BI GING 1 KHI QUT V KINH T VI M

I. Khi nim v kinh t hc:

Kinh t hc l mt mn khoa hc nghin cu cch thc x hi la chn trong vic s dng ngun
ti nguyn c gii hn nhm p ng nhu cu ngy cng cao ca con ngi.
Ti sao x hi li phi chn la? S d x hi phi chn la l do 2 mu thun i khng l
Ngun ti nguyn khan him v nhu cu l v hn.
Nh vy mu thun gia vic p ng nhu cu v hn ca con ngi trong iu kin ngun ti
nguyn khan him lm ny sinh mt lot cc vn c bn nh:
- Sn xut ci g? S lng bao nhiu?
- Sn xut nh th no? Cng ngh no nn c s dng sn xut
- Sn xut cho ai?
II. Phng php nghin cu
Cng nh cc mn khoa hc khc kinh t hc s dng phng php quan st, phn tch, din
dch, qui np, tng hp, m t cng s dng nhiu cng c ton hc nh th, biu v a ra
cc m hnh t n gin n phc tp.
Ngoi ra, phng php nghin cu c th ca mn kinh t hc l phng php tru tng ha.
Phng php tru tng ha l phng php tch mt hay mt s thuc tnh, mt s mi quan h
ra khi cc thuc tnh, cc mi quan h khc nhn thc vn .
Chng hn mun phn tch tc ng ca A ln B th phi ngm gi nh rng cc yu t khc
khng i.
III. Cc gi thit trong kinh t hc
Kinh t hc l mt mn khoa hc nghin cu hnh vi con ngi m bn cht ca con ngi rt
phc tp v vy khi nghin cu kinh t hc cc nh kinh t phi a ra cc gi thit nht nh:
Gi thit v con ngi kinh t: Con ngi kinh t l con ngi duy l, mi hnh ng u da v
l tr tnh li hi hn thit. Con ngi kinh t l con ngi khng c sai lm, h hnh ng
theo l tr m l tr l sng sut, khng sai lm.
Gi thit th hai l mi ngi hnh ng lm sao tha mn ti a nhu cu ca mnh trong gii
hn v kh nng ti chnh, gii hn v ti nguyn, v thi gian v nng lc.
IV. Kinh t hc thc chng v chun tc
Kinh t hc thc chng bn v nhng gii thch khch quan hay khoa hc s vn ng ca mt
s vt hay nn kinh t. Nhn nh thc chng mang tnh cht m t
V d: Tng lng s khuyn khch cng nhn lm vic chm ch hn
Kinh t hc chun tc cho ngh da trn nh gi c nhn v mt vn no . Hay ni cch
khc nhn nh chun tc c tnh cht khuyn ngh.
V d: Cc doanh nghip nn tng lng cho cng nhn
V. Kinh t hc vi m v kinh t hc v m

1
Kinh t hc vi m nghin cu v hnh vi cc tc nhn ring l nh hnh vi doanh nghip hay
ngi tiu dng.
Kinh t hc v m nghin cu nn kinh t trn gic tng th nh tc ng ca chi tiu chnh
ph, thu v chnh sch tin t n ton b nn kinh t nh th no? Cc bin phn tch trong
kinh t v m l GDP, GNP, Thu, Chi tiu chnh ph, Cung tin, cu tin
V. Cc m hnh kinh t
1. ng gii hn kh nng sn xut
Mc d nn kinh t trong thc t sn xut hng triu hng ha v dch v, nhng chng ta hy
tng tng ra mt nn kinh t ch sn xut ra hai loi hng ha l t v my tnh. Hai ngnh
ny s dng ton b nhn t sn xut ca nn kinh t.
ng gii hn kh nng sn xut l mt ng ch ra cc kt hp sn lng ti a m nn kinh
t c th sn xut, khi s dng ton b cc ngun lc ca mt nn kinh t.
Gi nh mt quc gia dnh ton b ngun lc ca n sn xut xe hi v my tnh. Nu n
khng sn xut xe hi th c th sn xut 1000 my tnh, nu tng s lng xe hi ln l 100 th
quc gia ny ch c th sn xut c 900 my tnh. Nu n khng sn xut ci my tnh no th
n c th sn xut c 500 xe hi. Di dy l gi nh v cc kt hp v my tnh v xe hi ti
a m quc gia ny c th sn xut.
V d: Kh nng sn xut ca mt nn kinh t

My tnh Xe hi
1000 0
9000 100
750 200
550 300
300 400
0 500

Hnh 1.1: ng gii hn kh nng sn xut

S lng my
tnh

A H
YA B A, B, C, D: l nhng phng n
sn xut hiu qu.
G
E, F: l nhng phng n sn
F xut khng hiu qu.
C ng
gii hn G, H: l nhng phng n sn
E kh nng xut khng th t ti.
sn xut

D
XD S lng xe
hi
2
ng gii hn kh nng sn xut lm v pha gc 0 do qui lut chi ph tng i tng ln - Chi
ph c hi ca nhng n v tng thm ca mt loi hng s tng ln khi x hi sn xut loi hng
nhiu thm na. V sao iu ny xy ra? Quy lut chi ph tng ln da trn thc t l cc
ngun lc c khuynh hng chuyn mn ha, v vy mt phn nng sut s b mt i khi cc
ngun lc c chuyn t nhng hot ng m h lm tng i tt sang nhng hot ng m
h c th lm khng tt bng.
Nn kinh t c th sn xut bt k kt hp sn lng no nm trn hoc trong ng gii hn kh
nng sn xut. Nhng im nm ngoi ng gii hn kh nng sn xut l khng th t c.
2 M hnh lu chuyn ca nn kinh t
Nn kinh t bao gm hng triu con ngi tham gia vo rt nhiu hot ng nh mua bn, lao
ng, thu cng nhn, sn xut v vv hiu c nn kinh t hot ng nh th no, chng
ta s dng m hnh lu chuyn ca nn kinh t di hnh thc tng qut cch thc t chc ca
mt nn kinh t v phng thc tc ng qua li gia nhng ngi tham gia vo qu trnh kinh
t.
Gi nh nn kinh t c hai nhm ngi l h gia nh v doanh nghip.Cc doanh nghip s
dng nhng u vo nh lao ng, t ai v t bn sn xut ra hng ha v dch v. v bn
chng cho h gia nh. V pha h gia nh nhn c thu nhp t yu t sn xut mua hng
ha do cc doanh nghip sn xut ra.
Hnh 1.2: S chu chuyn n gin trong nn kinh t

Th trng
Cu HH v DV Cung HH v
hng ha & dch v
DV
chi tiu Doanh
thu

H Nh
gia sn
nh xut
Thu
nhp
chi ph
cho ytsx Cu v ytsx
Cung v Th trng
ytsx
cc yu t sn xut

3
 BI GING 2 - CU, CUNG V TH TRNG

Trong nn kinh t th trng, a s cc quyt nh v gi c v sn lng c xc nh trong th

trng thng qua cc lc lng cung v cu. Chng ny gii thiu l thuyt cung v cu. N
nghin cu hnh vi ca ngi bn v hnh vi ca ngi mua, cng nh s tng tc gia h
trong th trng cnh tranh. N ch ra cch thc quyt nh gi c ca cung v cu trong nn kinh
t th trng, cng nh gi c n lt n li phn b cc ngun lc khan him ca x hi nh
th no.
Lu : Trong ni dung chng ny gi nh th trng l th trng cnh tranh hon ho vi 2
c tnh quan trng:
- Nhiu ngi mua v nhiu ngi bn n mc mi ngi ch c th nh hng khng ng k
n gi trn th trng. Hay ni cch khc ngi mua v ngi bn u l ngi chp nhn gi.
- Sn phm l ging nhau hay ni cch khc cc sn phm c th thay th ng thi cho nhau.
I. Cu (Demand _D)
1. Cu c nhn
1.1 Khi nim: Lng cu c nhn (Quantity of Demand) ca mt hng ha l s lng hng
ha m 1 c nhn mun mua v c kh nng mua ti mt mc gi nht nh. V d: S lng tht
heo m mt ngi tiu dng mua trong 1 thng l lng cu c nhn v tht heo. Gi tt l Qd.
Lng cu ca mt sn phm ph thuc vo gi c chnh n, thu nhp, s thch ca ngi tiu
dng, gi cc hng ha thay th v hng b sung, k vng v gi trong tng lai... C th hin
hm cu di dng hm s
Qd = Qd (Gi, Thu nhp, S thch hay Th hiu, Gi hng thay th v hng b sung)
1.2 Lut cu: Khi gi (P) mt hng ha tng, lng cu (Qd) hng ha gim v khi gi 1 hng
ha gim, lng cu hng ha tng, gi nh cc yu t khc khng thay i.
Mt cch d dng vit quy lut cu l: Khi P ==> Qd v khi P ==> Qd gi nh cc
yu t khc khng i. Biu din trn th ng cu th hin mi quan h gia gi v lng l
mt ng dc xung.
1. 3 Cc yu t lm dch chuyn ng cu
1.3.1 Thay i trong thu nhp (I- Income).
Hng ha thng thng: Thu nhp tng cu ca hng ha thng thng tng ng cu dch
phi. V ngc li, thu nhp gim cu hng ha thng thng gim, ng cu dch tri.
Hng ha th cp: Thu nhp tng cu ca hng ha th cp gim ng cu dch chuyn sang
tri. V ngc li, thu nhp gim cu hng ha th cp tng, ng cu dch phi.
Hng thng thng l hng ha c nh ngha l khi thu nhp tng, ngi tiu dng s dng
hng ha nhiu hn v d nh nc gii kht, bia. Hng thng thng bao gm hng xa x v
hng thit yu. Hng th cp c th k n nh du hi, tivi en trng, m heoNhng mt hng
ny c c im l khi thu nhp tng lng tiu th gim.
1.3.2 Thay i s thch hay th hiu (Taste T)

4
Khi mi ngi tr ln thch 1 hng ha no , cu ca hng ha tng ng cu dch phi v
ngc li, khi mt hng ha tr nn km a thch th cu i vi hng ha s gim v ng
cu dch tri.
1.3.3 Hng thay th: Hai hng ha thay th l hai hng ha tng t nhau, c s dng thay th
cho nhau. V d nh Pepsi v Coca cola, Tht b v tht heo, c v g
S tng gi ca mt mt hng lm tng cu i vi hng ha thay th cho n, khin cho ng
cu ca hng thay th cho n dch phi. V ngc li.
V d: Khi gi ca x bng OMO tng s khin cho cu v x bng Tide tng v ngc li.
1.3.4 Hng b sung: Hai hng ha b sung cho nhau l hai hng ha s dng ng thi vi nhau
nh gas v bp gas, a DVD v u DVD.
S tng gi ca mt mt hng lm gim cu i vi hng ha b sung cho n, khin cho ng
cu ca hng thay th cho n dch tri. V ngc li.
V d: Khi gi ca hng bp Gas tng s khin cho cu ca gas gim v ngc li.
Lu sinh vin cn phn bit di chuyn v dch chuyn, s thay i cu v lng cu
Thay i lng cu l s di chuyn dc theo ng cu do s thay i gi ca chnh hng ha
trong iu kin cc yu t khc khng i
Thay i cu - S dch chuyn ng cu do thay i yu t khc (nh thu nhp, gi hng ha c
lin quan, s thch).
Hnh 2.1: Di chuyn trn ng cu Hnh 2.2: Dch chuyn ng cu
P P

A Di chuyn hay Dch chuyn

PA trt dc PA ng cu

B PB
PB D
D

QA QA QB QB QD
QA QB QD

2. Cu th trng v cu c nhn
Cu th trng: l tng cu c nhn v mt hng ha hay dch v c th. Cu th trng c
hnh thnh t cu c nhn, nn n ph thuc vo tt c cc yu t quyt nh lng cu ca
nhng ngi mua c bit. Ngoi ra n ph thuc vo s lng ngi mua. S ngi mua tng,
cu th trng tng v ngc li
Hm cu th trng c vit Qd = F (Gi, Thu nhp, S thch hay Th hiu, Gi mt hng thay
th v mt hng b sung, s ngi mua)
II. Cung (Supply - S)
1. Lng cung c nhn

5
1. 1 Khi nim: Lng cung l s lng ca mt mt hng m 1 cng ty mun sn xut ti mi
mc gi trong mt n v thi gian. V d: s lng tht heo m nh sn xut s sn xut mi
thng l lng cung k hiu l Qs. Lng cung ca hng ha ph thuc vo gi ca chnh yu t
, gi ca yu t sn xut, cng ngh, thi tit....
Hm cung thng c biu din l: Qs = F(Gi, Gi yu t sn xut, Cng ngh,)
1.2 Lut cung: Khi gi mt hng tng (P), s lng cung ca mt hng tng (Qs) v khi gi mt
hng gim (P), s lng cung ca mt hng gim (Qs), trong iu kin cc yu t khc khng
i.
Mt cch d dng vit quy lut cung l: Khi P==>Qs v khi P ==> Qs trong iu kin
cc yu t khc khng i
Cng nh c s khc nhau gia thay i s lng cu v thay i cu, ta c th phn bit gia
thay i s lng cung v thay i cung.
Phn bit s di chuyn v dch chuyn, s thay i lng cung v thay i cung
Thay i lng cung - S di chuyn dc theo ng cung do thay i gi ca chnh mt hng
trong iu kin cc yu t khc khng i.
Thay i cung - S dch chuyn ng cung do thay i yu t khc nh chi ph sn xut, cng
nghch khng phi gi ca mt hng .

Hnh 2.4: Di chuyn trn ng cung Hnh 2.4: Dch chuyn ng cung
P S
P
S S
A PA
PA

B
PB PB

QB QA QS
QA QA QB QB QS

1.3 Cc yu t lm dch chuyn ng cung

1.3.1 Gi ca yu t u vo gim hay chi ph sn xut gim s thc y nh sn xut sn xut
nhiu hn trc ti mi mc gi khin cho cung tng, cung tng biu din trn th ng cung
dch chuyn sang phi. Ngc li, gi ca yu t u vo tng th cung gim ng cung dch
tri hay ln trn.
1.3.2 Tin b trong sn xut ca mt ngnh hay sn phm dch v no s kin cho tng cung
ca sn phm, ng cung dch phi.
1.3.3. Thu (T): Thu nh vo nh sn xut tng, nh sn xut s phn ng li bng cch gim
cung, khin cho ng cung dch tri hay dch ln trn.
1.3.4. Nhng qui nh cht ch hn v mi trng s khin cho cung gim, ng cung dch tri.

6
 2. Cung th trng v cung c nhn
Khi nim: Cung th trng l tng cc lng cung ca tt c ngi bn. Cung th trng ph
thuc vo tt c cc yu t tc ng vo mc cung ca nhng ngi bn c bit. Ngoi ra n cn
ph thuc vo s ngi bn. S ngi bn tng, cung th trng tng v ngc li
Hm cung th trng: Qs = Qs (Gi, Ga yu t sn xut, Cng ngh, s ngi bn)
III. S cn bng cung v cu
1. Trng thi cn bng
Hai lc lng cung v cu quyt nh gi c v sn lng cn bng. Gi v sn lng cn bng
chnh l giao im ca ng cung v ng cu. Nu mc gi ln hn mc gi cn bng th trn
th trng xut hin tnh trng d tha do gi s gim. Ngc li, gi nh hn mc gi cn
bng th trn th trng xut hin tnh trng thiu ht do gi s tng.

P S

D tha
QS > QD

Gi cn bng Po E im cn bng

Thiu ht
QS < QD D

Lng cn bng Qo= QD = QS Q

2. S thay i trng thi cn bng

Cu tng : D ==> Po v Qo
Cu gim: D ==> Po v Qo
Cung tng : S ==> Po v Qo
Cung gim: S ==> Po v Qo
Sinh vin t xc nh kt qu cn bng khi
Cu tng, cung tng
Cu tng, cung gim
Cu gim cung tng
Cu tng cung gim.
Sinh vin cn c: Cung v Cu - Cch tip cn ton hc
Gi s ng cung v cu l nhng ng thng, cc hm s c th vit di dng:
Cung: Qs = d + cP Cu: Qd = b + aP Cn bng: Qs = Qd Trong c>0, v a<0.
7
 c =Qs/P v a = Qd/P
Bi tp:
1. Th trng bnh pizza c biu cung v biu cu nh sau

Gi c Lng cung Lng cu

(ngn ng)
5 10 40
6 20 35
7 30 30
8 40 25
9 50 20
a. V th hm cung v hm cu v bnh pizza
b. Xc nh phng trnh hm cung v phng trnh hm cu v bnh pizza
c. Xc nh gi v lng cn bng
2.Cho Hm s cu v hm s cung th trng ca 1 mt hng lng thc c dng sau: QD = 80
10P v QS = 20P 40. Tnh gi cn bng v s lng cn bng.
3. S gia tng cu v v ghi lm tng lng cu v v ghi, nhng khng lm thay i lng
cung Nhn nh ny ng hay sai hy gii thch.
4. Trong nhng nm 1990, tin b cng ngh lm gim chi ph ca chip my tnh. Theo bn iu
ny nh hng n th trng my tnh nh th no? Ti phn mm my tnh?

8
 BI GING 3: H S CO GIN V NG DNG
I. H s co gin ca cu
Cc phn tch chng trc, ngi tiu dng quyt nh mua s lng hng ha tng khi gi ca
chnh n thp hn, thu nhp ca h cao hn (khng k n hng ha cp thp), gi ca hng ha
thay th cao hn, hoc gi hng ha b sung thp hn. Phn tch ny ch mang tnh cht nh
tnh. Ngha l chng ta mi phn tch v hng thay i ca lng cu, ch cha phn tch c th
v qui m thay i ca lng cu. tnh ton qui m thay i ca lng cu trc nhng thay
i ca cc yu t quyt nh n, nh kinh t s dng khi nim h s co gin.
1. H s co gin ca cu theo gi
1.1 Khi nim
Lut cu ni rng s gim gi ca mt hng ha lm tng lng cu v n. H s co gin ca cu
theo gi phn nh mc phn ng ca lng cu trc s thay i ca gi. N l phn trm
thay i trong lng cu trn phn trm thay i ca gi.
Cng thc tnh
phan tram thay oi cua lng cau
H s co gin ca cu =
phan tram thay oi cua gia
Gi s gi ca 1 ly kem tng 10% lm cho lng cu v kem gim 30%. H s co gin ca cu
theo gi l 30% / 10% = 3. H s co gin bng 3 cho chng ta bit rng s thay i ca lng
cu ln gp 3 ln s thay i ca gi c hay khi gi thay i l 1% th lng cu thay i l 3%.
Ta ni cu co gin nhiu theo gi.
Gi s gi 1 ly kem tng 10% lm cho lng cu v kem gim i 5%. H s co gin ca cu theo
gi l 5% / 10%= 0.5. Ta ni cu co gin t theo gi.
Trong trng hp c bit, gi 1 ly kem tng 10% khin cho lng cu v kem gim 10%. H s
co gin ca cu theo gi 1.Ta ni cu co gin n v.
Lu khi tnh h s co gin
1. H s co gin ca cu theo gi bao gi cng l s m bi quan h nghch bin gia gi v
lng cu theo nh lut cu ch ra. Tuy nhin, tnh ton trn ch ly gi tr tuyt i ca phn
trm thay i lng cu v phn trm thay i ca gi. Qui c khi vit h s co gin ca cu
theo gi l mt s dng th ngi c t hiu l khi ngi vit ang ni ti tr tuyt i ca
h s co gin.
2. Cc nh kinh t thng s dng phng php trung im tnh ton h s co gin. Phng
php trung im tnh phn trm thay i bng cch chia mc thay i cho gi tr trung bnh gia
mc u v mc cui.
(Q2 Q1 ) /(Q2 Q1 ) / 2
H s co gin ca cu =
( P2 P1 ) /( P2 P1 ) / 2
V d: Ti A gi = 4 la, Lng = 90.Ti B gi = 5 la Lng = 80

Tnh h s co gin theo gi trong khang AB?

(80 90) /(90 80) / 2

H s co gin ca cu theo gi = 0.529
(5 4) /(5 4) / 2

9
i khi ngi vit c th vit h s co gin ca cu theo gi = 0.529 ch khng phi l -0.529.

1.2 Cc dng ng cu
Cu hon ton khng co gin: h s co gin = 0
Cu co gin t: H s co gin nh hn 1
Cu co gin n v: H s co gin = 1
Cu co gin: H s co gin ln hn 1
Cu hon ton co gin: H s co gin =

1.3 H s co gin dc theo ng cu tuyn tnh

Mc d ng cu tuyn tnh c dc khng i nhng h s co gin ca n li thay i. Dc

ln trn theo ng cu tuyn tnh h s co gin tng dn v gi tr tuyt i.

1.4 Tng doanh thu v h s co gin

Tng doanh thu c tnh bng gi nhn vi s lng hng ha bn ra. K hiu tng doanh thu l
TR ta c TR = PxQ.
Tng doanh thu thay i nh th no khi gi tng? Cu tr li ph thuc vo h s co gin ca
cu theo gi. Nu cu co gin t theo gi th s gia tng gi c lm tng doanh thu tng. Chng ta
s nhn c kt qu ngc li nu cu co gin nhiu. Gi tng trong tnh hung ny s lm gim
tng doanh thu.
Gii thch bng li: Trong trng hp cu co gin t theo gi th tng gi s dn n sn lng
gim nhng phn trm gim ca sn lng nh hn phn trm tng ca gi dn n tng doanh
thu tng. Hay ni cch khc tc ng ca tng gi ln hn tc ng ca sn lng gim dn n
tng doanh thu tng.
Trong trng hp cu co gin nhiu theo gi th phn trm gim ca sn lng nhiu hn phn
trm tng ca gi. iu ny khin cho tng doanh thu gim.
Gii thch bng i s: Mi quan h gia P v TR.
TR = P.Q .
TR= P.(b+aP) V Qd = b+aP
Ly o hm ca 2 v theo bin s P ta c
TRP= b + 2aP (V Qd = b+aP b = Qd-aP)
= Qd-aP+2aP= Qd/Qd (Qd + aP) (nhn v chia t v mu cho Qd)
= Qd( 1+Ed).
V Ed <0 do TRP = Qd (1-Ed)
Nu Ed<1 Ta c TRP >0 => TR v P ng bin
Nu Ed>1 Ta c TRP <0 => TR v P nghch bin

10
Sinh vin tham kho bi nghin cu tnh hung: nh gi v vo tham quan vin bo tng (trang
115 Nguyn l kinh t hc tp 1 ca Gregory Mankiw sch dch ca khoa kinh t hc, i
hc kinh t quc dn Nh xut bn thng k.
1.5 Cc nhn t nh hng n h s co gin ca cu theo gi
1.5.1 Tnh thay th ca sn phm: Nhng hng ha c nhiu hng ha thay th gn gi thng c
cu co gin nhiu hn v ngi mua rt d dng chuyn t vic s dng chng sang s dng hng
ha khc.
1.5.2 Thi gian. Hng ha thng c cu co gin hn trong khong thi gian di hn. Hng ha
lu bn th cu trong ngn hn li co gin nhiu hn trong di hn.
V d xng co gin t trong ngn hn nhng li co gin nhiu hn trong di hn bi v khi gi
xng tng tm thi ngi tiu dng t khi thay i hnh vi tiu dng ca mnh. Nhng khi gi
tng di hn ngi tiu dng c th thay i hnh vi bng cch chuyn sang phng tin giao
thng khc hay mua xe tiu tn t nguyn vt liu hn.
1.5.3 T phn chi tiu ca sn phm trong thu nhp: nu chi tiu ca sn phm chim rt t trong
tng thu nhp th sn phm s t co gin vi gi.
V d nh mui n ni chung chim t trng t trong thu nhp s co gin t bi v nu gi mui
tng gp i th lng tiu dng mui chc chn s thay i khng ng k, ngc li i vi sn
phm nh my git, t lnh ngi tiu dng s phn ng ng k khi gi tng ln hay ni cch
khc n c cu co gin nhiu theo gi nhiu hn.
1.5.4 Hng thit yu v hng xa x: hng ha thit yu thng c cu t co gin vi gi, cn hng
xa x c cu co gin nhiu.
1.5.5 Xc nh phm vi th trng: Nhng th trng c phm vi hp thng c cu co gin nhiu
hn so vi th trng c phm vi rng.
V d: kem nh rng ni chung, mt mt hng rng, c cu t co gin v khng c hng ha thay
th gn gi. Kem nh rng ca mt nhn hng c th nh Colgate chng hn c cu co gin theo
gi mnh hn v c rt nhiu hng ha thay th cho n nh P/S, Close up...
2. Cc loi h s co gin khc ca cu
2.1 co gin ca cu theo thu nhp
2.1.1 Khi nim: co gin ca cu theo thu nhp o lng s nhy cm ca ngi tiu dng
biu hin qua s thay i ca lng cu khi thu nhp thay i. H s co gin ca cu l phn trm
thay i ca lng cu chia cho phn trm thay i ca thu nhp.
2.1.2 Cng thc tnh:
phan tram thay oi cua lng cau
co gin ca cu theo thu nhp =
phan tram thay oi cua thu nhap
Trong bi ging 2, ta thy rng phn ln hng ha l hng ha thng thng nn thu nhp cao
th lng cu cng cao. Do , i vi hu ht hng ha co gin ca cu theo thu nhp l mt
s dng v lng cu v lng thu nhp thay i cng chiu.
Mt s hng ha c gi l hng cp thp nh m heo, tivi en trng. Khi thu nhp cao hn lm
cho lng cu tiu th hng ha t hn. Do h s co gin ca cu theo thu nhp i vi
hng cp thp l mt s nh hn 0.

11
Trong nhng sn phm thng thng hng ha xa x c h s co gin ca cu theo thu nhp ln
hn 1. Hng thit yu c h s co gin ca cu theo thu nhp nh hn 1.
ngha kinh t: N cho thy khi thu nhp tng ln nh hng n lng cu v hng ha sn
phm nh th no. V d: Bn l ngi sn xut xe p (xe p c cho l sn phm cp thp),
cu v xe p tng hay gim khi thu nhp dn c tng 10%.
2.2 H s co gin cho ca cu theo gi
2.2.1 Khi nim: co gin cho ca cu theo gi o lng s nhy cm ca ngi tiu dng,
biu hin qua s thay i ca lng cu mt mt hng khi gi ca mt hng lin quan vi n
thay i.
2.2.2 Cng thc tnh
phan tram thay oi lng cau ve hang hoa 1
H s co gin cho ca cu theo gi =
phan tram thay oi cua gia hang hoa 2
Khi hai mt hng l thay th nhau, h s co gin cho ca cu c gi tr dng.
Hai mt hng l b sung ln nhau th h s co gin cho ca cu c gi tr m.
ngha kinh t: Trong thc t, h s co gin cho c ngha kh quan trng i vi 1 ch doanh
nghip. N cho thy mc nhy cm ca cu sn phm ca h trc chin lc gi c ca
doanh nghip cnh tranh vi n.
II. co gin ca cung theo gi (Es)
1. Khi nim: o lng s nhy cm ca ngi sn xut, biu hin qua s thay i ca lng
hng ha cung ng khi gi thay i. co gin ca cung theo gi l phn trm thay i ca
lng cung chia cho phn trm thay i ca gi.
Cng thc tnh
phan tram thay oi cua lng cung
H s co gin ca cung theo gi =
phan tram thay oi cua gia
Gi s gi tht g tng t 30.000 ng/kg ln n 40.000 ng/1kg lm tng lng g ca nh sn
xut t 6000 kg ln 7.000 kg. p dng phng php trung im ta tnh c phn trm thay i
ca gi v lng cung nh sau:
Phn trm thay i ca gi = (40.000 30.000)/(40.000+30.000)/2 = 28.5%

Phn trm thay i ca lng cung = (7.000 6.000)/(7.000+6.000)/2=15.4%

Trong trng hp ny h s co gin ca cung l 15.4%/28.5%=0.54

2. Cc dng ng cung khc nhau

Trng hp 1: cung hon ton khng co gin Es = 0
Trng hp 2: Cung co gin t Es <1
Trng hp 3: Cung co gin n v Es = 1
Trng hp 4: Cung co gin nhiu Es>1
Trng hp 5: Cung co gin hon ton Es =

12
III. ng dng ca h s co gin ca cung v cu

Sinh vin tham kho bi vit trang 120 126) Nguyn l kinh t hc tp 1 ca Gregory
Mankiw sch dch ca khoa kinh t hc, i hc kinh t quc dn Nh xut bn thng k.
Vi ta : 1. Mt tin tc tt lnh trong ngnh trng trt c th l tin xu cho ngi nng dn
khng? 2. Bin php cm ma ty lm gim hay tng cc v ti phm lin quan n ma ty?
Bi tp
1. Trong nhng cp hng ha di y, bn cho rng hng ha no c cu co gin mnh hn ti
sao?
a. Gio trnh bt buc hay tiu thuyt
b. Bng nhc M Linh hay bng nhc ni chung
c. in trong ngn hn (trong 6 thng ti) v trong di hn (trong 5 nm ti)
d. Mui n hay Bia
2. Gi s nhng ngi i kinh doanh v nhng ngi i ngh php c cu v v my bay t
NewYork n Boston nh sau:
Gi v Lng cu ca ngi i Lng cu ca ngi i
kinh doanh ngh php
150 la 2100 1000
200 2000 800
250 1900 600
300 1800 400
a. Khi gi v tng t 200 la ln 250 la, h s co gin ca cu theo gi ca ngi i kinh
doanh l bao nhiu v ca ngi i ngh php l bao nhiu?
b. Ti sao nhng ngi i ngh php li c h s co gin ca cu theo gi khc vi nhng ngi
i kinh doanh?
3. Th trng sn phm A c hm s cu v hm s cung ln lt nh sau: QD = 100 2P v QS
= 2P 20
a. Tnh gi cn bng v sn lng cn bng trn th trng.
b. Tnh co dn ca cu theo gi ti im cn bng.
c. Gi s v mt l do no khin cho ng cung dch sang phi mt cht, theo bn tng
chi tiu ca ngi tiu dng cho sn phm A tng hay gim?

13
 BI GING 4: CUNG, CU V CHNH SCH CA CHNH PH
Trong thc t, hu ht cc th trng khng hot ng hon ton t do. Nh ta bit, h thng
kinh t hu ht cc nc khng hon ton l h thng kinh t th trng t do thun ty m l
h thng kinh t hn hp. Chnh ph thng can thip trc tip hay gin tip vo th trng bng
mt s bin php. Trong chng ny, bng cch s dng cng c cung, cu cho php chng ta
xem xt hiu qu ca chnh sch ca chnh ph. Chng ta bt u vi cc chnh sch kim sot
gi c trc tip ca chnh ph nh chnh sch li sut trn, chnh sch tin lng ti thiu. Sau
khi tho lun v cc bin php kim sot gi c, chng ta s xem xt nh hng ca thu. V
d, khi thu nh vo bia th ngi sn xut hay ngi tiu dng bia phi gnh chu thu?
I. CC BIN PHP KIM SOT GI C
1. Gi trn (gi ti a)
Gi trn l gi ti a m ngi bn c php bn theo lut v thng c a ra khi thiu hng
ha hn ch khng cho gi tng ln. Hnh 4.1: Gi ti a gy thiu ht
hng ha trn th trng
Nu chnh ph khng qui nh gi, mc gi hng ha hnh
thnh theo c ch th trng l P0 v s lng cn bng l P S
Q0. Khi chnh ph qui nh trn mc gi thp hn mc gi
cn bng, lng cu s ln hn lng cung, trn th trng
s xut hin tnh trng thiu ht.
V d: Chnh ph t ra gi trn i vi vic cho thu nh Pe E
dnh cho ngi thu nhp thp, nhm gip ngi ngho c
th an c, lc nghip. Nhng chnh chnh sch ny li gy Pmax
ra tnh trng khan him nh cho thu. Dn n mt lng Thiu ht
ln ngi thu nhp thp khng thu c nh. D
Vn t ra l chnh sch ca chnh ph gip c
ngi ngho khng? Trc chnh sch ca chnh ph c Qe Q
tnh trng thiu ht hng ha trn th trng. Vi s khan him ny khng phi ai cng mua c
hng ti mc gi qui nh ca chnh ph. Kt qu l mt s ngi c li v mt s ngi b
thit. Ngi sn xut chu thit, nhn c mc gi thp hn trc v mt s phi ngng sn
xut. Mt s ngi tiu dng c li v mua c gi thp hn trc v mt s khc khng mua
c hng v phi mua hng th trng ch en vi mc gi cao hn P 0 trong th trng ch
en.
Lu : mc gi trn ch c ngha khi mc gi ny nh hn mc gi cn bng, trong trng hp
ny chnh sch gi trn c gi l gi trn c rng buc. Trong trng hp chnh ph qui nh
mc gi trn cao hn mc gi cn bng th qui nh ny khng tc ng g n gi c th trng.
Chnh sch gi trn ny c gi l gi trn khng rng buc.

14
2. Gi sn (gi ti thiu-Pmin).
Gi sn l gi ti thiu m ngi bn c php bn theo
Hnh 4.2: Gi ti thiu gy d tha lut. Khi chnh ph qui nh gi sn cao hn mc gi cn
hng ha trn th trng
bng th lng cung ln hn lng cu dn n d tha
P S hng ha trn th trng. Hay ni cch khc ngi bn
khng th bn ht lng hng ha trn th trng.
D tha Pmin
Mt v d kinh in v gi sn l chnh sch qui nh v
mc tin lng ti thiu. Mc d hu nh tt c mi
ngi u nht tr v tin lng ti thiu chng li i
Pe E
ngho. Nhng thc t cho thy mc lng ti thiu cao
c th lm tng mc ngho kh v n lm gim tng
thu nhp ca cng nhn thiu k nng. (sinh vin t gii
D thch ti sao da trn gi l nu cu v cng nhn lng
thp l co gin th bn c th gii thch v sao tng mc
Qe Q lng ti thiu s lm gim tng mc thu nhp ca cc
cng nhn trong din qui nh v lng ti thiu ni cch
khc l cng nhn thiu k nng hay khng?)
Mt v d khc l qui nh v gi la ti thiu ca chnh ph. Dn n hng ha tha =>
gii quyt tnh trng ny chnh ph phi p dng song song chnh sch bao mua ht lng d
tha trn th trng.
Ngc li vi gi trn, trong trng hp chnh ph qui nh gi sn nh hn mc gi cn bng th
qui nh ny khng tc ng n kt cc trn th trng. Gi sn ny c gi l gi sn khng
rng buc. Khi gi sn ln hn mc gi cn bng lun lun dn n d tha trn th trng c
gi l gi sn c rng buc.
II. S CAN THIP GIN TIP CA CHNH PH: THU V TR CP
1. Thu
Khi chnh ph nh thu vo hng ha, gi nh ngi bn l ngi np thu. Do thu nh vo
ngi bn cho nn chi ph ca sn xut ra hng ha tng ng bng lng thu. Ngi bn s
cung ng hng ha ti mi mc gi. ng cung dch chuyn sang tri hay ln trn. Do thu
khng tc ng vo ngi mua nn ng cu khng thay i.

15
 Hnh 4.3:Tc ng ca thu
ST
P
T Po: mc gi cn
S bng trc khi c
E
thu
Pc Pc: mc gi m
ngi tiu dng phi
tr sau khi c thu.
Po E Pp: mc gi m
ngi bn nhn
Pp c sau khi c thu.

Gnh nng thu m ngi tiu dng chu l PoPc, gnh nng thu m ngi sn xut chu l
PoPp.
Khi chnh ph nh thu c ngi tiu dng v ngi sn xut u b thit. Nhng ngi no b
thit nhiu hn l ty thuc vo co gin ca cung v cu. Trong trng hp cu co gin nhiu
hn cung, ngi bn s phi chu gnh nng thu nhiu hn v ngc li nu cung co gin nhiu
hn cu, ngi mua s phi chu gnh nng thu nhiu hn. hon thu c chuyn vo gi c
tnh bi cng thc = t x Es/Ed+Es)
2. Tr cp
Tng t tr cp c coi l 1 khon thu m. Ta c kt lun tng t khi chnh ph tr cp cho
doanh nghip.
Bi tp
1. Nhng ngi yu nhc c in c thuyt phc Quc hi qui nh gi trn l 40 la cho
mt v nghe nhc. Chnh sch ny lm tng hay gim lng ngi n d cc bui ha
nhc c in?
2. Chnh ph cho rng gi nho trn th trng l qu thp. Gi s chnh ph p t gi sn
cao hn so vi mc gi cn bng i vi nho. Hy s dng th cung cu ch r nh
hng ca chnh sch ny i vi gi v lng cn bng. S c tnh trng thng d hay
thiu ht nho.
3. Hm s cung v cu ca sn phm A c xc nh: QD = 70 5P v QS = 10 + 10P
a. Xc nh gi v lng cn bng?
b. Tnh co gin ca cu theo gi ca sn phm A ti im cn bng?
c. Nu Chnh ph nh Pmax = 3 th iu g s xy ra trn th trng?
d. Nu Chnh ph nh Pmin = 5 v cam kt mua ht lng cung tha th s tin
Chnh ph cn c thc hin cam kt l bao nhiu?

16
e. Nu Chnh ph nh thu vo sn phm A lm cho sn lng cn bng gim 50%.
Xc nh li gi sau thu? Tin thu trn mi sn phm l bao nhiu? Tin thu mi bn
chu trn mi sn phm?

17
 BI GING 5: PHN TCH TH TRNG CNH TRANH

Mc tiu: Trong chng ny, chng ta i vo ch ca mn kinh t hc phc li- mt mn hc

nghin cu v vn l s phn b ngun lc tc ng nh th no n phc li kinh t. Chng
ta bt u xem xt li ch m ngi mua v ngi bn tham gia vo th trng. Sau , chng ta
xem x hi c th lm g phc li l ln nht.
Chng ny cng cp n chnh sch ca chnh ph tc ng nh th no n phc li, tc i
sng ca nhng ngi tham gia vo th trng.
Hnh 5.1: Thng d tiu dng
I. Thng d tiu dng, thng d sn xut v P
hiu qu ca th trng
A
1. Thng d tiu dng (CS)
Thng d tiu dng
L s chnh lch gia tng s tin ngi tiu
dng sn lng tr hay gi tr m ngi tiu dng
nhn c ca mt hng ha v s tin thc t m
h tr. Ni cch khc, l s chnh lch gia
E
tng li ch m ngi tiu dng nhn c v Po
tng chi tiu ca ngi tiu dng vo hng ha
. Trn th thng d tiu dng l phn din
tch nm di ng cu v nm trn ng gi. D
Hnh 5.2: Thng d sn xut
P
O Qo Q
S
2.Thng d sn xut (PS)
Thng d sn xut
Thng d sn xut l chnh lch gia tng doanh
P0 thu m ngi sn xut nhn c v tng mc sn
E sng bn ca ngi sn xut. Biu din trn th
thng d sn xut l phn din tch nm di gi
v nm trn ng cung.

B Tng phc li x hi rng (NSB)

Tng phc li x hi rng (NSB) = Thng d
O Q0 Q ngi tiu dng + Thng d ngi sn xut
Hnh 5.3 ch ra thng d sn xut v thng d tiu
dng khi th trng ang trng thi cn bng. Nh vy, tng ca phn din tch gia ng
cung v ng cu cho n im cn bng biu th tng phc li x hi rng thu c t mt th
trng. Ti im cn bng ny, thng d tiu dng, thng d sn xut, tng phc li x hi rng
u t c mc cao nht. Hay ni cch khc, th trng t do ti a ha li ch kinh t t
quan im ca c c nhn. hiu ti sao, chng ta xem xt lng hng ha di mc cn bng,
gi tr ca ngi mua vt qu chi ph ca ngi bn. Trong vng ny gia tng lng hng ha
lm gia tng phc li x hi rng, n tip tc tng cho n khi lng hng ha t c mc cn
bng. Tuy nhin, khi vt ra ngoi lng hng ha cn bng, gi tr i vi ngi mua thp hn
chi ph sn xut. Vic sn xut thm nhiu hn lng hng ha cn bng s lm gim tng phc
li x hi rng. (Lu : Kt lun ny ng nu khng c ngoi tc tiu cc hay tch cc).

18
 Hnh 5.3: CS, PS ti trng thi cn bng
P

CS
Po
E
PS

Qo Q
II. Phn tch tc ng ca s can thip ca chnh ph
1. Gi trn v gi sn
1.1 Gi trn lm gim gi th trng bng mt mnh lnh hnh chnh. iu ny lm tng s
lng cu nhng li lm gim s lng cung dn n trn th trng xut hin tnh trng thiu
ht. C th phn tch tc ng ca gi trn bng cch xem xt tc ng ca n n thng d tiu
dng v thng d sn xut v phc li x hi rng. iu ny c m t trong bng di y v
c minh ha bng hnh tng ng.

P
Hnh 5.4: Tc ng ca gi trn Khi cha c gi trn
A
Thng d tiu dng CSo = SAEPo
S Thng d sn xut PSo = SBEPo
H
Tng phc li x hi rng NSBo=
CSo+PSo = SABE
Khi chnh ph qui nh gi trn:
Po E Thng d tiu dng CS1=SPHMPmax
Thng d sn xut PS1=SBMPmax
Pmax
Tng phc li x hi rng l
M N NSB1=CS1 + PS1 = SAHMB
D
B Tn tht x hi ca gi trn s l
NSBo NSB1 = SEMH
o
Qo Q Tn tht x hi ca gi trn s l
NSBo NSB1 = SEMH
1.2 Gi sn: cng nh gi trn. l mt c gng ca chnh
ph nhm duy tr gi mt mc khc vi gi cn bng. Gi sn l mc gi ti thiu m doanh
nghip c php bn trn th trng. Khi chnh ph qui nh gi sn ln hn mc gi cn bng
trn th trng xut hin trng thi d tha. phn tch tc ng gi sn ln cc tc nhn trong

19
 x hi cng nh ton b x hi ta so snh thng d sn xut, thng d tiu dng v phc li x
hi rng trc v sau khi c gi sn.
P
Hnh 5.5: Tc ng ca gi sn
A Khi chnh ph cha qui nh gi
sn
H K
S Thng d tiu dng CSo= SQEPo
Pmin
Thng d sn xut PSo = SPoEB
Phc li x hi rng NSBo = CSo +
PSo = SAEB
Po E
Khi chnh ph qui nh gi sn
Thng d tiu dng CS1= SAHPmin
M Thng d sn xut PSo = SPminHMB
D Phc li x hi rng NSB= CS1+
B PS1 = SPminHMB
o Tn tht x hi ca gi sn =
Qo Q NSBo-NSB1=SHEM

2. Tc ng ca thu
Khi chnh ph nh thu ln mt sn phm hay dch v no , th ngi mua phi tr mc gi cao
hn v ngi bn nhn c mc gi thp hn. Chnh ph nhn c mt khan thu c tnh bng
lng thu nhn vi s lng sn phm.
Nh vy, r rng rng thng d sn xut v thng d tiu dng s gim sau khi chnh ph nh thu.
Xem xt tc ng ca thu ln tan b x hi ta phn tch tc ng ca thu trc v sau khi c thu.

Trc khi chnh ph nh thu

P ST Thng d tiu dng CSo = SAPoE
A t Thng d sn xut PSo = SBEPo
S Phc li x hi rng NSBo = CSo +
PSo = SAEB
E1
Sau khi chnh ph nh thu
Pc Thng d tiu dng CS1 = SAE1Pc
Thng d sn xut PS1 = S BMPp
Po E
Phn thu m chnh ph nhn c T =
Pp S PcE1EoM
M Phc li x hi rng NSB1=
CS1+PS1+T = SAE1MB
D Tn tht x hi cho chnh sch thu
B
DWL = NSBo-NSB1= SE1EM
o
Qo Q

20
Bi tp
1. Nhiu nm trc y chnh ph Anh thc thi lut thu thn mt loi thu yu cu mi ngi
tr s tin nh nhau cho chnh ph, bt k thu nhp hoc ca ci ca h l bao nhiu. Lai thu
ny gy ra nh hng g i vi hiu qu kinh t. Bn c ngh rng loi thu ny c lng dn
khng?
2. Gi s mt th trng c m t bng phng trnh sau y: (n v Q: sn phm, P: ng)
Qs = 2P
Qd = 300-P
a. Xc nh gi v lng cn bng?
b. Tnh thng d tiu dng v thng d sn xut trong trng hp ny?
c. Gi s nh nc quy nh gi trn thp hn gi cn bng 10 ng, tnh thng d tiu
dng, thng d sn xut v tn tht x hi trong trng hp ny.
d. Gi s nh nc quy nh gi sn cao hn gi cn bng 20 ng, tnh thng d tiu dng,
thng d sn xut v tn tht x hi trong trng hp ny.
e. Gi s chnh ph nh thu l 100 /sn phm vo ngi bn. Xc nh mc gi v lng
cn bng mi? Tnh thng d tiu dng, thng d sn xut trong trng hp ny.
f. Tnh tn tht x hi do chnh sch thu mang li.

21
 BI GING 6: HNH VI NGI TIU DNG

Mc tiu ca chng ta l xy dng mt m hnh n gin v hnh vi ngi tiu dng cho php ta
d on phn ng ca ngi tiu dng trc nhng thay i ca hon cnh bn ngoi. Sau khi
pht trin l thuyt c bn v s la chn chng ta i tm ngun gc ca ng cu.
I. Mt s khi nim v tha dng
1. tha dng: khi nim l thuyt din t mc tha mn m ngi tiu dng nhn c
qua vic tiu dng mt sn phm.
Ngi tiu dng khng th o tha dng ca mnh bng bt k n v o lng no, nhng h
c th xp hng mc tha dng m h t c t nhng phi hp tiu dng khc nhau.
2. Tng tha dng (TU) l tha dng ngi tiu dng nhn c t vic tiu dng tt c mi
n v ca mt sn phm c th.
3. Tho dng bin l mc tng ln trong tng tha dng khi tiu dng thm mt n v sn
phm. MU = TU/Qx (Qx l s lng sn phm). Nu hm TU l hm lin tc th MU chnh l
o hm bc nht theo bin s Qx.
4. Tha dng bin gim dn:
Qui lut tha dng bin gim dn: Khi s lng ca mt sn phm c tiu dng tng ln (cc
yu t khc khng i), tho dng bin ng vi vic tiu dng thm nhng n v sn phm
cui cng s gim xung.
Qx TU MU
1 10 10
2 18 8
3 24 6
4 28 4
5 30 2
6 30 0
7 28 -2
Hnh 6.1: ng tng tha dng TU v ng tha dng bin MU
TU MU
30
TU
24 MU
10
18 8
6
10 4
2

1 2 3 4 5 6 7 Q 1 2 3 4 5 6 7 Q
-2

22
II. M t s thch ca ngi tiu dng bng ng cong bng quan
Gi nh 1: S thch l hon chnh. Ngi tiu dng c kh nng so snh, sp xp theo th t
mc tha mn khc nhau gia hai hay nhiu hng ha c th em li.
Gi nh 2: Ngi tiu dng thch nhiu hn t (gi nh tt c hng ha u tt)
Gi nh 3: S thch c tnh bc cu.Tnh bc cu ngha l g? Nu ti thch A hn B v B hn C,
th ti cng thch A hn C.
1. ng cong bng quan (ng ng ch)
1.1 Khi nim: ng cong bng quan l tp hp tt c cc gi hng ha c th mang li 1 mc
tha mn nh nhau cho ngi tiu dng.
1.2 c im ca ng cong bng quan Hnh 6.2: ng bng quan

- Dc xung v pha phi (1) Y

- Cc ng bng quan khng ct nhau (2)
- Li v pha gc O. (3)
c im (1) v (2) sinh vin t chng minh.
Chng minh c im 3: ng bng quan li v pha
gc 0. (Vi gi nh th t v t l thay th bin gim TU3
dn). TU2
T l thay th bin (MRS) l g? L s lng sn phm TU1
Y gim xung s dng tng thm 1 n v sn phm
X nhm m bo mc tha mn khng i. (K hiu X X
l s lng sn phm X v Y l s lng sn phm Y).
MRSXY = Y/X
T l thay th bin gim dn: iu ny hm mi ngi sn sng hn trong vic t b nhng
loi hng ha m h ang dng nhiu v t sn sng hn trong vic t b nhng loi hng ha m
h ang dng t.
T l thay th bin gim dn do ng cong bng quan c hnh dng li v pha gc 0.
tha dng bin ca X l: MUX = TUX v tha dng bin ca Y l: MUY = TUY
Dc theo mt ng bng quan tha dng khng i, ni cch khc, nu ti bng quan gia
hai r hng. Ta c
MUXX + MUXY = 0
S hng th nht l tha dng tng thm do c thm X (nh vy X>0); s hng th hai l
tha dng gim i do gim Y (nh vy Y<0).
i v: MUX/X = -MUY/Y.
Hay dc ca ng cong bng quan c vit: MRSXY = Y/X = -MUX/ MUY
III. ng gii hn ngn sch
1. Cng thc tng qut: Gi nh hin gi ch c hai hng ha X v Y. Do vy mt ngi s tiu
ht thu nhp ca mnh vo hai mt hng ny. Gi X l s lng tiu th hng ha X v Y l s
lng tiu th hng ha Y. PX l gi c hng ha X v PY l gi c hng ha Y.

23
Phng trnh ng gii hn ngn sch I = PXX + PYY, vi s hng th nht l tng chi tiu ca
ngi vo X v s hng th hai l tng chi tiu vo Y. Ta c th biu din bng th.
Hnh 6.3: ng gii hn ngn sch
Y

I/PY dc ca ng
ngn sch = -PX/PY

I/Px X

2. Nhng thay i trong ng Gii hn Ngn sch

C ba yu t cho sn khi ta xy dng ng ngn sch l thu nhp, P X v PY nu bt c yu t
no thay i, ng ngn sch s thay i. iu g xy ra nu:
a) Thu nhp tng?
b) Gi ca X tng?
c) Gi ca Y gim?
IV. Cn bng tiu dng
1. Bi ton: Vi mt ngn sch cho trc ngi tiu dng s la chn phi hp X, Y nh th no
t c mc tha mn l cao nht?

Y Hnh 6.4: Phi hp ti u

I/PY

U2

U1

I/Px X

Phi hp ti u l im tip xc gia ng ngn sch v ng cong bng quan. Trn th

phng n A l phng n ti u ca ngi tiu dng dc ca ng cong bng quan
bng vi dc ca ng ngn sch.

24
 dc ca ng cong bng quan l t l thay th bin: MRSXY = Y/X = -MUX/ MUY
dc ng gii hn ngn sch l t s gi: -PX/PY
Do vy, iu sau y ng ti im A: MUX/ MUY= PX/PY hay MUX/PX = MUY/PY
Nh vy, nguyn tc ti a ha tha dng l trong kh nng chi tiu c gii hn, ngi tiu dng
s mua s lng sn phm sao cho tha dng bin trn mi n v tin t cui cng ca cc sn
phm c mua phi bng nhau. Hay tha dng bin ca mi n v tin t chi tiu cho cc
mt hng khc nhau phi bng nhau.
MU X MU Y

Nh vy iu kin ti a ha tha dng l PX PY
I PX .X PY .Y

V. Tc ng ca thay i thu nhp: ng Thu nhp Tiu dng

Cho thu nhp lin tc thay i, cc yu t khc khng i ta c tp hp cc im ti u cc
mc thu nhp khc nhau ta c ng thu nhp tiu dng.
T ng tiu dng theo thu nhp ta c th xy dng ng Engel cho cc sn phm. ng
Engel phn nh mi quan h gia s thay i lng cu vi s thay i thu nhp trong iu kin
cc yu t khc khng i. (Thu nhp trc tung, Lng cu trc honh). (c th xem trong gio
trnh).
Hng ha thng thng: ng Engel dc ln cu tng cng vi thu nhp
Hng ha th cp: ng Engel dc xung cu gim khi thu nhp tng.
V. ng cu c nhn
xy dng ng cu c nhn i vi sn phm X, cho gi sn phm X thay i xem xt s
thay i ca lng cu hng ha X da trn nguyn tc ti u ca ngi tiu dng. Bn c th
xy dng c ng cu. (c th: Xem trong gio trnh).
ng cu c nhn c hnh dng l ng dc xung phn nh mi quan h t l nghch gia gi
v lng cu.
Khi gi tng lng cu hng ha gim c gii thch bi 2 tc ng
- Tc ng thay th
- Tc ng thu nhp
Tng tc ng = Tc ng thay th + Tc ng thu nhp
VI. ng dng ca phn tch tha dng
Tr cp bng tin hay hin vt: Nam l mt ngi ngho di mc ngho kh. Chnh ph
mun gip Nam. H c th tr cp go cho Nam hng thng tr gi l 100.000 ng hoc tr
cp cho Nam bng tin mt l 100.000 ng. L thuyt v s la chn v ngi tiu dng ch ra
rng chnh ph nn tr cp cho Nam bng tin mt bi v tr cp bng tin mt mang li cho
Nam s tha mn cao hn hay t nht l bng so vi tr cp bng go. Hnh v 6.5 biu din
trong trng hp tr cp bng tin mt em li s tha mn cao hn. Nam ch c th t c
tha mn U2 nu nhn tr cp bng go v khi nhn tr cp bng tin Nam t c s tha mn
l U3.
Hnh 6.5: Tr cp bng go hay tin

25
tieu dung khong p hai gao

U3

U2

U1

B D E
gao

Bi tp
1. Thu nhp ca c Lin l $150/tun. Nu mi ba n ti tn $5 v mt a DVD tn $10. V
ng gii hn ngn sch ca c ta. Nu c ta s dng ht khon thu nhp ca mnh vo 2 sn
phm ny v n 20 ba /tun th c ta c th mua c bao nhiu a DVD.
2. Lan l mt ngi n chay trng, hy v tp hp ng ng ch (ng bng quan) ca Lan
i vi hai hng ha l tht v thc n chay.
3. Cng l ngi m n ung, trong khi Cc l ngi m xem phim. Bn hy v tp hp ng
ng ch i vi Cng v Cc i vi hai loi hng ha l thc phm v xem phim.
4. An khng thy c s khc bit no gia Coke v Pepsi. C hai nc gii kht u em li s
tho mn nh nhau cho c ta. (Coke v Pepsi l hng ha thay th hon ho). Anh (ch) hy v
mt trong s cc ng ng ch ca c y. Xc nh im tiu dng nu
Nu P(Coke/P(Pepsi)=1/2
Nu P(Coke/P(Pepsi)=1
Nu P(Coke/P(Pepsi)=2
5. Ch o c thu nhp hng thng l 1.000.000 ng, gi qun o l 50.000 ng/1 n v sn
phm v gi thc phm l 20.000 ng/ 1 n v thc phm.
a. Thit lp phng trnh ng ngn sch v minh ha bng th.
b. Hm hu dng c cho:
TU = (C-2).F
V ng ng ch c mc hu dng l 10 v 20.

26
c. Phi hp no gia qun o v thc phm m ch o cn mua ti a ha hu dng?
d. Nu gi thc phm tng ln 40.000 ng/1 vtp. ng ngn sch thay i nh th no? Phi
hp no gia thc phm v qun o ch o ti a ha hu dng?
6. Mt ngi tiu dng c thu nhp I = 3.500.000 ng mua hai hng ha l X v Y vi gi
tng ng l Px = 500.000 v Py = 200.000. S thch ca ngi ny c biu th qua hm s :
TUx = -Q2x + 26Qx
TUy = -5/2Q2y + 58Qy
Xc nh phng n tiu dng ti u v tng hu dng ti a c th t c.
7. Mt ngi tiu th c thu nhp I = 36000 chi tiu cho 3 loi sn phm X, Y, Z, n gi cc
sn phm:
Px = Py = Pz = 3000/sn phm
S thch ca ngi tiu th c th hin qua bng hu dng sau:
S lng sn phm TUx TUy TUz
1 75 68 62
2 147 118 116
3 207 155 164
4 252 180 203
5 289 195 239
6 310 205 259
7 320 209 269
a. ti a ha hu dng, ngi tiu th phi phn phi thu nhp cho 3 loi sn phm nh
th no? Tng hu dng t c?
b. Thu nhp vn l :
I=36000, nhng gi sn phm thay i:
Px=3000/sp; Py=6000/sp; Pz=3000/sp
Ngi tiu dng phi phn phi nh th no tng hu dng l cao nht? Xc nh TU
tng ng.
c. V ng cu c nhn sn phm Y

27
 BI GING 7: L THUYT SN XUT
I. Hm sn xut
Hm sn xut m t nhng s lng sn phm (u ra) ti u c th c sn xut bi mt s
lng cc yu t sn xut (u vo) nht nh, tng ng vi trnh k thut nht nh.
Hay ni cch khc mt hm sn xut n gin m t qu trnh bin i mt tp hp yu t sn
xut X1, X2, X3thnh mt s lng u ra Q.
Dng tng qut ca hm sn xut
Q = Q(X1, X2, X3.Xn)
Vi Q: l s lng sn phm u ra
Xi: s lng yu t sn xut i
n gin ta nghin cu hm sn xut ch s 2 yu t sn xut l K v L. Hm sn xut m
chng ta nghin cu ni dung chng ny c vit l 1 hm vi K v L.
Q = Q(K,L)
II. Quyt nh sn xut trong ngn hn
Ngn hn l khong thi gian m doanh nghip khng th thay i tt c cc yu t sn xut.
Thng thng, trong ngn hn ngi ta chia thnh hai yu t sn xut bin i v c nh. Yu t
sn xut c nh l yu t sn xut khng th thay i trong ngn hn. Yu t sn xut bin i c
th thay i trong ngn hn. Trong phn ny gi nh l K l yu t sn xut c nh v L l yu
t sn xut bin i.
Tng sn phm, nng sut bin v nng sut trung bnh
Nng sut trung bnh (AP) l s sn phm trung bnh c sn xut tnh trn mi n v yu t
u vo. Chng hn, nng sut trung bnh ca lao ng (AP L) l s sn phm trung bnh c sn
xut tnh trn mi n v lao ng. APL= Q/L
Nng sut bin (MP) ca mt yu t sn xut bin i c nh ngha l thay i trong sn
phm (Q) bt ngun t s thay i mt n v yu t u vo. Chng hn, nng sut bin ca lao
ng (MPL) l phn thay i trong s lng sn phm khi thay i mt n v lao ng. Nng
sut bin l dc ca tng sn phm. MPL = Q/L hay MPL = QL.Nu ta c mt ng tng
sn phm lin tc, th nng sut bin ti mt im c th trn ng tng sn phm chnh l
dc ca ng tip tuyn vi ng tng sn phm ti im .
Nng sut bin gim dn - Ta c th biu din nhng giai on khc nhau
Giai on 1: Nng sut bin tng dn
Giai on 2: Nng sut bin gim dn
Giai on 3: Nng sut bin m

28
 Hnh 7.1: Mi quan h gia cc ng
tng sn lng QL, sn lng trung
bnh APL v sn lng bin MPL

P
Quy lut nng sut bin gim dn: Khi tng mt TPmax
yu t sn xut bin i trong khi cc yu t sn
xut gi nguyn th n mt lc no nng sut
ca yu t sn xut bin i s ngy cng
gim xung.
Mi lin h gia tng sn phm, nng sut trung
bnh v nng sut bin ca nhp lng bin i
(trng hp tng qut)
1. Khi Q t gi tr ln nht, MPL = 0.
2. Khi APL ang tng, MPL > APL.
L1 L3 L2 L
3. Khi APL t gi tr ln nht, MPL = APL.
P
4. Khi APL ang gim, MPL < APL.
III. Quyt nh sn xut trong di hn
Lp k hoch sn xut khi cc yu t sn xut
u bin i MPL = APL
Bi ton: Chi ph ca doanh nghip, gi c ca
cc yu sn xut l cho trc. Doanh nghip i
din vi bi ton nn thu bao nhiu K v L
sn xut c xut lng ti a.
APL

Tm tt bi ton L1 L3 L2 L
MPL
K?L?
TCo, PL, PK cho trc == Qmax

Gii bi ton ti u da trn ng ng lng v ng ng ph. Cch tip cn ging vi cch

tip cn trong chng trc trong phn ti a ha tha dng ca ngi tiu dng.
1. ng ng lng
ng ng lng l tp hp phi hp khc nhau Hnh 4.4: ng ng lng gia 2
yu t sn xut cng to ra mt mc sn lng. Lu :
ng ng lng ch bao gm nhng phi hp K hiu
qu ngha l nhng im trn ng ng lng ng
vi s lng ti a sn phm c th sn xut t 1 hn
K1
hp yu t sn xut c th.
T l thay th k thut bin (MRTS) l dc ca ng
ng lng, cho ta bit phi bt i bao nhiu yu t sn
xut trn trc 'y' s dng nhiu hn mt n v 2 yu t
sn xut trn trc 'x' m sn lng khng thay i. K2
Q
T l thay th k thut bin ca L cho K:
MRTSKL = K/L l dc ca ng ng L1 L2 L lng:
Cho bit s lng vn c th gim xung khi tng thm
mt n v lao ng m bo mc sn lng khng thay i.

29
Ti hai im trn ng ng lng c MPKK + MPLL = 0
hay MRTSKL = K/L =- MPL/MPK. T l thay th k thut bin chnh l t s gia nhng nng
sut bin.
Trng hp c bit ca ng ng lng Hnh 7.3: ng ng lng ca
cc yu t sn xut c kh nng
thay th hon ton
Khi 2 yu t sn xut thay th hon ho, ng ng
lng l mt ng thng. Hm sn xut trong trng K
hp ny l hm tuyn tnh. Q = F (K,L) = aK + bL K3 A

V d:Trm thu ph t ng v cng nhn

B
KB

Q3
Q2
Q1 C
LB L3 L
Khi hai yu t sn xut c phi hp theo t l c
nh. Hm sn xut Leontief - l hm sn xut gi nh rng
Hnh 7.4: ng ng lng
nhp lng c s dng theo mt t l c nh, hay mt ca cc yu t sn xutc phi
lng K nht nh phi c dng vi L, cc nhp lng hp theo t l c nh
KHNG TH THAY TH CHO NHAU.
K
Q = F (K, L) = min {bK, cL}
V d: Q = min{3K, 4L} S lm ra c bao nhiu xut lng
nu ta s dng 3 n v lao ng v 6 n v vn?
4L = 4 x 3 = 12 n v 3K = 3 x 6 = 18 n v C Q3
Nh vy 3 n v lao ng v 6 n v vn s sn xut c s B Q2
nh hn trong hai s 12 &18, nh vy ch c 12 n v. K1
Hm sn xut thng dng: Hm sn xut Cobb Douglas - l A Q1
mt hm sn xut gi nh rng cc nhp lng c th thay th
phn no cho nhau. dng tng qut c th vit nh sau Q = L1 L
AKL
2. ng ng ph
ng ng ph l tp hp cc khi hp khc nhau gia cc yu t sn xut m x nghip c kh
nng thc hin vi cng mt mc chi ph sn xut v gi cc yu t sn xut cho.
Phng trnh ng ng ph c dng : K.PK + L.PL = TC
Trong : K l s lng vn c s dng, PK l n gi ca vn
L l s lng lao ng c s dng, PL n gi ca lao ng.

30
 Hnh 7.5: ng ng ph

K
dc ca ng
TC/PK ng ph = -PL/PK

TC/PL L

3. Phi hp cc yu t sn xut vi chi ph sn xut ti thiu

Nguyn tc tng qut: im

Hnh 7.6: Phi hp ti u gia cc
K phi hp ti u gia hai yu
yu t sn xut
t sn xut l tip im ca
TC/PK ng ng ph v ng
Ti A; dc ca ng lng. Ti dc ca
ng ng ch = hai ng l bng nhau.
A dc ca ng ng im ti u phi tha mn
ph. phng trnh (1) v (2) di
y.
Q2 MPL/MPK = PL/PK (1)
v K.PK + L.PL = TC (2)
Q1

TC/PL L

VI. Hiu sut theo quy m

Gi s cng ty ang xt vic m rng c s, n s i din vi cu hi, nu tng gp i tt c
cc yu t sn xut theo ng t l c th s lm ra tng thm bao nhiu sn lng. Cu hi ny
nhm n vn hiu sut theo quy m.
Hiu sut tng dn theo quy m: Sn lng tng vi t l cao hn mc tng ca yu t u vo.
V d, tng gp i yu t u vo s cho ra sn lng nhiu hn gp i.
Hiu sut khng i theo quy m: Sn lng tng tng ng vi mc tng ca cc yu t u
vo. V d, tng gp i cc yu t sn xut s cho ra sn lng gp i.
Hiu sut gim dn theo quy m: Sn lng tng vi t l thp hn mc tng ca cc yu t u
vo. V d, tng gp i cc yu t u vo s cho ra sn lng t hn gp i.

31
Hiu sut theo quy m gip cng ty quyt nh quy m ti u ca mnh, y chnh l vn di
hn trong l thuyt kinh t vi m.
Hm sn xut Cobb-Douglas v khi nim hiu sut theo quy m
Hm sn xut Cobb Douglas Q = AKL (0<,<1)

Nu + > 1, ta c hiu sut tng dn theo quy m.

Nu + = 1, ta c hiu sut khng i theo quy m.
Nu + < 1, ta c hiu sut gim dn theo quy m.
Bi tp
1. Hy xem xt nhng hm sn xut di y l tng dn, gim dn hay khng i theo qui m.
Q = 0.7K0.2L0.3
Q =5K + 3L
2. Mt hng sn xut dy cp in c cc thit b l c nh. Bit rng khi s ngi lao ng
c dng trong qu trnh sn xut tng t 1-7, s dy cp in c sn xut nh sau: 10, 17,
22, 25, 26, 25, 23.
a. Tnh nng sut bin v nng sut trung bnh ca lao ng cho hm sn xut ny.
b. lng lao ng no qui lut nng sut bin gim dn bt u th hin?
c. Mi quan h gia ng nng sut bin v ng tng sn lng l g?
3. Hm sn xut ca mt sn phm c dng: Q = 100KL. Bit ngi ny chi ra 2400 la
mua yu t sn xut vi gi ca vn l20 la/mt ngy v gi ca lao ng l 30 la/1 ngy.
a. Xc nh nng sut bin ca cc yu t K v L.
b. Tm phng n sn xut ti u v sn lng ti a t c.
c. Nu doanh nghip mun sn xut 1000 n v, tm phng n sn xut ti u vi chi ph sn
xut ti thiu.
4. X nghip X ang la chn 1 trong 3 dy chuyn sn xut bnh ko nh sau

S lng vn S lng lao ng S lng sn phm

Phng n A 20 5 100
Phng n B 10 10 100
Phng n C 5 20 100
C ba dy chuyn u c sn lng khng i theo qui m
a. V cc ng ng lng cho 100, 200, 300 n v sn phm
b. Nu gi lao ng l 5 ng v gi vn l 10 ng cho mi n v sn phm th XYZ chn
phng n no sn xut 200 sn phm. Minh ha bng th.
c. Nu gi lao ng v gi vn l 8 ng cho mt n v sn phm th x nghp X la chn
phng n no sn xut 100 sn phm? Chi ph bng bao nhiu?

32
 BI GING 8: L THUYT CHI PH
I. Mt s khi nim
1. Chi ph k ton (chi ph hin): chi ph bng tin m doanh nghip chi ra mua sm my mc
thit b, nguyn vt liu, tr lng lao ng. y l nhng chi ph thc c ghi chp (hch ton)
trong s sch k ton.
2. Chi ph n: l nhng khon gi tr ln nht b mt i do doanh nghip la chn quyt nh sn
xut kinh doanh ny thay v la chn quyt nh khc.
3. Chi ph kinh t = chi ph hin (chi ph k ton) + chi ph n.
V d: Mt ngi b vn ra t sn xut kinh doanh sn xut kem, chi ph c hi ca ngi bao
gm 2 phn
- Chi ph k ton: chi ph mua NVL, MMTB, thu lao ng, xy dng nh xng, ng thu
- Chi ph n bao gm:
+ Li sut nu anh ta dng tin ny gi ngn hng ly li.
+ Thu nhp lng nu anh ta khng kinh doanh sn xut m i lm thu cho ni khc.
+ Tin cho thu nh xng, my mc thit b nu khng a vo sn xut m em cho
thu.
4. Chi ph chm l khon chi tiu thc hin v khng th thu hi c. V khng th hon li
c do khng nn chi ph chm ny c mt cht nh hng no n quyt nh ca doanh
nghip.
II. Chi ph sn xut trong ngn hn
1. Khi nim
1.1 Tng chi ph (TC) bao gm hai b phn cu thnh: tng chi ph bin i v tng chi ph c
nh.
1.2 Tng chi phi c nh (TFC) l chi ph m hng phi gnh chu bt k mc sn lng l bao
nhiu. Ty theo tng trng hp m tng chi ph c nh bao gm cc khon chi bo dng
nh my, duy tr mt lng nhn vin ti thiu.
1.3 Tng chi ph bin i (TVC) l chi ph thay i theo mc thay i ca sn lng. Chi ph
bin i bao gm cc khon chi tr tin cng, lng thng v chi nguyn vt liu. Chi ph ny
tng khi sn lng tng.
1.4 Chi ph trung bnh (AC) l chi ph tnh trn mt n v sn lng AC = TC/Q
1.5 Chi ph bin i trung bnh (AVC) l chi ph bin i tnh trung bnh cho mt n v sn
lng: AVC = TVC/Q
1.6 Chi ph c nh trung bnh (AFC) l chi ph c nh tnh trung bnh cho mi n v sn
lng: AFC = TFC/Q
1.7 Chi ph bin l chi ph tng thm do sn xut tng thm mt n v sn phm
MC= TC/ Q = TVC/ Q =TCQ =TVCQ
Tng chi ph c to nn bi hai thnh t trong ngn hn: TFC + TVC = TC.

33
 Hnh 8.1: ng tng chi ph TC

Chi ph
2. Biu din trn th
TC
2.1 Tng chi ph c nh (TFC) khng thay i theo s
lng sn phm. TFC l chi ph ca yu t sn xut c VC
nh. Trong trng hp hm sn xut n gin Q =
F(K,L) trong K l yu t sn xut c nh th TFC l
chi ph cho vn (K). TVC = PK.K. TFC c hnh dng l
ng thng song song vi trc honh.
2.2 Tng chi ph bin i (TVC) thay i theo mc sn TF
lng.TVC l chi ph ca yu t sn xut bin i. Trong cC
trng hp n gin m ta xt th lao ng (L) l yu
t sn xut bin i trong ngn hn. th TVC = PL.L. Q
Dng thng thng ca TFC l th hm bc 3 nh Hnh 8.2: Cc ng chi ph trung bnh
hnh v.
Chi ph
2.3 Tng chi ph TC = TFC + TVC = PK.K + PL.L c
xc nh bng cch cng tng theo chiu ng ca TVC
v TFC nh hnh v. AC
2.4 Chi ph c nh trung bnh (AFC) s lun dc
xung do Q tng th AFC gim. ACmin
AVC
2.5 Chi ph bin i trung bnh (AVC): AVCmin
AVC= TVC /Q = wL /Q n gin, gi s w = 1
M APL = Q/L nn AVC = 1/APL. AFC
Khi APL gim AVC tng v khi APL tng AVC gim.
Nh vy ng AVC thng thng c hnh dng Hnh 8.3: Mi quan h gia ng Q
tng chi ph TC vi ng chi ph
parabol.
bin MC v chi ph trung bnh AC
2.6 Chi ph trung bnh AC=TC/Q = (TFC + TVC)/Q = Chi ph
AFC +AVC. c xc nh bng cch cng theo chiu TC
ng ca AFC v AVC.
E
2.7 Chi ph bin MC = TCQ do MC l dc ca
ng TC. I
Xc nh hnh dng ng chi ph bin
MC= TVC/Q = w.L/Q n gin gi nh w= 1
M MPL= Q/L nn MC = 1/ MPL.

Khi MPL tng th MC gim, khi MPL gim th MC tng, Q1 Q2 Q

MPL ln nht th MC nh nht. Chi ph
MC
3. Mi lin h gia cc ng Chi ph ngn hn
1. AFC dc xung AC
2. AVC ban u gim n gi tr nh nht, sau tng.
3. Khi gi tr nh nht, AVC bng MC.
4. AC ban u gim n gi tr nh nht, sau tng.

34

Q1 Q2 Q
5. Khi gi tr nh nht, AC bng MC.
6. MC nh hn AVC v AC khi c hai ng ang gim.
7. MC ln hn AVC v AC khi nhng ng ny ang tng.
8. MC bng AVC v AC khi c hai ng t gi tr nh nht ca chng.
Ta c th chng minh l MC i ngang qua gi tr nh nht ca AC .
- Mi quan h gia AC v MC
MC AC AC gim dn
MC AC AC cc tiu
MC AC AC tng dn
Chng minh
TC
Ta c: AC
Q

TC dTC dQ
d Q TC
Q dQ dQ 1 dTC TC 1
MC AC
dAC

dQ dQ Q2 Q dQ Q Q
dAC
AC gim khi 0 tc l MC AC < 0 hay MC < AC
dQ
dAC
AC cc tiu khi 0 tc l MC AC = 0 hay MC = AC
dQ
dAC
AC tng khi 0 tc l MC AC > 0 hay MC > AC
dQ
Tng t ta cng chng minh c MC i qua im nh nht ca AVC v mi quan h gia MC
v AVC nh sau.
Quan h gia AVC v MC
MC AVC AVC gim dn
MC AVC AVC cc tiu
MC AVC AVC tng dn
Mc sn lng ti u l mc sn lng ti hiu qu s dng cc yu t sn xut cao nht, tc
l chi ph trung bnh thp nht.
chnh l giao im gia MC v AC
Ch : Khi ta ni ti u khng c ngha l ta ni doanh nghip t li nhun ti a v iu ny
cn ph thuc vo cc yu t gi c th trng.
II. Phn tch chi ph trong di hn
1. Tng chi ph trong di hn (LAC) l chi ph thp nht c th c khi doanh nghip c th thay
i tt c cc yu t sn xut

35
2. Chi ph trung bnh di hn: L chi ph trung bnh thp nht c th c khi doanh nghip c th
thay i tt c cc yu t sn xut LAC = LTC/Q
3. Qui m ti u l qui m c mc chi ph trung bnh di hn thp nht.
4. Tnh kinh t theo qui m v phi kinh t theo qui m
Nu chi ph bnh qun trong di hn gim khi tng qui m sn xut, n c coi l c tnh kinh t
theo qui m hay hiu sut tng dn theo qui m. Nu tng chi ph bnh qun trong di hn tng
khi tng qui m sn xut, n c coi l tnh phi kinh t theo qui m hay hiu sut gim dn theo
qui m. Nu tng chi ph bnh qun di hn khng bin i theo mc sn lng, n c coi l
li sut khng i theo qui m.

Hnh 8.4: ng chi ph trung bnh di hn LAC ca nhng ngnh kinh t khc nhau

Chi ph Chi ph Chi ph

Hiu sut tng dn theo Hiu sut khng i theo Hiu sut gim dn theo
qui m qui m quy m
LAC

LAC

LAC
Q Q Q

Bi tp
1. Chng ny tho lun v nhiu loi chi ph: chi ph c hi, tng chi ph, chi ph c nh, chi
ph bin i v chi ph bnh qun. in loi chi ph thch hp nht vo nhng trng hp sau:
a. Chi ph thc s thc hin mt hot ng no l
b. .gim khi chi ph bin thp hn n v tng khi chi ph bin cao hn n.
c. Chi ph khng ph thuc vo sn lng l...............
d. ngnh sn xut kem, trong ngn hn, .bao gm chi ph ca kem v ng, nhng
khng bao gm chi ph nh xng.
e. Li nhun bng tng doanh thu tr
f. Chi ph sn xut thm mt n v sn lng l
2. ng A ang lm vic cho 1 cng ty vi mc lng hng thng l 5 triu ng, c nh ang
cho thu l 10 triu ng/thng. ng c nh ngh vic, ly li nh m ca hng sch. D
tnh s thu 4 nhn vin bn hng vi mc lng mi ngi l 1,5 triu ng/thng. Tin in
nc, in thoi hng thng l 5 triu ng, chi ph qung co hng thng 1 triu ng/thng.
Tin thu d kin hng thng 4 triu ng. Cc chi ph khc 1 triu ng/thng. Doanh thu d
kin mi thng l 400 triu ng/thng. Tin mua sch chim khong 90% doanh thu, tin tr li
vay hng thng chim 1% doanh thu.
a. Tnh chi ph k ton, chi ph c hi v chi ph kinh t hng thng
b. Tnh li nhun k ton v li nhun kinh t hng thng

36
 c. Theo bn, ng A c nn ngh vic m ca hng?
d. Nu li sut d kin l 1,5%/thng, tin thu d kin hng thng l 6 triu ng; bn hy
cho ng ta mt li khuyn.
3. Cng ty ABC lm chi v sau bn chng n tng nh. Sau y l mi quan h gia s
cng nhn v sn lng ca ABC mi ngy.
S Sn Sn Tng chi Tng Chi ph Chi ph Chi
cng lng phm ph chi ph bnh bin i ph
nhn bin bin i qun bnh bin
qun
0 0
1 20
2 50
3 90
4 120
5 140
6 150
7 155

a. Hy in vo ct sn phm cn bin. Bn thy s liu trong ct c xu th thay i nh th no?

Hy gii thch.
b. Doanh nghip phi chi ph cho mi cng nhn l 100 la mi ngy v c chi ph c nh l
200 la. Hy dng thng tin ny in vo ct tng chi ph v tng chi ph bin i. V th
bin din ng tng chi ph v tng chi ph bin i.
c. Hy in vo ct chi ph bnh qun, chi ph bin i bnh qun v chi ph bin. V th biu
din ng AC, AVC v MC. Hy gii thch v mi quan h gia AVC v MC, AC v MC.

37
 BI GING 9: TH TRNG CNH TRANH HON HO

I. nh ngha: Mt th trng cnh tranh hon ho bao gm cc cng ty lm ra nhng sn phm

nh nhau v bn cng mt gi ging nhau. S lng sn phm sn xut ca mi cng ty qu nh
so vi ton b cu th trng n ni khng mt cng ty no gy c nh hng ln gi th
trng.
II. c im ca th trng cnh tranh hon ho
1. Cc cng ty sn xut nhng sn phm ging nhau
2. Ngi tiu dng c c thng tin hon ho v mc gi m mi ngi bn trong th
trng a ra.
3. Rt nhiu ngi mua v ngi bn n mc bt c ngi mua hay ngi bn u khng
th tc ng n gi c trn th trng
4. Li ra vo ngnh hon ton t do hm tt c cc cng ty c kh nng tip cn v cng
ngh, yu t u vo l nh nhau.
III. c im ca doanh nghip cnh tranh hon ho
1. ng cu: doanh nghip cnh tranh hon ho l ng nm ngang. Biu th doanh nghip c
th bn bt c s lng sn phm no ti cng mt mc gi.
Hnh 9.1: ng cu th trng v ng cu doanh nghip
P P
ng cu th trng ng cu ca doanh nghip
S

MR,d,AR
P P

Qo Q Q

2. Tng doanh thu (TR) ca doanh nghip l ton b s tin m doanh nghip nhn c khi
tiu th mt s lng sn phm nht nh TR = P.Q. (P l khng i)
3. Doanh thu bin (MR) doanh thu tng thm khi doanh nghip bn thm mt n v sn phm.
MR = TR/Q= P
4. Doanh thu trung bnh (AR) l doanh thu tnh trung bnh cho mi n v sn phm AR=
PQ/Q= P.
Nh vy doanh nghip cnh tranh hon ho c c im l MR= AR = P. Hay ni cch khc
ng doanh thu bin, ng doanh thu trung bnh chnh l ng cu.
IV. Ti a ha li nhun ca doanh nghip cnh tranh hon ho
1. Phng php i s

38
Ch : Ta ang xt hnh vi ca mt cng ty nn ta biu din s lng = q.
Mc ch ca cng ty l tm mc xut lng (q) c th ti a ha li nhun ( )
Max ((q)) = TR(q) - TC(q) = TR - TC
<=> (q) = TR(q) TC(q) = 0
Hay MC = MR. Hnh 9.2: Sn lng ca doanh
nghip cnh tranh hon ho
Doanh nghip ti a ha li nhun sn xut ti $
mc sn lng m MC = MR=P MC

2. S dng th
Li nhun () ca
mc sn lng nh hn Q*, doanh thu bin ln doanh nghip
MR, D
hn chi ph bin do doanh nghip nn tng P
mc sn lng sn xut. Ngc li, ti mc sn AC
lng ln hn Q*, chi ph bin ln hn doanh thu
bin do doanh nghip nn gim mc sn
lng. AVC

Ch c ti Q* tha mn MC= MR = P doanh

nghip t li nhun ti a.

V. Quyt nh ng ca ca doanh nghip Q* Q

trong ngn hn
Cc doanh nghip khng phi lc no cng t li nhun trong ngn hn. Trong mt s trng
hp doanh nghip phi chu l l. Trong trng hp ny doanh nghip s phi i din bi ton
nn ng ca doanh nghip hay tip tc sn xut.
Nu doanh nghip ng ca: Tng doanh thu ca doanh nghip l 0 v tng chi ph bin i l 0.
Tuy nhin, doanh nghip phi chu chi ph c nh khng th thu hi. Do doanh nghip s mt
i phn TFC nu n quyt nh ng ca.
Doanh nghip s ng ca nu l l t vic quyt nh sn xut ln hn TFC hay doanh thu nhn
c t vic sn xut nh hn chi ph bin i. Vit di dng cng thc ta c TR<TVC. Chia c
hai v cho Q ta c kt qu doanh nghip s ng ca khi TR/Q <TVC/Q hay P <AVC.Ngha l
doanh nghip quyt nh ng ca nu gi hng ha thp hn chi ph bin i bnh qun.
Doanh nghip s quyt nh tip tc sn xut nu l t vic quyt nh sn xut nh hn TFC.
Hay TR>TVC. Chia c 2 v cho Q ta c doanh nghip s tip tc sn xut P>AVC.

39
 Chi ph MCCTHH trong ngn hn.
Hnh 9.3: Quyt nh ca DN
Nu P > ACmin
doanh nghip c li
v sn xut
AC
ACmin
Nu ACmin > P > AVCmin
doanh nghip b l
nhng vn sn xut
AVCmin AVC
Nu P < AVCmin
doanh nghip b l
v ngng sn xut
Q
VI. ng cung ngn hn ca doanh nghip cnh tranh hon ho
1. nh ngha: ng cung ngn hn ca doanh nghip cnh tranh hon ho cho bit lng hng
ha m ngi tiu dng sn sn mua ti cc mc gi khc nhau.
Nu cng ty quyt nh sn xut, s lng sn Hnh 9.4: ng cung ngn hn ca doanh
phm c quyt nh bi phng trnh P = MC. nghip cnh tranh hon ho
Do MC chnh l ng cung ngn hn ca cng Tin
ty. Tuy nhin, ti mc gi P<AVCmin doanh MC
nghip khng sn xut do phn ng MC nm
di ng chi ph bin i bnh qun khng phi MR1 = D1
P1
l ng cung.
Do , ng cung ngn hn ca cng ty l phn
AC
ng ca chi ph cn bin nm pha trn ca P2
MR2 = D2
ng chi ph bin i bnh qun.
VII. Quyt nh trong di hn ca doanh nghip AVCmin AVC
v gia nhp hoc ri b th trng.
Doanh nghip trong di hn s ri b th trng nu
doanh thu nhn c t vic sn xut nh hn tng
chi ph ca n. Hay doanh nghip s ri b th Q2 Q1 Q
trng nu gi hng ha thp hn chi ph sn xut bnh qun. Ri b th trng nu TR<TC hay
P<AC.
ng cung di hn ca doanh nghip cnh tranh l phn ca ng chi ph cn bin nm trn
ng tng chi ph bnh qun. Nu gi thp hn AC, doanh nghip s ri b th trng.
VIII. ng cung ca ngnh
1. Ngn hn: Cung th trng vi s doanh nghip c nh l tng theo chiu ngang ca tt c
cc ng cung doanh nghip (hay ng chi ph bin) hin hu trong ngnh.
2.Di hn: Mc cung th trng khi c s gia nhp v ri b th trng.
Gi nh: mi cng ty u sn xut vi cng ngh nh nhau v c kh nng tip cn th trng
cung cp u vo cho sn xut l nh nhau. Vi gi nh ny, mi doanh nghip hin c v doanh
nghip c kh nng gia nhp th trng u c chi ph l ging nhau.

40
Trong di hn, doanh nghip trong ngnh c li nhun dng, khuyn khch cc doanh nghip
khc gia nhp ngnh, lm gim gi c v gim li nhun. Ngc li, cc doanh nghip trn th
trng thua l, mt s doanh nghip ri b th trng, lm gim mc cung, do gi c v li
nhun tng.
Qu trnh gia nhp v ri b kt thc khi li nhn bng 0. Do im cn bng trong di hn
tha mn P = AC.
Trong di hn, th trng ch c mt mc gi tng ng vi li nhun bng 0, l mc ti thiu
ca chi ph trung bnh. Nh vy, ng cung trong di hn phi l ng nm ngang mc gi
ny.
Lu : Tuy nhin ng cung trong di hn c th dc ln do mt s ngun lc sn xut b gii
hn v s lng v cc doanh nghip phi chu cc chi ph khc nhau. V d: chi ph khc nhau
mt phn v mt s ngi lm vic nhanh hn ngi khc v mt phn v s ngi c cch s
dng thi gian ca mnh tt hn nhiu ngi khc. Ti mi mc gi cho trc, nhng ngi c
chi ph thp c nhiu kh nng gia nhp th trng hn nhng ngi c chi ph cao.
Bi tp
1. Hm tng ph ca mt cng ty l TC = 25+10Q +2Q2. Nu cng ty ny l cng ty chp nhn
gi v P = 30.
a. Mc sn lng ti a ha li nhun l bao nhiu?
b.Ti Q*, li nhun, tng nh ph v tng bin ph l bao nhiu?
2. Mt doanh nghip hot ng trong th trng cnh tranh hon ho c s liu v chi ph sn
xut trong ngn hn nh sau:
Q 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
TC 1500 2500 3400 4300 5100 6100 7300 8600 10100 11900 13900
a. Tnh AVC, AFC, AC v MC
b. Xc nh im ng ca. nhng mc gi no th doanh nghip tip tc sn xut?
c. Xc nh ngng sinh li. nhng mc gi no th doanh nghip c li.
d. Nu gi th trng P= 1800/sp, doanh nghip s sn xut mc sn lng no ti a ha
li nhun? Tng li nhun t c?
e. Nu gi th trng P = 1000/sp. Doanh nghip s sn xut xut lng no? Xc nh phn
l nu c.
3. Gi s chi ph bin ca mt hng cnh tranh c cho bi MC = 3+2Q. Nu gi th trng sn
phm ca hng l 9 ngn ng.
a. Mc sn lng no hng s sn xut
b. Thng d sn xut ca hng l bao nhiu?

41
 BI GING 10: TH TRNG C QUYN BN

I. nh ngha: Mt th trng c quyn bn gm mt ngi bn duy nht i din trc nhiu

ngi mua.
II. c im ca th trng
1. Ch c duy nht mt ngi bn.
2. Sn phm ca doanh nghip l ring bit hay ni cch khc n c rt t sn phm thay th
gn gi cho n.
3. Li ra vo ngnh l hon ton b phong ta.
Cc hng ro ca s gia nhp xut pht t 3 ngun chnh nh sau:
- c quyn do chnh ph to ra. (c th l do lut nh, hay do mc ch chnh tr).
- Do duy nht mt doanh nghip s hu ngun lc duy nht.
- Chi ph sn xut ca doanh nghip no tr ln c hiu qu hn so vi nh sn xut
khc. Dng c quyn ny c gi l c quyn t nhin.
III. c im ca doanh nghip c quyn bn
1. ng cu: Doanh nghip c quyn bn l doanh nghip Hnh 10.1: ng cu D v ng doanh thu
duy nht cung ng sn phm trn th trng do ng cu bin MR ca doanh nghip c quyn
ca doanh nghip c quyn chnh l ng cu th trng. $
ng cu c quyn c hnh dng l ng dc xung.
ng cu dc xung hm nu doanh nghip c quyn
b
quyt n h nng gi bn th s lng sn phm bn ra s
gim xung v ngc li.
ng cu l dc xung do MR<P. iu ny c th
chng minh bng i s
MR = TR/Q = (PQ)/ Q = (P.Q+Q.P)/Q= P +
(P/Q)Q
= P+P (P/Q)(Q/P)= P +P(1/Ed) (v Ed <0 do ta c MR MR D
<P).
Q
2. ng doanh thu bin (MR). Nu ng cu ca Hnh 10.2: Quyt nh mc sn lng ca
doanh nghip c quyn l mt ng thng c doanh nghip c quyn
dng: P = b a.Q th doanh thu bin MR ca doanh
nghip c quyn c xc nh nh sau: $

MR = TRQ = [(b a.Q)Q] = b 2a.Q. Biu din MC

trn th ng doanh thu bin c dc gp 2 ln K
c dc ng cu v c cng im ct vi trc P*
tung. AC
C
IV. Ti a ha li nhun ca nh c quyn bn
I D
1. Nguyn tc ti a ha li nhun
MR

Q* Q 42 Q
TRmax
Li nhun nh c quyn = TR TC. Ti a ha li nhun max = 0 MC = MR.
Nh vy ti a ha li nhun doanh nghip c quyn s sn xut ti mc sn lng m
MC = MR.
Trn th, mc gi m th trng c quyn bn l P*, mc sn lng Q*. Li nhun biu din
l hnh KP*CI.
2. Qui tc nh gi trong thc t
Chng ta bit rng gi v lng c la chn sao cho doanh thu bin bng vi chi ph bin,
nhng trong thc t doanh nghip rt kh c th xc nh v doanh thu bnh qun v doanh thu
bin ca hng mnh. Cc nh qun l bit ng chi ph bin ca hng i vi mt khong sn
lng nht nh. Do , trn thc t chng ta mun chuyn i iu kin doanh thu bin bng vi
chi ph bin bng mt qui tc nh gi n gin (qui tc ngn tay ci) c th s dng d dng hn
trong thc t.
lm c iu ny, chng ta vit li biu thc ca doanh thu bin
MR = TR/Q = (PQ)/ Q = (P.Q+Q.P)/Q= P + (P/Q)Q
= P+P (P/Q)(Q/P)= P +P(1/Ed)
V mc tiu ca hng l ti a ha li nhun nn t iu kin doanh thu bin bng chi ph bin ta
c:
P+P/Ed =MC P-MC = P/(-Ed)
(P-MC)/P = -1/Ed
Ta c th vit phng trnh xc nh gi ti u nh sau
MC
P=
1 + (1 / Ed )
Do : V Ed < 0 nn nh c quyn bn n nh gi cao hn chi ph bin v kh nng nh gi
cao hn chi ph bin ca nh c quyn bn ty thuc vo co gin ca cu.
3. o lng mc c quyn: Ch s Lerner v quyn lc th trng (L) dao ng t 0 (i
vi cng ty cnh tranh) n 1 i vi nh c quyn bn c cu co gin n v.
L = (P-MC)/P = -1/Ed
Nhn xt
- H s co gin ca cu theo gi cng ln th th lc c quyn cng gim
- Trong th trng cnh tranh hon ton P=MC => L = 0, th hin doanh nghip cnh tranh hon
ton khng c th lc th trng.

43
V. Tc ng ca thu i vi nh c quyn bn
1. Thu n v: Gi s chnh ph nh thu tiu th c bit (t) i vi nh c quyn bn. C
ngha l chnh ph qui nh mc thu l t n v tin vi mi n v sn phm bn ra.
Khi chnh ph nh thu n v, tng chi ph ca Hnh 10.3: Chnh sch thu theo sn lng
doanh nghip tng bng ng lng thu. Do ,
Tin
tng chi ph sau thu c vit: MCt
TCt = TC+ t.Q
MC
Pt
MC sau khi c thu: MCt = MC+ t ACt
P*
AC sau khi c thu ACt = AC + t
AC
Biu din trn th ng MC v AC dch chuyn
ln trn bng ng khon thu. Sau khi c thu D
doanh nghip c quyn s sn xut ti mc sn
lng Qt v nh mc gi l Pt.
MR
2.Thu c nh. Mc thu ny khng ph thuc
vo mc sn lng m doanh nghip s sn xut.
Qt Q* Q
Khon thu ny c coi nh l chi ph c nh, n
khng nh hng n quyt nh ca doanh nghip trong vic quyt nh sn xut bao nhiu sn
phm v bn mc gi bao nhiu. Do doanh thu ca doanh nghip khng i v li nhun
gim bng ng lng thu m chnh ph thu c.
VI. Kinh t hc phc li ca c quyn bn
Trong th trng cnh tranh hon ho gi c trn th trng c xc nh theo chi ph
bin MC (P = MC), cn trong th trng c quyn hon ton gi c c nh cao hn
chi ph bin MC (P* > MC). Ngha l ngi tiu dng phi tr gi cao hn nu c c
quyn v kt qu l ngi tiu dng phi tiu dng mt s lng sn phm t hn so vi
cnh tranh hon ho.
ng trn gc ca ton x hi, liu nh vy c lm cho x hi tt hn khng? tr
li cu hi ny chng ta xem xt v so snh thng d ca ngi tiu dng v ca nh sn
xut trong iu kin cnh tranh hon ho v c quyn hon ton.
Hnh 10.4: Tn tht x hi do c quyn
Trong iu kin cnh tranh hon ho:
Thng d tiu dng CS1= SAPcE $ MC
Thng d sn xut PS1=SBPcE A

Phc li x hi rng NSB1=SAPcE+SPcBE=

SABE
P*
F
Trong iu kin c quyn hon ton:
E
Thng d tiu dng CS2=SAFP* Pc

Thng d sn xut PS2=SBP*FK

Phc li x hi rng K D
NSB2=CS2+PS2=SABKF
B MR
Tn tht x hi ca c quyn
Qc Q
44
DWL = NSB1-NSB2=SFEK
R rng, c quyn lm gim phc li x hi rng hay ni cch khc x hi b tn tht
mt phn li ch. Do vy, chnh ph lun c nhng bin php hnh chnh hoc kinh t
nhm hn ch c quyn nh: lut chng c quyn, qui nh mc gi ti a chuyn i
hnh thc s huTuy nhin, s can thip ca chnh ph em li li ch hay lm ti hn
th cn l mt iu tranh ci. Di y l v d v s can thip ca chnh ph trong
vic i ph vi c quyn t nhin.
VII. Chnh sch i ph vi c quyn t nhin
C bao gi ta thch c quyn hn? C, nu nh c th ch ra rng mt ngnh c quyn s c
chi ph thp hn mt ngnh cnh tranh, th qu thc c th tt hn cho chng ta khi ch c mt
nh sn xut duy nht. Khi no nhng trng hp ny c th tn ti? l trong trng hp mt
ngnh c li th theo qui m.

Nu chnh ph khng qui nh gi th doanh nghip s bn mc gi Pm v sn lng Qm gy

tn tht cho nn kinh t. Do , chnh ph c th p dng bin php qui nh gi loi b c
tn tht gy ra bi sc mnh c quyn. Mc gi l tng l mc gi m doanh nghip c th t
c trong ngnh cnh tranh l Pc v sn lng l Qc. Nhng ti mc gi ny doanh nghip c
quyn b thua l v phi ngng kinh doanh. Trong trng hp ny chnh ph phi tr cp cho
doanh nghip c quyn.
Mt s nh kinh t cho rng phng n tt nht a ra trong trng hp ny l xc nh mc
gi Pr, ti mc ny chi ph bnh qun bng doanh thu bnh qun. Khi hng khng thu c li
nhun c quyn nhng vn tip tc kinh doanh.

45
Vic qui nh gi trong thc t rt kh khn do chnh ph kh c th xc nh c mc gi Pc
hay Pr trn th trng v ng cu v ng chi ph lun thay i khi cc iu kin th trng
bin i. Chnh v vy nhng qui nh v c quyn thng da trn t l li thu c t vn.
Chnh ph xc nh mc gi cho php doanh nghip c c t l li nhun m chnh ph cho
rng nh th l cnh tranh v cng bng. Nhng khi thc hin qui nh v t l li nhun cng
gp kh khn trong vic xc nh t l li nhun ca doanh nghip v th no l mt t l li
nhun cng bng.
Bi tp
1. Nh c quyn bn c hm cu l: Q = 41 P. Hm chi ph l TC = 2 + 8Q + Q2
Hy tnh mc gi v sn lng ca nh c quyn nu nh mc tiu ca doanh nghip l ti a
ha li nhun.
2. Bit hm cu th trng v ng chi ph ca doanh nghip c quyn nh sau: P = -1/4Q +
280. TC = 1/6Q2 + 30Q + 15000. Xc nh sn lng, gi c, doanh thu v li nhun ca doanh
nghip nu mc tiu ca doanh nghip l ti a ha li nhun.
3. Gia s nha oc quyen co cac thong tin nh sau:

P Q TC
500 0 50
540 1 290
400 2 510
350 3 760
300 4 1060
250 5 1430
200 6 1890
Yeu cau:
1. Tnh AVC va MC
2. Tnh TR va MR
3. Xac nh gia ca va san lng toi a hoa li nhuan cho hang. Hay tnh toan lo/lai cho
hang.
4. Mt doanh nghip c quyn c hai th trng tiu th. Hm s cu sn phm trn hai th
trng ln lt l P1 = -2Q1 + 320 v P2 = -2/5 Q2 +200. Hm tng chi ph ca doanh nghip l
TC = 1/4Q2 + 10Q + 10.000.
a. Xc nh hm doanh thu bin ca tng th trng v hm doanh thu bin chung ca doanh
nghip.
b. Nu khng phn bit gi th doanh nghip s nh gi bn v sn lng trn c 2 th
trng l bao nhiu? Tnh tng li nhun tng ng
c. Nu phn bit gi (cp ba), doanh nghip s n nh gi v sn lng bn trn mi th
trng th no? Xc nh tng li nhun t c v so snh vi kt qu cu b.

46
BI GING 11: TH TRNG CNH TRANH C QUYN V TH
TRNG C QUYN NHM
Th trng cnh tranh hon ho v th trng c quyn hon ton nh nghin cu trn
khng tn ti trong thc t, m ch c nhng loi th trng gn vi hai loi th trng . Ph
bin l nhng loi trung gian gia hai loi trn, l th trng cnh tranh khng hon ho v ty
theo mc cnh tranh nhiu hay t m chng c phn thnh: th trng cnh tranh c quyn
v th trng c quyn nhm.
A. Th trng cnh tranh c quyn
I. c im ca th trng cnh tranh c quyn:
- S lng ngi tham gia trn th trng tng i ln nn quyt nh ca doanh nghip
ny khng gy ra nhng nh hng ln n quyt nh ca doanh nghip khc.
- im khc bit r nt ca loi th trng ny vi th trng cnh tranh hon ho l sn
phm c mua bn trn th trng c s khc bit nht nh m ngi tiu dng c th phn bit
c. S khc bit ca cc sn phm thng thng th hin qua nhn hiu sn phm, kiu dng,
bao b tuy nhin chng c th thay th tt cho nhau.
- S gia nhp hay rt lui khi th trng ny tng i d dng.
II. Doanh nghip trong th trng cnh tranh c quyn:
V c s khc bit gia sn phm ca cc doanh nghip nn doanh nghip cnh tranh c quyn
nh gi cho sn phm ca mnh, ngha l ng cu i vi sn phm ca mi doanh nghip dc
xung. Tuy nhin, sn phm ca cc doanh nghip li d dng thay th cho nhau nn cu i vi
sn phm ca doanh nghip co dn nhiu theo gi.
Hnh 11.1: Cn bng ngn hn mi DN
Mi doanh nghip trong th trng ny cng lun cnh tranh c quyn thu li nhun ti a
u tin cho mc tiu ti a ha li nhun v v Tin
vy h phi sn xut mc sn lng c MR =
MC. MC
III. Cn bng trong th trng cnh tranh c
quyn: P* AC
1. Cn bng ngn hn:

AC*
D
Trong ngn hn, cc doanh nghip khng
thi gian thay i qui m sn xut v cc
doanh nghip mi tham gia vo ngnh. Nhng
MR
doanh nghip ring l c th thc hin nhng thay
i nh trong gi c v mc sn lng trn ng
cu ca mi doanh nghip thng qua vic qung Q* Q
co, cht lng v kiu dng sn phm. Tuy max
nhin, nhng thay i v gi c v sn lng ca
mi doanh nghip phi tun theo nguyn tc ti a ha li nhun. Ngha l, mi doanh nghip s
c li nhun cc i khi th trng t cn bng ngn hn. Ngoi ra, cng v c s khc bit v
sn phm nn mc gi v sn lng ti u trong ngn hn ca mi doanh nghip l hon ton
khc nhau v do khng tn ti mt mc gi cn bng trn th trng, m gi c cn bng lp
thnh mt nhm khng c nhiu cch bit.

47
2. Cn bng di hn:
Trong di hn, cc doanh nghip cnh tranh Hnh 11.2: Cn bng di hn mi DN cnh
c quyn c th thit lp bt c qui m sn xut tranh c quyn thu li nhun kinh t = 0
no m h mong mun v nu h thu c li Tin
nhun kinh t th s thc y cc doanh nghip
khc tham gia vo ngnh. S gia nhp ca cc MC
doanh nghip mi lm ng cu v sn phm ca
mi doanh nghip b dch chuyn li v pha tay AC
tri do th phn ca mi doanh nghip b thu hp P*
li. Qu trnh ny din ra cho n khi ng cu D
ca mi doanh nghip tip xc vi ng chi ph
trung bnh AC. mc sn lng ti a ha li
nhun, gi c bng chi ph trung bnh AC nn cc
doanh nghip u c li nhun kinh t bng 0 MR
(nh hnh 11.2).
Tuy nhin, v mi doanh nghip c ng cu Q* Q
dc xung mt t v chi ph sn xut khc nhau nn c mt s doanh nghip c sn phm ni tri
hn. Trong trng hp ny, doanh nghip c th t mc gi hi khc bit v thu c mt li
nhun kinh t nh.
B. Th trng c quyn nhm
I.c im ca th trng c quyn nhm:
- Ch c mt s t cc doanh nghip cnh tranh vi nhau
- C ro cn trong vic gia nhp ngnh
-Sn phm ca cc doanh nghip sn xut c th c s khc bit nh t, my bay, in
thoi hoc c th khng c s khc bit nh thp.
- Cc doanh nghip c quyn nhm ph thuc ln nhau v vic nh gi cho sn phm, bi
v h bit rng bt c s iu chnh gi c no v sn phm ca h cng gy nn nhng phn ng
trong chnh sch gi ca cc doanh nghip cn li.
Ti sao trong th trng c quyn nhm li c ro cn?
Cc hng ang trong th trng c th hnh ng chin lc ngn chn s gia nhp
-
ca hng mi.
- Tnh kinh t theo qui m lm cho nhiu hng cng tn ti trong mt th trng l khng c
li.
Bng pht minh sng ch hoc kh nng s dng cng ngh c th loi tr nhng i th
-
cnh tranh tim nng
II. Hnh vi ca doanh nghip trong th trng c quyn nhm
1. V d v th trng nh quyn
hiu hnh vi ca doanh nghip c quyn nhm, chng ta hy xem xt mt th trng c
quyn nhm ch c hai thnh vin, gi l th trng nh quyn. Nh quyn l hnh thc n gin
nht ca c quyn nhm. Tuy nhin, cc th trng c quyn nhm vi ba hay nhiu thnh
vin hn cng phi gp vn tng t nh th trng nh quyn, do vy vic xem xt th trng
nh quyn l im xut pht hu ch i vi chng ta.

48
Bi ton: Chng ta hy tng tng mt th trn c hai c dn (Khn v Ngoan) s hu cc
ging nc sn xut nc sch. Bn hy xem xt xem liu mi c dn quyt nh bm bao
nhiu nc a ra th trn bn vi mc gi th trng ( n gin ha ta gi nh hai c dn
ny c th bm nc m khngmt chi ph g ngha l MC = 0).
Bng 11.1 cho thy biu cu v nc ca th trn. Ct u tin biu th tng lng cu, Ct th 2
biu th gi, ct th 3 biu th tng doanh thu bng gi nhn vi lng bn. Do khng mt chi ph
bm nc nn tng doanh thu ca hai nh sn xut ng bng tng li nhun ca h.
Bng 11.1 Biu cu v nc sch

Gi (ngn Tng doanh thu

Lng (thng)
ng) (tng li nhun)
0 12 0
10 11 110
20 10 200
30 9 270
40 8 320
50 7 350
60 6 360
70 5 350
80 4 320
90 3 270
100 2 200
110 1 110
120 0 0
2. Cnh tranh, c quyn v Cc-ten
Trong th trng cnh tranh: Hng cnh tranh s cung ng ti mc sn lng m P = MC =
0. Do vy, gi cn bng ca nc s l 0 v lng cn bng ca nc l 120 thng.
Trong th trng c quyn: doanh nghip c quyn s cung ng mc sn lng m ti
a ha li nhun. Bng 11.1 cho thy tng li nhun s t mc cao nht ti mc sn lng 60
thng v gi l 6 ngn ng.
Trong th trng c quyn nhm: Kh nng th nht l Khn v Ngoan c th cu kt c vi
nhau tha thun v lng nc sn xut v gi bn. S tha thun nh vy gia cc doanh nghip
v sn lng v gi c c gi l s cu kt, cn nhm cc doanh nghip hnh ng thng nht
c gi l Cc- ten. Khi cc- ten c hnh thnh, th trng trn thc t ging nh i vi c
quyn do mt cng ty cung ng. Ngha l nu Khn v Ngoan c th cu kt vi nhau th c hai
s sn xut mc sn lng 60 thng v bn mc gi l 6 ngn ng. Nu Khn v Ngoan
ng chia 2 phn bng nhau th mi ngi s sn xut 30 thng v bn vi mc gi l 6 ngn
ng, qua mi ngi s c 180 ngn ng.

49
3. Trng thi cn bng trong c quyn nhm
Mc d cc nh c quyn mun thnh lp Cc-ten thu li nhun c quyn nhng iu
thng kh xy ra. Trn thc t, o lut chng c quyn nghim cm tha thun cng khai
gia cc nh c quyn nhm. Ngai ra, s tranh ci gia cc thnh vin ca Cc-ten v vic
phn chia nhiu khi lm tha thun gia h khng th thc hin c. Do vy chng ta xem xt
iu g xy ra nu nh Khn v Ngoan c quyt nh c lp v lng nc sn xut.
Trn thc t, nu khng c s rng buc no kt cc c quyn rt kh xy ra. bit ti sao,
chng ta hy gi nh rng Khn d on Ngoan ch sn xut 30 thng (mt na sn lng c
quyn). Khn s lp lun nu Ngoan sn xut 30 thng, mnh sn xut 40 thng kt qu l
Ngoan c s tin l 150 ngn ng, mnh s c s tin l 200 ngn ng. Tuy rng li nhun
th trng gim nhng li nhun ca ta li cao hn, v ta c phn ln hn.V tt nhin l Ngoan
cng lp lun tng t. Kt cc l c Khn v Ngoan u cung ng 40 thng trn th trng v
li nhun mi bn nhn c l 160 ngn ng.
L gc v li ch c nhn lm sn lng ca th trng nh quyn cao hn sn lng c quyn
nhng thp hn so vi s phn b trn th trng cnh tranh. Kt cc m Khn v Ngoan mi
ngi sn xut 40 thng c gi l cn bng Nash. Cn bng Nash l tnh hung trong cc
ch th kinh t tng tc vi nhau, mi ngi la chn mt chin lc tt nht cho mnh khi bit
c chin lc m ngi khc chn.
Tm li: Khi cc doanh nghip trong th trng c quyn nhm chn mc sn lng ti a
ha li nhun, sn lng ca h s ln hn Gi ca nh c quyn nhm thp hn gi c quyn
nhng cao hn gi cnh tranh (bng chi ph cn bin).
4. Qui m ca th trng c quyn nhm nh hng n kt cc th trng nh th no?
Khi s lng nh cung cp trong th trng c quyn c quyn nhm tng ln, th trng c
quyn nhm ngy cng tr nn ging th trng cnh tranh. Mc gi tin dn n chi ph cn bin
v sn lng tin n mc c hiu qu i vi x hi.
III. L thuyt tr chi v kinh t hc ca s hp tc
L thuyt tr chi nghin cu hnh vi con ngi trong cc tnh hung chin lc. y, tnh
hung chin lc ch tnh hung m trong khi a ra quyt nh hnh ng, mi ngi phi
tnh n phn ng ca ngi khc i vi hnh ng ca mnh. Trong th trng c quyn nhm
li nhun ca mi doanh nghip khng ch ph thuc vo s lng m doanh nghip sn xut
m cn ph thuc vo s lng ca doanh nghip khc trong ngnh. Khi ra quyt nh sn xut,
mi doanh nghip trong c quyn nhm cn quan tm n quyt nh ca mnh nh hng nh
th no n quyt nh sn xut ca doanh nghip khc. V vy, l thuyt tr chi c bit hu
ch cho vic tm hiu hnh vi ca cc nh c quyn nhm.
1. Tnh trng lng nan ca ngi t
Tnh trng lng nan ca nhng ngi t l cu chuyn gia hai phm nhn va b cnh st bt.
Gi h l Cng v Th. Cnh st c chng c kt ti Cng v Th phm mt ti nh
l nh bc. V ti ny mi ngi s b kt n l 1 nm t. Ngai ra, cnh st cn nghi ng rng
h cng nhau thc hin mt v cp ngn hng nhng thiu chng c r rng qui ti ln ny
cho h. Cnh st hi cung Cng v Th trong cc phng ring bit v tha thun vi tng ngi
nh sau:
Hin nay chng ti c th giam gi anh trong 1 nm. Tuy nhin, nu anh nhn ti cp ngn
hng v t co ng phm, th anh c min ti v tha bng. ng thi, ng phm ca anh b

50
lnh n l 20 nm t. Nhng nu c hai ngi nhn ti, th chng ti khng cn chng c v
khng mt thi gian iu tra v v vy mi anh s nhn bn n l 8 nm t.
Bng 11.2 Tnh th lng nan ca nhng ngi t
Cng
Thu nhan Im lng

Th Thu nhan -8,-8 0,-20

Im lng -20,0 -1,-1

C Cng v Th u tnh ton rng

Nu th nhn, t nht 0 nm t v nhiu nht l 8 nm t
Nu im lng, t nht l 1 nm t v nhiu nht l 20 nm
V vy, chin lc thng tr ca c A v B l th ti kt cc l c hai phi i t 8 nm. Song y
l kt cc bt li i vi h. Nu c hai cng im lng, h c th c li v mi ngi ch phi
ngi t 1 nm do ti nh bc. Do mi ngi ch theo ui li ch ring mnh, nn c hai u b
thit.
Chin lc thng tr l mt chin lc ti u ca mt ngi chi, bt k i phng hnh ng
nh th no ti phm gy ra mt kt cc bt li cho mi ngi.
2. c quyn nhm trong tnh th lng nan ca nhng ngi t
2.1 Qung co: Khi hai doanh nghip qung co thu ht cng mt nhm khch hng, h gp
phi nhng vn tng t nh trong tnh trng lng nan ca nhng ngi t. V d chng ta
xem xt quyt nh ca hai cng ty thuc l l 555 v Marlboro. Gi s nu khng cng ty no
qung co, h s chia i th trng. Nu c hai cng qung co, h cng chia i th trng
nhng li nhun thp hn v cng ty no cng phi chu chi ph qung co. Song nu mt cng ty
qung co trong khi cng ty cn li khng qung co th cng ty qung co s thu ht c khch
hng t cng ty cn li. Do ta c th gi nh ma trn biu din li nhun ca doanh nghip
vi mi tnh hung nh sau:
Bng 11.3 Tr chi qung co
555
Qung co Khong qung co
Marlboro

Qung co 3 t , 3t 5 t, 2 t

Khong qung co 2 t, 5 t 4 t, 4 t

Bng 11.3 cho bit li nhun ca hai cng ty ph thuc vo hnh ng ca h nh th no. Bn
c th thy rng qung co l chin lc vt tri i vi c hai cng ty. Nh vy, c hai cng ty
u qung co, mc d c hai c li nu khng ai qung co.
2.2 nh gi: P &G v Unilever c k hoch cng gia nhp th trng v nhm sn phm mi.
Gi nh nhng hng ny c iu kin chi ph v cu ging nhau, v mi hng phi quyt nh v

51
gi c tnh n i th cnh tranh ca mnh. bng 11.4 cho chng ta lp mt ma trn bng s
v li nhun ca P&G tng ng vi cc mc gi khc nhau m cc hng v i th c th t.
Gi s c P&G v i th cnh tranh u t mc gi thp th li nhun ca thu c ca hai
hng l 12.000 USD/1 thng. Nu c hai cng nh mc gi cao th li nhun cao hn gi nh
mc 20.000USD/1 thng. Nu P&G nh mc gi cao v Unilever nh mc gi thp th Ulilever
s chim c th phn ln v c li nhun cao. Ngc li, P&G nh mc gi thp, Unilever
nh mc gi cao th li nhun thu c ca P&G s ln hn Unilever.
Bng 11.4: Tr chi nh gi (n v: ngn USD)
Unilever
Gi thp Gi cao
P &G

Gi thp 12 ,12 21, 3

Gi cao 3, 21 20,20 t

Cn bng Nash trong tnh hung ny l c 2 cng ty s la chn phng n nh gi thp, mi

bn s c li nhun 12.000 USD.
3. Kt cc hp tc trong tr chi lp li
Tnh trng lng nan ca ngi t cho thy s hp tc rt kh khn. Nhng phi chng iu
khng th thc hin c? Khng phi tt c ton b ti phm u khai ra ng phm ca mnh
khi b cnh st hi cung. Cc-ten thnh thong vn duy tr c cc tha thun mang tnh cu kt,
cho d ng lc c nhn c kh nng gy ra tr ngi. L do thng thy l gii ti sao nhng
ngi tham gia cuc chi c th gii quyt tnh trng lng nan ca ngi t l h tham gia tr
chi khng phi nhiu ln m l mt ln.
Quay li tnh hung gia Khn v Ngoan trong trng hp tr chi lp li hng thng. C hai s
t c kt cc tt hn nu hp tc c duy tr. Nu mt bn bi c th bn kia s tr a
bng cch sn xut mc sn lng cao. Trong trng hp ny, ngi tham gia cuc chi quan
tm n li nhun trong tng li, h b qua li nhun thu c 1 ln do bi c.
Khi tr chi c lp li, cc doanh nghip thy rng bi c l khng c li cho c hai nn h
quyt nh hp tc vi nhau. Trn thc t, hai ngi chi hon ton c kh nng t c kt cc
hp tc.
IV. Chnh sch cng cng i ph vi c quyn nhm
Hp tc trong th trng c quyn nhm gy bt li cho ton x hi v n dn n sn lng qu
thp cn gi th qu cao. Nh hoch nh chnh sch tm cch buc doanh nghip c quyn
nhm cnh tranh, ch khng c cu kt vi nhau bng o lut chng c quyn.
V. ng dng tnh th lng nan ca nhng ngi t vo vic nh gi trong c quyn
nhm
1. M hnh ng cu gy
V hp tc l kh duy tr, nn cc doanh nghip u mong mun c s n nh, nht l n nh
gi c. l l do ti sao gii thch tnh cng nhc ca gi c l mt c im ca th trng c
quyn nhm. Cho d chi ph gim hay nhu cu gim th doanh nghip cng khng gim gi v c
th gy ra hiu lm v chin tranh gi c s ti din.

52
 Trong th trng c quyn nhm, cc doanh nghip tin tng rng khi h thc hin chin lc
gim gi tng th phn th lp tc cc doanh nghip khc cng s thc hin chin lc gim
gi theo v cc doanh nghip khc bit rng nu khng lm nh vy h s b mt th phn trn th
trng. ng thi, h cng tin rng nu h thc hin mt chin lc tng gi th cc doanh
nghip khc s khng tng gi theo v nhng doanh nghip ny bit rng tng gi l di dt v th
phn s ri vo tay ca doanh nghip khc.
Nh vy, i vi cc doanh nghip trong th Hnh 11.3: ng cu gy khc v mc
gi cng nhc trong c quyn nhm
trng c quyn nhm, h phi i din vi mt
Tin
ng cu gy khc. ng cu gy khc ca
doanh nghip lm cho ng doanh thu bin MR
MC
b t on ngay ti im gy khc ny. (Nh
hnh 11.3) iu ny gii thch ti sao trong c MC
P*
quyn nhm gi c li mang tnh cng nhc.
Nu chi ph bin ca mt doanh nghip no
tng t MC ln MC th doanh nghip vn sn
xut mc sn lng Q* v bn vi mc gi P*.
D
Lu : M hnh truyn thng ny ch ng khi cc
doanh nghip trong th trng c qui m v kh
nng nh nhau.
Q* Q
2. Pht tn hiu gi v ch o gi MR
Mt trong nhng tr ngi chnh ca vic nh gi
cu kt ngm l cc hng kh thng nht c vi nhau v mc gi. S thng nht tr ln phc
tp khi cu thay i v chi ph thay i. Khi gp vn ny, i khi dng cu kt ngm c pht
ra. V d mt hng thng bo rng n tng gi v hy vng rng cc i th s coi y l tn hiu
v s tng gi theo. Nu cc i th lm nh th th kiu ch o gi c thit lp. Theo cch
ny, cc hng gii quyt c vn thng nht gi.
Bi tp
1. Hy phn loi cc th trng sau y thnh cnh tranh hon ho, c quyn v cnh tranh c
quyn. Hy gii thch cu tr li ca bn
a. Nc sch ng chai
b. Dch v in thoi a phng
c. Son mi
d. Go
2. c im no ca hng ha bn ra lm cho doanh nghip cnh tranh c quyn khc vi doanh
nghip c quyn?
3. Hy xem xt mi quan h thng mi gia M v Mhico. Gi s nh lnh o ca hai nc
tin vo kt qu khch nhau ca cc chnh sch thng mi nh sau
M
Thu quan thp thu quan cao
Mehico

Thu quan thp 25 ,25 10, 30

Thu quan cao 30, 10 20,20 t

53
a. Chin lc vt tri ca M l g? ca Mhico l g? Hy gii thch?
b. Cn bng Nash ca chnh sch thng mi l g?
c. Trong nm 1993, quc hi M ph chun Hip nh thng mi t do Bc M (NAFTA)
trong M v Mhico tha thun cng ct gim hng ro thng mi. Liu cc kt qu c
trnh by y c bin minh cho cch tip cn chnh sch thng mi khng?

54