Thành phần loài và hiện trạng bảo tồn thực vật ngành Hạt Trần (Gymnosperm) tại Vườn Quốc gia Hoàng Liên

- Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường THÀNH PHẦN LOÀI VÀ HIỆN TRẠNG BẢO TỒN THỰC VẬT NGÀNH HẠT TRẦN (GYMNOSPERM) TẠI VƯỜN QUỐC GIA HOÀNG LIấN Hoàng Văn Sõm TS.
- Trường Đại học Lõm nghiệp TểM TẮT Thực vật ngành Hạt trần (Gymnosperm) tại vườn quốc gia Hoàng Liờn, tỉnh Lào Cai khỏ đa dạng và phong phỳ với 11 loài, thuộc 11 chi và 6 họ, trong đú họ Dõy gắm (Gnetaceae) cú 1 loài, họ Đỉnh Tựng (Cephalotaxaceae) cú 1 loài, họ Hoàng đàn (Cupressaceae) cú 2 loài, họ Kim giao (Podocarpaceae) cú 3 loài, họ Thụng đỏ (Taxaceae) cú 2 loài và họ Thụng (Pinaceae) cú 2 loài.
- Thực vật ngành Hạt trần tại khu vực nghiờn cứu cú giỏ trị bảo tồn cao với toàn bộ 11 loài nằm trong Danh lục Đỏ IUCN 2012, 6 loài trong Sỏch Đỏ Việt Nam 2007 và 5 loài thuộc nghị định 32CP của Chớnh Phủ năm 2006.
- Cỏc loài thực vật hạt trần tại vườn quốc gia Hoàng Liờn phõn bố từ độ cao 1000m đến trờn 3000m so với mực nước biển, trong đú tập trung nhiều ở độ cao từ 1500m đến 2000m với 82% tổng số loài Hạt trần toàn khu vực.
- Nghiờn cứu cũng đó đỏnh giỏ được tỡnh hỡnh phõn bố, thực trạng bảo tồn và đặc điểm tỏi sinh 03 loài thực vật hạt trần quý hiếm tại khu vực nghiờn cứu là Thụng đỏ - Taxus wallichiana Zucc, Dẻ tựng sọc trắng - Amentotaxus argotaenia (Hance) Pilger và Đỉnh tựng - Cephalotaxus mannii Hook.f.
- Từ khúa: Bảo tồn, hạt trần, thực vật, vườn quốc gia Hoàng Liờn I.
- ĐẶT VẤN ĐỀ nguyờn thực vật tại đõy, nhưng cỏc nghiờn cứu Việt Nam là một trong những nước cú tớnh sõu về cỏc loài quý hiếm cũn hạn chế, đặc biệt đa dạng sinh học cao của thế giới (WCMC là cỏc loài thực vật thuộc ngành Hạt trần 1992).
- Hệ thực vật Việt Nam ước tớnh cú (Gymnosperm).
- Để cú cơ sở khoa học bảo tồn khoảng 15000 loài thực vật bậc cao cú mạch hiệu quả cỏc loài thực vật thuộc ngành Hạt trần (Hoàng Văn Sõm & Xia Nahiane 2011), trong tại Vườn quốc gia Hoàng Liờn, đồng thời bổ đú cỏc loài thuộc ngành Hạt trần sung thờm những thụng tin về một số loài thực (Gymnosperm) chiếm một vai trũ quan trọng.
- vật Hạt trần tại Việt Nam.
- Được sự tài trợ của Vườn quốc gia Hoàng Liờn, tỉnh Lào Cai được quỹ bảo tồn quốc tế Rufford (trụ sở tại Vương thành lập thỏng 7 năm 2002 trờn cơ sở chuyển quốc Anh) tỏc giả tiến hành nghiờn cứu tớnh đa đổi từ khu bảo tồn thiờn nhiờn Hoàng Liờn Sa dạng về thành phần loài và hiện trạng bảo tồn Pa.
- Đõy là một vườn quốc gia đặc biệt trong hệ cỏc loài thực vật Hạt trần tại vườn quốc gia thống rừng đặc dụng của Việt Nam với dóy nỳi Hoàng Liờn.
- Bài bỏo này là kết quả nghiờn cứu Hoàng Liờn Sơn gồm nhiều ngọn nỳi cao trờn trong thời gian từ năm 2011 đến đầu năm 2013.
- Nội dung nghiờn cứu núc nhà Đụng Dương.
- Với vị trớ như vậy nờn Nghiờn cứu tớnh đa dạng thành phần loài và Vườn quốc gia Hoàng Liờn được cỏc nhà khoa giỏ trị bảo tồn của thực vật ngành Hạt trần học đỏnh giỏ là một trong ba trung tõm đa dạng (Gymnosperm) tại vườn quốc gia Hoàng Liờn, sinh học của Việt Nam với 2024 loài thực vật Lào Cai.
- bậc cao cú mạch, trong đú nhiều loài thực vật Nghiờn cứu đặc điểm phõn bố cỏc loài thực vật cú giỏ trị bảo tồn cao khụng chỉ trong phạm vi Hạt trần tại vườn quốc gia Hoàng Liờn, Lào Cai.
- quốc gia mà cũn trờn phạm vi toàn cầu Nghiờn cứu đặc điểm lõm học một số loài (Nguyễn Quốc Trị 2009, Vương Duy Hưng thực vật Hạt trần cú giỏ trị bảo tồn cao tại khu 2010).
- Tuy đó cú một số nghiờn cứu về tài vực nghiờn cứu.
- 36 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 2 - 2013 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 2.2.
- Phương phỏp nghiờn cứu Thực vật ngành Hạt trần (Gymnosperm) tại vườn quốc gia Hoàng Liờn khỏ đa dạng và Kế thừa cỏc tài liệu nghiờn cứu về thực vật phong phỳ, với 11 loài, thuộc 11 chi và 6 họ tại vườn quốc gia Hoàng Liờn và cỏc tài liệu về được ghi nhận, trong đú họ Dõy gắm thực vật Hạt trần trong nước và quốc tế.
- (Gnetaceae) cú 1 loài, họ Đỉnh Tựng Phương phỏp điều tra ngoại nghiệp: Nghiờn (Cephalotaxaceae) cú 1 loài, họ Hoàng đàn cứu thực địa được thực hiện tại 12 tuyến đi qua (Cupressaceae) cú 2 loài, họ Kim giao hầu hết cỏc dạng sinh cảnh của vườn quốc gia (Podocarpaceae) cú 3 loài, họ Thụng đỏ Hoàng Liờn.
- Tuy nhiờn chỳng tụi vẫn cỏ thể từng loài, định vị bằng mỏy GPS, thu hỏi khỏ bất ngờ khi khụng gặp bất kỳ loài nào nằm mẫu và chụp ảnh cỏc loài thuộc đối tượng trong họ Tuế (Cycadaceae) tại khu vực nghiờn nghiờn cứu.
- Bờn cạnh họ Tuế thỡ loài Bỏch tỏn Đài tài lập 30 OTC 500m2 để nghiờn cứu một số loan (Taiwania cryptomerioides Hayata) cú đặc điểm lõm học của cỏc loài thuộc đối tượng phõn bố tự nhiờn tại khu bảo tồn thiờn nhiờn nghiờn cứu.
- Hoàng Liờn Văn Bàn khỏ gần với vườn quốc Phương phỏp chuyờn gia: Sử dụng phương gia Hoàng Liờn nhưng cũng chưa được ghi phỏp chuyờn gia trong xử lý, giỏm định mẫu và nhận cỏ thể nào tại đõy.
- So với nghiờn cứu của tra cứu tờn khoa học cỏc loài thực vật.
- Vương Duy Hưng năm 2010, tỏc giả bổ sung thờm 02 loài Bỏch xanh (Calocedrus Nghiờn cứu, đỏnh giỏ về giỏ trị bảo tồn tài macrolepis Kurz) và Thụng đỏ (Taxus nguyờn thực vật theo Sỏch Đỏ Việt Nam 2007, wallichiana Zucc.) đồng thời giỏm định lại tờn Danh lục Đỏ IUCN năm 2012 và Nghị định 32 loài Dẻ tựng sọc trắng (Amentotaxus CP năm 2006 của Chớnh phủ.
- KẾT QUẢ NGHIấN CỨU xỏc định đõy là Dẻ tựng võn nam (Amentotaxus 3.1.
- Đa dạng taxon thực vật Hạt trần tại vườn quốc gia Hoàng Liờn TấN HỌ TấN LOÀI TT Tờn phổ Tờn phổ thụng Tờn La tin Tờn La tin thụng 1 Họ Dõy gắm Gnetaceae Dõy gắm Gnetum montanum Markgf.
- 2 Họ Đỉnh tựng Cephalotaxaceae Đỉnh tựng Cephabtaxus manii Hook.f.
- Don 10 Họ Thụng đỏ Taxaceae Dẻ tựng sọc Amentotaxus argotaenia (Hance) trắng Pilger 11 Họ Thụng đỏ Taxaceae Thụng đỏ Taxus wallichiana Zucc.
- TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 3.2.
- Phõn bố của cỏc loài thực vật Hạt trần trần tại khu vực nghiờn cứu.
- Điều này hoàn toàn theo đai cao phự hợp với đặc tớnh sinh thỏi của nhúm loài Qua nghiờn cứu cho thấy rằng cỏc loài cõy trờn.
- Qua hỡnh 01 cũng cho thấy Võn sam thuộc ngành Hạt trần phõn bố ở khắp cỏc đai phan si păng và Thiết sam chỉ phõn bố từ độ cao cao tại vườn quốc gia Hoàng Liờn, trong đú tập 2000 m trở lờn và từ độ cao 2500 m trở lờn chỉ trung số lượng loài nhiều nhất tại đai độ cao từ gặp duy nhất 2 loài này thuộc ngành thực vật 1500 m–2000 m với 9 loài (Thụng đỏ, Pơ mu, Hạt trần (hỡnh 01).
- Kết cứu cũng kết luận rằng Thụng tre, Dẻ tựng sọc trắng, Đỉnh tựng, Thụng tre là loài cú biờn độ cao lớn nhất với Thụng nàng, Kim giao, Bỏch xanh và Gắm phõn bố từ trờn 1000 m đến gần 2500 m.
- Sự phõn bố của cỏc loài thuộc ngành Hạt trần theo đai cao 3.3.
- Giỏ trị bảo tồn Liờn cú giỏ trị bảo tồn cao với toàn bộ 11 loài nằm trong Danh lục đỏ IUCN 2012, trong đú Kết quả nghiờn cứu cho thấy cỏc loài thực cú 01 loài rất nguy cấp là Võn sam phan si vật ngành Hạt trần tại vườn quốc gia Hoàng 38 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 2 - 2013 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường păng, 02 loài nguy cấp Dẻ tựng sọc trắng và trần tại khu vực nghiờn cứu cú 02 loài thuộc Thụng đỏ, 02 loài sắp nguy cấp là Đỉnh tựng nhúm nghiờm cấm khai thỏc, sử dụng vỡ mục và Bỏch xanh cũn lại 6 loài theo đỏnh giỏ của đớch thương mại (nhúm IA) là Võn sam phan IUCN là cú nguy cơ đe dọa thấp.
- Thực vật Hạt Bỏch xanh và Pơ Mu (bảng 02).
- Cỏc loài hạt trần cú giỏ trị bảo tồn tại vườn quốc gia Hoàng Liờn Hiện trạng bảo tồn TT Họ/Loài IUCN, Sỏch đỏ Việt Nghị định 32/CP 2012 Nam Họ Đỉnh tựng – Cephalotaxaceae 1 Đỉnh tựng - Cephalotaxus mannii Hook.f.
- Don LR Họ Thụng đỏ - Taxaceae Dẻ tựng sọc trắng – Amentotaxus 10 EN argotaenia (Hance) Pilger 11 Thụng đỏ -Taxus wallichiana Zucc.
- Sỏch Đỏ Việt Nam (2007): Cấp EN – Nguy cấp, VU - Sẽ nguy cấp.
- Nghị định 32/2006/NĐ – CP: IA - nhúm Thực vật rừng nghiờm cấm khai thỏc, sử dụng vỡ mục đớch thương mại.
- IIA - Thực vật rừng hạn chế khai thỏc, sử dụng vỡ mục đớch thương mại.
- TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường 3.4.
- Đặc điểm lõm học một số loài thực vật Họ thực vật: Thụng đỏ (Taxaceae).
- ngành hạt trần tại vườn quốc gia Hoàng Liờn a.
- Đặc điểm hỡnh thỏi Vườn quốc gia Hoàng Liờn cú 11 loài thực Cõy gỗ lớn cao tới 25 m, đường kớnh thõn 1 m.
- vật hạt trần hiện đang bị đe dọa trong phạm vi Vỏ nõu đỏ búc tỏch thành từng mảng nhỏ.
- Tuy nhiờn trong phạm vi dạng dải mỏc, thẳng, đụi khi hỡnh lưỡi liềm, bài bỏo này xin được giới thiệu kết quả nghiờn mềm, xếp hỡnh xoắn ốc thành 2 dóy, mọc cỏch, một số đặc điểm lõm học của 3 loài thực vật Hạt dài 2,2 cm–4 cm và rộng 3 mm, thuụn thành trần khụng chỉ cú bảo tồn cao mà cũn cú giỏ trị đỉnh nhọn, gốc lỏ mọc xuống, mộp lỏ phẳng, cao về kinh tế.
- Cỏc loài đú là: Thụng đỏ - Taxus mặt trờn xanh vàng, mặt dưới xanh nhạt với wallichiana Zucc, Dẻ tựng sọc trắng - cỏc lỗ khớ xanh nhạt hơn ở hai bờn gõn giữa.
- Nún loài thực vật đặc hữu quý hiếm Võn sam phan si cỏi đơn độc, cú một hạt và được bao quanh păng tỏc giả đó nghiờn cứu sõu về phõn loại nhưng khụng bao kớn bằng ỏo hạt màu đỏ, chớn cũng như hiện trạng bảo tồn của loài này tại trong 1 năm.
- Thụng đỏ khụng cú cuống hoặc cú cuống rất nhỏ.
- Hạt Tờn khoa học: Taxus wallichiana Zucc.
- Thõn và cành lỏ Thụng đỏ b.
- Đặc điểm phõn bố tại vườn quốc gia c.
- Đặc điểm tỏi sinh Hoàng Liờn Qua kết quả điều tra khụng ghi nhận được Tại vườn quốc gia Hoàng Liờn Thụng đỏ cú cỏ thể tỏi sinh nào của Thụng đỏ tại vườn quốc phõn bố khỏ hẹp.
- Theo kết quả điều tra chỉ gia Hoàng Liờn.
- Đõy là thỏch thức lớn đang đặt phỏt hiện được 2 cỏ thể cũn sút lại tại khu vực ra trong cụng tỏc bảo tồn loài cõy quý hiếm San Sả Hồ với độ cao khoảng gần 2000 so với này.
- Vỡ vậy cần tiến hành nghiờn cứu thử mực nước biển.
- Đường kớnh ngang ngực và nghiệm nhõn giống và gõy trồng tại vườn ươm chiều cao lần lượt là D1.3=35 cm, Hvn=21 m trước khi được đưa về trồng tại rừng.
- Đỉnh Tựng rừng chớnh là rừng rậm thường xanh cõy lỏ Tờn khoa học: Cephalotaxus mannii rộng mưa mựa nhiệt đới và đó chịu sự tỏc động Hook.
- Họ thực vật: Đỉnh tựng (Cephalotaxaceae) 40 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 2 - 2013 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường a.
- Đặc điểm hỡnh thỏi trắng.
- (a) cành lỏ và thõn cõy Đỉnh tựng, (b) cõy Đỉnh tựng tỏi sinh b.
- Đặc điểm phõn bố tại vườn quốc gia nghiờn cứu thờm loài này trong giai đoạn vườn Hoàng Liờn ươm cũng như trồng thử nghiệm loài này tại Đỉnh tựng (Cephalotaxus mannii) phõn bố khu vực nghiờn cứu.
- Dẻ tựng sọc trắng hiện được duy nhất 1 cỏ thể tại khu vực Bói rỏc Tờn khoa học: Amentotaxus argotaenia Bản Khoang – Thụn Can Hồ Mụng với độ cao (Hance) Pilger 1.931 m.
- Cõy này cú đường kớnh 50cm và Họ thực vật: Thụng đỏ (Taxaceae).
- Đặc điểm hỡnh thỏi c.
- Đặc điểm tỏi sinh Dẻ tựng sọc trắng là cõy gỗ lớn, cao tới 25 Kết quả điều tra hiện trường chỉ phỏt hiện m, đường kớnh ngang ngực tới 70cm, cõy nhỏ được 2 cỏ thể Đỉnh tựng tỏi sinh hạt ở phớa tỏn thưa với cành hướng lờn cao.
- Vỏ mảnh nứt dưới sườn nỳi nơi loài này phõn bố với chiều màu nõu xỏm, đỏ da cam bờn dưới.
- Quỏ trỡnh chộo chữ thập nhưng do gốc vặn nờn xếp thành nghiờn cứu khụng phỏt hiện Đỉnh tựng tỏi sinh hai dóy.
- Đõy cũng là bài toỏn cho cụng tỏc bảo cong hỡnh lưỡi liềm, dài 3–11 cm, rộng 6–10 tồn và phỏt triển loài thực vật quý hiếm này.
- mm, mặt trờn màu xanh búng thẫm, mặt dưới Tuy nhiờn, trong quỏ trỡnh nghiờn cứu và làm cú hai dải lỗ khớ phõn biệt nằm giữa cỏc dải việc với cỏn bộ vườn quốc gia Hoàng Liờn tỏc xanh ở mộp và hai bờn dải xanh dọc thõn giữa.
- Nún cỏi mọc đơn độc từ nỏch lỏ giống bằng hạt tại vườn ươm của vườn và cho của cỏc cành mới, ở gốc cú một vài đụi lỏ bắc kết quả rất khả quan.
- TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường Nún cỏi hỡnh bầu dục và rủ xuống, dài 2–2,5 đơn độc hạy chụm lại ở nỏch lỏ gần đầu cành, cm, đường kớnh 1,3–1,5 cm, cú 4 vảy tồn tại ở dài 5–6,5 cm.
- (a) thõn cõy Dẻ tựng sọc trắng, (b) cõy Dẻ tựng sọc trắng tỏi sinh b.
- Đặc điểm phõn bố tại vườn quốc gia phần loài thỡ thực vật ngành Hạt trần tại đõy Hoàng Liờn cũn cú giỏ trị bảo tồn cao với toàn bộ 11 loài Tại vườn quốc gia Hoàng Liờn, qua điều tra nằm trong Danh lục Đỏ IUCN 2012, 6 loài tuyến phỏt hiện được 4 cỏ thể Dẻ tựng sọc trong Sỏch Đỏ Việt Nam năm 2007 và 5 loài trắng tại 1 tuyến duy nhất đú là Tả Van – Sộo thuộc nghị định 32CP của Chớnh Phủ năm Mớ Tỷ - Bản Hồ thuộc khu vực Bản Dền Thàng 2006.
- Thực vật hạt trần tại vườn quốc gia (tiểu khu 260), ở độ cao 1.800m so với mặt Hoàng Liờn phõn bố từ độ cao 1000m đến nước biển.
- Nghiờn cứu đó Hvn=14 m.
- đỏnh giỏ được đặc điểm phõn bố, thực trạng c.
- Đặc điểm tỏi sinh bảo tồn và đặc điểm tỏi sinh của 03 loài thực Kết quả nghiờn cứu ghi nhận được 5 cỏ thể vật hạt trần quý hiếm tại khu vực nghiờn cứu là Dẻ tựng sọc trắng tỏi sinh tự nhiờn (02 tỏi sinh Thụng đỏ, Đỉnh tựng và Dẻ tựng sọc trắng.
- bằng hạt và 03 tỏi sinh bằng chồi) quanh gốc cõy mẹ.
- Cả 5 cỏ thể Dẻ tựng sọc trắng đều đang LỜI CẢM ƠN ở tuổi cõy mạ và cú triển vọng tốt.
- Cần tiến Tỏc giả xin trõn thành cảm ơn quỹ bảo tồn hành nghiờn cứu nhõn giống và phỏt triển loài quốc tế Rufford đó tài trợ kinh phớ thực hiện thực vật này.
- Trong quỏ trỡnh nghiờn cứu đề tài nghiờn cứu này (mó số 8967-2).
- Tỏc giả bày tỏ cú ghi nhận Dẻ tựng sọc trắng cú tỏi sinh tự lũng biết ơn tới Ban quản lý, cỏn bộ kiểm lõm nhiờn bằng hạt và đõy là cơ sở khoa học quan Vườn quốc gia Hoàng Liờn đó tạo điều kiện trọng để tiến hành thu hỏi hạt giống và tiến hành thuận lợi để điều tra nghiờn cứu hiện trường.
- nhõn giống phục vụ cho cụng tỏc bảo tồn.
- KẾT LUẬN nghiệp đó hỗ trợ nghiờn cứu, đặc biệt là học Thực vật ngành Hạt trần (Gymnospermae) viờn cao học Hoàng Văn Chung, sinh viờn tại vườn quốc gia Hoàng Liờn khỏ đa dạng và Trần Quốc Toản, Nguyễn Hữu Hoàng, Nguyễn phong phỳ với 11 loài, thuộc 11 chi và 6 họ Đức Anh ….đó tham gia tớch cực cỏc hoạt được ghi nhận.
- 42 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 2 - 2013 Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường TÀI LIỆU THAM KHẢO Liờn (luận văn cao học).
- Bộ Khoa học Cụng nghệ, 2007.
- Sỏch đỏ Việt Nam.
- Cõy lỏ kim Việt Nam, Phần II – Thực vật.
- Nhà xuất bản Khoa học Tự nhiờn và NXB Nụng nghiệp, Hà Nội.
- 32/2006/NĐ-CP, Danh mục thực vật rừng, động vật 9.
- Nghiờn cứu phõn loại và rừng nguy cấp, quý hiếm, Hà Nội bảo tồn loài Võn sam Phansipăng (Abies delavayi Franch.
- Nghiờn Nam nghiờn cứu hiện trạng bảo tồn, 2004.
- Dipterocarpaceae tại Việt Nam.
- Tớnh đa dạng thực vật 5.
- Nghiờn cứu phõn bố và và sự biến đổi theo đai cao ở Vườn quốc gia Hoàng tớnh đa dạng thực vật Hạt trần tại vườn quốc gia Hoàng Liờn, tỉnh Lào Cai, Luận ỏn Tiến sĩ, Đại học Lõm nghiệp DIVERSITY AND CONSERVATION STATUS OF GYMNOSPERM IN HOANG LIEN NATIONAL PARK Hoang Van Sam SUMMARY Gymnosperm in Hoang Lien national park, Lao Cai province is diverse with 11 species belonging to 11 genera and 6 families, of them Gnetaceae 1 species, Cephalotaxaceae 1 species, Cupressaceae 2 species, Podocarpaceae 3 species, Taxaceae 2 species and Pinaceae 2 species.
- Vũ Quang Nam Ngày phản biện Ngày nhận bài Ngày quyết định đăng TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CễNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ