Vi so snh gia trit hc phng ng v trit hc phng Ty

Vi so snh gia trit hc phng ng v trit hc phng Ty

Sao gi lm sch c hc nh kinh dch, nho lo, tn t, o lo... th nh? Liu
hoi c qu c hay lm khng? Lun su sc v li Hegel - Mc dy c khi cn
t hn c lun Kinh Dch, Mnh T, Tn T y...
Bi ny mong cc bn chia s vi im khc bit v trit hc, trit l ng -
Ty, t quyt nh xem cn i kin thc sao cho hp l, hiu qu cho cuc
sng.
- Th nht, ta s phn bit u l ng, u l Ty.
- Th hai, ta so snh bi cnh x hi ra i, pt trit hc phng ng,
phng Ty
- Th ba, ta so snh i tng nghin cu ca trit hc ng, Ty
- Th t, ta so snh phng php nhn th ca 2 nn trit hc
- Th nm, nhng nhn xt v vn dng hai dng kin thc sao cho hp l
Phng ng: ch cc nc chu cc nn vn minh trn ba lu vc
sng ln: sng Nin, sng Hng, sng Hong H, ch yu l Ai Cp, rp, n v
Trung Hoa. Hu ht cc nn tn gio ln ca th gii u xut hin y.
Phng Ty: Phng Ty ch yu l cc nc Ty u nh Anh, Php, c,
, o, Ty Ban Nha... Ngy nay chng ta gp c M vo.
c im hai loi hnh c s x hi ng - Ty l tnh, n nh i nghch
vi ng, bin ng nhanh. Trit hc lng lo, mm do ca ng i li l trit
hc cht ch, thng nht thnh h thng ca Ty. Trit hc phng Ty i t gc
ln ngn (t th gii quan, v tr quan, bn th lun... t xy dng nhn sinh
quan con ngi;) trong khi trit hc phng ng i t ngn xung gc (t nhn
sinh quan, vn cch sng, li sng sau mi l v tr quan, bn th lun...).
l 2 nt chnh ca hai nn trit hc ng - Ty.
Nu nh phng Ty, trit hc c xy dng bi ch yu l cc nh khoa
hc, gn lin vi cc thnh tu khoa hc, c bit l khoa hc t nhin th
phng ng, trit hc gn vi nhng hin trit - nh tn gio, nh gio dc o
c, chnh tr-x hi.
Vy nn c im ch o l cc nh Trit hc phng Ty thin v gii
thch th gii theo nhiu cch cn mc ch chnh ca phng ng l ci to th
gii gm c: n nh x hi, gii thot cho con ngi v lm sao cho con ngi
ho ng vi thin nhin.
Ngun gc l do phng ng, thng tng kin trc ra i trc v thc
y d pht trin ca h tng c s, cn phng Ty h tng c s quyt nh
n thng tng kin trc.
V i tng nghin cu ca trit hc ng, Ty
 i tng ca trit hc phng Ty rt rng gm ton b t nhin, x hi, t
duy m gc l t nhin. N ng theo hng ly ngoi (ngoi con ngi) gii
thch trong (con ngi), ni chung xu hng ni tri l duy vt.
Trong khi phng ng ly x hi, c nhn lm gc l tm im nhn
xung quanh. Do i tng ca trit hc phng ng ch yu l x hi, chnh
tr, o c, tm linh v do vy xu hng l hng ni, ly trong gii thch
ngoi. a s trng phi thin v duy tm.
V phng php nhn thc ca 2 nn trit hc
Trit hc phng Ty ng v t duy duy l, phn tch m x cn phng
ng th ng v dng trc gic.
Ci mnh ca phng Ty l cho khoa hc, k thut v v sau l cng ngh
pht trin... v nhn thc lun hng n nhn thc ci chn l v hn cng.
Phng Ty i gn mi n chn l qua hng lot nhng tru tng, khi nim,
quy lut... ca tom th v tr, lin tip i t cp bn cht thp n mc bn
cht cao hn... cng do vy h c xu hng c lp ho , cch ly ho, lm mt i
tnh tng th.
Trit hc phng ng ngc li thng dng trc gic, tc l i thng n
s hiu bit, vo ci su thm bn cht ca s vt, hin tng. Trc gic gi c
ci tng th m t duy phn tch, m x t n. Nhng n c tim tng nhc
im l khng ph bin rng c. Trc gic mi ngi mi khc. V khng phi
lc no trc gic cng ng. Thc ra 2 bin php kt hp ln nhau, nhng y
ni v thin hng.
Trit hc phng Ty c xu hng tch ch th vi khch th nhn thc
cho khch quan cn trit hc phng ng li cho rng ngi nhn thc v i
tng nhn thc cng ho hp vo nhau (t cng trong 1 h quy chiu.) th nhn
thc s d dng.
Phng tin nhn thc ca trit hc phng Ty l khi nim, mnh , biu
thc lgc i tng m t r rng, thng nht hn th trong trit hc phng
ng li l n d, lin tng, hnh nh, ng ngn... khng b li gi v ngha
do khi nim che ph. Nhng im yu ca trit hc phng ng chnh l s a
ngha, nhp nhng khc bit khi qua cc phn tch khc nhau.
Trit hc phng ng bin i tun t thay i dn v lng, d thay i
bao nhiu vn gia ly phn gc phn li lm nn, khng ri xa gc c.
Trit hc phng Ty thay i theo hng nhy vt v cht, nn cng tin
ho cng phong ph hn, xa ri gc ban u. Thm ch c xu hng ci sau ph
nh hon ton ci giai on trc.
Trong php bin chng gii thch quy lut ca s vn ng - pht trin cng
c nt khc bit. Phng ng nghing v thng nht hay vn ng vng trn,
tun hon. Phng ty nghing v s u tranh v vn ng, pht trin theo hng
i ln.
 Mt nt na ca trit hc Ty - ng l theo thng k th trit hc phng
Ty thin v hng ngoi, ch ng, t duy l lun, u tranh sng cn, hiu
chin, cnh tranh, bnh trng, c th, phn tch, tri thc suy lun, khoa hc, t
duy c gii, ch nhiu n thc th...
Khuynh hng ni tri ca phng ng li l hng ni, b ng, trc gic
huyn b, ho hp, qun bnh ch ngha, thng nht, hp tc, gi gn, tp th, tng
hp, minh trit, tn gio, tm l, tm linh, t duy hu c, ch nhiu ti quan h...

ng () Ty (u)
Tinh thn - i ngi - Tnh lng Vt cht - My mc - Mnh m, quyt lit,
cm nhn cc mi quan h Sc ng, quan tm thc th c lp
Thin v tn gio, m thut, ngh
Thin v khoa hc cng ngh
thut
S dng tnh cm, quan tm o S dng tr tu, t tng, quan tm s vt/hin
c -- Con ngi, o hc tng -- V tr, hc thuyt
Dng trc gic, tng th vn loanh
Dng l tr, mt dn tng th, ngy cng
quanh nhng li c, b ngai phong ph, c th
Quan tm phn ngn: nhn sinh Quan tm phn gc: th gii quan, bn th
quan, cch sng, li sng lun, nhn thc lun
nh hng ti: gii thch/l lun v th gii,
nh hng ti: kinh nghim/hon
thc hnh k ngh, t do c nhn, cch mng
thin c nhn, n nh x hi
x hi

MC LC
LI CM N:..1
M U:...
2
NI
DUNG:...............................................................................................................5
Chng 1: Khi qut chung v trit hc phng ng v phng Ty.5
Chng 2: Nhng im khc nhau gia trit hc phng ng v trit hc
phng ng v phng Ty thi c i...9
2.1 Mi quan h gia con ngi v v tr....9
2.2.Mt x hi v mt sinh hc ca con ngi..................11
2.3 T tng nhn thc lun. 12
2.4 Cuc u tranh gia duy tm v duy vt...13
2.5 S u tranh gia bin chng v siu hnh..14
2.6 Cc bc pht rin nhy vt v cht.... 14
2.7 Vic c nhn nhn nh mt khoa hc c lp......15
2.8 Vic s dng h thng thut ng ...16
KT
LUN:.............................................................................................................18
TI LIU THAM KHO:.20

M U
1. L do chn ti:
Trit hc l mt h thng tri thc l lun chung nht ca con ngi v
th gii v bn than con ngi v v tr ca con ngi trong th gii .
Trit hc c mt vai tr ht sc to ln trong x hi.
Trc ht, trit hc t ra v gii quyt nhng vn th gii quan, l ton
b nhng quan im, quan nim ca con ngi v th gii xung qunnh, v
bn than con ngi, v cuc sng v v tr ca con ngi trong th gii .
Bn cnh , trit hc cn c chc nng phng phps lun, l h thng cc
quan dim, cc nguyn tc ch o con ngi, tm ti xy dng, la chn v
vn dng cc phng php trong nhn thc v thc tin.
Sau cng, tri thc khng nhng c vai tr to ln i vi khoa hc m cn i
vi vic rn luyn nng lc t duy ca con ngi.
Nh ng ghen tng ni: Mt dn tc mun ng trn nh cao ca
khoa hc th khng th khng c t duy l lun, v hon thin nng lc t
duy l lun th khng c mt cch no khc hn l nghim cu ton b trit
hc thi trc.
Bc i u tin ca lch s trit hc th gii l trit hc c i. Nhng
hc thuyt trit hc u tin trong lch s xut hin vo th k th XIII VI
trc cng nguyn. phng ng th hin r nt n , Trung Quc.
phng Ty, th hin r nt Hy Lp v La M c i.
Nghin cu v so snh s khc nhau gia trit hc phng ng v
trit hc phng Ty thi c i s cho ta mt ci nhn khi qut v bin
chng v nhngng gp c gi tr i vi tri thc nhn loi trong bui u
hnh thnh thc x hi. ng thi gio ta thu tm tri thc, tr tu ca mi
thi i lch s c kt tinh trong trit hc.

2
Thng qua nhng s khc nhau gia trit hc phng ng v trit hc
phng Ty thi c i s cho ta mt ci nhn ton din, ng n v ngha,
nh hng, nm c si dy lien h gia qu kh v hin ti. Bn cnh ,
gip trnh t tng cao trit hc phng ng, h thp trit hoc phng
Ty thi c i v ngc li.
Xut pht t nhng l do nu trn nn em chn ti: So snh s
khc nhau gia trit hc phng ng v trit hc phng Ty thi c
i lm ti cho bi tiu lun ca mnh.
2. Mc ch nghin cu ca ti:
- Lm r nhng c im ca hai nn trit hc phng ng v
phng Ty thi c i, t thy c nhng nt c sc ring ca mi nn
trit hc, chng b sung cho nhau v u ng gp vo s pht trin ca lch
s nhn loi.
- So snh s khc nhau gia hai nn trit hc, t c ci nhn khi
qut v bin chng v nhng ng gp c gi tr i vi tri thc nhn loi
trong nhng bui u hnh thnh thc x hi, gip chng t tng cao
nn trit hc ny, h thp nn trit hc kia.
3. Nhim v nghin cu:
- Nghin cu, phn tch cc c im ca trit hc phng ng v
trit hc phng Ty thi c i.
- Tm ra v so snh nhng im khc nhau cn bn gia hai nn trit
hc y.

4. i tng v phm vi nghin cu:

c im ca trit hc phng ng v trit hc phng Ty thi c
i.
5. Phng php nghin cu:
Phng php phn tch, tng hp, khi qut, so snh da trn lp
trng ca ch ngha duy vt bin chng v ch ngha duy vt lch s ca
trit hc Mc Lnin.

6. Gi thuyt khoa hc:

Nu so snh c s khc nhau gia trit hc phng ng v trit hc
phng Ty c i, ta s thy c mt tch cc, hn ch, mi quan h gia
trit hc phng ng v phng Ty, nh gi tho ng v tr ca chng
trong lch s trit hc. Qua , hnh thnh cho ta phng php lun v nhn
thc ng n khi nghin cu v lch s trit hc.

NI DUNG
CHNG I: Khi qut chung v trit hc phng ng v phng Ty.
Thi xa xa, con ngi mun khm ph v th gii v bn thn
mnh. Khi khoa hc cn cha pht trin v tr tu con ngi cn hn ch,
cng c nhn thc th gii ca h lc u l huyn thoi v thn thoi, tc
l gii tch cc hin tng t nhin bng cc yu t thn thoi. Nhng t khi
x hi chim hu n l ra i thay th x hi nguyn thy, s gii thch th
gii bng huyn thoi, thn thoi khng cn p ng nhu cu hiu bit ngy
cng cao ca con ngi. Mt cng c nhn thc mi ca loi ngi xut hin,
l trit hc.
Trit hc ra i vo khong th k VIII VI trc Cng nguyn gn
lin vi s ra i ca cc nn vn minh c i nh Trung Quc, n , Hy
Lp. l kt qu ca s tch bit gia lao ng tr c v lao ng chn tay,
cng vi s pht trin trnh cao (trnh h thng ho, khi qut ho,
tru tng ho) ca t duy nhn loi.
C rt nhiu quan nim khc nhau v trit hc. Trit theo ngha ch
Hn l tr - s hiu bit ca con ngi, l truy tm bn cht ca i tng
trong qu trnh nhn thc th gii. Trit theo ngha ting n l
Darshna, l s suy ngm con ng n chn l, l s hiu bit ni chung
Trit hc theo ting Hy Lp l Philosophya - s ham m hiu bit cng
vi s thng thi. Nh vy, d l Trung Quc, n hay Hy Lp, d
phng ng hay phng Ty, trit hc thi c i u c ngha l s hiu
bit chung, s nhn thc chung ca con ngi v th gii.
Do nghin cu nhng qui lut chung nht ca th gii nn trit hc vi
t cch l mt khoa hc cp ti nhiu vn . Trong nhng vn y, ni

ln vn c bn l mi quan h gia t duy v tn ti. Vn c bn ca

trit hc c hai mt. Mt th nht tr li cu hi gia t duy vi tn ti, gia
thc vi vt cht, gia tinh thn v t nhin th ci no c trc ci no c
sau; v ci no c vai tr quyt nh i vi ci no? Mt th hai tr li cu
hi con ngi c kh nng nhn thc c th gii hay khng?
Trong lch s trit hc, c rt nhiu quan im khc nhau, thm tr i
lp nhau khi gii quyt vn c bn ca trit hc. y chnh l tiu chun
phn bit lp trng t tng ca cc nh trit hc, hnh thnh nn cc trng
phi trit hc khc nhau. i su gii quyt vn c bn ca trit hc, cc
nh trit hc phng ng v phng Ty thi c i c nhiu quan im
khng ging nhau. iu ny mt phn to nn s khc bit gia trit hc
phng ng v phng Ty ni chung v thi c i ni ring.
D lch s trit hc l qu trnh hnh thnh, bin i, tc ng v nh
hng ln nhau gia cc tro lu, t tng trit hc nhng n c tnh quy
lut. S hnh thnh v pht trin trit hc c nhng c im chung nh sau:
Th nht, t tng trit hc l mt hnh thi thc x hi c hnh
thnh v pht trin trn c s kinh t - x hi trong mt giai on lch s x
hi nht nh l s phn nh ca tn ti x hi v chu s quy nh ca tn ti
x hi. Nh vy, s pht trin ca lch s trit hc gn lin vi iu kin t
nhin, kinh t - x hi, gn vi s bin i, thay th nhau gia cc ch x
hi iu ny hnh thnh nn tnh giai cp trong trit hc. T , to nn s
khc nhau gia cc tro lu, t tng trit hc, gia trit hc phng ng v
phng Ty.
Th hai, lch s trit hc l qu trnh thng nht v u tranh ca hai
trng phi trit hc duy vt v duy tm, hai phng php bin chng v siu
hnh.

Th ba, lch s trit hc lun gn b cht ch khng th tch ri vi cc

thnh tu khoa hc t nhin v khoa hc x hi cng vi cc thnh tu khoa
hc t nhin v khoa hc x hi cng s thm nhp tc ng, nh hng ln
nhau gia cc tro lu, t tng trit hc cng s tc ng ca cc hnh thi
thc x hi khc nh: Tn gio, chnh tr, ngh thut, vn ho,
Th t, chin tranh l mt tc nhn quan trng nh hng n s bin
i ca t tng trit hc.
* Tm li:
Trit hc l mt khoa hc bao gm h thng tri thc l lun chung nht
v th gii ca con ngi v v tr, vai tr ca con ngi trong th gii .
Trit hc l mt hnh thi thc x hi, phn nh tn ti x hi v chu s qui
nh ca tn ti x hi. ng thi, trit hc l mt yu t ca kin trc thng
tng, l s phn nh c s h tng, chu s qui nh ca c s h tng. y
cng l nt chung ca trit hc mi thi i cng nh trit hc phng ng
v trit hc phng Ty c i.
Tuy nhin, do iu kin t nhin, kinh t - x hi, vn ho, bi cnh
lch s, khc nhau nn trit hc phng ng v phng Ty c i c nhng
nt c th, ring bit, to nn thin hng ring ca n. Da vo phn khi
qut chung lm c s nn tng, s khc nhau gia trit hc phng ng v
trit hc phng Ty thi c i c phn tch c th mc tip theo.

CHNG II: Nhng im khc nhau gia trit hc phng ng v

trit hc phng Ty thi c i
2.1. Mi quan h gia con ngi v v tr
Nu nh trit hc phng Ty c i tch con ngi ra khi v tr, coi
con ngi l ch th cn th gii quan l khch th m con ngi cn nghin
cu, chinh phc th trit hc phng ng thi c i li nhn mnh mt
thng nht trong mi quan h gia con ngi v v tr.
Chng ta c th l gii cho s khc bit ny bi con ngi phng
ng sng gn gi, gn b vi thin nhin, c thin nhin u i, ngun
sng nng nghip di do, ho quyn con ngi vi thin nhin v vi v
tr. Chnh iu ny c khi qut thnh t tng thin nhn hp nht,
trong con ngi c xem nh l mt tiu v tr.
Hn th cc nn v minh ca phng ng ch yu c hnh thnh lu
vc cc con song. Nn vn minh n c hnh thnh trn lu vc song
n v song Hng, nn vn minh Trung Hoa c xy dng trn s hp lu
ca hai song Hong H v Trng Giang.
Do vy nn vn minh phng ng ch yu da trn s pht trin nng
nghip ca mt ch nh nc qun ch lp quyn.
Thin nhin hp nht l t tng xuyn sut nhiu trng phi, hc
thuyt Trung Quc. o gia cho rng; con ngi v v tr khng ngoi
nhau m cng ho hp, lien thong thnh mt khi.
Lo t ni: Ngi phng theo t, t phng theo tri, tri phng theo
o, o phng theo t nhin. Tri, t, ngi lin thong vi nhau bng mt
o.

Nhng iu ny nh hng su sc n nhn thc ca tng con

ngi v vn ho Trung Quc. C l v th m khoa hc t nhin v ch
ngha duy vt trong trit hc Trung Quc pht trin khng mnh.
Thin nhin hp nht li c th hin theo cch khc n .
Trong kinh thnh Va, ct ngha cc hin tng t nhin m con ngi
kng th l gii, ngi n xy dng h thng cc v thn. Thn linh v
con ngi c nhiu mi quan h vi nhau, c tnh cch nh nhau, cc v thn
cng mang tnh ngi. Trit hc n khng nh tnh hp nht ca con
ngi v v tr. Vn vt trong th gii ng nht th, con ngi v v tr c
chung bn cht.
Nh vy, trit hc phng ng ly con ngi m c bit l phng
din tm linh lm i tng ch yu nghin cu. Nhng trit hc ln thi
u xoay quanh nhng vn lien qian ti s phn, o c ca con
ngi.
Tri li, trit hc phng Ty thi c i li tch con ngi ra khoie v
tr, coi con ngi l ch th cn th gii khch quan l khch th m con
ngi cn nghin cu, chinh phc.
Vi t tng quan tm ti bn nguyn th gii th cc nh trit hc Hy
Lp c i gii thch s xut hin ca th gii khch quan theo nhiu cch
khc nhau. Cc nh duy vt gii thch bng s xut hin ca mt dng vt
cht c th nh: nc, la, khng kh
i din u tin l Talet, ng cho rng nc l yu t u tin, l bn nguyn
ca mi vt trong th gii. Mi vt u sinh ra t nc v khi ph huy, n
cng tr thnh nc.
i din th hai l Amximen, ng cho rng: khng kh v bn cht, l ngun
gc ca mi s vic, v n gi vai tr rt quan trng trong i sng.

10

i din th ba tip tc ng trn quan im duy vt l Heraclit, ng da

trn quan im ca duy vt gii quyt vn c s u tin ca th gii
t mt dng vt cht c th. Nhng ng cho rng mi vt sinh ra t la, l bn
nguyn ca th gii.
Cng c quan im cho rng: bn nguyn u tin ca th gii l nhng phn
nh b, siu cm gic, khng thy c qua t, nc, khng kh, la; chng
gi l mm sng,ht ging ca mun vt.
Tuy rng, trong trit hcphng ng nh n , Trung Quc cng
cha nhng tue tng trit hc duy vt s khai, cht phc v bn nghuyn ca
ht gii, nhng cc nh trit hc phng ng vn lun xem xt s pht sinh,
pht trin ca v tr, ca th gii khch quan trong s gn kt vi con ngi.
Ngc li, trit hc phng Ty li t trng tm nghin cu vo th gii,
vn con ngi c bn ti ch nhm mc ch gii thch th gii.
Do vy, vn bn th lun ca trit hc phng Ty c th hin rt
m nt, trong khi vn bn th lun ca trit hc phng ng li th hin
mt cch m nht hn.
2.2. Mt x hi v mt sinh vt ca con ngi.
Trong khi trit hc phng ng ch trng vo vic gii thch mi
quan h gia ngi vi ngi v i sng tm linh ca con ngi, hu nh rt
t quan tm ti mt sinh vt. Traid li, trit hc phng Ty c i li ch yu
quan tm ti kha cnh sinh vt, v ngun gc xut hin ca sinh vt, hu nh
t quan tm ti mt x hi ca con ngi.
Nhng mt hn ch ca hai nn trit hc c i ny sau c khc phc
bi trit hc Mac-Lnin.
`Trit hc Trung Quc c i khi nghin cu ly con ngi lm gc, ly
trit l nhn sinh lm ni dung. Theo Khng T, ci m con ngi nn bit v

11

c th bit l bn than con ngi. Yu mn con ngi,th phng con ngi l

bn phn ca con ngi. Cn theo Mnh T, bn tnh con ngi ta l thin,
n c th hin bn c: Nhn, ngha, l, tr.
Chng ta c th ni rng: trit hc y cao long nhn i, o c, v sc
mnh ca o c.
Cng cao o c nhung trit hc n c i li thng qua nhng t
tng gii thot con ngi.
Trong khi , trit hc phng Ty c i li t quan tm n sc mnh
o c, m ch yu quan tm nghin cu kha cnh sinh vt, ngun gc xut
hin ca con ngi.
Nh vy, cc nh trit hc phng ng c i nghing v nghin cu ni
tm, hng ni th cc nh trit hc phng Ty c i li i su vo phng
din l tr. Do vy phi thng xuyn trau di l tr, tip thu nhng quy lut
ca t nhin v quy lut ca con ngi.
2.3. V t tng nhn thc lun
Trong khi cc nh trit hc phng ng c i c nhng phng thc t
duy trit hc l nhn thc trc quan, trc gic, th cc nh trit hc phng
Ty c i li cao vai tr ca nhn thc l tnh, pht trin cc t tng
thnh l thuyt vi cc chng minh r rang, mch lc.
n c i, cc trng phi trit hc cao nhn thc trc gic, thuc
nghim tm linh khi nghin cu th gii, nhh phi Vaisesika, Lokayata, kinh
Uparishop..
Trung Quc c i, Lo T v Trang t cao t duy tru tng v coi
khinh nghin cu s vt hhin tng c th.
Cho d cc nh trit hc phng ng c i c s sang to phng thc
t duy trc quan, nhng do thiu lun chng v phn tch, li dng phng

12

php t duy gicc ng bng trc gic nn lm cho cc khi nim thiu
logic, khoa hc.
Tri li, cc nh trit hc phng Ty c i li khng t mnh vo
gia i tng suy nghim, m tch con ngi ra khi i tng nhn thc
m bo c tnh khch quan. Mc d vn c quan im nh Epiquga
nhng ng tha nhn tc ng ca vt cht vo cc gic quan ca con
ngi. Hu ht cc trit gia Hy Lp a ra quan im v nhn thc lun
ng n, l nhn thc mt qu trnh kinh nghim n nhn thc l tnh. V
th, logic hc c pht trin phng Ty c i.
2.4. Cuc u tranh gia duy tm v duy vt:
trit hc phng ng c i, cc tro l, hc thuyt thng an
xen yu t duy vt v duy tm. Chnh v th m cuc u tranh gia duy vt
v duy tm khng gay gt nh phng Ty.
Trung Quc c i vi trng phi nho gio m i din l Khng
T. Trong quan nim ca ng, bn cnh cc yu t duy tm l cc yu t duy
vt. ng a ra thuyt Thin mnh, v coi vic hiu bit mnh tri l mt
hiu bit tt yu cn c tr thnh mt con ngi hon thin. Song ng li
ph phn sung bi, m tn. Trong pht gio, s an xen gia yu t duy vt v
duy tm cng th hin rt r nt.
Cn Trit hc n c i, cc quan nim t nhin v cc v thn
dn m nht, thay vo l nhng nguyn l tru tng, duy nht, ti cao
c coi l ngun gc ca v tr, l thn sang to ti cao. Tuy nhin trong
thi k ny cng xut hin mt ln song u tranh chng li ch ngha duy
tm.
Khng nh phng ng, trit hc phng Ty c i li c nhng
cuc y tranh gay gt. y, mi nh trit hc, mi trng phi li c mt

13

kin ring bit v bn nguyn ca th gii, v mm mng ban u ca th

gii.
2.5. S u tranh gia bin chng v siu hnh:
Trong trit hc phng ng c i, yu t bn chng v siu hnh
cng tn ti vi nhsu, an xen nhau, khng c s u tranh gay gt. iu ny
tri ngc vi trit hc phng Ty c i.
Vi trit hc Trung Hoa c i, ta xem xt i din l Lo T. ng cho
rng tri khng phi cn c ca o m tri li, o c trc thn linh, hin
tng trong v tr ng gi l o thng. y, t tng bin chng c
th hin r nt. ng cng ch ra rng, bt c s vt no cng l th thng nht
ca hai mt i lp, va xung khc li va da vo nhau, v lien h, rang
buc bao hm ln nhau.
phng Ty, Hraclit l ngi c ng gp to ln trong lch s pht
trin bin chng. i lp vi ng l php bin chng ph nh ca trng
phi l vi ch ngha vn vt bt bin, khng sinh thnh, khng dit vong.
C nhiu quan im i lp nhau khau v khc nhau rt nhiu v th gii.
Quan im bin chng v th gii ca cc nh trit hc phng Ty c i c
ngha to ln i vi lch s trit hc. tuy nhin, n mi ch l quan im
mang tnh t pht.

2.6. Cc bc pht trin nhy vt v cht:

trit hc phng Ty, mi giai on lch s bn cnh nhng t tng
trit hc c, lun xut hin nhng trng phi trit hc mi vi quan im c
tnh pht trin nhy vt, tnh cch mng. Trong khi , trit hc phng ng
c i t c nhng bc nhy mang tnh cch mng.

14
Trit hc phng ng c pht trin nhng ch l s pht trin cc b,
i su vo tng chi tit, tng t tng trn c s ci c, c ci tin v phng
din no . iu th hin ch, nhng nh t tng giai on lch s
sau thng cho mnh l hc tr, l ngi k tc s nghip ca nhng nh sng
lp giai on trc.
Nhng t tnngr mi m h a rach l gii thch su hn hoc nhm
bo v nhng tng ca nhng v tin bi.
V vy giai on sau t thy nhng trng phi trit hc mi xut hin, iu
cho chng ta thy tnh bo th, tr tr, kim tin ca trit hc phng ng
c i.
Ngc li, phng Ty li c nhng trng phi trit hc mi, th
hin s t ph v t tng.
Hy Lp, trit hc i su v bn n vn con ngi, c bit v thuyt
nguyn t ca emocrit to ra bbc nhy vt v cht trong lch s trit
hc c i.
c im ny cn c th hin qua quan im mi ca Hraclit v nhn
thc lun ca Empedoclo.
Chnh nhng iu to ra nhng bc pht trin nhy vt v cht ca
trit hc phng Ty c i.
2.7. Vic c nhn nhn nh mt khoa hc c lp:
Nhng t tng trit hc phng ng c i t khi tn ti di dng
trit hc thun tu m thng c trnh by xen k hoc n du ng sau
nhng vn chnh tr, x hi, o c, tn gio, ngh thut
Ngc li, trit hc phng Ty c i l mt h thng cc t tng
c trnh by trc tip, r rang, trit hc c coi l mt khoa hc c lp.

15

Vi trit hc Trung Hoa thi c i, khng T th hin t tng trit

hc v con ngi, v x hi thong qua mt s chnh sch, bi hc v tr quc.
n , trit hc mang m mu sc tn gio, trit hc v tn gio lun ho
nhp vi nhau, rt kh phn bit r rang.
Trit hc phng Ty c i l mt h thng trit hc thun tu, ngay
t khi ra i cha ng cc khoa hc khc.
Xen ln trong cc hc thuyt Hy Lp c i l nhng nh lut ton hc, vt
l, hay thin vn hc. Vi cc nh trit hc in hnh nh Talet, Pitago,
Democrit..u l nhng nh khoa hc t nhin.
2.8. Vic s dng h thng thut ng ca trit hc :
Trong trit hc phng ng c i, thng dung chm ngn, ng
ngn, n ng c tnh hnh tng din t quan im, cng i su vo suy
ngh th cng thy s su sc ca trit hc phng ng c i.
Cn trit hc phng Ty c i th cc t tng trit hc c din
t, lp lun vi ngn ng v phong cch t duy mch lc, khoa hc, c tnh
h.
V bn th lun: Phng Ty dng thut ng: gii t nhin, bn
th, vt cht; cn phng ng li cng thi cc, o sc, hnh, vn
php, ni v bn cht ca v tr, c bit mi quan h gia con ngi
vi v tr, phng ng dng phm tr khch th - ch th, con ngi - t
nhin, vt cht thc, tn ti t duy, cn phng ng li dng Tm vt, nng
s, l kh, hnh - thn.
Ni v tnh cht, s bin i ca th gii: Phng Ty dng thut ng
bin chng, siu hnh, vn ng, dng im,, th phng ng dng bng
thut ng ng - tnh, bin dch, b thng, v ng

16

Khi din t v mi lin h ca cc s vt, hin tng trn th gii th

phng Ty dng thut ng lin h, quan h, quy lut, cn phng
ng dng thut ng o, l, mnh, thn C nhp iu l hi ho
m dng, cn v tr l tp hp khng l cc xon c.

17

KT LUN
Qua nghin cu v trnh by nh trn , ta thy rng gia hai nn
trit hc c nhng c im khc xa nhau, mi nn trit hc li c nhng
ny c sc ring, nhng chng li b sung cho nhau v u c nhng
ng gp to ln v lch s pht trin trit hc ca nhn loi.
phng ng, ta tm thy s su sc, v, tinh thn, o c,
tnh nhn o, mu sc i sng. Trong khi , tinh thn khoa hc ca
trit hc phng Ty c i li lm cho trit hc c tnh logic v tr thnh
khoa hc ca cc ngnh khoa hc.
S khc bit ny do nhiu nguyn nhn chi phi song nguyn nhn ch
yu chnh l s khc bit v iu kin t nhin v kinh t - x hi. Bi l trit
hc l mt hnh thi thc x hi va chu s qui nh ca tn ti x hi.
Vic nghin cu trit hc phng ng v trit hc phng Ty c i
c ngha ht sc to ln. Bi l, thng qua hot ng nghin cu trit hc,
chng ta thy c s pht trin lch s t tng trit hc ca nhn loi
thi c i, nm bt c qu trnh hnh thnh v pht trin ca nhng
phng php nhn thc khoa hc. T , cho ta bin php hu hiu nghin
cu, nh gi mt hc thuyt trit hc trong trit hc c i ni ring v trong
lch s trit hc ni chung, ng thi, gp phn hnh thnh v pht trin
phng thc t duy khoa hc.
Vic ch ra s khc nhau gia trit hc phng ng v phng Ty c
i gip ta c cch nh gi tho ng v tr hai nn trit hc ny trong lch
s. Trit hc phng ng c i ra i t rt sm v l ci ni ca trit hc
nhn loi. Trit hc phng Ty c i ra i mun hn nhng c mng
mng v ang ny n hu ht tt c cc loi th gii quan sau ny

18

(Ph.ngghen). Tuy nhin, c hai u tn ti nhng hn ch nht nh. iu

ny c khc phc dn trong nhng hc thuyt trit hc sau ny. V phi khi
trit hc Mc-lnin ra i th trit hc mi thc s l mt cng c nhn thc
v ci to th gii.

19
So snh trit hc phng ng v phng Ty

Trit hc l mt hnh thi thc x hi, l s phn nh tn ti ca x hi v

c bit s tn ti ny x hi phng ng khc hn vi phng Ty v c
iu kin t nhin, a l dn s m hn c l phng thc ca sn xut...

Trit hc l hnh thi thc x hi ra i t khi ch cng sn nguyn thu c

thay th bng ch chim hu n l. Nhng trit hc u tin trong lch s xut
hin vo khong th k VIII VI trc cng nguyn n c i, Trung quc
c i, Hy Lp v La M c i v cc nc khc.

Theo quan im ca mc xt trit hc l mt hnh thi thc x hi, l hc thuyt

v nhng nguyn tc chung nht ca tn ti v nhn thc v thi ca con ngi
i vi th gii, l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v
t duy. Nh vy trit hc l mt hnh thi thc x hi, l s phn nh tn ti ca
x hi v c bit s tn ti ny x hi phng ng khc hn vi phng Ty
v c iu kin t nhin, a l dn s m hn c l phng thc ca sn xut ca
phng ng l phng thc sn xut nh cn phng Ty l phng thc sn
xut ca t bn do vy m ci phn nh thc cng khc: vn ho phng ng
mang nng tnh cht cng ng cn phng Ty mang tnh c th.

S khc bit cn bn ca trit hc phng Ty v phng ng cn c th hin

c th nh sau:

Th nht l trit hc phng ng nhn mnh s thng nht trong mi quan h

gia con ngi v v tr vi cng thc thin a nhn l mt nguyn tc thin
nhn hp nht. C th l:

Trit hc Trung quc l nn trit hc c truyn thng lch s lu i nht, hnh

thnh cui thin nin k II u thin nin k I trc cng nguyn. l nhng kho
tng t tng phn nh lch s pht trin ca nhng quan im ca nhn dn Trung
hoa v t nhin, x hi v quan h con ngi vi th gii xung quanh, h coi con
ngi l tiu v tr trong h thng ln... tri t vi ta cng sinh, vn vt vi ta l
mt. Nh vy con ngi cng cha ng tt c nhng tnh cht, nhng iu huyn
b ca v tr bao la. T iu ny cho ta thy hnh thnh ra cc khuynh hng nh:
khuynh hng duy tm ca Mnh T th cho rng v tr, vn vt u tn ti trong
thc ch quan v trong nim o c Tri ph cho con ngi. ng a ra quan
im vn vt u c y trong ta. Ta t xt mnh m thnh thc, th c ci th
vui no ln hn na. ng dy mi ngi phi i tm chn l ngoi th gii khch
quan m ch cn suy xt trong tm, tn tm ca mnh m thi. Nh vy theo
ng ch cn tnh tm quay li vi chnh mnh th mi s vt u yn n, khng c
g vui th hn. Cn theo Thin Ung th cho rng: v tr trong lng ta, lng ta l v
tr. i vi khuynh hng duy vt th s - kinh dch th bit n cng ci tnh ca
con ngi th cng c th bit n ci tnh ca vn vt, tri t: tri c chn
phng, con ngi c chn khiu. phng ng khuynh hng duy vt cha r
rng i khi cn an xen vi duy tm, mc d n l kt qu ca qu trnh khi qut
nhng kinh nghim thc tin lu di ca nhn dn Trung hoa thi c i. Quan
im duy vt c th hin r hc thuyt m dng, tuy n cn mang tnh cht
trc quan, cht phc, ngy th v c nhng quan im duy tm, thn b v lch s
x hi nhng trng phi trit hc ny b l r khuynh hng duy vt v t
tng bin chng t pht ca mnh trong quan im v c cu v s vn ng,
bin ho ca s vt hin tng trong t nhin cng nh trong x hi.

n t tng trit hc n c i c hnh thnh t cui thin nin k II

u thin nin k I trc cng nguyn, bt ngun t th gii quan thn thoi, tn
gio, gii thch v tr bng biu tng cc v thn mang tnh cht t nhin, c
ngun gc t nhng hnh thc tn gio ti c ca nhn loi. n nguyn tc
thin nhin hp nht li c mu sc ring nh:

Xu hng chnh ca Upanishad lnhm bin h cho hc thuyt duy tm, tn gio
trong kinh Va v ci gi l tinh thn sng to ti cao sngto v chi phi th
gii ny. tr li cu hi ci g l thc ti cao nht, l cn nguyn ca tt c m
khi nhn thc c n, ngi ta s nhn thc c mi ci cn li v c th gii
thot c linh hn khi s lo u kh no ca i sng trn tc v rng buc ca
th gii ny l tinh thn v tr ti cao Brahman, l thc th duy nht, c trc
nht, tn ti vnh vin, bt dit, l ci t tt c th gii u ny sinh ra v nhp
v vi n sau khi cht. Tm li Brahman l tinh thn v tr, l ng sng to duy
nht, l i ng, i inh, l v tr xung quanh ci tn ti thc s, l khch th.

Cn Atman l tinh thn con ngi, l tiu ng, l ci c th m hnh ho, l ch th

v chng qua ch l linh hn v tr c tr trong con ngi m thi. Linh hn con
ngi (Atman) ch l s biu hin, l mt b phn ca tinh thn ti cao. V
Atman linh hn l ci tn ti trong th xc con ngi i sng trn tc, nn
thc con ngi lm tng rng linh hn, ci ng l ci khc vi linh hn v
tr, khc vi ngun sng khng c sinh, khng c dit vong ca v tr.

Vy nn kinh Va ni con ngi vi v tr bng cu khn, cng t bt chc ho

iu ca v tr bng l nghi, hnh l hnh thc bn ngoi. Cn kinh Upanishad
quay vo hng ni i t trong ra, ng nht c nhn vi v tr bng tri thc
thun tu kinh nghim.

i vi phng Ty li nhn mnh tch con ngi ra khi v tr, coi con ngi l
ch th, cha t nghin cu chinh phc v tr th gii khch quan. V cng
chnh t th gii khch quan khch nhau nn dn n hng nghin cu tip cn
cng khc nhau:

T th gii quan trit hc thin nhn hp nht l c s quyt nh nhiu c

im khc ca trit hc phng ng nh: ly con ngi lm i tng nghin
cu ch yu tnh cht hng ni; hay nh nghin cu th gii cng l lm r
con ngi v vn bn tho lun trong trit hc phng ng b m nht. Nhng
ngc li trit hc phng Ty li trng tm nghin cu vo th gii tnh cht
hng ngoi; cn vn con ngi ch c nghin cu gii thch th gii m
thi. Cho nn phng Ty bn m nt v bn th lun ca v tr.

Ci khc bit na l ngay trong vn con ngi phng ng cng quan nim
khc phng Ty:

Phng ng ngi ta t trng tm nghin cu mi quan h ngi vi ngi

v i sng tm linh, t quan tm n mt sinh vt ca con ngi, ch nghin cu
mt o c thin hay c theo lp trng ca giai cp trng tr cho nn nghin c
con ngi khng phi l gii phng con ngi m l cai tr con ngi, khng
thy quan h gia ngi vi ngi trong lao ng sn xut.

Phng Ty h li t quan tm n mt x hi ca con ngi, cao ci t nhin

mt sinh vt trong con ngi, ch gii phng con ngi v mt nhn thc,
khng ch n nguyn nhn kinh t x hi, ci gc gii phng con ngi.

Th hai, phng ng nhng t tng trit hc t khi tn ti di dng thun

tu m thng an xen vi cc hnh thi thc x hi khc. Ci n ly ci kia lm
ch da v iu kin tn ti v pht trin cho nn t c nhng trit gia vi nhng
tc phm trit hc c lp. V c nhng thi k ngi ta lm tng trit hc l
khoa hc ca khoa hc nh trit hc Trung hoa an xen vi chnh tr l lun, cn
trit hc n li an xen tn gio vi ngh thut. Ni chung phng ng th
trit hc thng n du ng sau cc khoa hc.

phng Ty ngay t thi k u trit hc l mt khoa hc hc c lp vi cc

mn khoa hc khc m cc khoa hc li thng n du ng sau trit hc. V thi
k Trung c l in hnh: khoa hc mun tn ti phi khoc o tn gio, phi t
bin mnh thnh mt b phn ca gio hi.

Th ba, Lch s trit hc phng ng t thy c nhng bc nhy vt v cht c

tnh vch ra cc thi im, m ch l s pht trin cc b, k tip xen k. n
, cng nh Trung quc cc trng phi c t thi c i vn gi nguyn tn gi
cho ti ngy nay (t th k VIII V trc cng nguyn n th k 19).

Ni dung c pht trin nhng ch l s pht trin cc b, thm bt hay i su vo

tng chi tit nh: Nho tin tn, Hn nho, Tng nho vn trn c s nhn l chnh
danh, nhng c ci bin v mt phng din no v nh L thi tin Tn l
cung knh, l php, vn ho, thi Hn bin thnh tam cng ng thng, i Tng
bin thnh ch L...

Cc nh trit hc cc thi i ch gii hn mnh trong khun kh ng h, bo v

quan im hay mt h thng no hon thin v pht trin n hn l vch ra
nhng sai lm v khng t ra mc ch to ra thc trit hc mi. Do vy n khng
mu thun vi cc hc thuyt c t nn mng t ban u, khng ph nh
nhau hon ton v dn n cuc u tranh trong cc trng phi khng gay gt v
cng khng trit t. C tnh trng chnh l do ch phong kin qu ko di v
bo th, kt cu kinh t, giai cp trong x hi an xen cng sinh bn nhau.

Ngc li phng Ty li c im khc bit. mi giai on, mi thi k, bn

cnh cc trng phi c li c nhng trng phi mi ra i c tnh cht vch thi
i nh thi c i bn cnh trng phi Talt, Hraclit... n mcrit ri thi i
khai sng Php, CNDV Anh, H lan, trit hc c in c... V hn na cuc
u tranh gia duy tm v duy vt mang tnh cht quyt lit, trit hn.

Th t, S phn chia trng phi trit hc cng khc:

phng ng an xen cc trng phi, yu t duy vt, duy tm bin chng, siu
hnh khng r nt. S phn chia ch xt v i th, cn i su vo nhng ni dung
c th thng l c mt duy tm c mt duy vt, s k l duy vt, hu k l nh
nguyn hay duy tm, th hin r th gii quan thiu nht qun, thiu trit ca
trit hc v phn k lch s trong cc x hi phng ng cng khng mch lc
nh phng Ty.

Ngc li trit hc phng Ty th s phn chia cc trng phi r nt hn v cc

hnh thc tn ti lch s rt r rng nh duy vt cht phc th s n duy vt siu
hnh ri n duy vt bin chng.

Th nm, H thng thut ng ca trit hc phng ng cung khc so vi trit

hc phng Ty 3 mng:

- V bn th lun: Phng Ty dng thut ng gii t nhin, bn th, vt

cht. Cn phng ng li dng thut ng thi cc o sc, hnh, vn php,...
hay ng hnh: Kim, Mc, Thu, Ho, Th... ni v bn cht ca v tr c bit
l khi bn v mi quan h gia con ngi v v tr th phng Ty dng phm tr
khch th ch th; con ngi vi t nhin, vt cht vi thc, tn ti v t duy.
Cn phng ng li dng Tm vt, nng s, l kh, hnh thn. Trong
hnh thn l nhng phm tr xut hin sm v dng nhiu nht.
- Ni v tnh cht, s bin di ca th gii: phng Ty dng thut ng bin
chng siu hnh, thuc tnh, vn ng, ng im nhng ly ci u tranh ci ng
l chnh. i vi phng ng dng thut ng ng tnh, bin dch, v thng,
thng cn, v ng v ly ci thng nht, ly ci tnh lm gc l v phng ng
trit hc c xy dng trn quan im v tr l mt, phi mang tnh nhp iu.

- Khi din t v mi lin h ca cc s vt, hin tng trn th gii th phng

Ty dng thut ng lin h, quan h quy lut. Cn phng ng dng thut
ng o l mnh thn, cng xut pht t th gii quan thin nhn hp nht
nn tt c phi mang tnh nhp iu, tnh quy lut, tnh son c ca v tr nh thi
cc n lng nghi... C nhp iu l hi ho m dng, cn v tr l tp hp
khng l cc xon c...

Th su, Tuy c hai dng trit hc phng ng v phng Ty u nhm gii

quyt vn c bn ca trit hc nhng phng Ty nghing nng v gii quyt
mt th nht cn mt th hai ch gii quyt nhng vn c lin quan. Ngc li
phng ng nng v gii quyt mt th hai cho nn dn n hai phng php t
duy khc nhau.

Phng Ty i t c th n khi qut cho nnl t duy tt nh t duy vt l

chnh xc nhng li khng gi c ci ngu nhin xut hin. Cn phng ng
i t khi qut n c th bng cc n d trit hc vi nhng cu cch ngn, ng
ngn nn khng chnh xc nhng li hiu cch no cng c, n gi c c ci
ngu nhin m ngy nay khoa hc gi l khoa hc hn mang d bo.(...).