ng­êi thø ba ph¶i båi hoµn cho nh÷ng tæn thÊt do lçi cña ng­êi thø ba ®ã g©y nªn sau khi DNBH ®· båi th­êng vµ nhËn thÕ quyÒn tõ ng­êi ®­îc BH. ChÊt l­îng ho¹t ®éng gi¸m ®Þnh, båi th­êng kh¼ng ®Þnh chÊt l­îng s¶n phÈm cña chÝnh DNBH, bëi t¹i kh©u nµy s¶n phÈm cña DNBH míi thùc sù ®­îc kh¸ch hµng sö dông vµ ®¸nh gi¸. NÕu chÊt l­îng tèt, DNBH kh«ng nh÷ng gi÷ ®­îc kh¸ch hµng cò mµ cßn thu hót thªm ®­îc kh¸ch hµng míi, t¨ng uy tÝn vµ thÞ phÇn cña DN m×nh. NÕu gi¸m ®Þnh vµ båi th­êng tæn thÊt ®­îc coi lµ mét kho¶n chi th× kÕt qu¶ cña viÖc ®ßi ng­êi thø ba ®­îc coi nh­ lµ mét kho¶n thu ®Ó gi¶m chi. Do ®ã, thùc hiÖn tèt c«ng t¸c ®ßi ng­êi thø ba lµ mét yÕu tè quan träng ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh BH, t¨ng lîi nhuËn cho DN. 1.2.3.4. Ho¹t ®éng ®Çu t­ Bªn c¹nh ho¹t ®éng kinh doanh BH, ho¹t ®éng ®Çu t­ cã vai trß hÕt søc quan träng, nã ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng mang l¹i nguån thu chÝnh cho DNBH. Ho¹t ®éng ®Çu t­ kh«ng chØ gióp c¸c DNBH sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn nhµn rçi cña m×nh ®Ó thu lîi nhuËn, mµ cßn gióp DNBH æn ®Þnh ®Ó kinh doanh vµ ®¶m b¶o quyÒn lîi cho kh¸ch hµng. Bëi v×: do tÝnh ®Æc thï trong ho¹t ®éng kinh doanh BH mµ c¸c DNBH th­êng xuyªn cã mét l­îng vèn t¹m thêi nhµn rçi tõ c¸c quü dù phßng nghiÖp vô vèn ®iÒu lÖ, lîi nhuËn ®Ó l¹i.., trong khi nhu cÇu vÒ vèn cho nÒn kinh tÕ lu«n ë møc cao. Do ®ã DNBH cã thÓ sö dông c¸c nguån vèn nµy ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc mµ ph¸p luËt cho phÐp nh»m mang l¹i lîi nhuËn nh­: ®Çu t­ chøng kho¸n, ®Çu t­ bÊt ®éng s¶n, uû th¸c ®Çu t­…Nguån thu nhËp tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ sÏ gióp DNBH t¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn, n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh, qua ®ã DN lu«n ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng chi tr¶ BH cho kh¸ch hµng. §Ó ®¶m b¶o sù an toµn trong ho¹t ®éng ®Çu t­ cña DN, ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n vµ chi tr¶ th­êng xuyªn cña DNBH, §iÒu 11, NghÞ ®Þnh sè 43/2001/N§-CP ngµy 1/8/2001 cña ChÝnh phñ qui ®Þnh râ nguån vèn dïng ®Ó ®Çu t­ cña DNBHPNT bao gåm: Vèn ®iÒu lÖ; Quü dù tr÷ b¾t buéc; Quü dù tr÷ tù nguyÖn; Lîi nhuËn ®Ó l¹i; Nguån vèn nhµn rçi tõ dù phßng nhiÖp vô. Riªng ®èi víi nguån vèn tõ dù phßng nghiÖp vô, thùc chÊt ®©y lµ kho¶n DNBH nî kh¸ch hµng, do ®ã ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña DN, ph¸p luËt qui ®Þnh rÊt chÆt chÏ tæng h¹n møc ®­îc phÐp sö dông ®Ó ®Çu t­ còng nh­ h¹n møc ®Çu t­ cho tõng lÜnh vùc. §iÒu 13, NghÞ ®Þnh 43/2001/N§-CP ngµy 1/8/2001 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh DN chØ ®­îc ®Çu t­ nguån vèn nµy t¹i ViÖt Nam vµ dïng ®Ó: mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu DN cã b¶o l·nh; göi tiÒn t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông kh«ng h¹n chÕ; mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu DN kh«ng cã b¶o l·nh; gãp vèn vµo c¸c DN kh¸c tèi ®a 35%; kinh doanh bÊt ®éng s¶n, cho vay, uû th¸c ®Çu t­ qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh - tÝn dông tèi ®a 20%. 1.2.4. C¸c yÕu tè t¸c ®éng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBH trªn thÞ tr­êng DVBH ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mét DN. N¨ng lùc c¹nh tranh cña DNBH nãi chung vµ DNBHPNT nãi riªng th­êng bÞ t¸c ®éng bëi mét sè yÕu tè c¬ b¶n sau: 1.2.4.1. M«i tr­êng vÜ m« Gåm c¸c yÕu tè bªn ngoµi DN nh­ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, tù nhiªn. M«i tr­êng vÜ m« t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNBH ph¸t triÓn, tõ ®ã n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN. * YÕu tè kinh tÕ C¸c yÕu tè kinh tÕ cã ¶nh h­ëng rÊt lín vµ tæng hîp ®Õn c¸c DNBH, trong khu«n khæ luËn v¨n nµy chØ nghiªn cøu mét sè yÕu tè cã t¸c ®éng trùc tiÕp nhÊt. Bao gåm: - Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ : Mét nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng cao sÏ ph¸t sinh thªm c¸c nhu cÇu míi do thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng lªn vµ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n ®èi víi dÞch vô BH còng t¨ng lªn. §©y võa lµ c¬ héi lín ®Ó c¸c DNBH më réng lÜnh vùc kinh doanh, nh­ng ®ång thêi còng lµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c DN khi xuÊt hiÖn thªm nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh, §iÒu nµy sÏ lµm cho chi phÝ vµ tiÒn l­¬ng cña DN t¨ng lªn, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNBH. - Tû lÖ l¹m ph¸t: l¹m ph¸t cã thÓ g©y x¸o trén nÒn kinh tÕ, lµm cho sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ chËm l¹i, tØ lÖ l·i suÊt t¨ng vµ sù biÕn ®éng cña ®ång tiÒn trë nªn kh«ng l­êng tr­íc ®­îc. NÕu l¹m ph¸t liªn tôc, c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña DN trë thµnh c«ng viÖc hoµn toµn may rñi. Sù bÊt tr¾c nµy khiÕn c¸c DN kh«ng muèn bá tiÒn vµo ®Çu t­. Do ®ã, l¹m ph¸t cao lu«n lµ nguy c¬ ®èi víi c¸c DNBH. Cã thÓ nãi, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò trong yÕu tè kinh tÕ ¶nh h­ëng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña DNBH. Cã nh÷ng yÕu tè lµ nguy c¬, cã nh÷ng yÕu tè lµ c¬ héi. V× vËy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c DNBHPNT ph¶i lu«n b¸m s¸t ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ ®Ó tËn dông thêi c¬ trong kinh doanh. * YÕu tè chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt C¸c DNBHPNT ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh cña Ph¸p luËt nh­: BiÓu phÝ, hoa hång phÝ, thuÕ, thuª m­ín lao ®éng, qu¶ng c¸o, quy ®Þnh m«i tr­êng… V× vËy ®ßi hái c¸c DNBH cÇn ph¶i hiÓu râ nh÷ng quy ®Þnh cña ®Þa ph­¬ng hoÆc cña ®Êt n­íc - n¬i DNBH thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Cã nh­ vËy, hä míi thùc sù chñ ®éng tr­íc sù thay ®æi cña m«i tr­êng chÝnh trÞ vµ ph¸p luËt. * M«i tr­êng v¨n ho¸, x· héi V¨n ho¸, x· héi còng lµ yÕu tè ®ãng vai trß quan träng trong sù biÕn ®éng vµ ph¸t triÓn cña mét DNBH, ®Æc biÖt lµ c¸c nh©n tè cã ¶nh h­ëng ®Õn sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nhu cÇu BH nh­: thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi, tr×nh ®é d©n trÝ... Bëi v× nhu cÇu BH kh«ng ph¶i lµ nhu cÇu c¨n b¶n cña con ng­êi, v× thÕ nhu cÇu BH chi cã thÓ ph¸t triÓn khi con ng­êi ®· tho¶ m·n, ®· gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu c¨n b¶n kh¸c. Thªm vµo ®ã khi tr×nh ®é d©n trÝ n©ng lªn ng­êi d©n sÏ nhËn thøc ®­îc sù cÇn thiÕt cña c¸c ho¹t ®éng BH b¶o ®¶m cho nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra trong cuéc sèng cña hä. ChÝnh ®iÒu nµy ®· më réng thªm thÞ tr­êng DVBH. * Xu h­íng toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ Còng gièng c¸c yÕu tè kh¸c ®Òu cã t¸c ®éng hai mÆt ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña DNBH, xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ còng më ra rÊt nhiÒu c¬ héi nh­ng ®ång thêi còng ®em l¹i cho DN rÊt nhiÒu nguy c¬ vµ c¸c mèi ®e däa lín. Toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp quèc tÕ sÏ gióp DNBH xo¸ bá c¸c rµo c¶n kinh tÕ, më réng thÞ tr­êng ho¹t ®éng, tiÕp thu ®­îc nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ mét c¸ch nhanh chãng… Nh­ng ®ång thêi nã l¹i còng t¹o ra ¸p lùc c¹nh tranh m¹nh mÏ h¬n do søc Ðp tõ c¸c ®èi thñ tiÒm Èn trong ngµnh ngµy cµng t¨ng, c¸c DN n­íc ngoµi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng néi ®Þa ngµy cµng nhiÒu. ChÝnh v× vËy, c¸c DNBHPNT trong n­íc ph¶i nhËn thøc râ toµn cÇu ho¸ vµ héi nhËp kinh tÕ lµ mét xu thÕ kh«ng thÓ ®¶o ng­îc. Hä buéc ph¶i n©ng cao søc c¹nh tranh, nhanh chãng n¾m lÊy c¬ héi nh­ng ®ång thêi ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó ®Èy lïi vµ h¹n chÕ nh÷ng nguy c¬ vµ th¸ch thøc. 1.2.4.2. M«i tr­êng kinh doanh trong ngµnh Gåm c¸c yÕu tè trong ngµnh kinh doanh BH nh­: ®èi thñ c¹nh tranh, kh¸ch hµng, s¶n phÈm thay thÕ. * §èi thñ c¹nh tranh Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, c¹nh tranh võa t¹o ®éng lùc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c DNBH, võa t¹o ra søc Ðp ®ßi hái kh¶ n¨ng thÝch øng cña c¸c DN nµy. C¹nh tranh gi÷a c¸c DN nh»m thu hót kh¸ch hµng lµ ®iÒu tÊt yÕu vµ diÔn ra ngµy cµng quyÕt liÖt. sù c¹nh tranh gi÷a c¸c DNBH ho¹t ®éng trong ngµnh lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña DNBH. NÕu sù c¹nh tranh nµy Ýt sÏ lµ c¬ héi ®Ó c¸c DNBH më réng ho¹t ®éng inh doanh, nh»m chiÕm lÜnh thÞ phÇn vµ thu ®­îc nhiÒu lîi nhuËn. Cßn nÕu sù c¹nh tranh nµy diÔn ra quyÕt liÖt sÏ lµ sùc Ðp lín ®èi víi c¸c DNBH, ®Æc biÖt lµ c¸c DNBH míi vµ nhá. V× vËy c¸c DNBH lu«n ph¶i biÕt ®­îc ®èi thñ nµo míi xuÊt hiÖn; nã cã bÞ c¶n trë x©m nhËp thÞ tr­êng tõ phÝa c¸c ®èi thñ kh¸c kh«ng? Cã thÓ lµm g× ®Ó c¶n trë ®èi thñ nµy? C¸c ®èi thñ ngang søc cã nh÷ng ®iÓm nµo m¹nh h¬n, ®iÓm nµo yÕu h¬n? Vµ tõ ®ã hä t×m mäi c¸ch ®Ó h¹n chÕ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh tiÒm Èn nh¶y vµo lÜnh vùc kinh doanh cña hä. * Søc Ðp vÒ gi¸ cña kh¸ch hµng Søc Ðp tõ phÝa kh¸ch hµng lµ ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc bëi v× kh¸ch hµng lµ môc tiªu h­íng tíi cña bÊt kú DN s¶n xuÊt kinh doanh nµo. Do ®ã, DN còng cÇn ph¶i tr¶ lêi hµng lo¹t c¸c c©u hái nh­: - Nh÷ng kh¸ch hµng nµo quan träng nhÊt? - Sè l­îng hµng ho¸ do kh¸ch hµng ®ã tiªu thô chiÕm bao nhiªu % trong tæng sè? - NÕu mét kh¸ch hµng tõ bá DN th× sÏ g©y thiÖt h¹i cho DN nh­ thÕ nµo? - LiÖu cã ®èi thñ nµo c¶n trë kh¸ch hµng trung thµnh vµ hä sö dông thñ ®o¹n nµo? - Ph¶i lµm g× ®Ó gi÷ ®­îc kh¸ch hµng hiÖn cã vµ ph¸t triÓn thªm kh¸ch hµng míi? Khi c¸c DNBH c¹nh tranh víi nhau, d­íi ¸p lùc cña kh¸ch hµng khiÕn gi¸ c¶ bÞ gi¶m xuèng hoÆc hä yªu cÇu chÊt l­îng s¶n phÈm, dÞch vô tèt h¬n. §iÒu nµy sÏ lµm cho chi phÝ ho¹t ®éng cña DN t¨ng lªn. Ng­îc l¹i, nÕu kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng bÞ yÕu thÕ th× sÏ lµ c¬ héi tèt ®Ó c¸c DNBH t¨ng gi¸ vµ kiÕm nhiÒu lîi nhuËn h¬n. 1.2.4.3. M«i tr­êng trong néi bé doanh nghiÖp Gåm c¸c yÕu tè bªn trong DNBH nh­: nguån nh©n lùc, tµi chÝnh, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, marketing, c¬ cÊu tæ chøc cña DN. Cô thÓ: * Tµi chÝnh BÊt cø mét DN nµo muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Òu cÇn cã nguån vèn, mµ tr­íc hÕt lµ nguån vèn tµi chÝnh. Nguån tµi chÝnh cña DN cã thÓ b»ng nhiÒu h×nh thøc: nguån tù cã, nguån vèn vay, ng©n s¸ch cÊp, trî cÊp… Nguån tµi chÝnh cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh gióp DN chíp c¬ héi ®Çu t­, më réng quy m« s¶n xuÊt, tËn dông lîi thÕ vÒ quy m« vµ v­ît lªn tr­íc ®èi thñ c¹nh tranh. * Nguån nh©n lùc Nguån nh©n lùc ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh doanh cña mét DNBH, bëi v× con ng­êi lµ trung t©m cña mäi ho¹t ®éng. Do vËy cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch qu¶n trÞ nguån nh©n lùc, môc tiªu cña qu¶n trÞ nh©n lùc nh­ lµ: S¾p xÕp hîp lý nguån nh©n lùc; §¶m b¶o cung - cÇu vÒ nguån nh©n lùc cho c¸c ho¹t ®éng; x¸c ®Þnh biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó qu¶n lý nguån nh©n lùc vµ dù ®o¸n vÒ nguån nh©n lùc mµ DN cã nhu cÇu trong t­¬ng lai... Yªu cÇu cña qu¶n trÞ nh©n lùc lµ x©y dùng ®­îc ®éi ngò lao ®éng tÝch cùc, cã kinh nghiÖm, cã kü n¨ng qu¶n lü, kü n¨ng kinh doanh. §iÒu ®ã sÏ gióp cho DN cã lîi thÕ c¬ b¶n so víi ®èi thñ c¹nh tranh. * Ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm Trong c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ th× ®Çu t­ vµo nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm th­êng ®­a l¹i kÕt qu¶ rÊt lín. Ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn th­êng ®­îc chia lµm 3 lo¹i: Nghiªn cøu ®æi míi s¶n phÈm, nghiªn cøu c¶i tiÕn s¶n phÈm nh»m n©ng cao chÊt l­îng hay hoµn thiÖn c¸c ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm hiÖn cã vµ nghiªn cøu ®æi míi c«ng nghÖ nh»m c¶i tiÕn qu¸ tr×nh kinh doanh ®Ó gi¶m chi phÝ hoÆc n©ng cao chÊt l­îng. Ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn th­êng t¹o ra b­íc ®ét ph¸ cho DNBH trong ho¹t ®éng kinh doanh, t¹o ra lîi thÕ kinh doanh cho DN trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh. §Æc ®iÓm cña khoa häc c«ng nghÖ lµ lu«n ®æi míi vµ ph¸t triÓn, v× vËy DN muèn t¹o ®­îc lîi thÕ kinh doanh l©u dµi th× ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i cô thÓ, cã sù ®Çu t­ hîp lý vµo ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm. * Marketing, b¸n hµng vµ dÞch vô ( Ch­a xem vµ ch­a söa) Marketing lµ mét qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh, dù b¸o, thiÕt lËp vµ tháa m·n c¸c nhu cÇu mong muèn cña ng­êi tiªu dïng ®èi víi s¶n phÈm hay dÞch vô. ViÖc ph©n tÝch ho¹t ®éng marketing th­êng bao gåm c¸c néi dung: ph©n tÝch kh¸ch hµng, nghiªn cøu thÞ tr­êng, mua vµ b¸n hµng ho¸. ViÖc ph©n tÝch chøc n¨ng marketing vµ b¸n hµng cÇn quan t©m ®Õn mét sè vÊn ®Ò sau: mÆt hµng s¶n phÈm cã ®¸p øng môc tiªu ®Ò ra hay kh«ng? Th¸i ®é cña ng­êi tiªu dïng vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm, gi¸ ®èi víi DN vµ ®èi thñ c¹nh tranh? HiÖu qu¶ cña c¸c kªnh ph©n phèi? Lùc l­îng b¸n hµng cã ®ñ ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra hay kh«ng? C¸c ho¹t ®éng dÞch vô b¸n hµng vµ sau b¸n hµng ho¹t ®éng nh­ ho¹t ®éng gi¸m ®Þnh, båi th­êng ra sao? HiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶ng c¸o vÒ s¶n phÈm, dÞch vô cña DN?… * C¬ cÊu tæ chøc C¬ cÊu tæ chøc lµ tæng hîp viÖc s¾p xÕp bè trÝ c¸c phßng ban chøc n¨ng cña mét DNBH. C¬ cÊu tæ chøc cña mét DNBH ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong viÖc vËn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh cña DN. DN nµo cã ®­îc c¬ cÊu tæ chøc hîp lý víi sù g¾n kÕt trong ho¹t ®éng, sù hç trî nhau trong c«ng viÖc sÏ t¹o ra cho DN ®ã mét lîi thÕ kinh doanh h¬n h¼n ®èi thñ c¹nh tranh. Nh­ vËy cã thÓ nãi, m«i tr­êng vÜ m« vµ m«i tr­êng kinh doanh trong ngµnh lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng bªn ngoµi, cßn m«i tr­êng trong néi bé DN lµ c¸c yÕu tè mang tÝnh bªn trong. V× vËy muèn n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT th× ®ßi c¸c DN ph¶i cã sù g¾n bã chÆt chÏ gi÷a c¸c yÕu tè bªn trong vµ bªn ngoµi DN. 1.3. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä 1.3.1. Nh÷ng cam kÕt ®Æt ra ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam khi héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ Cïng víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña ®Êt n­íc ngµnh BH ViÖt Nam ®· tÝch cùc ký kÕt nh÷ng cam kÕt khi më cöa thÞ tr­êng DVBH. Do ®ã, yªu cÇu ®Æt ra cho c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ph¶i hiÓu râ cam kÕt nµy ®Ó chuÈn bÞ cho chiÕn l­îc c¹nh tranh míi khi nh÷ng cam kÕt nµy ®­îc thùc hiÖn: * Cam kÕt theo HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt – Mü HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®­îc ký kÕt vµo ngµy13/07/2000 vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc tõ ngµy 10/12/2001 sau khi Quèc héi hai n­íc phª chuÈn. Theo hiÖp ®Þnh nµy, ViÖt Nam ®· ®­a ra c¸c cam kÕt trong c¸c lÜnh vùc cña ho¹t ®éng kinh doanh BH, trong ®ã cã cam kÕt vÒ viÖc c¸c c«ng ty BH cña Mü tham gia vµo thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam. Nh×n chung sù hiÖn diÖn cña c¸c c«ng ty BH Mü kh«ng bÞ h¹n chÕ nh­ng ph¶i tu©n thñ theo lé tr×nh tù do ho¸ tõng b­íc trong giai ®o¹n tõ 3 - 5 n¨m: - Sau 3 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, c¸c c«ng ty BH cña Mü ®­îc thµnh lËp c«ng ty liªn doanh víi c¸c ®èi t¸c ®­îc phÐp kinh doanh ë ViÖt Nam, trong ®ã tû lÖ vèn gãp cña ®èi t¸c Mü kh«ng v­ît qu¸ 60% vèn ph¸p ®Þnh. - Sau 5 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, ViÖt Nam cho phÐp thµnh lËp C«ng ty BH 100% vèn cña Mü. - Ngoµi ra, c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô cã vèn ®Çu t­ cña Mü kh«ng ®­îc phÐp kinh doanh c¸c ®¹i lý BH. - Sau 3 n¨m ®èi víi c«ng ty liªn doanh vµ 6 n¨m ®èi víi c«ng ty BH 100% vèn cña Mü kÓ tõ ngµy HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, ViÖt Nam sÏ xo¸ bá viÖc kh«ng cho phÐp c¸c c«ng ty BH Mü kinh doanh c¸c dÞch vô BH b¾t buéc. - Sau n¨m 2006, ViÖt Nam sÏ xo¸ bá tû lÖ t¸i BH b¾t buéc 20% qua C«ng ty t¸i BH quèc gia ViÖt Nam. C¸c DNBH kh«ng bÞ giíi h¹n ë tû lÖ t¸i BH vµ c«ng ty t¸i BH. Theo nguyªn t¾c tèi huÖ quèc, nh÷ng cam kÕt trong HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt - Mü còng sÏ ¸p dông t­¬ng tù ®èi víi nh÷ng n­íc cã quan hÖ song ph­¬ng víi ViÖt Nam. Do ®ã, t¸c ®éng cña cam kÕt trªn cßn ®­îc më réng sang c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i nh­ EU, NhËt B¶n, ASEAN... trong lÜnh vùc kinh doanh BH. * Cam kÕt cña ViÖt Nam khi gia nhËp WTO ViÖt Nam ®· gia nhËp gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) tõ cuèi n¨m 2006. C¸c cam kÕt gia nhËp WTO dùa trªn quy ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vµ cã tÝnh ®Õn c¸c cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü. BH lµ lÜnh vùc mµ c¸c ®èi t¸c th­¬ng m¹i lín cña ViÖt Nam nh­ Mü, liªn minh Ch©u ¢u, NhËt B¶n, Canada g©y søc Ðp ®Ó ViÖt Nam më cöa h¬n n÷a thÞ tr­êng DVBH. Gia nhËp vµo WTO, ViÖt Nam ®· cam kÕt trong lÜnh vùc dÞch vô b¶o hiÓm phi nh©n thä nh­ sau: (1) Kh«ng h¹n chÕ ®èi víi: - DÞch vô BH cung cÊp cho c¸c DN, ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc t¹i ViÖt Nam - DÞch vô t¸i BH - DÞch vô BH vËn t¶i quèc tÕ, bao gåm BH cho c¸c lo¹i rñi ro liªn quan tíi: + VËn t¶i biÓn quèc tÕ vµ vËn t¶i hµng kh«ng th­¬ng m¹i quèc tÕ, víi ph¹m vi BH, bao gåm bÊt kú hoÆc toµn bé c¸c kho¶n môc sau: hµng ho¸ vËn chuyÓn, ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ bÊt kú tr¸ch nhiÖm nµo ph¸t sinh tõ ®ã; + Hµng ho¸ ®ang vËn chuyÓn qu¸ c¶nh quèc tÕ - DÞch vô m«i giíi BH vµ m«i giíi t¸i BH - DÞch vô t­ vÊn, dÞch vô tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ rñi ro vµ gi¶i quyÕt båi th­êng. (2) Kh«ng h¹n chÕ, ngo¹i trõ: DNBH 100% vèn n­íc ngoµi kh«ng ®­îc kinh doanh c¸c dÞch vô b¾t buéc, bao gåm BH tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi ®èi víi ng­êi thø ba, BH x©y dùng vµ l¾p ®Æt, BH c¸c c«ng tr×nh dÇu khÝ vµ c¸c c«ng tr×nh dÔ g©y nguy hiÓm ®Õn an ninh céng ®ång vµ m«i tr­êng. H¹n chÕ nµy sÏ ®­îc huû bá vµo ngµy 1/1/2008. Sau 5 n¨m kÓ tõ khi gia nhËp, cho phÐp DNBH n­íc ngoµi thµnh lËp chi nh¸nh BHPNT, c¨n cø vµo c¸c quy ®Þnh thËn träng [44, tr.1006-1007]. * Cam kÕt trong khu«n khæ ASEAN: HiÖp ®Þnh khung vÒ dÞch vô cña ASEAN ®­îc ký kÕt th¸ng 12/1998 vµ cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy 13/10/1999, 7 n­íc thµnh viªn ASEAN (trõ Lµo, Myanmar, Camphuchia), ®· ®­a ra c¸c cam kÕt cô thÓ trong lÜnh vùc BH theo h­íng huû bá vÒ c¬ b¶n nh÷ng h¹n chÕ vÒ tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ t¨ng c­êng chiÒu s©u vµ ph¹m vi tù do ho¸ trong lÜnh vùc BH. HiÖn nay, c¸c n­íc ASEAN ®ang trong qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn NghÞ ®Þnh th­ sè 5 vÒ thiÕt lËp ch­¬ng tr×nh chung cña ASEAN vÒ BH tr¸ch nhiÖm b¾t buéc ®èi víi bªn thø ba cña chñ xe c¬ giíi. Nh×n chung, c¸c cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr­êng DVBH trong khu«n khæ ASEAN chñ yÕu vÉn mang tÝnh chÊt cam kÕt chung mµ ch­a cã ®­îc c¸c cam kÕt cã tÝnh cô thÓ. §iÒu nµy gióp gi¶m nhÑ c¸c søc Ðp vÒ cam kÕt héi nhËp cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc BH. * Cam kÕt trong khu«n khæ APEC: APEC ®­îc thµnh lËp th¸ng 11/1989, ®Õn nay cã 18 thµnh viªn. Môc tiªu chñ yÕu cña APEC lµ duy tr× sù ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng v× c¸c n­íc trong khu vùc, t¨ng c­êng kinh tÕ cho khu vùc... Môc tiªu cña APEC lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ vµo n¨m 2010 ®èi víi c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ 2020 ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. LÜnh vùc BH lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn trong hîp t¸c trong khu«n khæ APEC. Hµng n¨m, c¸c quèc gia thµnh viªn, trong ®ã cã ViÖt Nam ®· x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng trong lÜnh vùc BH, trong ®ã tËp trung vµo viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng lÜnh vùc cßn tån t¹i c¸c rµo c¶n th­¬ng m¹i, b·i bá dÇn c¸c h¹n chÕ vÒ tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ ®èi xö quèc gia, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c thÞ tr­êng DVBH trong n­íc ®Ó chuÈn bÞ cho xu h­íng tù do ho¸. Nh­ vËy, so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, cã thÓ nãi ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng n­íc cã møc ®é më cöa thÞ tr­êng BH t­¬ng ®èi tho¸ng nhÊt. Cã thÓ nhËn thÊy ®iÒu nµy qua B¶ng 1.2 sau: BiÓu 1.2: So s¸nh møc ®é më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm cña mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn N­íc HiÖn tr¹ng më cöa t¹i thêi ®iÓm 1997 Cam kÕt më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm trong WTO Brazil Cho phÐp liªn doanh b¶o hiÓm víi 50% vèn n­íc ngoµi, víi ®iÒu kiÖn cæ ®«ng n­íc ngoµi cã cæ phÇn lín nhÊt kh«ng qu¸ 30%. CÊm hoµn toµn h×nh thøc chi nh¸nh vµ 100% vèn n­íc ngoµi ngo¹i trõ ®èi víi kinh doanh b¶o hiÓm søc khoÎ. T¸i b¶o hiÓm do Nhµ n­íc ®éc quyÒn. - Cho phÐp thµnh lËp DNBH 100% vèn n­íc ngoµi trªn c¬ së phª duyÖt theo tõng tr­êng hîp cô thÓ cña c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh - B¶o l­u quyÒn cÊm chi nh¸nh Trung Quèc Qu¸ tr×nh xin cÊp phÐp kÐo dµi 3 n¨m. ChØ cho phÐp liªn doanh víi 49% vèn n­íc ngoµi. TÝnh ®Õn n¨m 1997, chØ cã 3 giÊy phÐp liªn doanh ®­îc phª duyÖt. H¹n chÕ ®èi víi viÖc chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc cña bªn liªn doanh n­íc ngoµi. C¸c DNBH liªn doanh víi n­íc ngoµi chØ ®­îc kinh doanh c¸c lÜnh vùc kh«ng c¹nh tranh víi c¸c DNBH Nhµ n­íc - Cho phÐp më réng ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm n­íc ngoµi trong c¸c lÜnh vùc b¶o hiÓm y tÕ vµ b¶o hiÓm h­u trÝ sau 5 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. B¶o hiÓm tµi s¶n vµ tai n¹n ®­îc phÐp thùc hiÖn ngay khi cÊp phÐp. - Cho phÐp 50% vèn gãp bªn ngoµi ®èi víi b¶o hiÓm nh©n thä vµ 51% ®èi víi b¶o hiÓm phi nh©n thä. C¸c c«ng ty liªn doanh ®­îc phÐp thµnh lËp chi nh¸nh ngay sau khi cÊp giÊy phÐp. Sau 2 n¨m, c¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc phÐp më c«ng ty con. ThÞ tr­êng t¸i b¶o hiÓm ®­îc më cöa hoµn toµn kÓ tõ khi c¸c cam kÕt trong HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. - Cam kÕt xo¸ bá c¸c h¹n chÕ vÒ ph¹m vi ®Þa lý còng nh­ ph¹m vi s¶n phÈm ®­îc phÐp kinh doanh - Níi láng dÇn c¸c yªu cÇu vÒ møc vèn ph¸p ®Þnh ban ®Çu. Ên §é Kh«ng më cöa Kh«ng cam kÕt In®«nªxia Cho phÐp liªn doanh víi 80% vèn n­íc ngoµi. ChØ cã c¸c DNBH cã vèn n­íc ngoµi thµnh lËp ë In®«nªxia tr­íc 1972 míi cã thÓ chuyÓn sang h×nh thøc 100% vèn n­íc ngoµi. C¸c DNBH cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i cã vèn ph¸p ®Þnh ban ®Çu cao h¬n so víi doanh nghiÖp trong n­íc. ChØ liªn doanh míi ®­îc cung cÊp dÞch vô cho ng­êi In®«nªxia. - Cho phÐp thµnh lËp DNBH 100% vèn n­íc ngoµi. - B¶o l­u quyÒn kh«ng cho phÐp më chi nh¸nh - Xo¸ bá dÇn ph©n biÖt ®èi xö vÒ vèn ph¸p ®Þnh Malaysia Cho phÐp liªn doanh víi 49% vèn n­íc ngoµi. Kh«ng b¶o l­u giÊy phÐp cho c¸c DNBH cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lín h¬n 49% ®­îc thµnh lËp tr­íc n¨m 1997. Kh«ng cho phÐp thµnh lËp thªm chi nh¸nh míi (ngo¹i trõ t¸i b¶o hiÓm). N¨m 1998 kh«ng chÊp nhËn h×nh thøc chi nh¸nh mµ yªu cÇu chuyÓn ®æi thµnh doanh nghiÖp. C¸c DNBH cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi kh«ng ®­îc cung cÊp dÞch vô b¶o hiÓm tµu, hµng kh«ng vµ tµi s¶n. - T¨ng tû lÖ vèn n­íc ngoµi lªn 51% - Kh«ng ¸p dông ®iÒu kho¶n b¶o l­u ®iÒu kiÖn ­u ®·i h¬n ®èi víi c¸c DNBH cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp tr­íc ngµy thùc hiÖn cam kÕt Mªxic« Cho phÐp liªn doanh víi 49% vèn n­íc ngoµi - Cho phÐp thµnh lËp DNBH 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi Philippines Cho phÐp liªn doanh víi 40% vèn n­íc ngoµi. Kh«ng cho phÐp më chi nh¸nh - T¨ng tû lÖ vèn n­íc ngoµi lªn 51% trong liªn doanh - Cho phÐp thµnh lËp DNBH 100% vèn n­íc ngoµi - B¶o l­u quyÒn kh«ng cho phÐp më chi nh¸nh Th¸i Lan Cho phÐp liªn doanh víi 25% vèn n­íc ngoµi ®èi víi dÞch vô b¶o hiÓm trùc tiÕp. Cho phÐp liªn doanh víi 49% vèn n­íc ngoµi ®èi víi dÞch vô phô trî. Cho phÐp më chi nh¸nh - Cam kÕt gi÷ nguyªn møc më cöa t¹i thêi ®iÓm 1997 1.3.2. C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam trong xu thÕ më cöa thÞ tr­êng b¶o hiÓm vµ héi nhËp quèc tÕ 1.3.2.1. C¬ héi Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ thÞ tr­êng ®ang diÔn ra nhanh chãng, viÖc ®­a ngµnh BH héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi ViÖt Nam. Qu¸ tr×nh héi nhËp ®· t¹o ra cho DNBH, trong ®ã cã DNBHPNT ViÖt Nam nh÷ng c¬ héi míi. Thø nhÊt, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi gian qua t¨ng tr­ëng víi tèc ®é cao, cïng víi ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn sÏ t¹o ra nhiÒu c¬ héi ®Çu t­ vµ më réng s¶n xuÊt kinh doanh cho c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc, tõ ®ã t¹o ra c¬ héi cho c¸c DN vµ thÞ tr­êng DVBH ph¸t triÓn. Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ch¾c ch¾n viÖc trao ®æi th­¬ng m¹i hµng ho¸ gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c n­íc sÏ ®­îc ®Èy m¹nh, DN n­íc ngoµi tham gia vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam sÏ t¨ng lµm cho tiÒm n¨ng thÞ tr­êng BH ®­îc më réng, nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm BH míi t¨ng cao sÏ t¹o c¬ héi cho c¸c DNBH ViÖt Nam më réng thÞ tr­êng, t¨ng doanh thu phÝ BH gèc. Cã thÓ nãi thÞ tr­êng DVBH nãi chung vµ thÞ tr­êng BHPNT ViÖt Nam nãi riªng ®Çy tiÒm n¨ng vµ høa hÑn nhiÒu triÓn väng. Bªn c¹nh ®ã c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ trong n­íc víi c¸c khu ®« thÞ míi, khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp ®­îc h×nh thµnh, më ra c¬ héi cho BH x©y dùng, l¾p ®Æt; BH kü thuËt. C¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, c¬ së h¹ tÇng, th­¬ng m¹i, du lÞch, ®Çu t­ quèc tÕ ®Òu lµ nh÷ng lÜnh vùc tiÒm n¨ng cho dÞch vô BHPNT trong t­¬ng lai. Thø hai, møc sèng, thu nhËp cña x· héi t¨ng cao; tr×nh ®é d©n trÝ vµ nhËn thøc cña ®¹i ®a sè d©n c­ ®­îc n©ng lªn th× nhu cÇu ch¨m sãc søc khoÎ cña d©n c­ ngµy cµng ®­îc quan t©m vµ c¶i thiÖn, lµm t¨ng thªm nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i h×nh BH. DÞch vô BH kh«ng cßn ®¬n thuÇn chØ lµ BH mµ më réng ra nh­ nh÷ng dÞch vô tµi chÝnh khÐp kÝn. Thø ba, quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ ph¸t triÓn, c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®µo t¹o nh©n lùc, viÖc øng dông c¸c quy tr×nh qu¶n lý theo tiªu chuÈn quèc tÕ ®­îc khuyÕn khÝch. Cïng víi qu¸ tr×nh ®ã, c¸c ho¹t ®éng t¸i BH, ®ång BH, hîp t¸c liªn doanh trªn ph¹m vi quèc tÕ sÏ kh«ng ngõng ®­îc më réng. Thø t­, héi nhËp kinh tÕ sÏ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vèn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n, sù ph¸t triÓn ®ã sÏ më ra nh÷ng h­íng ®Çu t­ míi cho ho¹t ®éng cña c¸c DNBH vèn ®· g¾n liÒn víi viÖc h×nh thµnh c¸c quü tµi chÝnh sÏ cã kh¶ n¨ng ®Çu t­. C¬ héi nµy cho phÐp c¸c DNBH ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng ®Çu t­ vµ tham gia theo h­íng chuyªn m«n ho¸ vµo lÜnh vùc nµy, ®iÒu ®ã sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ cao cho c¸c DNBH Thø n¨m, më cöa thÞ tr­êng, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gióp chóng ta më réng ®­îc thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng ho¸, dÞch vô, t¨ng søc thu hót ®Çu t­ vµ chuyÓn giao kü thuËt, c«ng nghÖ tõ c¸c n­íc kh¸c, t¹o c¬ héi thuËn lîi ®Ó DNBH ViÖt Nam më réng quan hÖ, häc tËp, tiÕp thu kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn, tiÕp cËn víi nh÷ng ph­¬ng thøc kinh doanh hiÖn ®¹i; ¸p dông réng r·i c«ng nghÖ tin häc vµo c¸c lÜnh vùc BH nh»m n©ng cao chÊt l­îng dÞch vô vµ hiÖu qu¶ kinh doanh. 1.3.2.2. Th¸ch thøc Cïng víi viÖc t¹o ra nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c, yÕu tè tù do ho¸ th­¬ng m¹i, më cöa vµ héi nhËp thÞ tr­êng DVBH quèc tÕ còng ®ang ®Æt ra nh÷ng khã kh¨n vµ th¸ch thøc mµ c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ph¶i ®­¬ng ®Çu trong giai ®o¹n tíi, søc Ðp c¹nh tranh trong kinh doanh dÞch vô BH sÏ ngµy mét lín h¬n, c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cã nguy c¬ bÞ thua thiÖt trong c¹nh tranh khi më cöa thÞ tr­êng dÞch vô BH, thÓ hiÖn ë nh÷ng mÆt sau ®©y: Thø nhÊt, thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam víi tiÒm n¨ng vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, æn ®Þnh sÏ lµ n¬i hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi - c¸c tËp ®oµn BH, c¸c DNBH quèc tÕ hµng ®Çu víi kinh nghiÖm kinh doanh l©u n¨m, ph¹m vi ho¹t ®éng réng, kh¶ n¨ng tµi chÝnh lín, tr×nh ®é c«ng nghÖ còng nh­ tr×nh ®é qu¶n lý v­ît tréi.., §iÒu nµy thËt sù lµ th¸ch thøc lín ®èi víi c¸c DNBHPNT trong n­íc. Theo dù b¸o cña c¸c chuyªn gia trong ngµnh BH th× tõ nay cho ®Õn 2010, sè DNBH sÏ tiÕp tôc t¨ng theo xu h­íng t¨ng tr­ëng cña ngµnh. Lé tr×nh thùc hiÖn rµo c¶n Th­¬ng m¹i theo HiÖp ®Þnh Th­¬ng M¹i ViÖt - Mü ®èi víi dÞch vô BH lµ 5 n¨m kÓ tõ ngµy cã HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, kÕt thóc vµo cuèi n¨m 2006. Theo ®ã c¸c c«ng ty BH cña Mü sÏ ®­îc phÐp tham gia vµo thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam, theo lé tr×nh ®· qui ®Þnh. Thø hai, chÊt l­îng phôc vô, sù ®a d¹ng ho¸ cña s¶n phÈm BH, tiÒm lùc vÒ vèn, chÝnh s¸ch gi¸, tr×nh ®é vµ c«ng nghÖ qu¶n lý.., ®Òu lµ nh÷ng ®iÓm yÕu cña c¸c DNBH ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn diÔn ra qu¸ tr×nh gi¶m bít vµ ®i ®Õn xo¸ bá sù b¶o hé cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c DNBH trong n­íc. H¬n n÷a, t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng cßn diÔn ra thiÕu lµnh m¹nh, hÖ thèng ph¸p luËt ch­a hoµn chØnh... còng lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam. Thø ba, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý, n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, c¸c DN ch­a cã ®iÒu kiÖn ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i vµo c«ng t¸c qu¶n lý kinh doanh. §éi ngò c¸n bé ho¹t ®éng kinh doanh BH ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u, thiÕu c¸c chuyªn gia trong lÜnh vùc tÝnh phÝ BH, trÝch lËp dù phßng, thÈm ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ rñi ro. Thø t­, ngay t¹i thÞ tr­êng trong n­íc xu h­íng “giao thoa” gi÷a ng©n hµng vµ BH b¾t ®Çu thÓ hiÖn râ, cµng t¨ng thªm c¸c ®Çu mèi cung cÊp dÞch vô b¶o hiÓm, c¹nh tranh ngµy cµng lín. NhiÒu ng©n hµng ®· vµ ®ang khëi ®éng kÕ ho¹ch “lÊn s©n” trªn thÞ tr­êng BH. Ph¹m vi ®Çu t­ hÑp, hiÖu qu¶ sö dông vèn thÊp, ho¹t ®éng nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ sö dông c¸c c«ng cô Marketing ch­a ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái cña ho¹t ®éng kinh doanh do ch­a cã kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh.., lµ tÊt c¶ nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®ßi hái c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ph¶i cã chiÕn l­îc kh¾c phôc ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh. Tõ yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, tõ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc khi ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña WTO ®· cho thÊy: viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNBHPNT lµ mét vÊn ®Ò cÇn thiÕt kh¸ch quan. §ßi hái c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ph¶i khÈn tr­¬ng c¶i tiÕn vµ ®Èy m¹nh c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh doanh, ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm dÞch vô, nhanh chãng më réng thÞ phÇn…VÒ phÝa Nhµ n­íc còng ph¶i cã lé tr×nh thÓ chÕ cho phï hîp víi c¸c cam kÕt quèc tÕ, t¹o m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh ®Ó gióp c¸c DNBHPNT n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh. Ch­¬ng 2 thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä viÖt nam trong thêi gian qua 2.1. Tæng quan vÒ thÞ tr­êng dÞch vô b¶o hiÓm ViÖt Nam BH ®· xuÊt hiÖn tõ rÊt l©u trong lÞch sö nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. BH ra ®êi bëi nh÷ng ®ßi hái trong cuéc sèng con ng­êi, nã lµ mét ph­¬ng tiÖn h÷u Ých, lµ ng­êi b¹n ®ång hµnh gióp ®ì mçi khi con ng­êi gÆp rñi ro trong cuéc sèng sinh ho¹t... Khi kinh tÕ cµng ph¸t triÓn, ®êi sèng con ng­êi cµng cao th× nhu cÇu BH cµng lín. Cét mèc ®Çu tiªn ®¸nh dÊu sù h×nh thµnh cña thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam ®ã lµ viÖc C«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam (sau nµy lµ Tæng C«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam) chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng kÓ tõ th¸ng 1 n¨m 1965. Sau khi MiÒn Nam hoµn toµn ®­îc gi¶i phãng, C«ng ty B¶o hiÓm miÒn Nam vµ T¸i b¶o hiÓm miÒn Nam ®­îc s¸p nhËp víi C«ng ty B¶o hiÓm ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ThÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam chØ thùc sù h×nh thµnh sau khi ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 100/N§-CP ngµy 18/12/1993, chÊm døt sù tån t¹i ®éc quyÒn cña C«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt) trong lÜnh vùc BH tõ n¨m 1965. Do ®ã, qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam cã thÓ ph©n chia thµnh hai giai ®o¹n: giai ®o¹n 1965 - 1993 vµ 1993 ®Õn nay. Trong giai ®o¹n 1965 - 1993, nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®éc quyÒn vÒ BH, thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam ch­a thùc sù h×nh thµnh, chØ cã duy nhÊt C«ng ty b¶o hiÓm ViÖt Nam (B¶o ViÖt) lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ho¹t ®éng kinh doanh trong lÜnh vùc kinh doanh BHPNT. Mäi dÞch vô BH ®Òu do B¶o ViÖt ®éc quyÒn triÓn khai. Do kh«ng cã yÕu tè c¹nh tranh nªn chÊt l­îng dÞch vô cßn h¹n chÕ, sè l­îng dÞch vô Ýt vµ chËm ph¸t triÓn, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ BH cña nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc tån t¹i qu¸ l©u cña c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam. Tõ n¨m 1993 ®Õn nay, víi viÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 100/N§-CP ngµy 18/12/1993 cña ChÝnh phñ vÒ ho¹t ®éng kinh doanh BH ®· ®em l¹i mét b­íc ngoÆt lín trong viÖc t¹o ra m«i tr­êng ph¸p lý cho viÖc ph¸t triÓn mét thÞ tr­êng BH c¹nh tranh, ®a d¹ng ho¸ së h÷u c¸c DNBH t¹i ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh 100/CP nªu râ: “DNBH bao gåm doanh nghiÖp Nhµ n­íc, C«ng ty cæ phÇn, C«ng ty b¶o hiÓm t­¬ng hç, C«ng ty liªn doanh b¶o hiÓm, chi nh¸nh cña tæ chøc b¶o hiÓm Nhµ n­íc, C«ng ty b¶o hiÓm 100% vèn n­íc ngoµi ho¹t ®éng trªn l·nh thæ ViÖt Nam”. NghÞ ®Þnh 100/CP ®· thÓ hiÖn râ quan ®iÓm cña ChÝnh phñ trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng DVBH dùa trªn c¬ së c¹nh tranh vµ ®a d¹ng së h÷u, cho phÐp c¸c DN thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi nhµ n­íc thµnh lËp DNBH. Sau khi NghÞ ®Þnh 100/CP ban hµnh, qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng DVBH ®· diÔn ra nhanh chãng. ViÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i h×nh DNBH ®· ph¸ vì c¬ chÕ ®éc quyÒn vµ t¹o nªn c¬ chÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng BH, c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh b»ng gi¸ c¶, chÝnh s¸ch ph©n phèi vµ ®­a c¸c s¶n phÈm BH tèt nhÊt ®Õn víi kh¸ch hµng. Víi sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña thÞ tr­êng DVBH trong nh÷ng n¨m qua, NghÞ ®Þnh 100/CP tá ra kh«ng cßn phï hîp víi thùc tÕ ho¹t ®éng kinh doanh BH trong ®iÒu kiÖn míi. §Ó ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam, ngµy 9 th¸ng 7 n¨m 1999, ChÝnh phñ ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 23/1999/Q§-BTCCBCP cho phÐp thµnh lËp HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam. Vµ ®Õn ngµy 22 th¸ng 12 n¨m 2000, Chñ tÞch n­íc ®· c«ng bè “LuËt kinh doanh b¶o hiÓm” ®­îc Quèc héi n­íc Céng hoµ XHCN ViÖt Nam th«ng qua ngµy 09 th¸ng 12 n¨m 2000, LuËt nµy ra ®êi ®· t¹o hµnh lang ph¸p lý vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh BH. TiÕp theo lµ viÖc ban hµnh c¸c NghÞ ®Þnh sè 42/2001/N§-CP ngµy 01/08/2001 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña "LuËt kinh doanh b¶o hiÓm"; NghÞ ®Þnh sè 43/2001/N§-CP cña ChÝnh phñ ngµy 01/08/2001 qui ®Þnh chÕ ®é tµi chÝnh ®èi víi DNBH vµ DN m«i giíi BH. Sau ®ã lµ c¸c Th«ng t­ sè 98/2004/TT-BTC vµ 99/2004/TT-BTC cña Bé tµi chÝnh ngµy 19/10/2004 h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh sè 42/2001/N§-CP, 43/2001/N§-CP. Trong n¨m 2003, Thñ t­íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam tõ n¨m 2003 ®Õn n¨m 2010, ®©y lµ sù kiÖn cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña ngµnh BH ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Sau h¬n 20 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi ®Êt n­íc vµ 10 n¨m më cöa thÞ tr­êng DVBH, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ngµnh BH ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh c¶ vÒ chÊt vµ l­îng. ThÞ tr­êng DVBH ®· cã b­íc chuyÓn biÕn c¬ b¶n tõ chç: chØ cã 1 c«ng ty BH Nhµ n­íc ®éc quyÒn (B¶o ViÖt) n¨m 1965 vµ 1 c«ng ty m«i giíi BH Inchinbrok n¨m 1993 ®· ph¸t triÓn thµnh mét thÞ tr­êng DVBH ®a thµnh phÇn víi nhiÒu lo¹i h×nh BH ®a d¹ng, phong phó. §Õn cuèi n¨m 2006 thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam ®· cã 37 c«ng ty BH thuéc nhiÒu khèi DN kh¸c nhau gåm: c«ng ty Nhµ n­íc, c«ng ty cæ phÇn, liªn doanh vµ c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi, ho¹t ®éng trong 4 lÜnh vùc chÝnh lµ: BHNT, BHPNT, t¸i BH vµ m«i giíi BH, võa hîp t¸c võa c¹nh tranh gay g¾t víi nhau ®Ó ph¸t triÓn. Sè l­îng c¸c DNBH t¹i ViÖt Nam vµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c doanh nghiÖp BH ®­îc thÓ hiÖn ë BiÓu 2.1 vµ 2.2 d­íi ®©y: BiÓu 2.1: Sè l­îng c¸c DNBH theo h×nh thøc së h÷u vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng (tÝnh ®Õn 31/3/2007) Lo¹i h×nh doanh nghiÖp Nhµ n­íc Cæ phÇn Liªn doanh 100% vèn níc ngoµi Tæng céng B¶o hiÓm phi nh©n thä 1 11 4 5 21 B¶o hiÓm nh©n thä 1  6 7 T¸i b¶o hiÓm   1     1  M«i giíi b¶o hiÓm   3   5 8 Tæng céng 1 18 4 15 37 Nguån: [48]. BiÓu 2.2: Danh s¸ch c¸c DNBH trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam (tÝnh ®ªn 31/12/2006) TT Tªn doanh nghiÖp N¨m thµnh lËp H×nh thøc së h÷u Vèn ®iÒu lÖ I C«ng ty b¶o hiÓm phi nh©n thä: 21 c«ng ty 1 B¶o ViÖt ViÖt Nam 1964 Cæ phÇn 900tû ® 2 Tæng C«ng ty cæ phÇn B¶o Minh 1994 Cæ phÇn 1.100 tû ® 3 Cty cæ phÇn BH Nhµ Rång (B¶o Long) 1995 Cæ phÇn 160 tû ® 4 Cty cæ phÇn BH Petrolimex (PJICO) 1995 Cæ phÇn 140 tû ® 5 Cty liªn doanh BH quèc tÕ ViÖt Nam (VIA) 1996 Liªn doanh 6,2 triÖu USD 6 Cty cæ phÇn BH DÇu khÝ (PVIC) 1996 Cæ phÇn 150 tû ® 7 C«ng ty TNHH BH phi nh©n thä (ACE) 2006 100% vèn n­íc ngoµi 20 triÖu USD 8 Cty liªn doanh BH liªn hiÖp (UIC) 1997 Liªn doanh 6 triÖu USD 9 Cty Cæ phÇn BH B­u ®iÖn (PTI) 1998 Cæ phÇn 105 tû ® 10 Cty TNHH BH QBE (ViÖt Nam) 1999 100% vèn n­íc ngoµi 5 triÖu USD 11 Cty BH tæng hîp Groupama ViÖt Nam Groupama) 2001 100% vèn n­íc ngoµi 6,2 triÖu USD 12 Cty TNHH BH Ch©u ¸ - Ng©n hµng C«ng th­¬ng (IAI) (B¶o Ng©n) 2002 Liªn doanh 6 triÖu USD 13 Cty liªn doanh TNHH BH Samsung - Vina (SVI) 2002 Liªn doanh 5 triÖu USD 14 Cty cæ phÇn BH ViÔn §«ng( VASS) 2003 Cæ phÇn 200 tû ® 15 Cty cæ phÇn BH AAA 2005 Cæ phÇn 80 tû ® 16 Cty TNHH BH phi nh©n thä AIG (ViÖt Nam) 2005 100% vèn n­íc ngoµi 10 triÖu USD 17 C«ngty TNHH BH Liberty Mutual 2006 100% vèn n­íc ngoµi (10 triÖu USD)80 tû 18 C«ng ty cæ phÇn B¶o hiÓm Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n Viiet Nam (agrinco)(B¶o N«ng) 2006 Cæ phÇn 160 tû ® 19 C«ng ty cæ phÇn BH B¶o TÝn 2006 Cæ phÇn 80 tû ® 20 C«ng ty BH Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn Viªt Nam (BIC) 2005 Nhµ n­íc 100 tû ® 21 C«ng ty cæ phÇn b¶o hiÓm Toµn cÇu (GIC) 2006 Cæ phÇn 80 tû II C«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä: 7 c«ng ty 22 B¶o ViÖt nh©n thä 1996 Cæ phÇn 1500 tû ®ång 23 Cty TNHH BH nh©n thä Prudential ViÖt Nam 1999 100% vèn n­íc ngoµi 75 triÖu USD 24 Cty TNHH BH Manulife (ViÖt Nam) 1999 100% vèn n­íc ngoµi 25 triÖu USD 25 Cty TNHH BH quèc tÕ Mü ViÖt Nam (AIA) 2000 100% vèn n­íc ngoµi 25 triÖu USD 26 Cty TNHH BH nh©n thä ACE 2005 100% vèn n­íc ngoµi 20 triÖu USD 27 Cty TNHH BH nh©n thä Previor ViÖt Nam 2005 100% vèn n­íc ngoµi 10 triÖu USD 28 C«ng ty TNHH b¶o hiÓm nh©n thä Dai - ichi ViÖt Nam(*) 2007(**) 100% vèn n­íc ngoµi 25 triÖu USD III C«ng ty t¸i b¶o hiÓm: 1 c«ng ty 29 Tæng c«ng ty cæ phÇn t¸i b¶o hiÓm quèc gia ViÖt Nam (VINARE) 1994 Cæ phÇn 500 tû ®ång iV C«ng ty m«i giíi b¶o hiÓm: 8 c«ng ty 30 C«ng ty cæ phÇn m«i giíi b¶o hiÓm ViÖt Quèc 2001 Cæ phÇn 6 tû ®ång 31 C«ng ty cæ phÇn m«i giíi b¶o hiÓm ¸ §«ng 2003 Cæ phÇn 6 tû ®ång 32 C«ng ty cæ phÇn m«i giíi b¶o hiÓm §¹i ViÖt 2003 Cæ phÇn 6 tû ®ång 33 C«ng ty cæ phÇn m«i giíi b¶o hiÓm Th¸i B×nh D­¬ng 2005 Cæ phÇn 6 tû ®ång 34 C«ng ty cæ phÇn m«i giíi b¶o hiÓm Cimeco 2006 Cæ phÇn 4 tû ®ång 35 C«ng ty TNHH Aon ViÖt Nam 1993 100% vèn n­íc ngoµi 300.000 USD 36 C«ng ty TNHH m«i giíi b¶o hiÓm Gras Savoy Willis ViÖt Nam 2003 100% vèn n­íc ngoµi 300.000 USD 37 C«ng ty TNHH m«i giíi b¶o hiÓm Marsh ViÖt Nam 2004 100% vèn n­íc ngoµi 300.000 USD Ghi chó: * Tr­íc ®©y lµ C«ng ty TNHH b¶o hiÓm nh©n thä B¶o Minh CMG * C«ng ty TNHH b¶o hiÓm nh©n thä Dai-ichi ViÖt Nam ®· bæ sung 12,8 triÖu t­¬ng ®­¬ng 202 tû VN§ vµo ngµy 31/01/2007 Nguån: [31]. Cã thÓ nãi, thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam hiÖn nay tuy con non trÎ song lµ mét trong nh÷ng thÞ tr­êng n¨ng ®éng vµ æn ®Þnh trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cao: 20%/n¨m ®¶m b¶o c¬ b¶n nhu cÇu b¶o vÖ rñi ro, tÊm l¸ ch¾n cho nÒn kinh tÕ - x· héi vµ rÊt hÊp dÉn víi c¸c nhµ tµi chÝnh n­íc ngoµi ®ang ®­îc ho¹t ®éng trong lÜnh vùc BH t¹i ViÖt Nam. Tæng doanh thu phÝ BH n¨m 2006 ®¹t 17.860 tû VN§, trong ®ã BHPNT ®¹t 6.360 tØ VN§ (t¨ng 17%), BHNT ®¹t 8.500 tû VN§ ( t¨ng 4%), thu nhËp ®Çu t­ ®¹t 3.000 tû VN§ (t¨ng 19%); ho¹t ®éng båi th­êng vµ tr¶ tiÒn BH ­íc ®¹t 7.500 tØ ®ång. Trong h¬n 10 n¨m qua, ®ãng gãp cña doanh thu phÝ BH vµo GDP cã sù t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ; tû träng doanh thu phÝ BH trong GDP toµn thÞ tr­êng ®· t¨ng tõ 0,37% n¨m 1993 lªn 2,13% vµo cuèi n¨m 2006. Môc tiªu ®Õn n¨m 2010 tû träng doanh thu phÝ BH toµn thÞ tr­êng trªn GDP sÏ ®¹t 4,2%. Theo thèng kª cña Bé tµi chÝnh, hiÖn nay thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam nh×n chung vÉn do c¸c DNBH trong n­íc n¾m gi÷. Tuy nhiªn víi chÝnh s¸ch më cöa kh¸c nhau ®èi víi tõng lo¹i h×nh BH nªn thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam ®­îc ph©n chia kh¸ chªnh lÖch. Trong lÜnh vùc BHPNT, do ViÖt Nam ch­a më cöa nªn s©n ch¬i chÝnh vÉn thuéc vÒ c¸c DN trong n­íc víi 94,86% thÞ phÇn. Trong khi ë lÜnh vùc BHNT c¸c DNBH n­íc ngoµi ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ chiÕm ®Õn 63,48% thÞ phÇn. Cã thÓ thÊy râ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam trong 10 n¨m qua qua sè liÖu trªn B¶ng 2.3 vµ 2.4 sau: BiÓu 2.3: Tæng hîp doanh thu phÝ b¶o hiÓm toµn thÞ tr­êng giai ®o¹n 1993 - 2006 ChØ tiªu §V 1993 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 I. BH Phi nh©n thä 1. Tæng DT phÝ BH Tû ® 700 1.606 1.766 2.158 2.624 3.875 4.768 5.486 6.360 2. Tèc ®é t¨ng tr­ëng % - - 10 22 20 48 23 15 16 II. BH nh©n thä 1. Tæng DT phÝ BH Tû ® - 485 1.285 2.778 4.368 6.575 7.711 8.130 8.500 2. Tèc ®é t¨ng tr­ëng % - - 165 161 57 50 22.1 4 4.42 III. Toµn thÞ tr­êng 1. Tæng DT phÝ BH Tû ® 700 2.091 3.051 4.936 6.992 10.390 12.479 13.616 14.860 2. Tèc ®é t¨ng tr­ëng % - 72 46 62 40,3 45,7 22,4 8,6 20,21 4. Nguån vèn ®Çu t­ Tû ® 100 2.998 4.364 6.721 11.224 14.602 23.002 26.276 35.000 Nguån: [48]; [47]. BiÓu 2.4: ThÞ phÇn cña DNBHPNT vµ BHNT theo khèi doanh nghiÖp n¨m 2006 §¬n vÞ tÝnh: % Lo¹i h×nh doanh nghiÖp ThÞ phÇn Doanh nghiÖp trong n­íc Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu n­íc ngoµi B¶o hiÓm phi nh©n thä 94,88 5,14 B¶o hiÓm nh©n thä 36,55 63,48 Nguån: [48]. Bªn c¹nh sù t¨ng tr­ëng vÒ doanh thu phÝ BH th× chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh BH còng ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt thÓ hiÖn ë chç sè l­îng s¶n phÈm BH t¨ng lªn nhanh chãng. Tr­íc n¨m 1993, thÞ tr­êng BH chØ cã trªn 20 s¶n phÈm chñ yÕu tËp trung vµo lÜnh vùc BHPNT truyÒn thèng th× ®Õn n¨m 2007 ®· cã trªn 800 lo¹i s¶n phÈm BH kh¸c nhau, trong ®ã cã kho¶ng trªn 700 s¶n phÈm BHPNT, h¬n 100 s¶n phÈm BHNT, c¬ b¶n ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ - x· héi vµ t¹o ra sù lùa chän ®a d¹ng cho kh¸ch hµng. C¸c kªnh ph©n phèi s¶n phÈm BH ph¸t triÓn ngµy cµng s©u réng (8 doanh nghiÖp m«i giíi BH, 100.000 ®¹i lý BHNT, 50.000 ®¹i lý BHPNT) nh»m tuyªn truyÒn giíi thiÖu DNBH vµ ®­a s¶n phÈm BH ®Õn tËn tay ng­êi tiªu dïng [21, tr.3]. N¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c DNBH ®­îc n©ng lªn râ rÖt: 90% DNBH cã vèn chñ së h÷u cao gÊp nhiÒu lÇn vèn ph¸p ®Þnh. N¨m 2006 hÇu hÕt c¸c DN ®Òu t¨ng vèn chñ së h÷u, ®­a tæng vèn chñ së h÷u cña ngµnh BH lªn tíi 10.000 tû VN§. C¸c quü dù phßng nghiÖp vô, tæng tµi s¶n vµ ®Çu t­ vµo nÒn kinh tÕ t¨ng nhanh, lu«n ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c DNBH. Tèc ®é t¨ng tr­ëng nguån vèn ®· huy ®éng ®Ó ®Çu t­ trë l¹i nÒn kinh tÕ t¨ng nhanh qua tõng n¨m: nÕu nh­ n¨m 1996 gi¸ trÞ ®Çu t­ chØ lµ 156 tû VN§, th× ®Õn n¨m 2004 ®· ®¹t 32.002 tû VN§, n¨m 2005 ®¹t 26.276 tû VN§ - t¨ng 160 lÇn. §Õn cuèi n¨m 2006 ®¹t tíi 35.000 tû VN§ chiÕm 4,07% GDP, nÕu so víi n¨m 2001 con sè nµy chØ lµ 1,06%GDP. §ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ n­íc trªn 1.000 tû VN§ ( bao gåm: thuÕ VAT, thuÕ thu nhËp c¸ nh©n cña c¸n bé vµ ®¹i lý BH). C¬ cÊu ®Çu t­ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y còng ®· cã sù chuyÓn dÞch dÇn tõ ®Çu t­ ng¾n h¹n sang ®Çu t­ dµi h¹n d­íi c¸c h×nh thøc: mua tr¸i phiÕu ChÝnh Phñ, ®Çu t­ trùc tiÕp vµo c¬ së h¹ tÇng.., tuy nhiªn tû träng ®Çu t­ vµo tiÒn göi ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông vÉn cao. Tæng sè tiÒn båi th­êng mµ c¸c DNBH ®· chi cho c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c­ tõ n¨m 2000 - 2005 ®¹t trªn 12.300 tû VN§. Tr­íc ®ã hµng lo¹t c¸c vô tæn thÊt lín còng ®· ®­îc c¸c C«ng ty BH båi th­êng nh­: chi phÝ båi th­êng vô phôt giÕng khoan dÇu "Lan T©y" n¨m 1993 lµ 58,2 triÖu USD, båi th­îng vô ch¸y chî §ång Xu©n n¨m 1995 lµ 8,2 triÖu USD... Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2005, c¸c DNBHPNT ®· gi¶i quyÕt båi th­êng hµng tr¨m ngµn vô, víi tæng sè tiÒn båi th­êng ­íc ®¹t trªn 900 tû ®ång, trong ®ã ®¸ng chó ý cã nh÷ng vô tæn thÊt lín nh­: vô ch×m tµu Zhe Hai ­íc thiÖt h¹i vÒ hµng hãa kho¶ng 2,3 triÖu USD, vô ®¾m tµu Sea Bee ­íc thiÖt h¹i tíi 2 triÖu USD, vô ®©m va gi÷a tµu Mimosa víi tµu Trinity ­íc thiÖt h¹i trªn 2 triÖu USD. Riªng n¨m 2006 ngµnh BH ®· båi th­êng 2.500 tû VN§ cho nh÷ng thiªn tai, tai n¹n bÊt ngê x¶y ra vµ ®ang thô lý hå s¬ gi¶i quyÕt båi th­êng víi sè tiÒn trªn 1.500 tû VN§. BHNT ®· tr¶ 3.226 tû VN§ trong ®ã cã 2.050 tû VN§ tr¶ cho quyÒn lîi BH, 1.176 tû VN§ tr¶ cho gi¸ trÞ hoµn l¹i. C¸c c¬ së kinh tÕ bÞ b·o lôt, háa ho¹n, tai n¹n ®­êng biÓn, ®­êng bé ®· ®­îc båi th­êng kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ ®Ó nhanh chãng kh«i phôc s¶n xuÊt kinh doanh. Víi nh÷ng g× ®· ®¹t ®­îc cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: cho ®Õn nay ngµnh BH ViÖt Nam ®· b­íc mét b­íc tiÕn dµi, ®¹t ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ quan träng, kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña m×nh lµ mét kªnh huy ®éng vèn quan träng cho nÒn kinh tÕ, gãp phÇn ®¶m b¶o æn ®Þnh tµi chÝnh. Trong thêi gian tíi thÞ tr­êng BH ViÖt Nam ch¾c ch¾n sÏ tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh vµ v÷ng ch¾c trong xu thÕ ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc, thùc sù lµ tÊm lµ ch¾n cho sù ph¸t triÓn cña x· héi. 2.2. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 2.2.1. Kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm phi nh©n thä Viªt Nam trong thêi gian qua ViÖc ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng cïng víi xu thÕ héi nhËp quèc tÕ, viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt më cöa thÞ tr­êng DVBH ®· lµm cho sè l­îng c¸c DNBH t¨ng lªn nhanh chãng ph¸ vì c¬ chÕ ®éc quyÒn, t¹o nªn c¬ chÕ c¹nh tranh gay g¾t vµ ®Æt c¸c DNBH ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam nãi chung vµ thÞ tr­êng BHPNT nãi riªng tr­íc nh÷ng th¸ch thøc kh«ng nhá. C¸c DNBHPNT ViÖt Nam kh«ng chØ c¹nh tranh víi nhau mµ cßn ph¶i tù kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña m×nh, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó ®èi phã víi c¸c tËp ®oµn BH lín ë n­íc ngoµi sÏ tham gia vµo thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam trong thêi gian tíi theo c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i mµ ViÖt Nam ®· tham gia vµ ký kÕt. §i cïng víi sù t¨ng tr­ëng cao trong kinh doanh, møc lîi nhuËn hÊp dÉn lµ sù c¹nh tranh sèng cßn gi÷a c¸c DN. Trong thêi gian võa qua, mÆc dï c¸c c¬ quan qu¶n lý ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó kiÓm so¸t t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng nh­ng thùc tÕ vÉn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh, ®Æc biÖt lµ trªn thÞ tr­êng BHPNT. T¹i cuéc häp giao ban gi÷a Bé tµi chÝnh víi 37 DNBH ngµy 24/4/2007 võa qua, Vô B¶o hiÓm ®· ®¸nh gi¸: "Bªn c¹nh sù t¨ng tr­ëng æn ®Þnh trong n¨m 2006, thÞ tr­êng BHPNT n­íc ta vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò næi cém nh­ c¹nh tranh h¹ phÝ, t¨ng chi phÝ khai th¸c, ch­a kiÓm so¹t ®­îc trôc lîi b¶o hiÓm, mét sè vÊn ®Ò vÒ tháa thuËn trong khai th¸c b¶o hiÓm tµu biÓn, hµng hãa... ch­a ®­îc thùc hiÖn triÖt ®Ó" [40, tr.13]. Nh÷ng h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c DNBHPNT ®ang diÔn ra ngµy cµng gay gia t¨ng tËp trung chñ yÕu trªn mét sè mÆt sau: * C¹nh tranh vÒ phÝ b¶o hiÓm: Trong vßng 5 n¨m trë l¹i ®©y, t×nh tr¹ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng BHPNT th«ng qua h×nh thøc gi¶m tû lÖ phÝ BH ®· diÔn ra hÕt søc quyÕt liÖt. Tû lÖ phÝ BH liªn tôc gi¶m ë hÇu hÕt c¸c nghiÖp vô nh­: BH hµng hãa vËn chuyÓn, BH th©n tµu, BH kü thuËt..., trõ nghiÖp vô BH hµng kh«ng v× tû lÖ phÝ BH cña nghiÖp vô nµy do thÞ tr­êng thÕ giíi quyÕt ®Þnh. Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng c«ng ty Cæ phÇn t¸i b¶o hiÓm Quèc gia ViÖt Nam, tû lÖ phÝ BH cña nghiÖp vô hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu bÞ gi¶m nhiÒu nhÊt (30%), c¸ biÖt cã nh÷ng mÆt hµng nh­ s¾t thÐp nhËp khÈu, tû lÖ phÝ BH gi¶m chØ cßn 50% - 60% phÝ ¸p dông cña mét n¨m tr­íc ®ã. N¨m 2003 tû lÖ phÝ BH mÆt hµng nµy trung b×nh kho¶ng 0,14% tæng gi¸ trÞ l« hµng, nh­ng ®Õn n¨m 2004 mét DN ®· "liÒu m×nh" ®­a ra møc phÝ 0,08%. Vµ ngay sau ®ã, mét sè DN kh¸c ®· h¹ phÝ xuèng 0,06%. PhÝ BH ph©n bãn “r¬i tù do” tõ 0,6% xuèng 0,3 - 0,35%. TiÕp ®Õn lµ phÝ BH ho¶ ho¹n vµ rñi ro ®Æc biÖt gi¶m trung b×nh gÇn 30% so víi n¨m 2005. NghiÖp vô BH th©n tÇu còng gi¶m phÝ ®¸ng kÓ. §»ng sau viÖc h¹ phÝ thÊp, c¸c DNBH ®· sö dông nh÷ng chiªu thøc g©y bÊt lîi cho ng­êi tham gia BH. Ch¼ng h¹n: mét C«ng ty cÇn BH nhiÒu lo¹i nh­: BH hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu, ch¸y næ, tai n¹n xe cé, rñi ro..., nÕu phÝ BH hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu gi¶m xuèng th× phÝ BH cña nhiÒu lo¹i kh¸c t¨ng lªn. Ngoµi ra, phÝ BH thÊp th­êng ®i kÌm víi dÞch vô kÐm chÊt l­îng, cô thÓ nh­ tæn thÊt kh«ng ®­îc båi th­êng kÞp thêi, tho¶ ®¸ng. §Ó ®èi phã víi t×nh tr¹ng h¹ phÝ, HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· chñ tr× tæ chøc cho c¸c DNBHPNT ký tho¶ thuËn vÒ phÝ BH ë mét sè nghiÖp vô. Tuy nhiªn v× c¹nh tranh, c¸c DNBH vÉn tiÕp tôc h¹ phÝ thÊp h¬n møc phÝ tèi thiÓu ®· cam kÕt. HiÖn nay c¸c c«ng ty BH trong n­íc chØ ®­îc kho¶n 20% tæng gi¸ trÞ hµng xuÊt vµ 30% tæng gi¸ trÞ hµng nhËp. So víi tiÒm n¨ng tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu vµ l­u l­îng hµng ho¸ vËn chuyÓn trong n­íc th× sè phÝ BH nµy cßn qu¸ thÊp (cã ®Õn gÇn 90% kim ng¹ch hµng xuÊt khÈu vµ 70% kim ng¹ch hµng nhËp khÈu vÉn ch­a ®­îc c¸c nhµ BH trong n­íc khai th¸c). ThÕ nh­ng, thay v× qu¶ng b¸ tiÕp thÞ ®Ó c¸c c«ng ty xuÊt nhËp khÈu mua BH trong n­íc, c¸c DNBHPNT chØ lo h¹ tû lÖ phÝ vµ giµnh kh¸ch hµng cña nhau. Cã thÓ nãi viÖc gi¶m phÝ ë c¸c nghiÖp vô ®Ó giµnh dÞch vô nh­ hiÖn nay ®ang lµ nguy c¬ rÊt lín ®e do¹ tíi sù ph¸t triÓn an toµn cña c¸c DNBHPNT nãi riªng vµ c¶ thÞ tr­êng BH nãi chung bëi v×: c¸c DNBHPNT h¹ phÝ th­êng kh«ng dùa trªn c¬ së sè liÖu thèng kª vÒ t×nh h×nh tæn thÊt cña nghiÖp vô vµ kü thuËt tÝnh phÝ mµ chñ yÕu v× môc ®Ých l«i kÐo kh¸ch hµng. Song song víi ®iÒu ®ã, c¸c DN kh«ng tiÕn hµnh kh¶o s¸t rñi ro kü l­ìng, kh«ng chó träng c«ng t¸c h¹n chÕ tæn thÊt. Tû lÖ phÝ BH gi¶m nh­ng t×nh h×nh tæn thÊt ®ang ngµy cµng xÊu ®i, tû lÖ båi th­êng t¨ng, chi phÝ khai th¸c t¨ng lµm cho lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh BH ngµy cµng thÊp. Cã DN doanh thu c¶ 1.000 tû VND/n¨m nh­ng l·i chØ cßn 1 tû VN§. Lý gi¶ vÒ t×nh tr¹ng h¹ phÝ, Tæng gi¸m ®èc B¶o ViÖt ViÖt Nam ph¸t biÓu: Khi mét c«ng ty míi gia nhËp vµo thÞ tr­êng hoÆc muèn giµnh kh¸ch hµng tõ c¸c c«ng ty kh¸c ®Ó t¨ng thÞ phÇn th× ph­¬ng ph¸p c¹nh tranh phæ biÕn nhÊt lµ h¹ tû lÖ phÝ vµ t¨ng chi phÝ hoa hång trong khai th¸c. Tuy nhiªn viÖc lµm nµy sÏ g©y khã kh¨n trong viÖc thu xÕp t¸i b¶o hiÓm ra n­íc ngoµi vµ cã thÓ dÉn tíi rñi ro lµ doanh nghiÖp kh«ng thu xÕp t¸i b¶o hiÓm ®­îc vµ ph¶i g¸nh chÞu toµn bé tæn thÊt nÕu x¶y ra, cã tr­êng hîp sÏ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp [40, tr.13]. * C¹nh tranh vÒ chi tr¶ hoa hång Hoa hång lµ kho¶n chi phÝ mµ c¸c c«ng ty tr¶ cho ®¹i lý ®Ó bï ®¾p c¸c chi phÝ t×m kiÕm, khai th¸c dÞch vô. Tû lÖ hoa hång chi tr¶ cho ®¹i lý khai th¸c dÞch vô BH ®­îc qui ®Þnh t¹i Th«ng t­ sè 99/2004/TT-BTC ngµy 19/10/2004 cña Bé Tµi chÝnh. DNBH kh«ng ®­îc phÐp chi tr¶ hoa hång trùc tiÕp cho kh¸ch hµng tham gia BH, tuy nhiªn trªn thùc tÕ hÇu nh­ kh«ng cã DNBH ViÖt Nam nµo thùc hiÖn nghiªm tóc qui ®Þnh nµy. §Ó thu hót kh¸ch hµng, c¸c DNBHPNT chi tr¶ hoa hång trùc tiÕp cho kh¸ch hµng d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau vµ víi tû lÖ cao h¬n nhiÒu so víi møc Bé Tµi chÝnh qui ®Þnh. Vµ ®Ó hîp lý ho¸ kho¶n chi nµy, nhiÒu DN ®· biÕn t­íng hoa hång thµnh nhiÒu d¹ng kh¸c nhau. VÒ mÆt h×nh thøc, c¸c DN ký hîp ®ång víi c¸c ®¹i lý thùc chÊt kh«ng tham gia khai th¸c dÞch vô ®Ó lµm trung gian nhËn hoa hång cho phï hîp víi qui ®Þnh; vÒ mÆt néi dung, phÇn tû lÖ hoa hång cao h¬n so víi møc qui ®Þnh ®­îc c¸c DNBH lÊy tõ kho¶n chi kh¸c (chi giao dÞch, tiÕp kh¸ch..,) ®Ó bï ®¾p, ®iÒu nµy lµm t¨ng tû lÖ chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh BH, gi¶m søc c¹nh tranh cña DN, t¹o thãi quen xÊu ®èi víi thÞ tr­êng vµ ng­êi tham gia BH. Míi ®©y, nh»m ng¨n chÆn t×nh tr¹ng vµ chi tr¶ hoa hång sai ®èi t­îng, Bé tµi chÝnh ®· quyÕt ®Þnh n©ng tû lÖ hoa hång BH hµng ho¸ gÊp 3 lÇn, tõ 2% lªn 6%. Tuy nhiªn, hoa hång BH vÉn cßn kh¸ thÊp, ch­a ®ñ søc t¹o ra nh÷ng ®¹i lý BH chuyªn nghiÖp thùc sù. * C¹nh tranh vÒ s¶n phÈm b¶o hiÓm Do kh«ng cßn t×nh tr¹ng ®éc quyÒn nªn c¸c DNBH ®· chó träng h¬n ®Õn viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, bæ sung thªm quyÒn lîi cho c¸c kh¸ch hµng tham gia BH, nghiªn cøu ph¸t triÓn thªm nhiÒu s¶n phÈm míi, tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña ng­êi tham gia BH còng ®­îc ph©n ®Þnh râ rµng. Sù thay ®æi trªn ®· mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho kh¸ch hµng. Cã thÓ nãi c¹nh tranh b»ng s¶n phÈm BH lµ biÓu hiÖn lµnh m¹nh cña thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ hiÖn nay c¸c DNBH ®· cung cÊp nhiÒu s¶n phÈm kh«ng ®óng víi ph¹m vi nghiÖp vô BH; cã ®iÒu kiÖn chØ ¸p dông cho mét lo¹i nghiÖp vô nhÊt ®Þnh th× c¸c DN ®· ¸p dông cho nhiÒu nghiÖp vô kh¸c hoÆc cã nh÷ng söa ®æi, bæ sung kh«ng cÇn thiÕt. VÝ dô: KÕt hîp c¶ BH th©n vá Conteiner cña ng­êi chuyªn chë víi hµng hãa cña chñ hµng. Trong bèi c¶nh thÞ tr­êng ®ang ph¸t triÓn, tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ nhËn thøc cña kh¸ch hµng vÒ BH cßn h¹n chÕ nh­ng ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp cËn th«ng tin vµ lùa chän s¶n phÈm cña c¸c DNBH ®èi víi kh¸ch hµng v« cïng phong phó, nÕu c¸c DNBH tiÕp tôc chµo b¸n c¸c s¶n phÈm tuú tiÖn, kh«ng ®óng víi b¶n chÊt cña tõng lo¹i nghiÖp vô BH sÏ ®Ó l¹i hËu qu¶ xÊu cho thÞ tr­êng. * C¹nh tranh trong kh©u gi¶i quyÕt båi th­êng Gi¶i quyÕt båi th­êng lµ qu¸ tr×nh DNBH thùc hiÖn cam kÕt cña m×nh ®èi víi kh¸ch hµng khi x¶y ra sù kiÖn BH. Th«ng qua chÊt l­îng c«ng t¸c båi th­êng, DNBHPNT kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ vµ uy tÝn cña m×nh, t¨ng c­êng vµ th¾t chÆt mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng. Tuy nhiªn, nhiÒu kh¸ch hµng lîi dông t×nh tr¹ng c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr­êng BH ®Ó g©y søc Ðp, ®ßi hái DNBH gi¶i quyÕt båi th­êng h¬n møc tæn thÊt thùc tÕ hoÆc t×m c¸ch ®Ó ®­îc båi th­êng ngay c¶ khi tæn thÊt kh«ng thuéc ph¹m vi BH. Trong tr­êng hîp nµy ®Ó c¹nh tranh vµ gi÷ kh¸ch, c¸c DNBH th­êng sö dông ®Õn gi¶i ph¸p “båi th­êng th­¬ng m¹i” - tøc lµ DNBH vÉn gi¶i quyÕt båi th­êng khi hå s¬ khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng cßn ch­a ®Çy ®ñ hoÆc cã tæn thÊt trong thùc tÕ nh­ng kh«ng thuéc ph¹m vi BH. ViÖc ®¸p øng ®ßi hái ngµy cµng cao cña kh¸ch hµng trong khiÕu n¹i ®ßi båi th­êng còng chÝnh lµ mét h×nh thøc tiÕp tay cho viÖc trôc lîi BH. §©y lµ mét viÖc lµm tiªu cùc, ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi hiÖu qu¶ kinh doanh nh­ng thùc tÕ trªn thÞ tr­êng vÉn tån t¹i t­¬ng ®èi phæ biÕn hiÖn t­îng nµy, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c DNBHPNT nhá. Bªn c¹nh nh÷ng chiªu thøc c¹nh tranh nãi trªn th× hiÖn nay c¸c DNBHPNT cßn c¹nh tranh víi nhau th«ng qua sù can thiÖp hµnh chÝnh. C¸c DNBH trong ngµnh th­êng ®­îc ngµnh t¹o ®iÒu kiÖn vµ lîi thÕ ®Ó cung cÊp dÞch vô BH cho c¸c DN kh¸c trùc thuéc ngµnh hoÆc qua mèi quan hÖ t¹o ®iÒu kiÖn qua l¹i; mét sè DNBH ®· ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh trong kinh doanh BH th«ng qua søc Ðp hµnh chÝnh xuèng c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc. §iÒu nµy h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp cËn kh¸ch hµng cña c¸c DNBH kh¸c, ®ång thêi c¸c DNBH ®­îc hç trî sÏ sö dông lîi thÕ cña m×nh ®Ó ho¹t ®éng mµ kh«ng quan t©m ®Õn viÖc c¾t gi¶m chi phÝ, n©ng cao chÊt l­îng phôc vô, t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh, më réng ph¹m vi ho¹t ®éng phôc vô lîi Ých chung cña nÒn kinh tÕ. Nh×n vµo thùc tÕ nh÷ng g× ®ang diÔn ra trªn thÞ tr­êng BHPNT, cã thÓ thÊy cßn cã kh«ng Ýt nh÷ng ®éng th¸i trong ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng lµnh m¹nh vµ ®i tr¸i víi tho¶ thuËn ®· ®­îc c¸c bªn cïng cam kÕt. T×nh tr¹ng nµy lµ do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n nh­: HÖ thèng ph¸p lý vÒ kinh doanh BH cßn thiÕu vµ ch­a ®ång bé; c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi cßn ch­a ®ñ m¹nh nªn dÉn tíi hiÖn t­îng c¸c DNBHPNT vÉn vi ph¹m c¸c tho¶ thuËn vÒ hîp t¸c vµ vÉn cã hiÖn t­îng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh; ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú ch­a ®­îc c¸c DN thùc hiÖn triÖt ®Ó; Qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ kinh doanh BH ch­a theo kÞp sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng, ph­¬ng thøc kiÓm tra, gi¸m s¸t cßn nÆng vÒ hµnh chÝnh, Tuy nhiªn tÊt c¶ nh÷ng nç lùc nh»m bæ sung vµ hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý trong ho¹t ®éng kinh doanh BH, tÊt c¶ nh÷ng cè g¾ng cña HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam ®Òu sÏ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ thùc sù nÕu mçi DNBH kh«ng thùc hiÖn nghiªm nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt vµ nh÷ng tho¶ thuËn mµ c¸c DN ®· cïng nhau thèng nhÊt. NÕu cø kÐo dµi thùc tr¹ng c¹nh tranh nh­ hiÖn nay, c¸c DNBH còng sÏ “kiÖt søc” vµ tÊt yÕu n¶y sinh c¸c hµnh vi tiªu cùc. 2.2.2. Thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam hiÖn nay N¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBH ®­îc cÊu thµnh bëi c¸c yÕu tè : Th­¬ng hiÖu DN (thÓ hiÖn qua doanh thu, thÞ phÇn, tèc ®é t¨ng tr­ëng), n¨ng lùc tµi chÝnh, nguån lùc con ng­êi vµ kinh nghiÖm ho¹t ®éng khai th¸c s¶n phÈm vµ ®Çu t­. Th«ng qua viÖc ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè nµy cã thÓ thÊy râ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong thêi gian võa qua. Cô thÓ nh­ sau: 2.2.2.1. Doanh thu, thÞ phÇn, tèc ®é t¨ng tr­ëng Sau h¬n 10 n¨m ho¹t ®éng, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ qu¸ tr×nh héi nhËp ngµy cµng s©u vµ réng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo t¨ng nhanh, ®Õn cuèi n¨m 2006 thÞ tr­êng BHPNT ViÖt Nam ®· cã 21 c«ng ty tham gia kinh doanh bao gåm: 1 doanh nghiÖp Nhµ n­íc, 11 c«ng ty cæ phÇn, 4 c«ng ty liªn doanh, 5 c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi. C¸c DNBHPNT cña ViÖt Nam t­¬ng ®èi nhanh nh¹y trong viÖc n¾m b¾t nhu cÇu ®a d¹ng cña thÞ tr­êng, hµng lo¹t c¸c s¶n phÈm BHPNT míi ®­îc ra ®êi, kÕt qu¶ lµ doanh thu phÝ BHPNT ngµy mét t¨ng, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo GDP. NÕu n¨m 2003 doanh thu BH gèc toµn thÞ tr­êng lµ 3.875 tû VN§, n¨m 2005 lµ 5.486 th× ®Õn n¨m 2006 ®· ®¹t tíi 6.360 tû VN§ t¨ng 16% so víi n¨m 2005 (ch­a tÝnh ®Õn doanh thu cña C«ng ty b¶o hiÓm Toµn CÇu: 46 tû vµ AIG). Trong ®ã dÉn ®Çu lµ B¶o ViÖt ViÖt Nam víi 2.217 tû VN§, tiÕp ®Õn lµ B¶o Minh 1.386 tû VN§, PVI lµ 1.163 tû VN§... Riªng trong 3 th¸ng ®Çu n¨m 2007 ®¹t tíi 1.794 tû VN§, t¨ng 20,25% so víi cïng kú n¨m 2006. Cã thÓ thÊy râ doanh thu vµ tèc t¨ng tr­ëng cña thÞ tr­êng BHPNT ViÖt Nam qua B¶ng 2.5 sau ®©y: BiÓu 2.5: Doanh thu vµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña DNBPNT ViÖt Nam giai ®o¹n 2003-2006 Doanh nghiÖp 2003 2004 2005 2006 Qóy I 2007 I. Doanh thu (tû ®ång) 3.875 4.768 5.486 6.360 1.794 B¶o ViÖt 1.618 1.929 2.119 2.217 444 B¶o Minh 873 1.058 1.178 1.386 357 PJICO 334 600 710 670 165 PVI 538 552 710 1.163 543 PTI 156 208 265 281 58 B¶o Long 57 93 113 111 27 C¸c DN cßn l¹i 299 328 391 532 200 II. Tèc ®é t¨ng tr­ëng (%) 48 23 15 16 20,25* B¶o ViÖt - 19 0,98 4,63 - B¶o Minh - 21 11 17,64 - PJICO - 79,6 18 -5,69 - PVI - 0,26 28,6 63,79 - PTI - 33 27 5,91 - B¶o Long - 63 21 -1,65 - C¸c DN cßn l¹i - 0,96 19 36,06 - Ghi chó: Tèc ®é t¨ng tr­ëng 3 th¸ng ®Çu n¨m 2007 t¨ng 20,25 so víi cïng kú n¨m 2006 Nguån: [48]; [13, tr.72-73]; [14, tr.32-33]. Th­¬ng hiÖu cña c¸c DNBHPNT ngµy cµng ®­îc chó träng h¬n, ®iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua cuéc b×nh chän c¸c th­¬ng hiÖu m¹nh do Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam tæ chøc, trong ®ã PJICO hai n¨m liÒn (2004, 2005) lµ DN ®­îc b×nh chän, vµ ®Õn n¨m 2006 PVI "lªn ng«i".. Ngoµi ra, ë ViÖt Nam cã 4 DNBHPNT lµ: B¶o ViÖt, B¶o Minh, PJICO vµ PVI ®­îc cÊp chøng chØ ISO 9000 - bé tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ qu¶n lý chÊt l­îng nh»m ®­a ra c¸c chuÈn mùc cho hÖ thèng chÊt l­îng. ViÖc DNBHPNT ViÖt Nam ®­îc b×nh chän th­¬ng hiÖu m¹nh vµ cÊp chøng chØ ISO 9000 thÓ hiÖn kh¶ n¨ng cña DN ®ã ®¸p øng ®­îc c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, ®ång thêi n©ng cao vÞ thÕ cña DN trªn thÞ tr­êng. ChÝnh th­¬ng hiÖu m¹nh ®· gãp phÇn mang l¹i thÞ phÇn lín cho c¸c DNBHPNT. Cã thÓ thÊy râ thÞ phÇn cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam qua biÓu sè liÖu 2.6 sau: BiÓu 2.6: ThÞ phÇn cña c¸c DNBHPNT giai ®o¹n 2003 - Qóy 1/2007 TT Doanh nghiÖp ThÞ phÇn( %) 2003 2004 2005 2006 Qóy I 2007 1 B¶o ViÖt 41,75 40,46 38,63 34,87 24,77 2 B¶o Minh 22,53 22,19 21,75 21,80 19,90 3 PJICO 8,62 12,58 13,37 10,54 9,24 4 PVI 13,88 11,58 12,48 18,31 30,28 5 PTI 4,03 4,36 4,66 4,42 3,25 6 B¶o Long 1,47 1,95 1,92 1,76 1,53 7 C¸c DN cßn l¹i 7,72 6,88 7,19 8,3 11,03 Nguån: [47]; [13, tr.73]; [14, tr.33]. Tõ kÕt qu¶ b¶ng trªn cã thÓ thÊy, doanh thu vµ thÞ phÇn cña hai DN lín lµ B¶o ViÖt vµ B¶o Minh rÊt cao, chiÕm tíi 57% tû träng toµn thÞ tr­êng (n¨m 2006). Nh­ng chØ trong 3 th¸ng ®Çu n¨m 2007 PVI ®· v­ît lªn dÉn ®Çu toµn thÞ tr­êng víi 30,28% thÞ phÇn. §iÒu ®ã cho thÊy th­¬ng hiÖu cña c¸c DN nµy trªn thÞ tr­êng BHPNT ViÖt Nam. Tuy nhiªn, viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt më cöa thÞ tr­êng DVBH ®· lµm thay ®æi ®¸ng kÓ bé mÆt cña thÞ tr­êng BH ViÖt Nam. Cïng víi sè l­îng t¨ng lªn cña c¸c s¶n phÈm BH, sù xuÊt hiÖn cña nh÷ng g­¬ng mÆt míi trªn thÞ tr­êng DVBH kÓ tõ n¨m 1994 ®· lµm thay ®æi thÞ phÇn trªn thÞ tr­êng nµy. N¨m 1995, thÞ phÇn cña B¶o ViÖt lµ 82%, B¶o Minh lµ 16%, 2% cßn l¹i lµ cña c¸c DNBH kh¸c, ®Õn nay thÞ phÇn cña hai DN nµy ®· gi¶m ®i ®¸ng kÓ, ®ã còng lµ quy luËt tÊt yÕu. Ngoµi ra c¸c DNBH cæ phÇn lín nh­ PJICO, PTI ...còng ®ang dÇn kh¼ng ®Þnh ®­îc vÞ thÕ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Cã thÓ nãi, hiÖn nay doanh thu cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam chiÕm thÞ phÇn ®a sè (kho¶ng 90% doanh sè cña toµn thÞ tr­êng). Së dÜ c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t ®­îc møc phÝ BH cao nh­ vËyclµ do nhiÒu nguyªn nh©n trong ®ã cã hai nguyªn nh©n c¬ b¶n lµ: do sè l­îng c¸c DNBHPNT n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam cßn Ýt (chØ cã 5 DN 100% vèn n­íc ngoµi) vµ do hiÖn nay c¸c DNBHPNT n­íc ngoµi bÞ h¹n chÕ ph¹m vi kinh doanh trong viÖc cung cÊp c¸c s¶n phÈm dÞch vô BH, hä chØ ®­îc khai th¸c mét sè s¶n phÈm BH nhÊt ®Þnh. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nµy trong thêi gian tíi sÏ kh«ng cßn n÷a v× ViÖt Nam ®· trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO, c¸c DN ViÖt Nam trong thêi gian tíi sÏ ®øng tr­íc ¸p lùc c¹nh tranh rÊt lín bëi v× khi ®ã ChÝnh phñ ViÖt Nam ph¶i tu©n theo nh÷ng lé tr×nh më cöa nh­ ®· cam kÕt. §èi víi nhiÒu lÜnh vùc BH nh­: BH tr¸ch nhiÖm, BH cho nh÷ng c«ng tr×nh träng ®iÓm, BH cho lÜnh vùc cã vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ mét sè lo¹i h×nh BH kü thuËt trong nh÷ng n¨m võa qua kh«ng cho phÐp c¸c DNBHPNT n­íc ngoµi khai th¸c th× ch¾c ch¨n r»ng ®Õn ngµy 01/10/2007 khi hiÖp ®Þnh song ph­¬ng BTA gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®­îc 6 n¨m, ®ång nghÜa víi viÖc thÞ tr­êng BH n­íc ta ph¶i “më toang c¸nh cöa” ®Ó cho c¸c c«ng ty BH Hoa Kú vµ DNBH c¸c n­íc kh¸c c¹nh tranh “sßng ph¼ng” víi c¸c DNBHPNT cña n­íc ta. V× vËy c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cÇn ph¶i nh×n l¹i m×nh còng nh­ ph¶i chÊp nhËn cuéc ch¬i víi c¸c DNBH n­íc ngoµi tr­íc thÒm héi nhËp. §ång thêi c¸c c¬ quan chøc n¨ng vµ c¸c DNBHPNT ViÖt Nam còng cÇn ph¶i chñ ®éng ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån t¹i. §èi víi c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc cÇn ph¶i hoµn thiÖn khung ph¸p lý cña ho¹t ®éng kinh doanh BH cho phï hîp víi ®Æc thï vµ b¶n chÊt cña lÜnh vùc dÞch vô ®Æc biÖt nµy nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ gi¸m s¸t DNBH. 2.2.2.2. N¨ng lùc tµi chÝnh N¨ng lùc tµi chÝnh cña DNBH ®­îc xem xÐt chñ yÕt qua c¸c chØ tiªu nh­: kh¶ n¨ng vÒ vèn, trÝch lËp c¸c qòy dù phßng vµ ho¹t ®éng t¸i BH. Cô thÓ nh­ sau: * Kh¶ n¨ng vÒ vèn cña c¸c DNBH: HiÖn nay, quy m« vèn cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, t­¬ng quan vÒ vèn vµ thÞ phÇn gi÷a c¸c DNBHPNT cã vèn n­íc ngoµi vµ c¸c DNBHPNT cña ViÖt Nam cã sù chªnh lÖch t­¬ng ®èi ®¸ng kÓ. Theo quy ®Þnh cña "LuËt kinh doanh b¶o hiÓm", yªu cÇu vÒ vèn ph¸p ®Þnh ®èi víi c¸c DNBH nh­ sau: TT Lo¹i h×nh doanh nghiÖp Møc vèn ph¸p ®Þnh 1 2 3 DNBHPNT DNBHNT Doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm 140 tû VN§ hoÆc 10 triÖu USD 70 tû VN§ hoÆc 5 triÖu USD 4 tû VN§ hoÆc 300.000 USD Tr­íc n¨m 2002, mét sè DNBHPNT ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng cã møc vèn ®iÒu lÖ d­íi 70 tû VN ®ång (B¶o Long: 24 tû, PJICO: 55 tû, PTI: 64 tû). Sau khi “LuËt kinh doanh b¶o hiÓm” cã hiÖu lùc vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh luËt ®­îc ban hµnh, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ vèn ph¸p ®Þnh, ®ång thêi ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh, c¸c DN ®· chó träng tíi viÖc t¨ng vèn ®iÒu lÖ d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ ph¸t hµnh cæ phiÕu... D­íi ®©y cho biÕt tiÒm lùc vÒ vèn cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam. BiÓu 2.7: Thùc tr¹ng vÒ vèn cña c¸c DNBHPNT trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam §¬n vÞ: tû VN§ TT Doanh nghiÖp Vèn ®iÒu lÖ 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1 B¶o ViÖt ViÖt Nam 586 586 - 900 900 900 2 B¶o Minh - - - 1.100 1.100 1.100 3 PJICO 55 70 70 70 70 140 4 PVI - - - 100 100 150 5 PTI 64 70 70 70 70 105 6 B¶o Long 24 50 50 70 70 160 Nguån: [48]; [31, tr.33]. Nh­ vËy, c¸c DNBHPNT ®· ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña NghÞ ®Þnh 43/2001/N§-CP quy ®Þnh c¸c DNBH cã sè vèn thÊp h¬n møc vèn ph¸p ®Þnh trong thêi h¹n 03 n¨m kÓ tõ ngµy NghÞ ®Þnh nµy cã hiÖu lùc (ngµy 15/08/2001) ph¶i bæ sung vèn ®iÒu lÖ kh«ng thÊp h¬n vèn ph¸p ®Þnh. Víi sè vèn nh­ trªn, th× ngoµi c¸c DNBH lµ B¶o ViÖt, B¶o Minh vµ PVI th× c¸c DNBHPNT cßn l¹i míi chØ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ vèn ph¸p ®Þnh. Mµ l­îng vèn ®Ó cho c¸c DN ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ n¨ng lùc tµi chÝnh th× cÇn ph¶i lín h¬n rÊt nhiÒu. So víi c¸c DN Nhµ n­íc vµ c¸c DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× kh¶ n¨ng vÒ vèn cña c¸c DNBH cæ phÇn cßn rÊt khiªm tèn. ChÝnh ®iÒu nµy ®· khiÕn cho kh¸ch hµng ch­a thùc sù yªn t©m khi tham gia b¶o hiÓm. Së dÜ cã t×nh tr¹ng trªn lµ do nh÷ng nguyªn nh©n sau: - Mét lµ, do møc vèn ph¸p ®Þnh tr­íc ®©y quy ®Þnh nhá (20 tû VN§ hoÆc 2 triÖu USD ®èi víi DNBH ViÖt Nam vµ C«ng ty liªn doanh - §iÒu 22 NghÞ ®Þnh 100/CP ngµy 18/12/1993) . §iÒu nµy ®· h¹n chÕ qui m« vÒ vèn cña c¸c DNBH, khiÕn c¸c DN nµy khã cã thÓ theo kÞp yªu cÇu vÒ vèn khi “LuËt kinh doanh b¶o hiÓm” ®­îc ban hµnh cã hiÖu lùc. - Hai lµ, c¸c DNBH ch­a chó träng tíi viÖc t¨ng vèn mµ chØ míi chó träng tíi viÖc khai th¸c, më réng thÞ phÇn. Cho tíi hiÖn nay, viÖc t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña c¸c DNBH thùc hiÖn phÇn nµo cßn mang tÝnh ®èi phã, chØ cÇn huy ®éng vèn ®ñ theo yªu cÇu cña "LuËt kinh doanh b¶o hiÓm". Ngoµi ra c¸c DNBH cæ phÇn cßn ph¶i chÞu søc Ðp duy tr× vµ t¨ng tr­ëng æn ®Þnh lîi tøc cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng, ®©y lµ khã kh¨n ®èi víi c¸c DNBHPNT cæ phÇn khi muèn t¨ng vèn chñ së h÷u ®Ó t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh cña DN m×nh. §Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c DNBHPNT cæ phÇn, sè vèn nhá ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng nhËn BH vµ tû lÖ phÝ gi÷ l¹i cßn thÊp. DNBH cßn ph¶i phô thuéc nhiÒu vµo t¸i BH khi khai th¸c dÞch vô. §iÒu nµy ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DN. * T×nh h×nh trÝch lËp c¸c quü dù phßng nghiÖp vô ë n­íc ta tõ n¨m 1994, theo Th«ng t­ 45/TC/C§TC ngµy 30/05/1994 cña Bé tµi chÝnh quy ®Þnh c¸c DNBHPNT ®Òu ph¶i trÝch lËp c¸c quü dù phßng nghiÖp vô nh­ : dù phßng phÝ, dù phßng båi th­êng, dù phßng dao ®éng lín. Sau khi "LuËt kinh doanh b¶o hiÓm" cã hiÖu lùc, Th«ng t­ sè 99/2004/TT-BTC ngµy 19/10/2004 cña Bé tµi chÝnh quy ®Þnh c¸c quü dù phßng nghiÖp vô BHPNT (bao gåm: dù phßng phÝ ch­a ®­îc h­ëng; dù phßng båi th­êng cho khiÕu n¹i ch­a gi¶i quyÕt; dù phßng båi th­êng cho c¸c dao ®éng lín vÒ tæn thÊt) vµ ph­¬ng ph¸p trÝch lËp c¸c lo¹i dù phßng nµy. Tu©n thñ quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng tµi chÝnh phôc vô cho viÖc thanh to¸n båi th­êng vµ tr¶ tiÒn BH, c¸c DNBHPNT ®· thùc hiÖn viÖc trÝch lËp quü dù phßng nghiÖp vô cho c¸c n¨m tµi chÝnh. Nh­ng do dù phßng nghiÖp vô cã nguån gèc tõ phÝ BH gi÷ l¹i cña c¸c DN nªn th«ng th­êng, l­îng trÝch lËp dù phßng nghiÖp vô hµng n¨m biÕn ®éng tû lÖ thuËn víi sù t¨ng tr­ëng vÒ doanh thu phÝ BH thuÇn cña DNBH. Trong thùc tÕ viÖc trÝch lËp quü dù phßng nghiÖp vô t¹i c¸c DNBHPNT ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ sau: - Thø nhÊt, quy ®Þnh cña Th«ng t­ 99/2004/TT-BTC ®· cho c¸c DNBH ®­îc lùa chän ph­¬ng ph¸p trÝch lËp dù phßng kh¸c nhau vµ c¸c ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ thay ®æi gi÷a c¸c n¨m, ®iÒu nµy dÉn tíi viÖc thùc hiÖn trÝch lËp kh«ng thèng nhÊt gi÷a c¸c DNBH, g©y khã kh¨n cho c¬ quan qu¶n lý. Ngoµi ra, do qòy dù phßng nghiÖp vô ®­îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh cña DN nªn c¸c DN th­êng sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p trÝch lËp nh­ mét c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó ®iÒu chØnh kÕt qu¶ kinh doanh hµng n¨m. - Thø hai, ®Ó viÖc trÝch lËp dù phßng phÝ theo ph­¬ng ph¸p hÖ sè ®­îc chÝnh x¸c th× ®ßi hái c«ng t¸c thèng kª vµ hÖ thèng phÇn mÒm qu¶n lý hîp ®ång BH, hå s¬ båi th­êng cña c¸c DN ph¶i tiÖn Ých vµ phï hîp. §©y lµ mét khã kh¨n ®èi víi c¸c DNBHPNT ViÖt Nam, ®Æc biÖt khèi c¸c DN cæ phÇn do c¸c DN nµy hÇu nh­ ®Òu cã thêi gian ho¹t ®éng ch­a nhiÒu, doanh thu h¹n chÕ nªn viÖc ®Çu t­ cho c¸c phÇn mÒm qu¶n lý cßn thiÕu ®ång bé. Còng theo quy ®Þnh t¹i Th«ng t­ 99/2004/TT-BTC th× tõ n¨m 2006, ph­¬ng ph¸p trÝch lËp theo tû lÖ % sÏ kh«ng ®­îc sö dông. Quy ®Þnh nµy ®ßi hái c¸c DN ph¶i x©y dùng vµ hoµn thiÖn ngay hÖ thèng thèng kª vµ hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c nµy. - Ph­¬ng ph¸p trÝch lËp dù phßng theo hÖ sè ph¸t sinh båi th­êng ®ßi hái tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi cao vÒ tæn thÊt ph¸t sinh cña c¸c DN qua tõng n¨m. Tuy nhiªn, thùc tÕ thÞ tr­êng DVBH n­íc ta cßn ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp, c¸c s¶n phÈm BH ch­a phong phó, sè vô tæn thÊt mang tÝnh th¶m ho¹ ch­a nhiÒu, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c DNBHPNT míi thµnh lËp. Do ®ã, nÕu chØ dùa vµo sè liÖu thèng kª tæn thÊt cña c¸c n¨m tr­íc ®Ó trÝch lËp dù phßng båi th­êng sÏ dÉn ®Õn trÝch lËp ch­a ®ñ, kh«ng ®¶m b¶o ®Ó chi tr¶ båi th­êng. Bªn c¹nh ®ã, hÖ thèng th«ng tin vµ phÇn mÒm phôc vô c«ng t¸c thèng kª vµ qu¶n lý d÷ liÖu vÒ tæn thÊt, båi th­êng t¹i mét sè DNBH nhá hiÖn nay vÉn ch­a æn ®Þnh nªn viÖc c¸c DN nµy ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy sÏ gÆp khã kh¨n. * Ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm N¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c DNBHPNT cßn ®­îc biÓu hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng t¸i BH. ViÖc t¨ng tû lÖ phÝ BH gi÷ l¹i kh«ng nh÷ng lµm t¨ng vèn cã thÓ ®Çu t­ cña DN mµ cßn cho phÐp DN ®­îc chñ ®éng h¬n khi khai th¸c c¸c dÞch vô BH. Th«ng qua ho¹t ®éng kinh doanh nh­îng t¸i BH, c¸c DNBHPNT ®· gãp phÇn lµm t¨ng tû lÖ phÝ BH gi÷ l¹i trong n­íc, t¨ng tæng nguån vèn ®Çu t­ trë l¹i nÒn kinh tÕ, n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh còng nh­ n¨ng lùc c¹nh tranh. Sè liÖu ë biÓu 2.8 d­íi ®©y cho thÊy t×nh h×nh t¸i BH cña c¸c DNBHPNT. B¶ng 2.8: Ho¹t ®éng t¸i b¶o hiÓm cña c¸c DNBHPNT giai ®o¹n 2003 - 2006 §¬n vÞ: tû VN§ ChØ tiªu 2003 2004 2005 2006 1. PhÝ BH gèc 3.875 4.768 5.486 6.360 2. PhÝ nh­îng TBH 1.215 1.609 1.641 2.491 3. Tû lÖ phÝ nh­îng TBH/ PhÝ BH gèc 31,35% 33,75% 29,91% 39,16% 4. PhÝ nhËn t¸i BH 38 63 98 556 5. PhÝ BH gi÷ l¹i + PhÝ nhËn TBH 2.638 3.222 3.992 4.425 6. Tû lÖ phÝ BH gi÷ l¹i + PhÝ nhËn TBH/PhÝ BH gèc 68,08% 67,58% 72,12% 69,57% Nguån: [48]; [13, tr.72-73]. Qua b¶ng sè liÖu cho thÊy n¨ng lùc cña c¸c DNBHPNT th«ng qua ho¹t ®éng t¸i còng ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. Tû lÖ phÝ BH gi÷ l¹i cña c¸c DNBHPNT ®· t¨ng lªn ®Òu ®Æn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (chiÕm 72,12% n¨m 2005; 69,57% n¨m 2006) cho thÊy n¨ng lùc tµi chÝnh còng nh­ n¨ng lùc ho¹t ®éng cña c¸c DNBHPNT ®ang dÇn ph¸t triÓn. 2.2.2.3. Nguån lùc con ng­êi Bªn c¹nh yÕu tè vÒ vèn, nguån nh©n lùc còng lµ mét nh©n tè quan träng chi phèi n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBH trªn thÞ tr­êng. Ngµnh kinh doanh BH nãi chung vµ BHPNT nãi riªng ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho sè l­îng lao ®éng lín. TÝnh ®Õn n¨m 2006 ngµnh BH ®· thu hót hµng tr¨m ngµn lao ®éng trong ®ã cã 12.000 c¸n bé c«ng nh©n viªn. Bªn c¹nh ®ã ngµnh BH cßn t¹o viÖc lµm cho mét sè l­îng kh¸ lín céng t¸c viªn BH vµ c¸c ngµnh cã liªn quan nh­ gi¸m ®Þnh tæn thÊt, ®Þnh gi¸ tµi s¶n, ®Þnh gi¸m ®Þnh søc khoÎ. Thùc tÕ cho thÊy, cïng víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c¸c DNBHPNT, lùc l­îng lao ®éng trong ngµnh BH t¨ng lªn c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. VÒ chÊt l­îng ng­êi lao ®éng tuy ®· cã sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ song tÝnh chuyªn nghiÖp cña c¸c khai th¸c viªn BH ch­a cao. HÇu hÕt nh©n viªn BH ch­a cã ®­îc sù ®µo t¹o c¬ b¶n, bé phËn qu¶n lý cña c¸c DNBH còng ch­a ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ kiÕn thøc vÒ qu¶n lý nªn hiÖu qu¶ lµm viÖc ch­a cao. Cã thÓ thÊy sù ph¸t triÓn cña ngµnh BH trong ®iÒu kiÖn héi nhËp lµ tiÒm n¨ng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thiÕu viÖc lµm còng nh­ c¸c vÊn ®Ò x· héi kh¸c cã liªn quan song l¹i ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc lín cho c¸c DN trong viÖc t×m kiÕm nguån nh©n lùc cã “chÊt x¸m”, cã tr×nh ®é cao. §iÒu ®ã thËm chÝ ®Èy c¸c DNBH ®Õn t×nh tr¹ng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh. HiÖn t­îng “ch¶y m¸u chÊt x¸m” tõ c¸c c«ng ty BH Nhµ n­íc sang c¸c c«ng ty liªn doanh, n­íc ngoµi, cæ phÇn vÉn diÔn ra, dï kh«ng gay g¾t b»ng c¸c h×nh thøc c¹nh tranh kh¸c, song ®«i khi vÉn ®Èy mét sè DN vµo t×nh tr¹ng khã kh¨n khi thiÕu ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, yªu cÇu n©ng cao n¨ng lùc vµ cËp nhËt kiÕn thøc cña c¸c nh©n viªn BH cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi còng lµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c DNBHPNT trong n­íc. YÕu tè con ng­êi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña mçi DN vµ toµn thÞ tr­êng. Do vËy, viÖc ®µo t¹o nhËn thøc, n¨ng lùc vµ kü n¨ng cña c¸n bé ®ang lµm viÖc trong DNBH cÇn ®­îc quan t©m th­êng xuyªn, vµ lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt vµ tÊt yÕu. Tuy nhiªn hiÖn nay, trong sè c¸c DNBHPNT trong n­íc, chØ cã B¶o ViÖt phÇn nµo cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ cËp nhËt kiÕn thøc cho c¸c c¸n bé cña m×nh víi mét Trung t©m ®µo t¹o n»m trong Tæng c«ng ty. §èi víi c¸c DNBHPNT kh¸c, ®µo t¹o th­êng xuyªn c¸n bé d­êng nh­ lµ qu¸ kh¶ n¨ng ng©n s¸ch do chi phÝ ®Çu t­ cho nh÷ng ho¹t ®éng nµy lµ t­¬ng ®èi lín. ChÝnh nh÷ng h¹n chÕ vÒ nguån nh©n lùc lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng h¹n chÕ n¨ng lùc kinh doanh cña c¸c DNBHPNT trong n­íc. 2.2.2.4. Thùc tr¹ng vÒ ho¹t ®éng khai th¸c s¶n phÈm vµ ®Çu t­. * Ho¹t ®éng khai th¸c s¶n phÈm MÆc dï BH lµ mét ngµnh kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cao, song tû träng khai th¸c BH nãi chung vµ BHPNT nãi riªng cßn thÊp so víi tiÒm n¨ng. BiÓu 2.9 cho thÊy râ ®iÒu ®ã. B¶ng 2.9: Khai th¸c s¶n phÈm b¶o hiÓm phi nh©n thä Lo¹i s¶n phÈm b¶o hiÓm Tû träng khai th¸c so víi tiÒm n¨ng Tai n¹n con ng­êi 12% sè lao ®éng trong c¸c ngµnh kinh tÕ Tai n¹n häc sinh 45,86% tæng sè häc sinh Tai n¹n hµnh kh¸ch 41,15% sè l­ît hµnh kh¸ch B¶o hiÓm xe c¬ giíi + Tr¸ch nhiÖm d©n sù 75% sè xe tham gia + VËt chÊt th©n xe 40,4% xe «t« c¸c lo¹i, 10,5% sè xe m¸y B¶o hiÓm x©y dùng l¾p ®Æt 7,17% vèn ®Çu t­ tõ nguån vèn trong n­íc vµ 90,91% vèn ®©uf t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi B¶o hiÓm dÇu khÝ 41,27% tæng gi¸ trÞ ®Çu t­ cho ngµnh dÇu khÝ Hµng xuÊt 6,55% kim ng¹ch xuÊt khÈu Hµng nhËp 30,76% kim ng¹ch nhËp khÈu Nguån: [25]. Sè l­îng c¸c s¶n phÈm BH ®· t¨ng tõ 20 s¶n phÈm BH, chñ yÕu tËp trung vµo c¸c nghiÖp vô BHPNT truyÒn thèng lªn ®Õn h¬n 700 s¶n phÈm. Do h¹n chÕ ®­îc t×nh tr¹ng ho¹t ®éng ®éc quyÒn, c¸c DNBH ®· chó träng ®Õn viÖc n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, bæ sung thªm quyÒn lîi cho kh¸ch hµng tham gia BH. Tuy nhiªn ho¹t ®éng ®Çu t­, nghiªn cøu thiÕt kÕ s¶n phÈm míi ch­a ®­îc c¸c DNBH chó träng ®óng møc. HiÖn nay thÞ tr­êng BHPNT ViÖt Nam cung cÊp 12 nhãm nghiÖp vô BH kh¸c nhau bao gåm: - BH søc khoÎ vµ tai n¹n con ng­êi. - BH hµng hãa vËn chuyÓn ( ®­êng bé, ®­êng biÓn, ®­êng s«ng, ®­êng s¾t vµ ®­êng hµng kh«ng). - BH hµng kh«ng. - BH xe c¬ giíi. - BH ch¸y næ vµ mäi rñi ro tµi s¶n. - BH gi¸n ®o¹n kinh doanh. - BH th©n tµu vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ tµu. - BH tr¸ch nhiÖm chung. - BH n«ng nghiÖp. - BH tÝn dông vµ rñi ro tµi chÝnh. - BH tµi s¶n vµ thiÖt h¹i (bao gåm: BH x©y dùng l¾p ®Æt; BH m¸y mãc thiÕt bÞ; BH thiÕt bÞ ®iªn tö; BH dÇu khÝ; c¸c nghiÖp vô BH kh¸c). - C¸c nghiÖp vô BHPNT kh¸c do ChÝnh phñ quy ®Þnh Nh­ng trong ®ã ho¹t ®éng kinh doanh BHPNT chñ yÕu vÉn tËp trung vµo c¸c s¶n phÈm BH truyÒn thèng nh­: BH tµi s¶n vµ thiÖt h¹i, BH søc khoÎ vµ tai n¹n con ng­êi, BH xe c¬ giíi ..., trong khi nhiÒu s¶n phÈm BH kh¸c ch­a ®­îc khai th¸c nhiÒu nh­: BH n«ng nghiÖp, BH thiÖt h¹i kinh doanh vµ rñi ro tµi chÝnh... BiÓu ®å 2.1: C¬ cÊu doanh thu phÝ b¶o hiÓm Qua biÓu ®å trªn ta thÊy, nh×n chung c¬ cÊu doanh thu phÝ BH n¨m 2006 ë hÇu hÕt c¸c nghiÖp vô BH ®Òu t¨ng nh­ng chñ yÕu vÉn tËp trung vµo mét sè c¸c nghiÖp vô BH truyÒn thèng nh­: BH xe c¬ giíi, BH tµi s¶n vµ thiÖt h¹i, BH søc khoÎ vµ tai n¹n con ng­êi... Trong ®ã dÉn ®Çu lµ BH xe c¬ giíi chiÕm 26,9% víi doanh thu ®¹t: 1.711,5 tû ®ång, t¨ng 6,9% so víi n¨m 2005; BH tµi s¶n vµ thiÖt h¹i chiÕm 23,30% víi doanh thu 1.413 tû ®ång, t¨ng 35,2% so víi n¨m 2005; BH søc khoÎ vµ tai n¹n con ng­êi chiÕm 15,20% víi doanh thu ®¹t 958,5 tû ®ång, t¨ng 14,5% so víi n¨m 2005...Trong khi ®ã c¸c nghiÖp vô BH kh¸c chØ chiÕm tû lÖ hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ, ch¼ng h¹n nh­: BH hµng kh«ng chØ cã 5,20% víi doanh thu 333 tû ®ång, t¨ng 5%; thiÖt h¹i kinh doanh chiÕm 0,30% víi doanh thu 23,7 tû ®ång, t¨ng 2,5%; cßn nghiÖp vô BH n«ng nghiÖp th× ¶m ®¹m h¬n nhiÒu, hiÖn nay chØ cã duy nhÊt B¶o ViÖt ViÖt Nam triÓn khai víi doanh thu 672 triÖu ®ång. * VÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ Do tÝnh chÊt ®Æc thï vµ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng ®Çu t­ ®èi víi sù an toµn tµi chÝnh cña c¸c DNBH nãi chung vµ c¸c DNBHPNT nãi riªng, ho¹t ®éng ®Çu t­ ®­îc quy ®Þnh kh¸ ®Çy ®ñ vµ chÆt chÏ trong "LuËt kinh doanh b¶o hiÓm" vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh. Còng gièng nh­ quy ®Þnh ph¸p luËt cña nhiÒu n­íc kh¸c trªn thÕ giíi, ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT t¹i ViÖt Nam ph¶i tu©n thñ nh÷ng quy ®Þnh vÒ nguån vèn ®Çu t­ cô thÓ nh­ sau: VÒ nguån ®Çu t­ Quy ®Þnh h¹n møc ®Çu t­ Vèn ®iÒu lÖ, quü dù tr÷ b¾t buéc, quü dù tr÷ tù nguyÖn, c¸c kho¶n l·i cña nh÷ng n¨m tr­íc ch­a sö dông vµ c¸c quü dïng ®Ó ®Çu t­ ®­îc h×nh thµnh tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i cña DN. Kh«ng h¹n chÕ Nguån vèn nhµn rçi tõ dù phßng nghiÖp vô BH ChØ ®­îc phÐp ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam vµ ph¶i tu©n thñ nh÷ng h¹n chÕ vÒ tû lÖ. Mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, tr¸i phiÕu DN cã b¶o l·nh, gãp vèn vµo c¸c DN kh¸c Kh«ng h¹n chÕ Mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu DN kh«ng cã b¶o l·nh, gãp vèn vµo c¸c DN kh¸c. Tèi ®a 35% Kinh doanh bÊt ®éng s¶n, cho vay, uy th¸c, ®Çu t­ qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh tÝn dông. Tèi ®a 20% Trªn c¬ së cña ph¸p luËt, c¸c DNBHPNT ®· t¹o lËp nguån vèn lín vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, thùc hiÖn tèt c¸c h¹n møc ®Çu t­ quy ®Þnh ®èi víi nguån vèn nhµn rçi tõ quü dù phßng nghiÖp vô. Do ®ã c«ng t¸c ®Çu t­ vèn cña c¸c DN nµy ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn vµ ®i vµo chiÒu s©u víi nhiÒu lÜnh vùc ®Çu t­ nh­: gãp vèn liªn doanh, tham gia thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn, cho vay, tham gia c¸c dù ¸n ®Çu t­, mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, mua cæ phiÕu, göi tiÕt kiÖm ng©n hµng... Thùc tr¹ng c¸c kho¶n ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong thêi gian qua nh­ sau: - C¬ cÊu vèn ®Çu t­: MÆc dï c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ®­îc phÐp ®Çu t­ vµo nhiÒu lÜnh vùc, nh­ng trªn thùc tÕ, danh môc ®Çu t­ cña c¸c DN nµy cßn kh¸ nghÌo nµn vµ chñ yÕu tËp trung vµo h×nh thøc tiÒn göi ng©n hµng vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. §­¬ng nhiªn víi ®é rñi ro thÊp vµ kh¸ an toµn nªn hiÖu qu¶ ®Çu t­ kh«ng cao lµ ®iÒu khã tr¸nh khái. C¸c lÜnh vùc ®Çu t­ kh¸c nh­ kinh doanh bÊt ®éng s¶n, cho vay, uû th¸c ®Çu t­, tham gia gãp vèn, mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n... cho dï diÔn ra kh¸ s«i ®éng trong thêi gian qua nh­ng còng míi chØ chiÕm tû träng khiªm tèn, ë møc trªn 10% tæng sè tiÒn ®Çu t­ cña c¸c DNBH.Nguyªn nh©n lµ do thiÕu v¾ng c¸c quy ®Þnh cô thÓ tõ phÝa c¸c c¬ quan chøc n¨ng. - ChÊt l­îng ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam: Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 98 LuËt kinh doanh b¶o hiÓm: “ViÖc ®Çu t­ vèn cña DNBH ph¶i ®¶m b¶o an toµn, hiÖu qu¶ vµ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu chi tr¶ th­êng xuyªn cho c¸c cam kÕt theo hîp ®ång b¶o hiÓm”. C¨n cø nh÷ng yªu cÇu trªn, chÊt l­îng ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ nh­ sau: + VÒ tÝnh an toµn: ViÖc c¸c h×nh thøc tiÒn göi ng©n hµng vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ chiÕm mét tû träng lín (88% n¨m 2004) trong danh môc ®Çu t­ cho thÊy ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam nh×n chung kh¸ an toµn. Tuy nhiªn khi ®i s©u ph©n tÝch ho¹t ®éng ®Çu t­ trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu DN, cho vay, ®Çu t­ bÊt ®éng s¶n vµ uû th¸c ®Çu t­ cho thÊy møc an toµn ch­a thùc sù ®¶m b¶o Ch¼ng h¹n nh­: ho¹t ®éng cho vay th× thiÕu tµi s¶n ®¶m b¶o, ho¹t ®éng gãp vèn vµo c¸c DN ho¹t ®éng ch­a hiÖu qu¶.., + VÒ hiÖu qu¶: HiÖu qu¶ ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT trong thêi gian qua nh×n chung cßn ch­a cao. Tû suÊt lîi nhuËn dao ®éng tõ 7-15% trong khi ®ã tû lÖ nµy ®èi víi c¸c DN niªm yÕt lµ trªn 20% vµ ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ tõ 15-35%. ChÝnh hiÖu qu¶ ®Çu t­ ch­a cao nªn ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong thêi gian qua. 2.2.3. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vµ nh÷ng h¹n chÕ trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam * Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc: Trªn c¬ së ph©n tÝch t×nh h×nh thùc tr¹ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong thêi gian võa qua, cã thÓ nhËn thÊy c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan trong viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng, t¨ng tr­ëng doanh thu vµ c¶i thiÖn chÊt l­îng ho¹t ®éng kinh doanh. §iÒu nµy biÓu hiÖn ë chç: Thø nhÊt, sè l­îng DNBHPNT trªn thÞ tr­êng ngµy cµng t¨ng, cïng víi nh÷ng nç lùc trong viÖc khai th¸c thÞ tr­êng ®· gióp cho c¸c DNBHPNT më réng thÞ phÇn, tõ ®ã doanh thu phÝ BH ngµy cµng t¨ng, tèc ®é t¨ng tr­ëng doanh thu phÝ BH cña thÞ tr­êng BHPNT t­¬ng ®èi cao vµ æn ®Þnh. Trong ®ã thÞ phÇn doanh thu phÝ BH cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam chiÕm tû träng kh¸ cao, ®iÒu ®ã kh¼ng ®Þnh uy tÝn, h×nh ¶nh vµ vÞ thÕ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng. Doanh thu phÝ BH t¨ng ®· ®ãng gãp rÊt lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n­íc. Thø hai, víi n¨ng lùc tµi chÝnh cña m×nh, c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ®· ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n, khai th¸c c¸c m¶ng thÞ tr­êng vµ ®Çu t­ cho c«ng nghÖ BH. ViÖc gi¶i quyÕt båi th­êng tèt gióp DN vµ kh¸ch hµng æn ®Þnh s¶n xuÊt, kinh doanh vµ ®êi sèng, gi¶m bít g¸nh nÆng cho ng©n s¸ch Nhµ N­íc, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Thø ba, c¸c DNBHPNT ®· gãp phÇn lín trong viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi. Khi sè l­îng c¸c DNBH t¨ng nhanh, víi hµng tr¨m ®¹i lý vµ m«i giíi BH, ®ång thêi nhËn thøc cña x· héi ®èi víi BH ngµy mét n©ng cao do vËy ®· thu hót mét l­îng lín lao ®éng trong x· héi. Thø t­, ®i ®«i víi sù ph¸t triÓn vÒ l­îng, thÞ tr­êng BH còng cã sù c¶i thiÖn ®¸ng kÓ vÒ chÊt l­îng dÞch vô BH. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë chç c¸c DNBH tÝch cùc c¶i tiÕn chÊt l­îng mÆt hµng, ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu s¶n phÈm vµ ph­¬ng thøc b¸n hµng, bæ sung thªm quyÒn lîi, t¨ng c­êng c¸c dÞch vô phô trî nh»m ®¸p øng nhu cÇu BH phong phó, ®a d¹ng cña kh¸ch hµng. Ngoµi ra c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cßn cã nhiÒu chÝnh s¸ch nh­ qu¶ng c¸o, dÞch vô ch¨m sãc kh¸ch hµng, khuyÕn m¹i.., tõ ®ã n©ng cao nhËn thøc cña céng ®ång vÒ BH. V× thÕ ®èi t­îng vµ ph¹m vi cña dÞch vô BHPNT ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc më réng. §¸ng chó ý trong thêi gian gÇn ®©y, nhiÒu DNBHPNT ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng BH ViÖt Nam ®· cung cÊp nhiÒu s¶n phÈm BH míi kh¸ ®éc ®¸o, hÊp dÉn, mét sè s¶n phÈm ®­îc ®¸nh gi¸ cao nh­ s¶n phÈm BH c¸ nh©n cho ng­êi sö dông thÎ ATM, BH tr¸ch nhiÖm s¶n phÈm ch¨n nu«i vµ s¶n xuÊt thøc ¨n gia cÇm... ChÝnh c¹nh tranh ®· thóc ®Èy c¸c DNBHPNT trong n­íc ph¶i ®æi míi s¶n phÈm cña m×nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña kh¸ch hµng. Thø n¨m, ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ngµy cµng ®­îc më réng. Th«ng qua viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t­, c¸c h¹ng môc ®Çu t­, c¸c DNBHPNT ®· thu ®­îc phÇn lín lîi nhuËn, do ®ã lîi nhuËn tõ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c DNBH ®· trë thµnh x­¬ng sèng n©ng ®ì cho c¸c DN. Ngoµi ra, th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t­ c¸c DNBHPNT ®· t¹o lËp nguån vèn lín vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n­íc. * H¹n chÕ và nguyªn nh©n Bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc, c¸c DNBHPNT ViÖt Nam còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ yÕu kÐm cña m×nh: Thø nhÊt, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c DNBHPNT ViÖt Nam vÉn diÔn ra d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh­: gi¶m phÝ, më réng ®iÒu kho¶n vµ tr¶ hoa hång trùc tiÕp cho kh¸ch hµng mua BH. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn hiÖn t­îng mét sè kh¸ch hµng lîi dông t×nh tr¹ng trªn ®Ó trôc lîi BH, g©y thiÖt h¹i trùc tiÕp cho DN còng nh­ cho thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, mét sè n¬i vÉn dïng c¸c biÖn ph¸p can thiÖp hµnh chÝnh ®Ó Ðp c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc mua BH. Trong khi ®ã chÊt l­îng dÞch vô ch¨m sãc kh¸ch hµng ch­a ®­îc n©ng cao, ch­a quan t©m ®Çy ®ñ ®Õn c«ng t¸c ®¸nh gi¸ rñi ro, ®Ò phßng vµ h¹n chÕ tæn thÊt, gi¸m ®Þnh, båi th­êng kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ cho kh¸ch hµng. Cã t×nh tr¹ng trªn còng mét phÇn lµ do ph¸p luËt vÒ c¹nh tranh ch­a ®­îc thùc thi mét c¸ch nghiªm tóc, HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam ch­a ph¸t huy tèt vai trß lµ cÇu nèi gi÷a c¸c DNBH. Thø hai, h×nh ¶nh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ®Õn víi ng­êi d©n ch­a cao. Ng­êi d©n ViÖt Nam chØ biÕt ®Õn mét sè th­¬ng hiÖu cña ViÖt Nam nh­ B¶o ViÖt, B¶o Minh, PJICO..,cßn c¸c DN kh¸c Ýt ®­îc biÕt ®Õn. §iÒu ®ã lµ do c«ng t¸c tuyªn truyÒn, qu¶ng c¸o vµ c¸c biÖn ph¸p marketing cßn thiÕu hiÖu qu¶. Trªn thùc tÕ, chØ cã mét sè DNBH nh­ PJICO, B¶o ViÖt... ®Çu t­ t­¬ng ®èi nhiÒu vµo c«ng t¸c marketing vµ tham gia vµo c¸c ch­¬ng tr×nh tµi trî lín ®Ó qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu cßn hÇu hÕt c¸c DN kh¸c ch­a chó träng tíi c«ng t¸c nµy nªn viÖc x©y dùng h×nh ¶nh vµ th­¬ng hiÖu cña c¸c DN cßn yÕu, ®iÒu nµy ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr­êng cña c¸c DN. Thø ba, c¸c DNBH ch­a khai th¸c ®­îc mét c¸ch ®¸ng kÓ tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®ang ph¸t triÓn víi tèc ®é cao; mÆc dï thu phÝ BH ngµy cµng t¨ng nh­ng tû träng doanh thu phÝ BHPNT tÝnh trªn GDP vÉn cßn thÊp so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ thÕ giíi. Ngµnh BH lµ mét trong nh÷ng ngµnh dÞch vô tµi chÝnh quan träng cña nÒn kinh tÕ, do ®ã sÏ ®ãng gãp mét phÇn lín vµo GDP nÕu khai th¸c hÕt tiÒm n¨ng. §iÒu ®ã chñ yÕu lµ do lùc l­îng c¸n bé chuyªn m«n cßn yÕu vµ thiÕu c¶ vÒ chÊt l­îng vµ sè l­îng; n¨ng lùc tæ chøc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng theo kÞp yªu cÇu cña sù ph¸t triÓn. Thø t­, mÆc dï chÊt l­îng dÞch vô ngµy cµng ®­îc c¶i thiÖn nh­ng vÉn ch­a cao, s¶n phÈm BH ch­a ®a d¹ng. C«ng t¸c ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, thiÕt lËp m¹ng l­íi b¸n hµng toµn quèc, chiÕn l­îc marketing.., ®Òu lµ c¸c ho¹t ®éng quan träng mang l¹i sù ph¸t triÓn l©u dµi vµ t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho DN nh­ng ®ßi hái chi phÝ ®Çu t­ ban ®Çu rÊt lín. Nguyªn nh©n lµ do c¸c DNBHPNT míi chØ ­u tiªn cho c¸c lîi Ých tr­íc m¾t mµ quªn tËp trung vµo c¸c chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi, ho¹t ®éng m«i giíi ch­a ph¸t triÓn, chÊt l­îng ®¹i lý BH ch­a cao, ®iÒu nµy v« t×nh lµm c¶n trë c¸c DN trong cuéc ®ua tranh ë t­¬ng lai. Thø n¨m, n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cßn h¹n chÕ, thÓ hiÖn ë chç: c¸c DNBHPNT cã sè vèn kinh doanh ch­a lín, ®Æc biÖt lµ c¸c DNBH cæ phÇn. Do søc Ðp vÒ cæ tøc nªn c¸c DN nµy ch­a chó träng tíi viÖc t¨ng vèn ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng tµi chÝnh mµ hiÖn nay vÉn lÖ thuéc vµo t¸i BH; c¸c quü dù phßng vµ dù tr÷ cña DN cßn nhá do thêi thêi gian ho¹t ®éng cña c¸c DN ch­a nhiÒu (trõ B¶o ViÖt, B¶o Minh). Bªn c¹nh ®ã c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc vÒ ph­¬ng ph¸p trÝch lËp dù phßng nghiÖp vô cßn cã tÝnh láng cao g©y khã kh¨n cho viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan qu¶n lý, còng nh­ viÖc ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng thùc lùc tµi chÝnh gi÷a c¸c DNBHPNT. Thø s¸u, ®Çu t­ cho nguån lùc con ng­êi vµ c«ng nghÖ th«ng tin cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ch­a ®­îc chó träng, c«ng nghÖ qu¶n lý kinh doanh ch­a ®­îc hiÖn ®¹i ho¸, thiÕu ®éi ngò chuyªn gia giái, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc tÝnh phÝ BH vµ trÝch lËp dù phßng nghiÖp vô, thÈm ®Þnh BH, qu¶n lý rñi ro vµ ®Çu t­. Nguyªn nh©n mét phÇn xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng c¬ cÊu vµ chÊt l­îng ®µo t¹o chung cña quèc gia vµ phÇn lín lµ do tiÒm lùc tµi chÝnh cña DNBH cßn h¹n chÕ, nªn ch­a cã sù chó träng ®óng møc ®Õn ®Çu t­ cho ®µo t¹o, båi d­ìng n©ng cao tr×nh ®é c¸n bé, nh©n viªn. Thø b¶y, c¸c DN ch­a cã sù quan t©m thÝch ®¸ng cho ho¹t ®éng ®Çu t­, c¬ cÊu ®Çu t­ ch­a hîp lý, h×nh thøc ®Çu t­ ch­a ®a d¹ng, chñ yÕu vÉn lµ göi tiÕt kiÖm ng©n hµng, mua tr¸i phiÕu ChÝnh phñ. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c nh­ ®Çu t­ vµo cæ phiÕu, bÊt ®éng s¶n, gãp vèn cßn h¹n chÕ, tÝnh chuyªn nghiÖp ch­a cao; ngo¹i trõ mét sè Ýt DNBH cã doanh thu phÝ BH lín, cã tæ chøc ho¹t ®éng ®Çu t­ bµi b¶n. Cã t×nh tr¹ng nµy lµ do, ë ViÖt Nam trong thêi gian qua khung ph¸p lý vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c DNBH ch­a hoµn thiÖn, thÞ tr­êng chøng kho¸n ch­a ph¸t triÓn m¹nh, ®Çu t­ vµo bÊt ®éng s¶n cã nhiÒu biÕn ®éng lín. TÊt c¶ nh÷ng yÕu kÐm trªn lµm cho n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam bÞ h¹n chÕ. Qua viÖc ph©n tÝch nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· cho thÊy râ rµng c¸c DNBH nãi chung vµ c¸c DNBHPNT ViÖt Nam nãi riªng cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i nh÷ng thÕ m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña m×nh ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, n©ng cao ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh. Tuy nhiªn, tr­íc xu h­íng më cöa vµ héi nhËp cña thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam, c¸c DNBHPNT ViÖt Nam sÏ ph¶i ®èi mÆt víi th¸ch thøc c¹nh tranh kh«ng chØ gi÷a c¸c DNBHPNT trong n­íc mµ cßn c¶ víi DNBHPNT n­íc ngoµi. §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c DN nµy ph¶i ®ãn nhËn héi nhËp kinh tÕ nh­ lµ mét c¬ héi cña sù ph¸t triÓn vµ ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p mang tÇm chiÕn l­îc ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng, th¾ng thÕ trong c¹nh tranh ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, xøng ®¸ng lµ tÊm l¸ ch¾n cña nÒn kinh tÕ. 2.3. Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi vµ bµi häc ®èi víi ViÖt Nam trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä * Kinh nghiÖm cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi MÆc dï ®· cã c¸c b­íc chuyÓn biÕn vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng nh­ng ngµnh BH ViÖt Nam vÉn cßn ë kho¶ng c¸ch kh¸ xa so víi ngµnh BH thÕ giíi. T¹i mét sè n­íc th­êng ®­a ra mét sè yªu cÇu nhÊt ®Þnh víi c¸c DNBH n­íc ngoµi tham gia vµo thÞ tr­êng BH trong n­íc. Nh÷ng chÝnh s¸ch b¾t buéc nµy ngoµi viÖc b¶o hé cho c¸c DNBH trong n­íc cßn t¹o cho c¸c doanh nghiÖp nµy thÝch nghi dÇn víi m«i tr­êng c¹nh tranh míi. Sau ®©y lµ kinh nghiÖm ph¸t triÓn thÞ tr­êng DVBH cña mét sè n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi : Kinh nghiÖm cña Brunei: Ngµnh BH Brunei hiÖn ®ang tr¶i qua giai ®o¹n t¸i cÊu tróc víi viÖc ban hµnh c¸c Quy ®Þnh vµ LuËt lÖ BH vµo ngµy 4/3/2006. ViÖc ban hµnh nh÷ng quy ®Þnh míi nµy lµ mét phÇn trong nh÷ng nç lùc cña Bé Tµi chÝnh nh»m t¨ng c­êng sù gi¸m s¸t ®èi víi ngµnh BH theo nh÷ng chuÈn mùc quèc tÕ cao nhÊt, ®ång thêi ®¶m b¶o r»ng c¸c c«ng ty BH cã ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña kh¸ch hµng. §iÒu nµy còng gãp phÇn khuyÕn khÝch ng­êi d©n coi BH lµ mét phÇn quan träng trong c¸c kÕ ho¹ch tµi chÝnh dµi h¹n, dï lµ víi môc ®Ých b¶o vÖ hay ®Çu t­. TÝnh ®Õn n¨m 2006 Brunei cã 12 c«ng ty BHPNT, 3 c«ng ty BHNT vµ 3 c«ng ty BH Håi gi¸o ho¹t ®éng. Kinh nghiÖm cña Malaysia: Trong vßng mét thËp kû qua, ngµnh BH Malaysia ®· cã nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc vµ ph¸t triÓn nhanh chãng. Tæng tµi s¶n cña toµn ngµnh BH ®· lªn tíi h¬n 28,4 tû USD, doanh thu phÝ BH hµng n¨m kho¶ng 6,5 tû USD. Tû lÖ tham gia BH trªn tæng d©n sè ®· t¨ng h¬n ba lÇn vµ lªn tíi 38,7% so víi c¸ch ®©y 10 n¨m. ThÞ tr­êng BHPNT cña Malaysia duy tr× ®­îc tèc ®é t¨ng tr­ëng nhê vµo sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ sù gia t¨ng tiªu dïng c¸ nh©n. Nh×n chung c¸c c«ng ty BHPNT ®Òu ho¹t ®éng cã l·i nhê duy tr× n¨ng suÊt lao ®éng cao vµ sö dông vèn hiÖu qu¶. Sù t¨ng tr­ëng cña thÞ tr­êng BH Malaysia cßn ®­îc cñng cè bëi nh÷ng ®æi míi vÒ hÖ thèng ph©n phèi, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý hiÖn ®¹i. Nhê vËy, triÓn väng t¨ng tr­ëng cña thÞ tr­êng BH Malaysia trong thêi gian tíi vÉn rÊt kh¶ quan. Kinh nghiÖm cña Singapore: Singapore ®ang trªn ®­êng ph¸t triÓn thµn mét trung t©m BH - t¸i BH hµng ®Çu ë ch©u ¸. HiÖn nay, thÞ tr­êng BH Singapore cã 56 c«ng ty BH gèc (bao gåm c¶ nh©n thä, phi nh©n thä vµ tæng hîp), 28 c«ng ty t¸i BH chuyªn nghiÖp vµ 60 c«ng ty BH néi bé(captive). Singapore hiÖn lµ n¬i tËp trung nhiÒu nhÊt c¸c c«ng ty captive ë khu vùc ch©u ¸ vµ cã tíi 20 trong sè 25 tËp ®oµn t¸i BH hµng ®Çu trªn thÕ giíi cã ho¹t ®éng ë n­íc nµy. MÆc dï t¨ng tr­ëng kinh tÕ cã chËm l¹i, song víi n¨ng lùc tµi chÝnh m¹nh, c¸c c«ng ty BH Singapore vÉn duy tr× ®­îc ®µ t¨ng tr­ëng tèt. C¸c c«ng ty BHPNT vÉn ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ nhu cÇu vÒ c¸c s¶n phÈm liªn kÕt ®Çu t­ kh«ng ngõng t¨ng. C¸c c«ng ty BHPNT chñ yÕu duy tr× lîi nhuËn nhê thu nhËp ®Çu t­ do l·i suÊt ng©n hµng t¨ng vµ mét phÇn nhê sù t¨ng tr­ëng cña thÞ tr­êng chøng kho¸n. Kinh nghiÖm cña Th¸i Lan: ThÞ tr­êng BH Th¸i Lan hiÖn bao gåm 24 c«ng ty BH nh©n thä vµ 75 c«ng ty BHPNT. Víi nç lùc nh»m t¨ng c­êng nhËn thøc cña ng­êi d©n vÒ BH vµ khuyÕn khÝch tiÕt kiÖm trong tÇng líp thanh niªn, BH ®· ®­îc ®­a vµo gi¶ng d¹y nh­ mét m«n häc tõ cÊp tiÓu häc cho ®Õn ®¹i häc. Bªn c¹nh ®ã, nhiÒu c«ng ty BH ®· t¨ng c­êng chi phÝ cho ho¹t ®éng qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh còng nh­ nhiÒu h×nh thøc qu¶ng c¸o kh¸c ®Ó khuyÕch ch­¬ng th­¬ng hiÖu. Tr­íc nh÷ng khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ bÊt æn vÒ chÝnh trÞ, c¸c c«ng ty BH Th¸i Lan ®· ph¶i t¨ng thªm 52% chi phÝ cho ho¹t ®éng qu¶ng b¸, tËp trung vµo c¸c s¶n phÈm BH y tÕ, ®Ó bï ®¾p sù gi¶m sót tõ doanh thu c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng. Doanh thu phÝ BHPNT cña Th¸i Lan n¨m 2005 ®¹t kho¶ng 2,5 tû USD. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc: Trung Quèc ­u tiªn cÊp phÐp cho c¸c c«ng ty néi ®Þa, cßn viÖc cÊp phÐp cho c¸c c«ng ty BH n­íc ngoµi ®­îc tiÕn hµnh tõng b­íc. ChÝnh phñ Trung Quèc ®­a ra nh÷ng h¹n chÕ khi cÊp phÐp thµnh lËp cho c¸c c«ng ty BH n­íc ngoµi. Kinh nghiÖm cña n­íc Anh: Ho¹t ®éng m¹nh mÏ cña BH Anh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ kh«ng chØ nhê vµo m¹ng l­íi ®¹i lý, chi nh¸nh cña c¸c c«ng ty con ®Æt t¹i n­íc ngoµi mµ cßn nhê rÊt nhiÒu vµo sù ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty m«i giíi. Tõ h¬n chôc n¨m nay víi c«ng nghÖ ph¸t triÓn, thÞ tr­êng DVBH Anh xuÊt hiÖn nh÷ng c«ng ty BH “trùc tuyÕn” chuyªn ký kÕt hîp ®ång BH víi kh¸ch hµng qua ®iÖn tho¹i, th­ tÝn, Internet… Kinh nghiÖm cña n­íc Ph¸p: C¸c c«ng ty BH Ph¸p theo ®uæi mét c¸ch m¹nh mÏ v­¬n ra n­íc ngoµi vµ h¹n chÕ sù x©m nhËp cña c¸c c«ng ty BH n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng trong n­íc. Kinh nghiÖm cña n­íc Mü: Kh«ng chØ ph¸t triÓn m¹nh mÏ ë thÞ tr­êng trong n­íc, søc m¹nh thÞ tr­êng BH Mü cßn dùa vµo sù cã mÆt cña ®«ng ®¶o c¸c DNBH nhiÒu n­íc trªn thÞ tr­êng vµ cung cÊp dÞch vô qua biªn giíi. Sù chi phèi cña nÒn kinh tÕ vµ cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia cña Mü ®· hç trî cho c¸c tËp ®oµn BH vµ c«ng ty m«i giíi cña Mü thùc hiÖn ®iÒu nµy. Kinh nghiÖm cña n­íc §øc: Tû träng c¸c c«ng ty n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng DVBH §øc nhá. C¸c c«ng ty BH §øc næi tiÕng trong viÖc biÕt c¸ch lµm cho kh¸ch hµng thuû chung víi m×nh. MÆt kh¸c m¹ng l­íi ph©n phèi cña c¸c c«ng ty BH §øc dµy ®Æc lµm cho c¸c c«ng ty BH n­íc ngoµi khã x©m nhËp vµo thÞ tr­êng DVBH §øc. * Bµi häc ®èi víi ViÖt Nam: ViÖt Nam lµ n­íc cã thÞ tr­êng BH míi ph¸t triÓn nªn viÖc häc hái kinh nghiÖm c¸c n­íc lµ cÇn thiÕt ®Ó rót ra nh÷ng bµi häc trong viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT trong n­íc. Tõ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trong viÖc më cöa vµ héi nhËp thÞ tr­êng BH cã thÓ rót ra mét sè bµi häc ®Ó vËn dông cho ViÖt Nam nh­ sau: Mét lµ, cÇn nhËn thøc ®­îc héi nhËp vµ më cöa thÞ tr­êng BH lµ mét yªu cÇu tÊt yÕu, cã mèi quan hÖ mËt thiÕt h÷u c¬ víi më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña mçi n­íc. Tuy nhiªn, ®Ó më cöa vµ héi nhËp thÞ tr­êng dÞch vô tµi chÝnh nãi chung, thÞ tr­êng DVBH nãi riªng th× qu¸ tr×nh më cöa ph¶i tiÕn hµnh tõng b­íc. Hai lµ, qu¸ tr×nh héi nhËp thÞ tr­êng dÞch vô tµi chÝnh, thÞ tr­êng BH ph¶i phï hîp ®iÒu kiÖn cô thÓ tõng n­íc, ®ång thêi l¹i ph¶i phï hîp víi c¸c cam kÕt vµ th«ng lÖ quèc tÕ. Mçi n­íc, dùa trªn c¬ së c¸c th«ng lÖ vµ chuÈn mùc chung mµ t×m ra lé tr×nh vµ c¸ch thøc héi nhËp cã hiÖu qu¶ thÞ tr­êng DVBH víi nguyªn t¾c võa ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®ßi hái cña héi nhËp, ®ång thêi b¶o vÖ hîp ph¸p c¸c lîi Ých cña nÒn kinh tÕ, n©ng cao n¨ng lùc vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DN vµ nÒn kinh tÕ. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp thÞ tr­êng BH th­êng ®­îc diÔn ra dÇn tõng b­íc víi mét lé tr×nh phï hîp. Ba lµ, c¸c chÝnh s¸ch vµ c«ng cô tµi chÝnh mµ mçi quèc gia sö dông trong qu¸ tr×nh më cöa vµ héi nhËp thÞ tr­êng DVBH quèc tÕ còng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ cña tõng n­íc. Tuy nhiªn, nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c«ng cô phæ biÕn th­êng ®­îc c¸c n­íc sö dông lµ: rµng buéc ph¸p lý vÒ vèn ®iÒu lÖ, n¨ng lùc thanh to¸n; tû lÖ trÝch lËp quü dù phßng b¾t buéc; c¸c quy ®Þnh vÒ tû lÖ t¸i BH b¾t buéc; c¸c quy ®Þnh vÒ ®Çu t­.., Nh÷ng chÝnh s¸ch vµ c«ng cô nµy ngoµi môc ®Ých b¶o hé hîp ph¸p cßn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó c¸c DN trong n­íc thÝch nghi dÇn víi m«i tr­êng c¹nh tranh míi trong qu¸ tr×nh héi nhËp. Ch­¬ng 3 ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä viÖt nam ®Õn n¨m 2010 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo 3.1. Môc tiªu ph¸t triÓn thÞ tr­êng dÞch vô b¶o hiÓm ViÖt Nam Ph¸t triÓn thÞ tr­êng dÞch vô tµi chÝnh nãi chung vµ thÞ tr­êng BH nãi riªng lu«n ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam quan t©m. Quan ®iÓm cña ChÝnh phñ ViÖt Nam vÒ viÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng BH ®­îc thÓ hiÖn râ rµng h¬n trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng BH ViÖt Nam tõ nay ®Õn n¨m 2010 ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh sè 175/2003/Q§-TTg ngµy 29/8/2003 vÒ môc tiªu ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng DVBH trong giai ®o¹n 2003 - 2010: - Ph¸t triÓn thÞ tr­êng BH toµn diÖn, an toµn vµ lµnh m¹nh nh»m ®¸p øng nhu cÇu BH c¬ b¶n cña nÒn kinh tÕ vµ d©n c­. - B¶o ®¶m cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n ®­îc thô h­ëng nh÷ng s¶n phÈm BH ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ; - Thu hót c¸c nguån lùc trong n­íc vµ n­íc ngoµi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi - N©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, kinh doanh cña c¸c DN ho¹t ®éng kinh doanh BH, ®¸p øng yªu cÇu c¹nh tranh vµ héi nhËp quèc tÕ. - Nhµ n­íc qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng kinh doanh BH theo ph¸p luËt ViÖt Nam vµ phï hîp víi c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc quèc tÕ. Mét sè chØ tiªu chñ yÕu: - Tæng doanh thu phÝ BH t¨ng b×nh qu©n kho¶ng 24%/n¨m; trong ®ã BHPNT t¨ng kho¶ng 16,5%/n¨m vµ BHNT t¨ng kho¶ng 28%/n¨m. Tû träng doanh thu phÝ cña toµn ngµnh BH so víi GDP lµ 4,2% n¨m 2010. §Õn n¨m 2010 tæng dù phßng nghiÖp vô cña c¸c DNBH t¨ng kho¶ng 12 lÇn; tæng vèn ®Çu t­ trë l¹i nÒn kinh tÕ t¨ng kho¶ng 14 lÇn so víi n¨m 2002. - T¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho kho¶ng 150.000 ng­êi vµo n¨m 2010. Nép ng©n s¸ch Nhµ N­íc giai ®o¹n 2003 - 2010 t¨ng b×nh qu©n 20% n¨m. 3.2. Ph­¬ng h­íng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam HiÖn nay, ViÖt Nam ®· ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh héi nhËp ngµnh BH b»ng c¸ch cam kÕt thùc hiÖn c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng, cam kÕt më cöa thÞ tr­êng BH theo HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü vµ cam kÕt gia nhËp WTO. Theo c¸c cam kÕt ®ã, møc ®é tù do ho¸ thÞ tr­êng BH ®èi víi c¸c quèc gia thµnh viªn WTO sÏ dÇn t¨ng lªn vµ trong vßng 5 n¨m kÓ tõ khi gia nhËp WTO, thÞ tr­êng BH sÏ ®­îc më cöa hoµn toµn. Nh­ vËy, ®èi víi c¸c DN trong n­íc, viÖc më cöa c¸c ngµnh DVBH sÏ ®Æt ra nh÷ng yªu cÇu vµ th¸ch thøc rÊt lín, buéc c¸c DN nµy ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh ®Ó cã thÓ c¹nh tranh víi c¸c DN n­íc ngoµi. Trong thêi gian qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· tÝch cùc tham gia c¸c héi nghÞ, t¨ng c­êng c¸c mèi quan hÖ ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng th«ng qua DiÔn ®µn c¸c c¬ quan qu¶n lý b¶o hiÓm ASEAN vµ HiÖp héi c¸c c¬ quan qu¶n lý b¶o hiÓm quèc tÕ (IAIS) nh»m t¨ng c­êng trao ®æi th«ng tin, kinh nghiÖm vµ trî gióp kü thuËt gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý BH, HiÖp héi b¶o hiÓm vµ DNBH. §Ó gióp c¸c DNBHPNT trong n­íc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, ngµy 29/08/2003 ChÝnh phñ phª duyÖt chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam giai ®o¹n 2003-2010, trong ®ã ®· ®Ò ra chñ tr­¬ng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c§VBHNBHnh­ sau: Thø nhÊt, ChÝnh phñ cã c¸c biÖn ph¸p t¨ng vèn cho c¸c DN nh»m n©ng cao tèc ®é t¨ng tr­ëng, t¨ng kh¶ n¨ng gi÷ l¹i vµ ®¶m b¶o an toµn tµi chÝnh: - §èi víi DN Nhµ n­íc, nhµ n­íc sÏ cã kÕ ho¹ch cÊp bæ sung vèn ®iÒu lÖ sau khi doanh nghiÖp ®· bæ sung vèn tõ nguån vèn tù cã hoÆc bæ sung b»ng trÝch chuyÓn mét phÇn dù phßng dao ®éng lín. - §èi víi c¸c DNBH cæ phÇn, ph¶i ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu hoÆc tiÕn hµnh c¸c h×nh thøc huy ®éng kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Thø hai, khuyÕn khÝch c¸c DN trong hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ th«ng tin, n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý vµ n¨ng lùc c¸n bé. §èi víi mét sè lÜnh vùc nh­ ®Þnh phÝ, ®Çu t­ tµi chÝnh, tin häc, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c DN nhµ n­íc ®­îc thuª chuyªn gia n­íc ngoµi ®Ó triÓn khai vÊn ®Ò nµy. Thø ba, tæ chøc s¾p xÕp c¸c DNBH hiÖn cã nh»m ph¸ vì thÕ ®éc quyÒn ngµnh, n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý, ®iÒu hµnh DN: - Nhµ n­íc kh«ng bá vèn thµnh lËp thªm c¸c DNBH 100% vèn nhµ n­íc, mµ s¾p xÕp l¹i c¸c DNBH hiÖn nay ®Ó c¸c DN nµy cã n¨ng lùc tµi chÝnh vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng ®ñ m¹nh, gãp vèn thµnh lËp c«ng ty cæ phÇn mang tÝnh chuyªn ngµnh. - §èi víi DNBH cæ phÇn chuyªn ngµnh ®­îc s¾p xÕp l¹i theo h­íng gi¶m tû träng vèn gãp cña c¸c cæ ®«ng lín lµ c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc, gi¶m dÇn ho¹t ®éng ®¬n ngµnh t¹o lËp m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, më réng ph¹m vi ho¹t ®éng. Thø t­, khuyÕn khÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n­íc gãp vèn tham gia ho¹t ®éng kinh doanh BH d­íi h×nh thøc DNBH cæ phÇn nÕu ®¸p øng ®ñ ®iÒu kiÖn tµi chÝnh vµ n¨ng lùc ho¹t ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¨n cø chñ tr­¬ng trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng dÞch vô b¶o hiÓm vµ tõ viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DNBHPNT ë phÇn trªn, cã thÓ x¸c ®Þnh ph­¬ng h­íng n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn n¨m 2010 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo nh­ sau: 3.2.1. N©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam BÊt cø mét DN nµo muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn ®Òu cÇn cã tiÒm lùc tµi chÝnh hïng m¹nh. Nguån tµi chÝnh cña DN cã thÓ b»ng nhiÒu h×nh thøc nh­: nguån vèn tù cã, nguån vèn vay, ng©n s¸ch trî cÊp. Nguån tµi chÝnh cña DN quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng thùc hiÖn cam kÕt víi kh¸ch hµng, lµ c¬ së ®Ó c¸c DNBH lu«n ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n; quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng nhËn t¸i BH cña DN vµ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch gi¸, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, thÞ tr­êng míi, më réng quy m« kinh tÕ vµ ho¹t ®éng ®Çu t­ cña DNBH... Cã thÓ nãi nguån tµi chÝnh ®ãng vai trß quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBH nãi chung vµ c¸c DNBHPNT nãi riªng. §Ó t¨ng kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong thêi gian tíi, cÇn ph¶i: * Thø nhÊt, t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp. Theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc cã ngµnh BH ph¸t triÓn, ®Ó thÞ tr­êng BH ph¸t triÓn an toµn, hiÖu qu¶ vµ t¨ng c­êng ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh th× ®ßi hái c¸c DNBH ph¶i cã sè vèn cao h¬n sè vèn tèi thiÓu gäi lµ vèn ph¸t triÓn. Trong thùc tÕ ë n­íc ta th× hÇu hÕt c¸c DNBHPNT míi chØ míi ®¸p øng ®­îc møc vèn tèi thiÓu theo yªu cÇu cña “LuËt kinh doanh b¶o hiÓm”. Gi¶i ph¸p ®Ó t¨ng vèn ®Çu t­ víi mçi lo¹i h×nh DNBH ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn lµ: + §èi víi c¸c DNBHPNT Nhµ n­íc: Sau khi s¾p xÕp kiÖn toµn tæ chøc, DN tù bæ sung vèn tõ nguån vèn tù cã hoÆc theo c¸c h×nh thøc kh¸c phï hîp víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Nhµ n­íc cÇn cã kÕ ho¹ch bæ sung vèn cho c¸c DNBH nµy. §èi víi nh÷ng DNBHPNT Nhµ n­íc cã kinh nghiÖm ho¹t ®éng l©u n¨m, cã uy tÝn vµ quy m« ho¹t ®éng lín th× nªn h×nh thµnh tËp ®oµn tµi chÝnh, më réng kinh doanh nhiÒu lÜnh vùc ®Ó cã thÓ tËn dông ®­îc nhiÒu lîi thÕ còng nh­ nguån lùc s½n cã. + §èi víi c¸c DNBHPNTcæ phÇn: CÇn huy ®éng vèn th«ng qua viÖc gäi vèn tõ c¸c cæ ®«ng, ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ra c«ng chóng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n hoÆc thùc hiÖn mét sè h×nh thøc kh¸c nh­ cã chÝnh s¸ch bæ sung vèn tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i; ngoµi ra c¸c DNBH cæ phÇn cã thÓ nghiªn cøu viÖc t¨ng vèn theo h­íng s¸p nhËp, hîp nhÊt hoÆc mua b¸n l¹i c«ng ty. * Thø hai, n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c t¸i b¶o hiÓm: Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c t¸i BH gióp DN cã thÓ chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh BH trùc tiÕp, t¨ng kh¶ n¨ng khai th¸c tõ ®ã t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. N©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c t¸i BH ®ßi hái DN ph¶i x©y dùng ®­îc ph­¬ng ¸n t¸i BH hîp lý ®¶m b¶o ®ång thêi hai môc ®Ých lµ ph©n chia, ph©n t¸n rñi ro vµ gi¶m phÝ nh­îng t¸i BH; n©ng cao tû lÖ phÝ gi÷ l¹i. §èi víi ho¹t ®éng nhËn t¸i BH, DN ph¶i xem xÐt, ®¸nh gi¸ rñi ro kü l­ìng tr­íc khi nhËn t¸i BH ®Ó gi¶m chi båi th­êng nhËn t¸i BH. §Ó n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c t¸i BH, DN ph¶i thùc hiÖn tèt viÖc ph©n chia rñi ro lµm c¬ së x©y dùng ph­¬ng ¸n t¸i BH. Ngoµi ra, DN ph¶i tËp hîp ®­îc ®éi ngò c¸n bé cã chuyªn m«n s©u vÒ nghiÖp vô BH, giái ngo¹i ng÷, cã kh¶ n¨ng ph¸n ®o¸n vµ ®¸nh gi¸ rñi ro. * Thø ba, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Çu t­ vèn Qua thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng, cã thÓ thÊy hÇu hÕt c¸c DN chØ tËp trung ®Çu t­ vèn nhµn rçi d­íi h×nh thøc tiÒn göi ng©n hµng vµ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, ®©y lµ nh÷ng h×nh thøc ®Çu t­ an toµn nh­ng hiÖu qu¶ mang l¹i kh«ng cao, tû suÊt lîi nhuËn ®Çu t­ thÊp Trong thêi gian tíi, ®Ó ho¹t ®éng ®Çu t­ vèn thùc sù ph¸t huy vai trß hç trî cho ho¹t ®éng kinh doanh BH trùc tiÕp, gãp phÇn cñng cè n¨ng lùc tµi chÝnh, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT, th× c¸c DN cÇn ph¶i ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c kh©u sau ®©y: + Më réng lÜnh vùc ®Çu t­, n©ng tû träng ®Çu t­ d­íi c¸c h×nh thøc ®Çu t­ chøng kho¸n, uû th¸c ®Çu t­, gãp vèn liªn doanh, cho vay. Trong ho¹t ®éng ®Çu t­ cña thÞ tr­êng BH c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn trªn thÕ giíi th× ®Çu t­ vµo chøng kho¸n lµ ho¹t ®éng ®Çu t­ quan träng nhÊt, chiÕm tû träng lín nhÊt vµ mang l¹i lîi nhuËn cao nhÊt cho c¸c c«ng ty b¶o hiÓm. Th«ng th­êng th× ®Çu t­ chøng kho¸n chiÕm ®Õn 70% tæng vèn ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm t¹i Mü, NhËt B¶n, Anh, Ph¸p... ë n­íc ta, cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, thÞ tr­êng chøng kho¸n sÏ ph¸t triÓn t¹o thªm c¬ héi ®Çu t­ cho c¸c DNBH. Tuy nhiªn, ®Ó ho¹t ®éng ®Çu t­ chøng kho¸n ®¶m b¶o ®­îc tÝnh an toµn vµ sinh lêi, c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cÇn ph¶i chuÈn bÞ vÒ mÆt nh©n sù còng nh­ tr×nh ®é nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n cho ho¹t ®éng ®Çu t­ nµy. Bªn c¹nh ®ã c¸c DNBH còng cã thÓ lùa chän h×nh thøc uû th¸c ®Çu t­, gãp vèn liªn doanh hoÆc cho vay ®Ó ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t­ cña m×nh. Th«ng qua viÖc cho vay vèn, DN võa thùc hiÖn ho¹t ®éng ®Çu t­ võa thùc hiÖn chÝnh s¸ch kh¸ch hµng + X©y dùng chiÕn l­îc ®Çu t­ thÝch hîp vµ g¾n víi chiÕn l­îc kinh doanh. XÐt vÒ l©u dµi, lÜnh vùc ®Çu t­ chñ yÕu cña c¸c DNBH sÏ lµ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt Nam ch­a thùc sù ph¸t triÓn, bªn c¹nh viÖc x¸c ®Þnh xu h­íng ®Çu t­ l©u dµi vµo cæ phiÕu, tr¸i phiÕu th× ®Çu t­ vµo bÊt ®éng s¶n vµ cho vay cã thÓ lµ nh÷ng lÜnh vùc cã nhiÒu c¬ héi tr­íc m¾t phï hîp víi nguån vèn ®Çu t­ cña c¸c DNBH. ViÖc ®Çu t­ vµo hai lÜnh vùc nµy ®ßi hái nhiÒu kinh nghiÖm, kü n¨ng vÒ ®Þnh gi¸ bÊt ®éng s¶n, thñ tôc hå s¬ trong x©y dùng, quy hoach còng nh­ kh¶ n¨ng thÈm ®Þnh, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ph­¬ng ¸n.., ®©y vÉn lµ nh÷ng ®iÓm yÕu cña c¸c DNBH ViÖt Nam nãi chung vµ DNBHNPNT nãi riªng. + X©y dùng ch­¬ng tr×nh qu¶n lý ng©n quü. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh BH, c¸c DNBHPNT th­êng xuyªn cã mét l­îng tiÒn mÆt lín do kh¸ch hµng nép phÝ b¶o BH. T¹i c¸c chi nh¸nh còng cã l­îng tiÒn mÆt kh¸ lín. Nguån tiÒn lín nh­ng kh«ng tËp trung vµ ph©n bè kh«ng ®Òu sÏ dÉn ®Õn hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ thÊp vµ g©y khã kh¨n cho DN trong c«ng t¸c qu¶n lý. Do ®ã, c¸c DN cÇn ph¶i x©y dùng ch­¬ng tr×nh qu¶n lý ng©n quü ®Ó qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn mÆt tèi ®a c¸c chi nh¸nh ®­îc phÐp ®Ó l¹i. PhÇn tiÒn cßn l¹i ph¶i chuyÓn vÒ DN ®Ó DN cã thÓ tËp trung c¸c nguån lùc tµi chÝnh t¹m thêi nhµn rçi nµy vµo ®Çu t­ ng¾n h¹n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn. 3.2.2. §a d¹ng ho¸ vµ n©ng cao chÊt l­îng c¸c s¶n phÈm dÞch vô b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm còng lu«n lµ yªu cÇu quan träng ®Ó DNBH cã thÓ duy tr× ®­îc thÞ phÇn vµ chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh. Do vËy c¸c DNBH cÇn chó träng c«ng t¸c nghiªn cøu thiÕt kÕ s¶n phÈm míi nh»m t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®éc ®¸o, kh¸c biÖt víi ®èi thñ c¹nh tranh. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm míi c¸c DNBH cÇn x©y dùng bé phËn chuyªn nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm, ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong thiÕt kÕ ®Ó t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm BH ®a d¹ng phï hîp víi ph¹m vi quèc tÕ nh»m më réng ph¹m vi ho¹t ®éng. ViÖc thiÕt kÕ vµ hoµn thiÖn s¶n phÈm míi ph¶i phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng, xuÊt ph¸t tõ thÞ tr­êng chø kh«ng ph¶i tõ ý muèn chñ quan cña DN. DNBH cÇn t¹o ®­îc kªnh th«ng tin trùc tiÕp víi kh¸ch hµng vµ víi bé phËn thiÕt kÕ s¶n phÈm. 3.2.3. Coi träng tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt båi th­êng rñi ro. §èi víi c«ng t¸c gi¶i quyÕt sù cè, båi th­êng rñi ro, khiÕu n¹i hay th¾c m¾c cña kh¸ch hµng ph¶i ®­îc xö lý vµ tr¶ lêi kÞp thêi, khÐo lÐo, linh ho¹t, ®óng ph¸p luËt, t¹o Ên t­îng tèt ®èi víi kh¸ch hµng. C¸c DNBH ph¶i lu«n x¸c ®Þnh ®©y lµ c«ng viÖc quan träng v× nã lµm gia t¨ng gi¸ trÞ s¶n phÈm. Do ®ã trong thêi gian tíi c¸c DN cÇn: - N©ng cao h¬n n÷a ý thøc tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé gi¸m ®Þnh, nhiÖt t×nh gi¶i quyÕt khã kh¨n t¹i chç, ban ®Çu cho kh¸ch hµng. C¸c c¸n bé tiÕp nhËn th«ng b¸o tai n¹n ph¶i n¾m v÷ng nghiÖp vô vµ h­íng dÉn kh¸ch hµng ph¶i râ rµng, cô thÓ, gi¶i quyÕt, tÝnh to¸n nhanh, ®ñ, chÝnh x¸c, ®¶m b¶o quyÒn lîi cho KH. - N©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô cho cavs gi¸m ®Þnh viªn, ®Æc biÖt lµ c¸c gi¸m ®Þnh viªn t¹i c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn. - C«ng t¸c tuyÓn chän c¸n bé gi¸m ®Þnh, båi th­êng ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu: cã hiÓu biÕt vµ ®­îc ®µo t¹o vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n, hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p vµ c¸c quy ®Þnh liªn quan. - C¸c phßng qu¶n lý nghiÖp vô phèi kÕt hîp th­êng xuyªn kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc båi th­êng ®¶m b¶o phôc vô kh¸ch hµng nhanh chãng, thuËn tiÖn, ®ång thêi vÉn ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c theo quy ®Þnh. Hµng quý, bé phËn gi¸m ®Þnh båi th­êng ph¶i lµm thèng kª b¸o c¸o t×nh h×nh c«ng viÖc vµ sè vô cßn bÞ tån ®äng ch­a gi¶i quyÕt ®­îc lªn l·nh ®¹o ®Ó cã h­íng gi¶i quyÕt. 3.3. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam 3.3.1. X©y dùng vµ qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng Marketing t­ vÊn vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh ph©n phèi ®Ó thu hót kh¸ch hµng, më réng thÞ phÇn H×nh ¶nh vµ th­¬ng hiÖu cña mét DNBH lµ tiÒn ®Ò ®Ó kh¸ch hµng xem xÐt, quyÕt ®Þnh mua BH. Mét DNBH cã uy tÝn vµ th­¬ng hiÖu trªn thÞ tr­êng dÔ dµng ®­îc kh¸ch hµng lùa chän h¬n khi quyÕt ®Þnh mua BH. VËy ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu, DNBHPNT ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn: Thø nhÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, ®¶m b¶o cung cÊp cho kh¸ch hµng nh÷ng dÞch vô tèt nhÊt; ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p ®Ó t¹o niÒm tin cho kh¸ch hµng tõ kh©u giíi thiÖu vµ b¸n s¶n phÈm, sau ®ã lµ qu¸ tr×nh theo dâi hîp ®ång vµ gi¶i quyÕt båi th­êng nhanh chãng, tho¶ ®¸ng, gi÷ ®óng cam kÕt víi kh¸ch hµng, gióp ®ì kh¸ch hµng trong c«ng t¸c phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro. Lu«n gi÷ quan hÖ mËt thiÕt víi kh¸ch hµng: C¸c DNBH ph¶i kiªn quyÕt gi÷ quan hÖ víi kh¸ch hµng vµ ph¶i gi÷ quan hÖ c¶ ngay sau khi ®· cung cÊp dÞch vô, bëi v× c¸c nhµ kinh doanh hiÖn ®¹i ®· rót ra ®­îc kÕt luËn sau “chi phÝ ®Ó t×m kiÕm mét kh¸ch hµng míi ®¾t gÊp 5 lÇn chi phÝ ®Ó duy tr× mét kh¸ch hµng quen cò”. Thø hai, bªn c¹nh viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh ®Ó x©y dùng h×nh ¶nh vµ ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu, c¸c DNBH cÇn ph¶i x©y dùng v¨n ho¸ DN. V¨n ho¸ DN lµ hÖ thèng t­ duy, hµnh ®éng cña con ng­êi trong DN. §Ó x©y dùng v¨n ho¸ DN c¸c DNBH cÇn x©y dùng c¸c quy ph¹m hµnh ®éng hµng ngµy cña nh©n viªn, ®ång thêi chó träng t¸c phong nghÒ nghiÖp, trang phôc nh©n viªn, phong c¸ch tiÕp xóc víi kh¸ch hµng, th¸i ®é phôc vô chu ®¸o nhiÖt t×nh, kiªn tr× víi ph¶n håi tõ phÝa kh¸ch hµng. V¨n ho¸ ND t¹o ra nh÷ng nÐt ®Æc tr­ng cña DN, ph©n biÖt DN nµy víi DN kh¸c, nhê ®ã th­¬ng hiÖu cña DNBH tõng b­íc ®­îc t¹o dùng. Thø ba, viÖc x©y dùng ®­îc mét chiÕn l­îc marketing thÝch hîp còng gãp phÇn ph¸t triÓn th­¬ng hiÖu cña DN bëi v×: mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña kinh doanh BH lµ dùa vµo “quy luËt sè ®«ng”. Do ®ã ho¹t ®éng marketing gióp DN n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu thÞ tr­êng ®Ó tõ ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch hoÆc thiÕt kÕ, ®Þnh gi¸ vµ b¸n s¶n phÈm nh»m tho¶ m·n nhu cÇu cña kh¸ch hµng. V× vËy c¸c DNBH cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn c«ng t¸c qu¶ng c¸o, n©ng cao h×nh ¶nh, uy tÝn cña DN b»ng c¸ch ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc qu¶ng c¸o nh­: qu¶ng c¸o trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, göi th­ trùc tiÕp, ®iªn tho¹i tíi kh¸ch hµng, sö dông pano ¸p phÝch; ngoµi ra c¸c DN còng cÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi c«ng chóng th«ng qua héi nghÞ kh¸ch hµng, tæ chøc häp b¸o, t­ vÊn tíi kh¸ch hµng c¸c s¶n phÈm BH, tham gia c¸c ch­¬ng tr×nh tµi trî, c¸c ho¹t ®éng ñng hé... Bªn c¹nh ®ã ®Ó s¶n phÈm BH ®Õn ®­îc víi kh¸ch hµng mét c¸ch nhanh chãng th× c¸c DNBHPNT ph¶i ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh ph©n phèi. Kªnh ph©n phèi cã vai trß rÊt quan träng v× nã quyÕt ®Þnh ®Õn thêi gian ®­a s¶n phÈm ®Õn víi kh¸ch hµng nhanh hay chËm? HiÖu qu¶ hay kh«ng hiÖu qu¶? Kh¸ch hµng cã tho¶ m·n hay kh«ng? TiÕp tôc chó träng ®Õn m¹ng l­íi b¸n hµng trùc tiÕp v× ®©y ®­îc coi lµ m¹ng ph©n phèi t¹o ®iÒu kiÖn cho kh¸ch hµng dÔ tiÕp xóc vµ ®¶m b¶o cho kh¸ch hµng khi cã sù cè x¶y ra. §èi víi kªnh ph©n phèi truyÒn thèng lµ ®¹i lý BH, DNBH cÇn ph¸t hiÖn vµ lùa chän ®­îc c¸c ®¹i lý b¸n hµng giái, ph¶i x©y dùng ®­îc ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o ®µo t¹o ®¹i lý mét c¸ch th­êng xuyªn, chuyªn nghiÖp ®Ó n©ng cao chÊt l­îng phôc vô kh¸ch hµng. C¸c DNBH còng cÇn ph¶i x©y dùng ®­îc mét c¬ chÕ tµi chÝnh phï hîp cho c¸c ®¹i lý ho¹t ®éng nh»m kÝch thÝch vµ ph¸t huy hÕt néi lùc cña ®¹i lý, t¹o ®­îc sù g¾n bã l©u dµi cña ®¹i lý víi c«ng ty. Ngoµi ra, c¸c DNBH cÇn ph¸t triÓn m¹nh m¹ng l­íi céng t¸c, m«i giíi ®Ó khai th¸c vµ cung cÊp dÞch vô; ph¸t triÓn c¸c kªnh ph©n phèi kh¸c nh­ ph©n phèi qua ng©n hµng, Internet... 3.3.2. T¨ng c­êng ®µo t¹o nguån nh©n lùc, båi d­ìng chuyªn m«n nghiÑp vô cho c¸c c¸n bé nh©n viªn b¶o hiÓm Trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®ãng vai trß v« cïng quan träng trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn thµnh c«ng chiÕn l­îc kinh doanh cña DNBH nãi chung vµ DNBHPNT ViÖt Nam nãi riªng. §Ó mét DN th¾ng thÕ trong c¹nh tranh, thùc tÕ cho thÊy tr­íc hÕt DN cÇn ph¶i cã mét ®éi ngò lao ®éng cã n¨ng lùc kinh doanh chuyªn nghiÖp vµ nh¹y bÐn h¬n c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c. Trong ®ã ®µo t¹o ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®óng h­íng, cã chän läc sÏ mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n rÊt nhiÒu. Mét trong nh÷ng h¹n chÕ hiÖn nay cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam chÝnh lµ ë ®éi ngò c¸n bé thiÕu n¨ng lùc qu¶n lý ch­a cao, tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n cßn thÊp kÐm. V× vËy, trong giai ®o¹n tr­íc m¾t c¸c DNBHPNT ViÖt Nam nªn tËp trung ®µo t¹o mét sè chuyªn gia trong lÜnh vùc thiÕt kÕ s¶n phÈm, x©y dùng biÓu phÝ BH, ®Çu t­... Víi mçi lo¹i lao ®éng kh¸c nhau nªn tËp trung ®µo t¹o theo h­íng kh¸c nhau, ch¼ng h¹n: - §èi víi lao ®éng qu¶n lý: CÇn ph©n cÊp giao quyÒn râ rµng, khuyÕn khÝch sù ®éc lËp, s¸ng t¹o, n¾m v÷ng chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, n¾m v÷ng nghiÖp vô. Cã kÕ h¹ch quy ho¹ch nguån c¸n bé, cö ®i ®µo t¹o c¸c ch­¬ng tr×nh n©ng cao c«ng t¸c qu¶n lý... - §èi víi lao ®éng khai th¸c dÞch vô, phôc vô: N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô, lu«n cã kÕ ho¹ch cö ®i ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i c¸c líp kü n¨ng vÒ b¶o hiÓm, båi d­ìng kü n¨ng øng xö vµ t¸c phong phôc vô.., §Ó chuÈn bÞ cho giai ®o¹n tiÕp theo th× viÖc cÇn thiÕt lóc nµy lµ c¸c DNBHPNT ViÖt Nam ph¶i ®¸nh gi¸ ®­îc thùc tr¹ng ®éi ngò lao ®éng vÒ c¸c mÆt tr×nh ®é, n¨ng lùc, c¬ cÊu ®Ó cã c¬ së cho c«ng t¸c lËp quy ho¹ch nguån c¸n bé, kÕ ho¹ch ®µo t¹o, kÕ ho¹ch vÒ chi phÝ ®µo t¹o phôc vô môc tiªu ph¸t triÓn trong bèi c¶nh c¹nh tranh vµ héi nhËp. ViÖc x©y dùng chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ t¸i ®µo t¹o nguån nh©n lùc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn tõng giai ®o¹n, tËp trung theo h­íng chuyªn m«n s©u, tr¸nh ®µo t¹o manh món vµ l·ng phÝ còng lµ mét c«ng viÖc quan träng. 3.3.3. Sö dông c¸c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong tæ chøc kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm HiÖn nay c«ng nghÖ th«ng tin ®èi víi DNBHPNT ViÖt Nam lµ b­íc ®i kh«ng thÓ bá qua, ®ã lµ yÕu tè gãp phÇn quan träng vµo c¶i thiÖn n¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c DNBH. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong ho¹t ®éng kinh doanh BH ®· trë thµnh ®ßn bÈy cho sù ph¸t triÓn cña DN, lµ ®iÒu kiÖn héi nhËp vµo céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ. C¸c DNBH ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc tÇm vãc cña viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®Ó ®Çu t­ hîp lý cho ph¸t triÓn quy m«, c«ng nghÖ. §èi víi c¸c DNBHPNT, kÕt qu¶ cña c«ng t¸c thèng kª rñi ro, tæn thÊt ®ãng vai trß v« cïng quan träng, nã lµ c¬ së ®Ó DN ho¹ch ®Þnh c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch träng yÕu nh­: ®Þnhgi¸ s¶n phÈm, sµng läc rñi ro, trÝch lËp quü dù phßng... Th«ng qua viÖc ¸p dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i c«ng t¸c thèng kª sÏ ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch dÔ dµng chÝnh x¸c vµ nhanh chãng gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng DVBH, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cu¶ qu¶n lý vµ t¨ng søc c¹nh tranh cho c¸c DNBHPNT ViÖt Nam. V× vËy, trong thêi gian tíi c¸c DNBHPNT ViÖt Nam cÇn chó träng ®Èy m¹nh viÖc ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i trong c«ng t¸c qu¶n lý ë c¸c DN vµ c¸c ®¹i lý BH nh­: x©y dùng th«ng tin néi bé, lËp trang Web nh»m cñng cè mèi quan hÖ gi÷a DN víi ®¹i lý, gi÷a c¸c ®¹i lý víi nhau vµ gi÷a c«ng ty, ®¹i lý víi kh¸ch hµng, ®¶m b¶o th«ng tin ®­îc truyÒn ®i nhanh chãng. Kh¶ n¨ng cu¶ mét DNBH khi tiÕp cËn víi c«ng nghÖ míi trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng sÏ ®¶m b¶o cho DN cã ®­îc lîi thÕ c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ trªn thÞ tr­êng. 3.3.4. Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý cña Nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm Trong thêi gian qua, mét lo¹t c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ®· ®­îc th«ng qua nh»m h­íng dÉn thi hµnh "LuËt kinh doanh b¶o hiÓm" nh­: h­íng dÉn sö dông chuyªn viªn tÝnh phÝ chØ ®Þnh.., ®©y lµ v¨n b¶n ph¸p lý quan träng nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNBHPNT ph¸t triÓn ®ång thêi t¨ng c­êng sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. Tuy nhiªn ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn t­¬ng ®èi m¹nh cña thÞ tr­êng BH trong thêi gian tíi, Nhµ N­íc vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý cÇn bæ sung c¸c quy ®Þnh cña LuËt kinh doanh b¶o hiÓm vµ c¸c v¨n b¶n liªn quan phï hîp víi tËp qu¸n kinh doanh BH quèc tÕ, ®iÒu kiÖn thùc tÕ ViÖt Nam vµ môc tiªu ®Þnh h­íng cña Nhµ n­íc vÒ ph¸t triÓn thÞ tr­êng DVBH; thùc thi luËt c¹nh tranh, ®Ó ®¶m b¶o c¹nh tranh lµnh m¹nh. Bªn c¹nh ®ã Nhµ n­íc cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ viÖc cho phÐp c¸c C«ng ty BH n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. C¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt cÇn t¹o ra sù b×nh ®¼ng theo h­íng c¸c DN cïng ho¹t ®éng trong mét lÜnh vùc th× ®­îc h­ëng nh÷ng quyÒn vµ thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô ph¸p luËt nh­ nhau. §ång thêi Nhµ n­íc cÇn thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chÆt chÏ nh»m t¹o m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña thÞ tr­êng, cô thÓ: - N©ng cao quyÒn tù chñ kinh doanh vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña DN trong viÖc thùc hiÖn c¸c yªu cÇu b¸o c¸o theo quy ®Þnh ph¸p luËt. - Qu¶n lý vµ gi¸m s¸t thÞ tr­êng mét c¸ch minh b¹ch vµ c«ng khai, ®Æc biÖt chó träng ®Õn c¸c yªu cÇu vÒ an toµn tµi chÝnh. X©y dùng c¸c chØ tiªu hoµn chØnh phôc vô cho c«ng t¸c gi¸m s¸t tµi chÝnh ®­îc chÆt chÏ. Tõ ®ã cã c¬ së can thiÖp kÞp thêi khi DN cã nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, ®¶m b¶o cho thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng. - H¹n chÕ sù can thiÖp hµnh chÝnh vµo ho¹t ®éng th­êng ngµy cña c¸c DNBH vµ t¨ng c­êng cñng cè tæ chøc bé m¸y c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ kinh doanh BH theo h­íng ®¶m b¶o qui m« phï hîp víi qui m« ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng, ®ång thêi ®¶m b¶o qu¶n lý theo lo¹i h×nh nghiÖp vô BH. C¬ quan qu¶n lý ph¶i thùc hiÖn chuyªn m«n ho¸ hai chøc n¨ng c¬ b¶n lµ chøc n¨ng qu¶n lý ngµnh kinh tÕ - kü thuËt vµ chøc n¨ng qu¶n lý, x©y dùng mèi quan hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý DN trªn c¬ së hîp t¸c vµ tin cËy lÉn nhau. - §¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh trong viÖc cÊp giÊy phÐp, ®¨ng ký, phª chuÈn s¶n phÈm vµ söa ®æi giÊy phÐp. Ngoµi ra, Nhµ n­íc còng cÇn thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ vµ më réng hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc BHPNT. §Ó phï hîp víi con ®­êng héi nhËp cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam, ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng ®iÒu chØnh dÇn líi láng vµ dÇn b·i bá nh÷ng quy ®Þnh rµng buéc qu¸ chÆt chÏ vµ lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng BHPNT trong xu thÕ héi nhËp theo h­íng: - Gi¶m dÇn sù b¶o hé cña Nhµ n­íc ®èi víi c¸c DN trong n­íc, tiÕn tíi mét m«i tr­êng ph¸p lý minh b¹ch ¸p dông b×nh ®¼ng cho c¸c DN thuéc tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, thÓ chÕ ho¸ c¸c cam kÕt quèc tÕ b»ng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt cô thÓ. - Më réng hîp t¸c víi c¸c c¬ quan qu¶n lý BH n­íc ngoµi vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ nh»m tËn dông sù hç trî vÒ c«ng nghÖ, trao ®æi th«ng tin vµ kinh nghiÖm, ®µo t¹o c¸n bé nh»m ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp cña ngµnh BH víi thÞ tr­êng khu vùc vµ quèc tÕ. - Xem xÐt vµ ®èi chiÕu c¸c quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn t¹i víi c¸c luËt lÖ cña Tæ chøc Th­¬ng M¹i ThÕ giíi nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng quy ®Þnh cÇn ®­îc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn vµ nguyªn t¾c quèc tÕ. §ång thêi Nhµ n­íc cÇn cã biÖn ph¸p h¹n chÕ t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh nh­: ban hµnh biÓu phÝ thèng nhÊt, quy ®Þnh møc hoa hång ®èi víi tõng lÜnh vùc BH. Cïng víi xu thÕ chung cña thÞ tr­êng tµi chÝnh quèc tÕ, viÖc hîp t¸c ph¸t triÓn kinh doanh c¸c bªn cïng cã lîi gi÷a c¸c DNBH, ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c c«ng ty tµi chÝnh sÏ ngµy cµng ph¸t triÓn theo h­íng cung cÊp cho kh¸ch hµng c¸c dÞch vô trän gãi vµ hoµn h¶o. Do vËy, ranh giíi gi÷a c¸c ngµnh trong c¸c lÜnh vùc tµi chÝnh ngµy cµng mê dÇn. Do ®ã, ®ßi hái c¬ quan qu¶n lý thÞ tr­êng BH ph¶i cã nh÷ng thay ®æi vµ thÝch øng kÞp thêi, mét mÆt võa ®Ó t¹o cho c¸c DNBH ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhê c¸c h×nh thøc hîp t¸c linh ho¹t, mÆt kh¸c, còng cã ®­îc mét c¬ chÕ ph¸p lý ®¶m b¶o sù tu©n thñ c¸c quy ®Þnh vÒ nghiÖp vô cña c¸c DNBH vµ b¶o ®¶m ®­îc quyÒn lîi cña kh¸ch hµng tr­íc c¸c s¶n phÈm tµi chÝnh ngµy cµng phøc t¹p. 3.3.5. N©ng cao vai trß cÇu nèi cña HiÖp héi B¶o hiÓm ViÖt Nam ®èi víi c¸c ho¹t ®éng b¶o hiÓm ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, BH lµ nhu cÇu. Do ®ã, ®ßi hái ho¹t ®éng nµy ph¶i më réng nhiÒu lo¹i h×nh, ph¶i kinh doanh víi nh÷ng s¶n phÈm thËt ®a d¹ng. Víi ViÖt Nam, ho¹t ®éng BH trong nhËn thøc cña mäi ng­êi cßn míi, vËy nªn tiÒm n¨ng nhiÒu nh­ng th¸ch thøc còng rÊt lín, nhÊt lµ trong nÒn kinh tÕ ®Çy tÝnh c¹nh tranh hiÖn nay. ChÝnh v× vËy, vai trß tæ chøc, tËp hîp cña HiÖp héi cµng cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh b»ng tÝnh n¨ng ®éng vµ hiÖu qu¶.., Trong thêi gian qua, cã thÓ nãi, HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam ®· gãp phÇn kh«ng nhá gióp c¸c DNBH ViÖt Nam ®¹t ®­îc kÕt qu¶ kinh doanh cao. Ra ®êi vµ chÝnh thøc ho¹t ®éng tõ n¨m 2000, HiÖp héi ®· nhanh chãng trë thµnh “cÇu nèi” tin cËy ®èi víi c¸c DNBH ho¹t ®éng trong m«i tr­êng cßn míi mÎ vµ cã tÝnh c¹nh tranh cao; lµ t©m ®iÓm trong “nh÷ng vÊn ®Ò lín” cña ho¹t ®éng kinh doanh BH nh­: x©y dùng quy t¾c, ph¹m vi, biÓu phÝ BH, tuyªn truyÒn ho¹t ®éng BH, ®Ò phßng h¹n chÕ tæn thÊt..,HiÖp héi cßn trë thµnh cÇu nèi gi÷a c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc - c¸c DNBH - ng­êi tiªu dïng nh»m x©y dùng mét m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh. HiÖp héi ®· lµm tèt chøc n¨ng ®¹i diÖn cho tiÕng nãi vµ nguyÖn väng cña c¸c doanh nghiÖp BH tr­íc c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ c«ng chóng vÒ ho¹t ®éng kinh doanh BH, thùc hiÖn quy chÕ tù qu¶n, duy tr× m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ thóc ®Èy hîp t¸c trong kinh doanh gi÷a c¸c DNBH. Trong n¨m 2002 HiÖp héi ®· cã nh÷ng nç lùc nh»m thùc hiÖn triÖt ®Ó NghÞ ®Þnh sè 115/1997/N§-CP ngµy 17/02/1997 cña ChÝnh phñ vÒ chÕ ®é BH b¾t buéc tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi. §Æc biÖt trong nöa ®Çu n¨m 2005, HiÖp héi ®· thóc ®Èy sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a c¸c DN thµnh viªn th«ng qua hµng lo¹t c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c trong BH Tµu biÓn, BH Ch¸y næ – Kü thuËt, BH häc sinh vµ BH nh©n thä, th«ng qua quy t¾c øng xö gi÷a c¸c DNBH gãp phÇn lµnh m¹nh ho¸ thÞ tr­êng BH ViÖt Nam. Ngoµi ra c«ng t¸c tuyªn truyÒn t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ gi÷a HiÖp héi vµ c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi còng ®· thu ®­îc nhiÒu kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ. Lµ mét tæ chøc d©n sù nghÒ nghiÖp ho¹t ®éng trªn c¬ së tham gia tù nguyÖn vµ ®ãng gãp kinh phÝ cña c¸c héi viªn lµ c¸c DNBH, ho¹t ®éng cña HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam thùc chÊt lµ ho¹t ®éng tù qu¶n cña c¸c DNBH. V× vËy vai trß “ träng tµi” cña HiÖp héi phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ý thøc chÊp hµnh cña mäi thµnh viªn. MÆc dï ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng nh­ng bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ mµ HiÖp héi cÇn kh¾c phôc nh­: hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn rÊt thÊp so víi yªu cÇu cña c¸c c«ng ty héi viªn còng nh­ cña thÞ tr­êng; n¨ng lùc hiÖn t¹i cßn nhiÒu bÊt cËp so víi nhiÖm vô ®Æt ra. V× vËy trong thêi gian tíi ®Ó ph¸t huy h¬n n÷a vai trß “ träng tµi” cña HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt nam, th× HiÖp héi cÇn kiÖn toµn, s¾p xÕp bé m¸y tæ chøc, nghiªn cøu ®­a ra nh÷ng quy t¾c, ph¹m vi, biÓu phÝ míi phï hîp víi t×nh h×nh míi. Ngoµi ra c¸c c¬ chÕ tµi chÝnh cña HiÖp héi ph¶i ®­îc c¸c héi viªn t¸n thµnh. §i liÒn víi c¬ chÕ tµi chÝnh th× tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña HiÖp héi ph¶i ®ñ m¹nh ®Ó xö ph¹t nh÷ng héi viªn vi ph¹m nh÷ng tho¶ thuËn hîp t¸c. Muèn v©y cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh rÊt râ rµng vÒ møc ph¹t cho tõng tr­êng hîp vi ph¹m. MÆt kh¸c c¸c DNBH khi lµ héi viªn cña HiÖp héi ph¶i ®­îc h­ëng mét sè ­u ®·i tõ chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n­íc nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia vµo HiÖp héi. Khi HiÖp héi thùc hiÖn tèt vai trß “ träng tµi”, ®Èy lïi t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh th× c«ng viÖc qu¶n lý cña c¸c c¬ quan Nhµ n­íc còng sÏ ®­îc gi¶m nhÑ. Do ®ã c¸c c¬ quan Nhµ n­íc còng cÇn hç trî HiÖp héi cã nh÷ng can thiÖp hµnh chÝnh ®èi víi nh­òng DNBH vi ph¹m luËt ch¬i; mÆt kh¸c Nhµ n­íc còng cÇn cã c¬ quan chøc n¨ng ®Ó gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña HiÖp héi. kÕt luËn Qua h¬n 10 n¨m, tõ khi NghÞ ®Þnh 100/N§-CP ngµy18/12/1993 ra ®êi, nh÷ng rµo c¶n ®éc quyÒn trªn thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam ®ang dÇn dÇn ®­îc th¸o gì. ThÞ tr­êng DVBH nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng cao, b×nh qu©n tõ 29-30%. Dù b¸o thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam víi c¸c c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm chÊt l­îng cao, thu hót nhiÒu vèn ®Çu t­ sÏ cã xu h­íng ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong thêi gian tíi. Tíi ®©y, thÞ tr­êng DVBH nãi chung vµ c¸c DNBHPNT ViÖt Nam nãi riªng sÏ ph¶i tu©n thñ c¸c cam kÕt quèc tÕ, c¸c cam kÕt gia nhËp WTO còng nh­ c¸c hiÖp ®Þnh song vµ ®a ph­¬ng. §©y chÝnh lµ thêi ®iÓm c¸c DNBH kinh doanh trong m«i tr­êng c¹nh tranh ®Ó chê ®ãn thêi c¬ vµ ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc. Trong ®iÒu kiÖn ®ã ®ßi hái c¸c DNBH ph¶i cã ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ®óng ®¾n vµ hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó khai th¸c hÕt ®­îc tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng DVBH, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña DN. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu ®Æt ra, luËn v¨n ®· tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n sau ®©y: - HÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ c¹nh tranh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN: kh¸i niÖm c¹nh tranh, n¨ng lùc c¹nh tranh, nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña DN nãi chung. §ång thêi lµm râ ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh vµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNBHPNT trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña WTO vµ ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mét c¸ch s©u réng. Bªn c¹nh ®ã, luËn v¨n ®· nªu lªn nh÷ng cam kÕt quèc tÕ, nh÷ng cam kÕt gia nhËp WTO tõ phÝa ViÖt Nam vÒ më cöa thÞ tr­êng DVBH vµ lµm râ nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c DNBHPNT ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn ®ã. Tõ ®ã thÊy ®­îc sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam. - Trªn c¬ së nh÷ng lý luËn c¬ b¶n, luËn v¨n ®· ph©n tÝch thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh vµ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam chñ yÕu tõ n¨m 2003 ®Õn nay; chØ râ thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn nhanh chãng, t×nh tr¹ng ®éc quyÒn trong kinh doanh BH dÇn ®­îc xo¸ bá; ®Æc biÖt lµ tõ sau khi nghÞ ®Þnh 100/N§-CP ngµy 18/12/1993 ®Õn nay thi tr­êng DVBH ViÖt Nam ®· h×nh thµnh nªn mét hÖ thèng c¸c DNBH ®a d¹ng gåm 37 doanh nghiÖp, trong ®ã cã 21 DNBHPNT thuéc nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¹nh tranh lµnh m¹nh, t¹o ra ®éng lùc ph¸t triÓn cho thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam trong t­¬ng lai. Trªn c¬ së kh¸i qu¸t t×nh h×nh c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT nh­: c¹nh tranh vÒ phÝ BH; c¹nh tranh vÒ chi tr¶ hoa hång; vÒ s¶n phÈm BH... LuËn v¨n ®· ®¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNH hiÖn nay vµ chØ râ nh÷ng kÕt qu¶, nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n cña nh÷ng h¹n chÕ ®ã lµ: mÆc dï doanh thu cã t¨ng nhanh vµ liªn tôc qua c¸c n¨m nh­ng tû lÖ phÝ BH trªn GDP cßn thÊp; quy m« vèn cña c¸c DNBHPNT cßn nhá, viÖc trÝch quü dù phßng vµ quü dù tr÷ cßn h¹n chÕ do thêi gian ho¹t ®éng cña c¸c DN ch­a dµi; vÉn cßn tån t¹i rÊt nhiÒu hiÖn t­îng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh; ho¹t ®éng ®Çu t­ tuy ®­îc më réng h¬n nh­ng danh môc ®Çu t­ cßn nghÌo nµn, chñ yÕu míi tËp trung vµo h×nh thøc göi ng©n hµng, mua tr¸i phiÕu chÝnh phñ, Ýt quan t©m ®Õn c¸c h×nh thøc ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ h¬n nh­ mua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu doanh nghiÖp, ®Çu t­ bÊt ®éng s¶n, gãp vèn… V× vËy hiÖu qu¶ ®Çu t­ cña c¸c DNBHPNT cßn ch­a cao (tû lÖ lîi nhuËn chØ ®¹t tõ 7-15%); tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ sè l­îng ®éi ngò c¸n bé nh©n viªn cßn ch­a ®¸p øng kÞp nhu cÇu ph¸t triÓn cña ngµnh BH…TÊt c¶ nh÷ng yÕu kÐm trªn lµm cho n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c DNBHPNT ViÖt Nam bÞ h¹n chÕ. - Tõ viÖc ph©n tÝch thùc tr¹ng vµ môc tiªu chiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng BH, luËn v¨n ®· ®Ò xuÊt nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña DNBHPNT ViÖt Nam, gåm 3 ph­¬ng h­íng vµ 5 nhãm gi¶i ph¸p lµ: + X©y dùng vµ qu¶ng b¸ th­¬ng hiÖu, ®Èy m¹nh ho¹t ®éng marketing vµ ®a d¹ng ho¸ c¸c kªnh ph©n phèi ®Ó thu hót kh¸ch hµng, më réng thÞ phÇn + T¨ng c­êng ®µo t¹o, båi d­ìng chuyªn m«n, nghiÖp vô cho c¸n bé nh©n viªn BH. + Sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trong tæ chøc kinh doanh DVBH. + Hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý vÒ ho¹t ®éng kinh doanh DVBH. + N©ng cao vai trß cña HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh DVBH. Thùc hiÖn ®ång bé c¸c ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p nãi trªn, trong t­¬ng lai kh«ng xa c¸c DNBHPNT ViÖt Nam sÏ dÇn t¨ng c­êng ®­îc n¨ng lùc tµi chÝnh, qu¶ng b¸ vµ n©ng cao ®­îc uy tÝn, thu hót ®­îc ngµy cµng nhiÒu kh¸ch, kh¶ng ®Þnh ®­îc th­¬ng hiÖu cña m×nh trªn thÞ tr­êng, gãp phÇn ph¸t triÓn thÞ tr­êng DVBH ViÖt Nam. Tõ ®ã n©ng cao ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam ®ang héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ngµy cµng s©u réng./. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o Hïng Anh (2006), "ThÞ tr­êng b¶o hiÓm: Lµn sãng ®Çu t­ míi", T¹p chÝ §Çu t­, (3), tr.5. Bé Tµi ChÝnh (2004), Th«ng t­ sè 99/2004/TT – BTC ngµy 19/10/2004 cña Bé Tµi ChÝnh h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 43/2001/N§-CP. GS.TS Chu V¨n CÊp (2003) N©ng cao søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ n­íc ta, trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. ChÝnh phñ (2004), NghÞ ®Þnh sè 43/2004/N§ ngµy 01/10/2004 cña ChÝnh Phñ, quy ®Þnh chÕ ®é tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp b¶o hiÓm vµ doanh nghiÖp m«i giíi b¶o hiÓm. §ç TÊt C­êng (2005), DÞch vô b¶o hiÓm ë n­íc ta hiÖn nay trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, LuËn v¨n th¹c sÜ Kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. NguyÔn Minh Dòng (2004) “Kinh nghiÖm héi nhËp ThÞ tr­êng b¶o hiÓm quèc tÕ vµ bµi häc ®èi víi ViÖt Nam”, T¹p chÝ Th«ng tin tµi chÝnh (4), tr. 25-28. Mai Xu©n Dòng (2007), “B¶o hiÓm hµng ho¸ vËn chuyÓn 2006”, T¹p chÝ b¶o hiÓm - T¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam, (1), tr.18-19. §µo M¹nh D­¬ng (2005), "ThÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam giai ®o¹n 2001-2005", T¹p chÝ B¶o hiÓm - T¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam, (8), tr. 6-9. NguyÔn V¨n §Þnh (2003) Qu¶n trÞ kinh doanh b¶o hiÓm, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. “§Þnh h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam 2007 - 2010” (2007), T¹p chÝ ThÞ tr­êng B¶o HiÓm-T¸i B¶o hiÓm ViÖt Nam (2), tr. 4-7. NguyÔn §øc H¶i (2005), N¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt Nam trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, LuËn v¨n th¹c sÜ Kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. Hoµng TrÇn HËu, NguyÔn ThÞ Hoµi Lª (2002), "Vai trß cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä víi sù ph¸t triÓn thÞ tr­êng tr¸i phiÕu ViÖt Nam", T¹p chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ, (12), tr.3-11. HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam (2006), B¶n tin, (4), tr. 72-73. HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam (2007), B¶n tin, (1), tr. 32-33. TrÞnh Thanh Hoan (2005), "Më cöa thÞ tr­êng - nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam", T¹p chÝ B¶o hiÓm, (3), tr.3-5. TiÕn Hïng (2006), "Gi¶i ph¸p ®Çu t­ cho doanh nghiÖp b¶o hiÓm", Thêi b¸o Kinh tÕ, (181), tr.18-19. §oµn Trung Kiªn (2004), “Ho¹t ®éng ®Çu t­ cña b¶o hiÓm ViÖt Nam trong thÞ tr­êng tµi chÝnh”, T¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ, (317), tr.16 – 21. Lª Song Lai (2005), "ThÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam 6 th¸ng ®Çu n¨m 2005 - Bøc tranh s¸ng mµu", T¹p chÝ Tµi chÝnh, (7), tr.37-39. Tr­¬ng Méc L©m, §oµn Minh Phông (2005), Gi¸o tr×nh nghiÖp vô b¶o hiÓm, Nxb Tµi ChÝnh, Hµ Néi. Xu©n Long (2002), "ThÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä, c¹nh tranh gay g¾t gi÷a c¸c c«ng ty", T¹p chÝ ThÞ tr­êng gi¸ c¶, (12), tr.10-11. Phïng §¾c Léc (2007), “ThÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam víi viÖc gia nhËp WTO”, T¹p chÝ Tµi chÝnh-B¶o hiÓm (2), tr. 1-5. C.M¸c-Ph.¡nghen (1995), Toµn tËp, TËp 25, PhÇn I, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. Phan TiÕn Nguyªn (2006), "Lé tr×nh míi cña c¸c c«ng ty b¶o hiÓm", T¹p chÝ B¶o hiÓm Ch©u ¸, (5), tr.12. HiÒn Pha (2005), “Xung quanh n¨ng lùc c¹nh tranh cña dÞch vô b¶o hiÓm ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ”, T¹p chÝ Tµi ChÝnh, (5), tr. 49-51. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng dÞch vô tµi chÝnh ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp (2004). DiÔm Phóc (2007), “S¶n phÈm b¶o hiÓm liªn kÕt ®Çu t­. Sù mong ®îi cña thÞ tr­êng b¶o hiÓm nh©n thä ViÖt Nam”, T¹p chÝ Tµi chÝnh b¶o hiÓm (2), tr. 29-32. TrÇn Träng Phóc (2005), "Mét sè chÝnh s¸ch tõ phÝa Nhµ n­íc nh»m ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä", T¹p chÝ Tµi chÝnh, (10), tr.26-28. §oµn Minh Phông (2004) “ThÊy g× qua hiÖu qu¶ kinh doanh b¶o hiÓm phi nh©n thä?” T¹p chÝ Tµi chÝnh (10), tr.20-23. NguyÔn Hïng Qu¸n (2005), "Qua vô Pacific Airline, rót ra ®iÒu g× ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä ViÖt Nam", T¹p chÝ Tµi chÝnh, (485), tr 17-18. PTS.TS Hå SÜ Sµ (2000), Gi¸o tr×nh B¶o hiÓm, Nxb Thèng kª, Hµ Néi. T¹p chÝ ThÞ tr­êng b¶o hiÓm -T¸i B¶o hiÓm ViÖt Nam, (4), (2006), tr.33. Lª H÷u Thµnh (2004), Søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ë n­íc ta hiÖn nay trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, LuËn v¨n Th¹c sÜ Kinh tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi. Ng« Kim Thanh (2003), “Vai trß cña chiÕn l­îc kinh doanh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam trong xu thÕ héi nhËp”, T¹p chÝ b¶o hiÓm (4), tr. 4-6. PhÝ Träng Th¶o (2002), "Nhu cÇu b¶o hiÓm nh©n thä trªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam", T¹p chÝ Tµi chÝnh, (9), tr.41-43. PhÝ Träng Th¶o (2003), "Tæng quan thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam n¨m 2002 vµ dù b¸o n¨m 2003", T¹p chÝ Tµi chÝnh, (1+2), tr.82-85. PhÝ Träng Th¶o (2007), “Kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng nguån nh©n lùc ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam”, T¹p chÝ tµi chÝnh b¶o hiÓm (2), tr. 5-7. NguyÔn ThÞ Thoa (2007), “ ThÞ tr­êng b¶o hiÓm hµng kh«ng 2006”, T¹p chÝ b¶o hiÓm - T¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam (1), tr. 20-21. “ThÞ Tr­êng B¶o HiÓm c¸c n­íc ASEAN - Høa hÑn nh÷ng c¬ héi lín”, (2007), T¹p chÝ b¶o hiÓm – T¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam (2), tr. 14-17 (theo Asia Insurance Review 2/2007). “ThÞ Tr­êng B¶o HiÓm ViÖt Nam 2006” (2007), T¹p chÝ thÞ tr­êng b¶o hiÓm- T¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam (1),tr. 3-6. “ThÞ Tr­êng B¶o HiÓm ViÖt Nam, C¹nh tranh ®· tíi møc b¸o ®éng” (2007), T¹p chÝ b¶o hiÓm - T¸i b¶o hiÓm ViÖt Nam (2), tr. 13. Vò ThÕ Th­êng (2002), "Trë ng¹i t©m lý trong tham gia b¶o hiÓm nh©n thä ë n­íc ta hiÖn nay", T¹p chÝ T©m lý häc, (11), tr.60-63. Trung t©m ®µo t¹o B¶o ViÖt (20904) Marketing trong ho¹t ®éng khai th¸c b¶o hiÓm, Nxb Thèng Kª,Hµ Néi. Tr­êng §¹i häc Lao ®éng - X· héi (2007), Gi¸o tr×nh Qu¶n trÞ kinh doanh b¶o hiÓm, Nxb Lao ®éng - X· héi, Hµ Néi. V¨n kiÖn gia nhËp WTO cña ViÖt Nam (2006), Nxb Lao ®éng - X· héi, Hµ Néi. ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng CIEM, Gi¸o tr×nh c¸c vÊn ®Ò ph¸p lý vµ thÓ chÕ vÒ chÝnh s¸ch c¹nh tranh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn kinh doanh, Nxb Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi. ViÖn Nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ Trung ­¬ng (CIEM) vµ Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc(UNDP) (2003), N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh quèc gia, Nxb Giao th«ng vËn t¶i, Hµ Néi. www avi.org.vn cña HiÖp héi b¶o hiÓm ViÖt Nam. www mof.gov.vn cña Bé Tµi ChÝnh. Phô lôc 10 sù kiÖn cña ngµnh b¶o hiÓm ViÖt Nam n¨m 2006 1. ViÖt Nam gia nhËp WTO, trong ®ã cam kÕt vÒ dÞch vô B¶o hiÓm chØ h¹n chÕ doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn n­íc ngoµi kinh doanh s¶n phÈm b¶o hiÓm b¾t buéc. Cho ®Õn 1/1/2008 h¹n chÕ nµy ®­îc b·i bá, doanh nghiÖp b¶o hiÓm cã vèn n­íc ngoµi ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam ®­îc ®èi xö quèc gia nh­ c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam. ViÖc nµy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh h¬n n÷a. 2. VINARE vµ B¶o Minh lÇn l­ît niªm yÕt cæ phiÕu trªn ThÞ tr­êng Giao dÞch Chøng kho¸n Hµ Néi víi gi¸ chµo sµn kh¸ cao. §iÒu nµy thÓ hiÖn c¸c nhµ ®Çu t­ vµ c«ng chóng ®¸nh gi¸ cao uy tÝn vµ kú väng vµo sô ph¸t triÓn cña VINARE vµ B¶o Minh nãi riªng, ngµnh b¶o hiÓm nãi chung. PVI ®­îc cæ phÇn ho¸, niªm yÕt vµ chµo sµn chøng kho¸n vµo 29/12/06. 3. ThÞ tr­êng b¶o hiÓm tiÕp nhËn thªm mét sè doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®­îc cÊp phÐp ho¹t ®éng: Toµn cÇu, b¶o hiÓm Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn N«ng th«n, B¶o tÝn, Ace Non life, Liberty. LÇn ®Çu tiªn thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam cã sù mua b¸n- chia t¸ch doanh nghiÖp b¶o hiÓm: C«ng ty B¶o hiÓm QBE ( óc ) b¸n phÇn vèn cña m×nh trong c«ng ty liªn doanh B¶o hiÓm ViÖt óc cho Ng©n hµng §Çu t­ Ph¸t triÓn ViÖt Nam ®Ó h×nh thµnh C«ng ty B¶o hiÓm Ng©n hµng §Çu t­ Ph¸t triÓn ViÖt Nam ( BIC ) ®ång thêi mua l¹i C«ng ty B¶o hiÓm Allianz ®Ó kÕ thõa thµnh lËp C«ng ty b¶o hiÓm míi ( QBE ). 4. Dù th¶o NghÞ ®Þnh söa ®æi NghÞ ®Þnh 42, NghÞ ®Þnh 43 h­íng dÉn thi hµnh LuËt kinh doanh B¶o hiÓm ®· tr×nh ChÝnh phñ nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, t¨ng c­êng vai trß tù qu¶n vµ tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm tèt h¬n, phï hîp víi cam kÕt WTO trong lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm. 5. NghÞ ®Þnh 130/2006/N§ - CP ngµy 8/11/2006 Quy ®Þnh chÕ ®é b¶o hiÓm ch¸y næ b¾t buéc vµ thùc hiÖn tèt h¬n c«ng t¸c phßng ch¸y, ch÷a ch¸y vµ kh¾c phôc kÞp thêi thiÖt h¹i vÒ tµi chÝnh do ch¸y næ g©y ra. 6. Bé Tµi chÝnh ®ang tiÕn hµnh söa ®æi bæ xung QuyÕt ®Þnh 23 ban hµnh quy t¾c ®iÒu kho¶n biÓu phÝ B¶o hiÓm b¾t buéc tr¸ch nhiÖm d©n sù cña chñ xe c¬ giíi theo h­íng n©ng cao møc tr¸ch nhiÖm cña doanh nghiÖp b¶o hiÓm, ®¶m b¶o tèt h¬n quyÒn lîi cña n¹n nh©n, t¨ng c­êng c«ng t¸c ®Ò phßng h¹n chÕ vµ ®¶m b¶o an toµn giao th«ng. Bé Tµi chÝnh ®ang dù th¶o Quy t¾c b¶o hiÓm b¾t buéc x©y dùng - l¾p ®Æt vµ tr¸ch nhiÖm ng­êi sö dông lao ®éng trong ho¹t ®éng x©y dùng; Quy t¾c b¶o hiÓm ch¸y næ b¾t buéc; Quy t¾c b¶o hiÓm b¾t buéc ng­êi ViÖt Nam du lÞch l÷ hµnh quèc tÕ, phï hîp cam kÕt cña ViÖt Nam víi WTO, t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ tr­êng b¶o hiÓm ViÖt Nam ph¸t triÓn. 7. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä ®Çu t­ m¸y chñ vµ ®­a phÇn mÒm qu¶n lý trÞ gi¸ trªn 500 triÖu ®ång vµo ho¹t ®éng nh»m ®­a ra danh s¸ch ®en c¸c ®¹i lý b¶o hiÓm ®· vi ph¹m quy ®Þnh t¹i Th«ng t­ 98 cña Bé Tµi chÝnh, n©ng cao chÊt l­îng tuyÓn chän vµ ®µo t¹o ®¹i lý. 8. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm nh©n thä ®· tr×nh Bé Tµi chÝnh phª chuÈn s¶n phÈm B¶o hiÓm liªn kÕt ®Çu t­, t¨ng thªm quyÒn cña ng­êi tham gia b¶o hiÓm vÒ quyÕt ®Þnh ®Çu t­ sinh lêi tõ sè phÝ b¶o hiÓm ®· ®ãng. Hy väng khi ®­îc phª chuÈn, viÖc triÓn khai s¶n phÈm trªn sÏ lµ c¬ héi t¨ng tr­ëng ph¸t triÓn cña B¶o hiÓm nh©n thä. 9. C¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm phi nh©n thä cïng HiÖp héi B¶o hiÓm ViÖt Nam ®Çu t­ 02 c«ng tr×nh ®­êng hé lan ng¨n c¸ch ®­êng s¾t - ®­êng bé ®¶m b¶o an toµn giao th«ng trÞ gi¸ 2 tû ®ång t¹i km 159 (Thanh Ho¸) vµ km 313 (NghÖ An ). 10. Do thêi tiÕt kh¾c nghiÖt, 02 c¬n b·o liªn tôc ®æ bé vµo miÒn Trung vµ miÒn Nam lµm t¨ng sè tiÒn båi th­êng cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ®ång thêi cho thÊy cã nhiÒu doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ x· héi bÞ tæn thÊt nÆng nÒ kh«ng ®­îc båi th­êng v× kh«ng mua b¶o hiÓm. PAGE 98