- Các tác giả chính đóng góp cho các chủ đề trong phần vai trò của nhà nước bao gồm: (i. - Vai trò của Nhà nước với tư cách là Nhà đầu tư Quốc gia”: Tiến sỹ Nguyễn Đình Cung (Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương-CIEM), Bà Nguyễn Thị Luyện (CIEM) và Ông Đinh Trọng Thắng (CIEM). - Vai trò của Nhà nước trong Tổ chức và Cung ứng Dịch vụ Công ở Việt Nam”: Bà Mai Thị Thu (Giám đốc Trung tâm Quốc gia về Dự báo và Thông tin Kinh tế xã hội - NCIF), Bà Nguyễn Thị Linh Hương (NCIF) và Bà Trần Thị Hồng Minh (NCIF). - (iii) “Vai trò của Nhà nước trong việc Nâng cao Hiệu quả Dịch vụ Công”: Tiến sỹ Nguyễn Văn Vinh (Phó Viện Trưởng Viện Chiến lược Phát triển - DSI) và Ông Đoàn Văn Minh (DSI). - (iv) “Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Hệ thống Tài chính Việt Nam”: Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đào Văn Hùng (Giám đốc Học viện Chính sách và Phát triển - APD) và Tiến sỹ Phạm Minh Tú (APD). - T ổng hợp các bằng chứng hiện tại và tranh luận về vai trò thích hợp của nhà nước trong những lĩnh vực chủ chốt của nền kinh tế Việt Nam. - Nhà nước cần nâng cao các thể chế thị trường và năng lực của nhà nước nhằm điều tiết có hiệu quả nền kinh tế thị trường. - Nhiều quốc gia đã đạt được kết quả tốt với sự tham gia trực 10 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN tiếp tương đối mạnh mẽ của nhà nước trong việc cung cấp dịch vụ công và cơ sở hạ tầng. - Việc tiếp tục thực hiện giám sát, học hỏi và thích ứng là yếu tố quan trọng trong nỗ lực xây dựng năng lực của nhà nước nhằm cung cấp các dịch vụ công và cơ sở hạ tầng. - Nhà nước nên tìm các cơ hội trao quyền cho người nghèo bằng cách khuyến khích cạnh tranh giữa các nhà cung cấp dịch vụ công (PSPs), trong khi vẫn đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng. - Nhà nước cần đóng vai trò chủ động trong việc xây dựng các tiêu chuẩn quốc gia và giám sát chất lượng cơ sở hạ tầng và các dịch vụ công nhằm đảm bảo rằng các tiêu chuẩn quốc gia được đáp ứng (ví dụ như đường giao thông, năng lượng, giáo dục, y tế, kỹ năng hướng nghiệp và chất lượng nước). - Bản báo cáo này tổng hợp các chủ đề chính từ các nghiên cứu đó với trọng tâm cụ thể là vai trò thúc đẩy của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường tại Việt Nam. - (CIEM, 2016) đã lưu ý rằng nhà nước đóng vai trò quan trọng trong ba lĩnh vực: chính sách, kinh tế và xã hội và báo cáo này tập trung vào vai trò của nhà nước trong nền kinh tế và phát triển kinh tế. - T ổng hợp các bằng chứng và tư duy hiện có về vai trò thích hợp nhất của nhà nước trong các lĩnh vực chính của nền kinh tế Việt Nam. - M ô tả các lĩnh vực có bằng chứng rõ ràng về sự cần thiết tăng cường vai trò của nhà nước trong phát triển kinh tế Việt Nam và nhấn mạnh các lĩnh vực khác nơi cần giảm sự can thiệp của Nhà nước. - Sẽ có ít Doanh nghiệp nhà nước (DNNN) hơn. - ột nhà nước pháp quyền sẽ có hiệu quả và trách nhiệm giải trình. - Cuộc tranh luận về tư tưởng kéo dài về vai trò của nhà nước đã làm chậm quá trình chuyển đổi nền kinh tế và phát triển kinh tế xã hội. - Trong một số lĩnh vực, vai trò của nhà nước cần được nâng cao, đặc biệt trong việc xây dựng các thể chế kinh tế thị trường và tạo điều kiện phát triển các nhân tố thị trường. - Một số lĩnh vực khác cần tiếp tục thử nghiệm thêm để xác định vai trò thích hợp nhất của nhà nước đối với sự phát triển của Việt Nam. - Một tầm nhìn về vai trò của nhà nước trong phát triển kinh tế xã hội được đề cập đến trong Báo cáo Việt Nam 2035. - “Tư duy mới về phát triển kinh tế xã hội trong bối cảnh mới” 16 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN giữa nhà nước và thị trường. - M ột nhà nước Việt Nam hiệu quả cũng sẽ áp dụng triết lý thị trường vào việc hoạch định các chính sách kinh tế. - Những nhà nước có hiệu quả có thể thường xuyên sử dụng các nguồn lực công có hiệu quả và hiệu suất hơn trong việc cung cấp dịch vụ công và cơ sở hạ tầng cần thiết tới người dân8. - Sự công bằng có thể thúc đẩy các can thiệp của nhà nước ngay cả khi không có thất bại thị trường. - GIỚI THIỆU 19 Vai trò của quản lý nhà nước trong thúc đẩy và phát triển kinh tế bao trùm OECD (2016) nhấn mạnh vai trò quan trọng của quản trị công trong thúc đẩy tăng trưởng bao trùm (Hộp 3). - Quản lý nhà nước cũng đóng vai trò quan trọng đảm bảo tính bao trùm. - 22 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN đẩy thực hiện cải cách. - Các lĩnh vực mà nhà nước đầu tư để thúc đẩy phát triển nền kinh tế bao gồm: (i) quản lý kinh tế vĩ mô. - 24 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN dịch vụ giáo dục và y tế dự phòng cơ bản. - Đổi mới tư duy về vai trò của nhà nước trong đầu tư quốc gia tại Việt Nam Quan điểm về vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường đã thay đổi đáng kể sau hơn 30 năm đổi mới. - Sự chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN tại Việt Nam trong thực tế đã gây ra một cuộc tranh luận về ý nghĩa của «vai trò lãnh đạo» của nhà nước trong phát triển kinh tế-xã hội28. - Có hai lý do chính để nhà nước đóng vai trò mang tính trọng tâm hơn. - Thứ nhất, nhà nước có năng lực hạn chế (về thể chế, con người và tài chính) để can thiệp có hiệu quả. - 28 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN của các cơ quan chính phủ và các doanh nghiệp nhà nước. - Các thể chế nhà nước Việt Nam bị thương mại hoá và phân cấp. - Điều này gây ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu lực của nhà nước và hiệu quả của nền kinh tế. - Cụ thể hơn, CIEM (2016) đã định nghĩa về vai trò bao trùm cốt lõi của nhà nước nhằm. - 30 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN Bảng 1: Kế hoạch Hành động Khuyến nghị Đến 2020 Khuyến nghị và hành động cần thiết Mục tiêu 1. - G iảm tỉ trọng đầu tư nhà nước (đầu tư công và thông qua DNNN) trong đầu tư quốc 2016-20 gia. - Tăng mức độ và tỉ trọng của các chủ thể ngoài nhà nước trong đầu tư quốc gia. - Nhà nước cũng tham gia trực tiếp vào việc cung cấp ít nhất một số dịch vụ này tại hầu hết các quốc gia. - Nhưng nhìn chung sẽ không thể tiếp cận dịch vụ công nếu không có sự can thiệp của nhà nước. - NCIF (2106) cũng lưu ý rằng: Dịch vụ công có thể được phân loại dựa vào mức độ cần thiết cho xã hội bao gồm: 40 NCIF (2016), “Vai trò của Nhà nước trong Đầu tư và thúc đẩy dịch vụ công tại Việt Nam”. - Dịch vụ công được các cơ quan nhà nước trực tiếp cung cấp. - N hà nước hợp đồng với các tổ chức phi chính phủ (NGOs) hoặc khu vực tư nhân cung cấp dịch vụ công dưới sự giám sát của nhà nước. - Vai trò của nhà nước trong việc cung cấp dịch vụ công có thể bao gồm: (i) thiết lập cơ chế cho việc cấp vốn và thực hiện cung cấp dịch vụ công. - Cụ thể hơn nhà nước có thể. - Bài học quan trọng nhất là nhà nước cần biết thiết kế và tổ chức cung cấp dịch vụ công một cách hiệu quả nhất nhằm đạt được kết quả mong muốn. - Việt Nam: thực trạng cung cấp dịch vụ công Vai trò của nhà nước trong việc cung cấp các dịch vụ công được phản ánh trong cương lĩnh của Đảng và Chính phủ. - Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong quá trình xã hội hoá như được định nghĩa dưới đây. - Nhà nước ra quyết định về các ưu đãi và kêu gọi đầu tư ngoài nhà nước (bao gồm đầu tư trong nước và nước ngoài) vào cung cấp các dịch vụ công. - Nhà nước tạo cơ chế giám sát cung cấp dịch vụ công và chất lượng dịch vụ. - Gần đây đã có những nỗ lực nhằm tách vai trò của nhà nước là chủ sở hữu của các PSPs nhà nước từ vai trò vĩ mô về lập kế hoạch và giám sát cung cấp dịch vụ công. - Nhà nước chi trả chi phí của các PSUs trong việc cung cấp dịch vụ cho người sử dụng và quản lý trực tiếp các PSUs thông qua các cơ quan chủ quản. - Kết luận và khuyến nghị Quản lý hiệu quả việc cung cấp các dịch vụ công là một trong những chức năng quan trọng nhất của nhà nước trong một xã hội hiện đại. - Vai trò chính của nhà nước trong quản lý cung cấp dịch vụ 38 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN công bao gồm: (i) Xây dựng và triển khai khuôn khổ thể chế cần thiết cho việc cung cấp dịch vụ công trên cả nước. - Định nghĩa về chức năng và vai trò của nhà nước trong cung cấp dịch vụ công Nhà nước đóng vai trò chủ đạo trong việc đảm bảo cung cấp dịch vụ công. - Q uản lý Dịch vụ công: Nhà nước nên tập trung vào việc thiết lập môi trường thể chế cho việc cung cấp dịch vụ công. - Các cơ quan nhà nước chịu trách nhiệm quản lý và giám sát cung cấp dịch vụ công cần rút lui khỏi vai trò trực tiếp cung cấp các dịch vụ công. - X ây dựng những hệ thống giải quyết mâu thuẫn giữa vai trò khác nhau của nhà nước trong PSP. - Nhà nước hỗ trợ cung cấp dịch vụ công cơ bản trên cơ sở thu hồi một phần chi phí. - 40 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN 2. - Nhà nước nên cam kết thanh toán: (a) cho 100% chi phí đầu tư và chi phí hoạt động của các dịch vụ thiết yếu (chẳng hạn như giáo dục tiểu học, chăm sóc sức khỏe ban đầu và khoa học cơ bản). - Nhà nước nên 2016-20 cam kết thanh toán: (a) cho 100% chi phí đầu tư và chi phí hoạt động của các dịch vụ thiết yếu. - 44 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN • T hiết lập hệ thống rõ ràng và minh bạch trong việc xác định chi phí dịch vụ và lệ phí 2020 cho người sử dụng (Nghị định số 16/2015/ND-CP. - 48 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN Hình 6: Việt Nam LPI an ng tế s ất ch an s ( uả ic xu qu dị qu ốc st tầ ic q vụ I) LP gi st u y qu hạ g và ng gi iệ u lo ôn Tr lo ố h n sở ô c iể th th lự ng Cơ ib ỉs g c an nă lự Ch ăn tả gi ả g N n Kh ăn ời Vậ Th N Việt Nam 2014 Việt Nam 2012 Việt Nam 2010 Việt Nam 2007 Nguồn: WB (2016), Chỉ số Hiệu quả Logistics. - Vốn nhà nước vẫn được sử dụng để đầu tư trực tiếp vào cơ sở hạ tầng cấp nước. - Nhà nước chưa thể hiện rõ tầm nhìn dài hạn về vai trò dự kiến của nhà nước trong phát triển và cung cấp các dịch vụ cấp nước và cảng biển. - Làm rõ vai trò của nhà nước trong tạo thuận lợi phát triển cơ sở hạ tầng • C am kết nhà nước (a) nâng cao vai trò của mình trong thúc đẩy phát triển cơ sở hạ 2016-20 tầng thông qua các thể chế mạnh mẽ hơn, các quy định, thực thi và giám sát tốt hơn, và (b) giảm phần sở hữu nhà nước trong các doanh nghiệp nhằm phát triển, vận hành và cung cấp dịch vụ cơ sở hạ tầng. - Tái tập trung nỗ lực của nhà nước vào phát triển khung thể chế phù hợp nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế đầu tư vào phát triển và vận hành các dịch vụ cơ sở hạ tầng. - 54 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN cấp các dịch vụ môi giới và tư vấn. - Các nước có mức độ sở hữu nhà nước cao là Iraq (98. - 56 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN việc phân bổ và sử dụng vốn, và mức độ thất thoát vốn và các khoản vay không còn hiệu quả thấp. - Việc thực thi giám sát tài chính có hiệu quả cần đến một năng lực mạnh mẽ của nhà nước. - Nhà nước nên xây dựng mô hình giám sát và vận hành phù hợp với điều kiện của Việt Nam. - Giảm tỷ trọng sở hữu nhà nước trong các ngân hàng thương mại. - Trong nhiều lĩnh vực (như nhằm mục tiêu vào các nhóm dễ bị tổn thương, cải thiện chất lượng quy định và thực thi pháp luật, xây dựng các cơ quan quản lý nhà nước độc lập, sự tham gia của cộng đồng vào lập kế hoạch và giám sát), việc tiếp tục thử nghiệm là cần thiết để nâng cao vai trò hiệu quả của nhà nước trong hỗ trợ phát triển kinh tế xã hội. - Nhà nước cần nâng cao và tái tổ chức có hiệu quả vai trò quản lý của mình. - Nhiều quốc gia đã đạt được kết quả tốt với sự tham gia trực tiếp tương đối mạnh mẽ của nhà nước trong việc cung cấp dịch vụ công và cơ sở hạ tầng. - Có cơ hội mới để cải tiến cách thức nhà nước tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế xã hội. - Công nghệ thông tin, cơ quan quản lý nhà nước độc lập, các PSPs tư nhân và các doanh nghiệp xã hội đưa ra các lựa chọn nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu suất của nhà nước trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, cung cấp dịch vụ công và cơ sở hạ tầng. - Nhà nước cần tiếp tục tìm kiếm các cơ hội mới để đổi mới và trao quyền cho người nghèo nhằm khuyến khích cạnh tranh giữa các nhà cung cấp dịch vụ công. - Nhà nước cần củng cố thể chế thị trường và năng lực nhà nước trong việc thực thi trách nhiệm điều hành có hiệu quả kinh tế thị trường. - Nhà nước cũng cần phát triển các đơn vị tự chủ. - Điều này đặc biệt quan trọng nhằm khuyến khích sự tham gia của các chủ thể ngoài nhà nước trong quá trình lập kế hoạch và giám sát việc cung cấp các dịch vụ công và cơ sở hạ tầng của nhà nước. - 66 Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Kinh tế Việt Nam CHƯƠNG TRÌNH NGHỊ SỰ ĐỀ XUẤT NHẰM XÂY DỰNG MỘT NHÀ NƯỚC KIẾN TẠO ĐỂ THÚC ĐẨY MỘT NỀN KINH TẾ CẠNH TRANH VÀ HIỆU QUẢ HƠN Bảng 6: Kế hoạch Hành động Khuyến nghị đến 202068 Khuyến nghị và Hành động cần thiết Mục tiêu 1. - Xác định rõ vai trò của nhà nước trong phát triển kinh tế Việt Nam. - Nhà nước sẽ đảm bảo rằng mọi người dân. - Đẩy mạnh quản lý nhà nước và trách nhiệm giải trình. - K huyến khích các bên liên quan không thuộc nhà nước tăng cường tham gia vào 2016-20 việc lập kế hoạch và giám sát việc cung cấp các dịch vụ công và cơ sở hạ tầng của nhà nước. - mm IEM (2016) Vai trò của Nhà nước trong Đầu tư Quốc gia. - Tài liệu Nền tảng về Vai trò của Nhà C nước trong Phát triển Nền kinh tế Việt Nam. - Vai trò của Nhà nước trong Đầu tư và Cung cấp Dịch vụ công. - Tài liệu Nền tảng về Vai N trò của Nhà nước trong Phát triển Nền kinh tế Việt Nam. - 2016 Quản trị Nhà nước trong Tăng trưởng Bao trùm OECD, Paris. - Xây dựng một thể N chế Nhà nước được thị trường hỗ trợ. - Vai trò của Nhà nước trong việc Nâng cao Hiệu quả Dịch vụ Công. - Tài liệu Nền tảng V về Vai trò của Nhà nước trong Phát triển Nền kinh tế Việt Nam. - mm B (1997), Nhà nước trong một Thế giới Thay đổi