T P CHÍ KHOA H IH T T p 6, S 1, 2016 119–128 CÁC NHÂN T TRÁCH NHI C HI ÃH ÀV ànha*, Ph m Th Ng c Trâma Nguy a Khoa Kinh t và Qu n tr ih Nh Ch nh s 119 ng, Vi t Nam p nh Tóm t Trách nhi m xã h i doanh nghi p (CSR) là m t khái ni m m u nghiên c u v tài này Vi t Nam. M c dù có vài nghiên c ã ch ra t m quan tr ng, vai trò, l i i v i doanh nghi p, nh ng nghiên c u này ch d ng l i ích c a vi c th c hi c kh o sát th c tr ng gi xu t lu n v các nhân t n vi c th c hi n CSR. Bài vi t này nghiên c u các nhân t ng n vi c th c hi n trách nhi m xã h i c a các doanh nghi p nh và v a (DNNVV) Vi t Nam. K t qu nghiên c ình h i quy Binary Logistic cho th y trong 4 c ki nh (nhân l c, v n, th ch b t bu c t c và ki n th c v CSR) nhân t n vi c th c hi c và v n. K t qu này thì ch có 2 nhân t ng nh t v i k t qu nghiên c u c a Yeh, Chen và Wu (2014) [1] cho r ng “ngu n c nhân l n vi c th c hi n CSR c a các doanh nghi p ng ch ng khoán Taiwan. trên th T khóa: CSR; Doanh nghi p nh và v a; Vi t Nam. 1. GI I THI U Trong m t th gi i công ngh thông tin ngày càng phát tri ng toàn c u hóa, qu c t hóa tr thành m t t t y u khách quan, m i quan h gi a các n n kinh t ngày càng m t thi t và g n bó, ho i gi a các qu c gia ngày càng phát tri n m nh m thì s c nh tranh gi a các doanh nghi p c ng hóa m u mã s n ph m, nâng cao g ch ày càng gay ng hàng hóa làm bi n pháp c nh tranh h u hi giành l i th ng. Hi n nay, các công ty chú ý t i vi c c ng c hình nh, nâng cao uy tín, phát tri * u thông qua vi c xây d Tác gi liên h : Email: lanhnt@dlu.edu.vn c kinh doanh 120 T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H ng th c hi n t t trách nhi m xã h i doanh nghi p (CSR - Corporate Social Responsibility). Trên th gi i, khái ni ã c ti p c n t nh d u cu n sách “Trách nhi m xã h i c is i làm kinh doanh” (Bowen, 1953) [2], và có r t nhi u nghiên c u v trách nhi m xã h i. Thí d , nghiên c u m i quan h gi a CSR và thành qu c a ho ng ch ã nghiên c u, kh o sát giá ch ng khoán các công ty trên th Âu, nh ng công ty mà s ng ch ng khoán Châu ng CSR c a h c công b trên th Các nhà nghiên c u th y r ng có m i quan h tích c c gi a ho ch ng khoán c ng CSR và giá c kh o sát. ã nghiên c u m i quan h gi a CSR và thành qu kinh doanh c a các ngân hàng th y r ng các ho ng. , và h nh n ng v trách nhi m xã h i c ng tích c c n hi u qu kinh doanh c a h ã kh o sát 1000 nh r ng có m i quan h ch t ch gi a trách nhi m xã h i doanh nghi p và hi u qu tài chính c a công ty. Vi t Nam, c ã có các nghiên c c n vai trò và t m quan tr ng c a CSR trong doanh nghi p. Châu Th L Duyên, Hu th c hi n ki m tra m i quan h gi a CSR, lãnh K t qu nghiên c u cho th ãnh ng tích c ng tích c và làm rõ h các ho o và hi u qu tài i v i vi c th c hi n CSR c a doanh n l i ích kinh doanh và cu i cùng là l i ích kinh doanh n hi u qu tài chính. Nguy n Ng c Th chính c ã phân tích ã g i ý các b ng qu n tr nhân s v i vi c th c hi n CSR giúp các giá nhìn t ng quan v ã o và hi u qu tài chính doanh nghi p. c m i quan h gi a CSR, lãnh o s ng tích c c nghi ng Th c áp d ng nh c l ng ghép c nhân s có cái y CSR trong doanh nghi p. Tuy nhiên, trên th c t hi n nay, các doanh nghi p Vi ng xã h i tích c v quy n l tr các qu t thi ã có nhi u ho t gi m nghèo và b o c th c hi ng T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H 121 xuyên và còn ph thu c khá l n vào ti m l c kinh t và ý th c trách nhi m c a ch doanh nghi p. Hàng lo t các v vi c vi ph ng, xâm ph m l ng, vi ph m quy n l i tiêu dùng,… nghiêm tr b c xúc và m t lòng tin vào các doanh nghi nhân t ã và nc y câu h ng t ra n vi c th c hi n CSR c a các doanh nghi p vi t th c hi n nghiên c u: “Các nhân t i lao Vi t Nam?. Bài n vi c th c hi n trách nhi m xã h i doanh nghi p c a các doanh nghi p nh và v a Vi c c 2. LÝ THUY T 2.1. Khái ni m v trách nhi m xã h i doanh nghi p Có r t nhi nhìn nh nh ngh CSR. M i t ch c, công ty, chính ph i nh m và trình m riêng, ph thu c phát tri n c a mình. Keith Davis (1973) [8] cho r ng “CSR là s quan tâm và ph n ng c a doanh nghi p v i các v t ra ngoài vi c tho mãn nh ng yêu c u pháp lý, kinh t và công ngh ph m vi r t c các v khác mà xã h i tr c aH u ki i t khái ni m có kinh t doanh nghi p trong m i th c và nh ng l m nh c nh”. Khái ni m ng doanh nghi p th gi i vì phát tri n b n v ng – World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) cho th y rõ h n ch t c a trách nhi m xã h i doanh nghi p: “CSR là s cam k t c a doanh nghi p nh kinh t b n v ng thông qua nh ng ho ng nh m nâng cao ch ình h , cho c cách có l i cho c doanh nghi p c n i s ng c a ng và cho toàn xã h i theo phát tri n chung c a xã h i”1. 1 Nâng cao s c c nh tranh và phát tri n b n v ng thông qua vi c th c hi n Trách nhi m xã h i c a doanh nghi p”, n t i ngo i c a phòng th i và công nghi p Vi t Nam ngày 6/6/2011, http://vccinews.vn/news/3861/.html. 122 T P CHÍ KHOA H IH 2.2. T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H i v i vi c th c hi n trách nhi m xã h i c a doanh nghi p mc nc i di ng phái qu n tr ng phái qu n tr i di n”: i di n” là Milton Friedman (1970) [10]; ông cho r ng “doanh nghi p ch có m t trách nhi m duy nh t là t c lu a tr i nhu n, gia ng là c nh tranh trung th c và công b ng”. mc Nguy ng phái qu n tr ình Cung và L c (2008) [11] nh n th y nh i theo p lu n r ng: “B ã là m t ch th c a xã h i, s d ng ngu n l c c a xã h c n xã h t ho ng. Vì v y, doanh nghi p ph i có ý th c v nh ng ng s n xu t kinh doanh c a mình và có trách nhi m v i chính hành vi c a mình tr 2.3. ng tiêu c xã h i” Các cách ti p c i v i vi c th c hi n trách nhi m xã h i doanh nghi p Cách ti p c n theo th t Cách ti p c n này d a theo mô hình “kim t tháp” c a Carroll (1999). Mô hình này có tính toàn di nh t các l c s d ng r ng rãi nh t, th hi n rõ ràng nh t và bao quát c quan tâm c a trách nhi m xã h i doanh nghi p.Cách ti p c n này quan ni m r ng các ngh nh là không gi ng nhau và chúng c c hi n. Các ngh nghi p s là: (1) kinh t Ngh kinh t : t ng là nh Ngh theo th t ch m v c a doanh c, (4) t thi n. l i nhu n, nâng cao tính c nh tranh, hi u qu kinh u ki n tiên quy t. pháp lý: là m t ph n c a b n “cam k t” gi a doanh nghi p và xã h i. c có trách nhi m mã hoá nh ng quy t c, chu n m b n lu t. nh theo th t c, xã h i vào T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H c: là nh ng chu n m c, quy t c, giá tr Ngh c c th n lu t. Ngh v i m i doanh nghi p và nó ph thu c vào m l i có vai trò trung tâm v c là t nguy cam k t c a doanh nghi ng c a doanh nghi i c a xã h i, nh trình xã h i nó t ra ngoài s k c th c hi h c b ng cho h c sinh, sinh viên ình giao l i có hoàn c cho nh c xã h i công nh n i v i CSR. t thi n: là nh ng ho Ngh 123 ng quà i khuy t t i già neo c tr em m côi,… Cách ti p c n theo t m quan tr ng Cách ti p c n theo t m quan tr ng cho r ng th t khó có th tách riêng các ngh v do m i liên h gi a chúng và c các ngh th c hi , vì v y doanh nghi p c n th c hi p c n này, các ngh quan tr t m quan tr c nh ng ngh c n thi t, bao g m các ngh c chính th c và c n thi t; (3) các ngh y c coi là c chia thành ba nhóm theo n, g m nh ng ngh n t i thi u; (2) các ngh ng th kinh t và pháp lý kinh t , pháp lý và tiên phong, g m các ngh phát tri n, tiên phong và t nguy n. Cách ti p c th c hi n trách nhi m xã h i doanh nghi p. Tr n Th Minh Hoà và Nguy n Th H ng Ng c (2014) [12] cho r ng: “Cách ti p ng c a trách nhi m xã h i th hi n m i liên quan, s c ng l i c doanh nghi nghi nh ng tham gia trong vi c th c hi n trách nhi m xã h i ng tham gia bao g m: c s h u doanh i tác, khách hàng, c quan qu n lý, các hi p h i, các t ch c phi l i nhu n hay các t ch c qu c t ”. 124 T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H 3. U, MÔ HÌNH NGHIÊN C U VÀ M U NGHIÊN C U 3.1. u c th c hi nghiên c u th c nghi m. Nghiên c c: nghiên c c th c hi n b ng nh m nh n di n các nhân t làm nh n vi c th c hi n trách nhi m xã h i c a các doanh nghi p; Nghiên c u th c nghi n nghiên c u ng thông qua ph ng v n tr c ti p ho b ng câu h 3.2. và nm ng nghiên c u b ng phân tích d li u thu th c. Mô hình nghiên c u Nghiên c u s d ng mô hình nghiên c u c ki m ch ng các nhân t DNNVV ng c n tr n vi c th c hi n trách nhi m xã h i c a các Vi t Nam. Bên ngoài 1. Các th ch b t bu c t c External factors Các nhân t vi c th c hi n CSR c a các DNNVV n 2. Ki n th c v CSR Bên trong 3. V n Internal factors 4. Ngu n nhân l c Hình 1. Mô hình gi thuy t nghiên c u Các gi i thuy t nghiên c u c a mô hình H1: Các th ch b t bu c t n vi c th c hi n CSR H2: Ki n th c v H3 : V n vi c th c hi n CSR n vi c th c hi n CSR T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H H4: Ngu n nhân l 3.3. 125 n vi n CSR Thông tin m u nghiên c u c th c hi n kh o sát 207 các doanh nghi Nghiên c t; Tp. H a bàn Tp. c kh o sát có ngành ngh kinh doanh khác nhau, v ul m khác nhau. D li c mã hóa, nh p và làm s ch thông qua ph n m m SPSS 20 for Windows. 4. K T QU NGHIÊN C U B ng phân tích h i quy trên cho th y giá tr Sig. c a bi n “các th ch b t bu c t c” và “ki n th c v CSR” l t là 0.176 và 0.309 > 0.1 nên m i quan h gi a vi c th c hi n CSR và “các th ch b t bu c t u này có th không có ý ngh n lu n th c” và “ki n th c v CSR” c lý gi i r ng b i vì Vi t Nam hi n nay nh c th vi c th c hi n CSR, và các doanh nghi p Viêt c t m quan tr ng, l i ích c a vi c th c hi i v i doanh nghi p. B ng 1. K t qu h i quy nh phân Binary Logistic Variables in the Equation Nhân l c B S.E. Wald df Sig. .813 .600 .209 .206 15.080 8.457 1 1 .000 .004 Exp(B) 2.256 1.822 1.827 1 .176 1.283 1.036 52.109 1 1 .309 .000 1.203 4.281 V n Th ch b t bu c t .249 .184 Step 1a c Ki n th c v CSR .185 .182 1.454 .201 Constant a. Variable(s) entered on step 1: Nhân l c; V v CSR n; Th ch b t bu c t Giá tr Sig. c a bi n “nhân l c” và “v n” l m i liên h gi a bi n ph thu c CSR và các bi th ng kê v i m c tin c y trên 95% c; Ki n th c t là 0.000 và 0.004 < 0.05 nên c l p (nhân l c và v n) có ý ngh 126 T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H y, t k t qu nghiên c u, ta bác b gi thuy t: H1: Các th ch b t bu c t n n vi c th c hi n CSR. H2: Ki n th c v n vi c th c hi n CSR Và ch p nh n gi thuy t: H3: V n vi c th c hi n CSR H4: Ngu n nhân l n vi T b ng k t qu phân tích h n CSR ình h c vi Ln (Odds) = 1.396 + 0.741*nhân l c + 0.532*v n (1) 5. K T LU N T k t qu nghiên c trong 4 nhân t c ki ình h i quy Binary Logistic cho th y nh (nhân l c, v n, th ch b t bu c t th c v CSR) thì ch có 2 nhân t n vi c th c hi v n. Nhân t “nhân l c” là nhân t nhân t v n. K t qu này c c và ki n c và n vi c th c hi n CSR m ng nh t v i k t qu nghiên c u c a Yeh, Chen và Wu (2014) [10] cho r ng “thi u ngu n nhân l th c hi n CSR c a các doanh nghi p trên th n vi c ng ch ng khoán Taiwan. TÀI LI U THAM KH O [1]. Yeh, S. L., Chen, Y. S., Kao, Y. H., và Wu, S. S. (2014). Obstacle factors of corporate social responsibility implementation: empirical evidence from listed companies in Taiwan. North American Journal of Economics and Finance, 1-14. [2]. Bowen, H. R. (1953). Social responsibilities of the businessman. New York: Harper và Row. T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H 127 [3]. Chollet, P., và Cellier, A. (2011). The impact of corporate social responsibility rating announcements on European stock prices. In International conference of the French finance association (AFFI), May 11-13. [4]. Bihari, S., và Pradhan, C. S. (2011).CSR and Performance: The Story of Banks in India. Journal of Transactional Management, 16 (1), 20-35. [5]. Lin, C. H., Yang, H. L., và Liou, D. Y. (2009). The impact of corporate social responsibility on financial performance evidence frombusiness in Taiwan. Technology in Society, 31 (1), 56-63. [6]. Châu Th L Duyên và Hu ng Th . (2015). M i quan h gi a trách nghi m xã h i, lãnh o và hi u qu ng h p doanh nghi p khu v c thành ph C . T p chí Khoa h ng i h c C - Ph n D: Khoa h c Chính tr , Kinh t và Pháp lu t: 38, 75-82. [7]. Nguy n Ng c Th ng. (2010). G n qu n tr nhân s v i trách nhi m xã h i c a doanh nghi p. T p chí Khoa h và Kinh doanh 26, 232-238. [8]. Davis, K. (1973). The case for and against business assumption of social responsibilities. Acamdemy of Management Journal, 16, 312-322. [9]. Carroll, A. (1999). Corporate Social Responsibility - evonlusion of a definitinal construct. Business & Society, 38 (3), 268-295. [10]. Friedman, M. (1970). The social responsibility of business is to increase its profits. The New York Times Magazine, Sep 13, 1970. [11]. Nguy ình Cung và L c. (2008). Trách nhi m xã h i doanh nghi p –CSR: m t s v lý lu n và yêu v i m i trong qu n lý nhà n c i v i CSR Vi t Nam. T p chí Qu n lý kinh t , 23, 1-9. [12]. Tr n Th Minh Hoà và Nguy n Th H ng Ng c. (2014). Trách nhi m xã h i trong kinh doanh khách s n t i Vi t Nam Nghiên c ng h p t i các khách s n Sofitel Legend Metropole và Sofitel Plaza Hà N i. T p chí Khoa h h c Xã h -11. 128 T P CHÍ KHOA H IH T [CHUYÊN SAN KHOA H C XÃ H FACTORS AFFECTING CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY IMPLEMENTATION OF VIETNAMESE SMALL-MEDIUM ENTERPRISES Nguyen Thi Lanha*, Pham Thi Ngoc Trama a The Faculty of Economics and Business Administration, Dalat University, Lamdong, Vietnam *Corresponding author: lanhnt@dlu.edu.vn Article history Received: November 25th, 2015 Received in revised form: February 02nd, 2016 Accepted: March 16th, 2016 Abstract Corporate social responsibility is a new concept which has not been widely dicussed and studied in Vietnam. There are some studies which indicate the important roles and the benefits of CSR implementation and the positive relationship between CSR implementation and financial performance. However, these studies only give solutions for improving CSR implementation based on observation and professionals’ opinions. This study explores potential factors which affect CSR implementation in small-medium enterprises (SMEs) in Vietnam. This study tests four factors of human resources, capital, domestic regulation and knowledge of CSR by Binary Logistic. Human resources and capital are noted as main factors that affect the CSR implementation. Human resources have stronger affect than capital on CSR implementation. This results are also consistent with the result of Yeh, Chen and Wu (2014) [10], which indicates that human resources is the main factor affecting the CSR implementation of companies in the Taiwanese stock market. Keywords: CSR; Small-medium enterprises; Vietnam.