- hay Đông trùng hạ thảo được biết đến như một loại dược liệu quý sử dụng trong y học. - Trong Đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis, Cordyceps militariss, Cordyceps takaomontana… có nhiều hoạt chất sinh học có giá trị cao như adenosine, cordycepin, cordyceptic acid, D manitol, Beauvericin, nhóm hoạt chất HEAA (Hydroxy – Ethyl – Adenosine – Analogs)… với nhiều tác dụng như tăng cường khả năng miễn dịch, hỗ trợ điều trị ung thư, điều trị hen và viêm phế quản, giảm khả năng suy thoái thận, kháng viêm, tiêu viêm, ức chế nhiều loại vi sinh vật có hại trong đó có vi khuẩn lao… Không chỉ sử dụng trong dược phẩm, Đông Trùng Hạ thảo còn được dùng làm thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị một số bệnh trong đó có ung thư và nâng cao sức khỏe. - Hiện nay, trên thị trường Việt Nam đang lưu hành một số sản phẩm Đông Trùng Hạ Thảo Cordyceps sinensis, Cordyceps militaris, Cordyceps takaomontana đến từ Hàn Quốc, Thái Lan, Nhật Bản nhưng chủ yếu là từ Trung Quốc. - Trên thực tế, Cordyceps sinensis phân bố đặc thù ở Tây Tạng, việc nghiên cứu nhân nuôi nhân tạo cho đến nay chưa hiệu quả, nguồn sản phẩm vẫn khai thác từ tự nhiên nên giá thành rất cao. - Cordyceps militaris đã được nghiên cứu nuôi nhân tạo trên quy mô lớn ở một số nước như Trung Quốc, Thái Lan, Hàn Quốc… Việt Nam hiện cũng đã tiến hành nhân nuôi quy mô nhỏ, tuy nhiên do chưa chủ động được nguồn giống, còn phụ thuộc vào nước ngoài, nên bị động và khó kiểm soát được chất lượng của giống cũng như sản phẩm tạo ra. - Trong khi đó, các nghiên cứu đã cho thấy, Cordyceps takaomontana có chứa các hợp chất sinh học quý như trong Cordyceps militaris và Cordyceps sinensis tuy hàm lượng thấp hơn. - Đặc biệt, dẫn xuất nhóm acetoxyscirpenol chỉ có trong Cordyceps takaomontana có tác dụng diệt nhiều loại tế bào ung thư với giá trị IC50 ở mức ng/ml [13, 26] và mạnh hơn so với thuốc chữa ung thư cisplatin từ 4 đến 6,6 lần [33] và beauvericin với 12 tác dụng gây độc các dòng tế bào ung thư và u ác tính ở người với các liều lượng gây độc khác nhau, kháng được 10 loại vi khuẩn 2 gram dương và 9 loại vi khuẩn gram âm gây bệnh trên người. - Còn tại khu bảo tồn tự nhiên Pù Huống, tại Nghệ An đã thu thập được 29 mẫu, trong đó có Cordyceps takaomontana và một số loài có hoạt tính sinh học cao như Cordycepssp2., Ophiocordyceps unilateralis…[58]. - Như vậy, nguồn gen nấm Cordyceps takaomontana ở Việt Nam rất phong phú, có thể khai thác nên chủ động được nguồn giống. - Ngoài ra, kỹ thuật nhân nuôi không quá khắt khe, nguồn nguyên liệu đầu vào cho nghiên cứu và sản xuất loại nấm này ở Việt Nam như gạo, nhộng tằm. - Do đó, việc nghiên cứu khai thác, phát triển nguồn gen nấm Cordyceps takaomontana tạo quả thể chứa hoạt chất sinh học trong đó có Beauvericin, để sử dụng làm nguyên liệu cho ngành dược có tính khả thi, có ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và đặt cơ sở cho sự phát triển một số ngành nghề mới, đầy tiềm năng. - Vì vậy, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài: ―Nghiên cứu thu nhận Beauvericin từ Cordyceps spp. - và thăm dò khả năng ức chế tế bào ung thƣ’’ Mục tiêu nghiên cứu Tuyển chọn được chủng Cordcyeps spp. - và tìm điều kiện thích hợp cho tạo thể quả sinh hoạt chất sinh học Beauvericin có khả năng ức chế tế bào ung thư. - Nội dung nghiên cứu - Thu thập, phân lập, tuyển chọn và định tên chủng Cordyceps spp. - có khả năng tạo thể quả - Lựa chọn môi trường hoạt hóa giống trên thạch và trên môi trường lỏng 3 - Nghiên cứu môi trường và các điều kiện nuôi thích hợp cho việc tạo thể quả sinh hoạt chất Beauvericin - Thử nghiệm đánh giá khả năng ức chế tế bào ung thư 4 Chƣơng I. - Giới thiệu về nấm Cordyceps spp. - Cordyceps spp. - là loại nấm túi, được các nhà khoa học Trung Quốc phát hiện lần đầu tiên tại Cao nguyên Tây Tạng của Trung Quốc, loại dược liệu này thực chất là hiện tượng sâu non (ấu trùng) của loài côn trùng thuộc chi Thiarodes hoặc Hepialus bị nấm Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc.ký sinh. - Thường gặp sâu non của loài Thiatarodes baimaensis hoặc Thiarodes armoricanus, ngoài ra còn 46 loài khác thuộc chi Thitarodes cũng có thể bị Cordyceps sinensis ký sinh. - Theo một số tài liệu, vào cuối mùa thu, đầu mùa đông các bào tử dính vào da của sâu non (ấu trùng), phát triển trên sâu non và tạo ra các sợi nấm, các sợi nấm ăn sâu vào ấu trùng, sử dụng dinh dưỡng của sâu non làm chất dinh dưỡng để phát triển. - Đến đầu mùa hạ, nấm phát triển mạnh, gây chết sâu sau đó chúng hình thành chồi, phát triển cao nhô lên khỏi mặt đất, nhưng gốc vẫn dính vào đầu sâu. - Vì vậy, dân gian thường gọi Nấm Cordyceps spp. - là Đông Trùng Hạ Thảo, Nhộng trùng Thảo hay Đông trùng . - Theo Holiday (2004), Cordyceps spp. - Các nhà khoa học cho rằng chi Cordyceps có gần 400 loài khác nhau, tính riêng ở Trung Quốc đã tìm thấy khoảng 60 loài Đông Trùng Hạ Thảo như Cordyceps 5 liangshanensis Zhang, Cordyceps gansuensis, Zhang, C. - Tuy nhiên cho đến nay, các nước trên thế giới, mới chỉ nghiên cứu và đưa vào nuôi trồng nhân tạo một số loại nấm như Cordyceps sinensis, Cordyceps militaris, Cordyceps takaomontana…, các loài nấm này được phân bố rộng ở cao nguyên Tây Tạng Trung Quốc, Bhutan Nepal, Vùng Đông Bắc Ấn Độ, ở độ cao so với mặt nước biển. - Theo một số nghiên cứu cho thấy, các chủng nấm Cordyceps khác cũng được tìm thấy tại Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản, và Việt Nam [21, 47]. - Hình 1.1: Nấm Cordyceps sinensis trong tự nhiên (Nguồn Mycotherapie.nl) Theo các sách y học cổ truyền, các chủng nấm thuộc lớp Ascomycestes sống ký sinh trên vật chủ là sâu non của loài bướm (Caterpilar) họ cánh vẩy, đặc biệt, ở loài bướm đêm Hepialus armoricanus. - Mùa đông, sâu non chui xuống đất sinh sống. - Trong môi trường ẩm, bào tử nấm Ascomycestes trên cơ thể sâu non, gặp điều kiện thích hợp sẽ nảy mầm và phát triển trên thân sâu chuyển thành dạng sợi nấm. - Ban đầu, hệ sợi có màu trắng, dạng mảnh, dần về sau, chúng phát triển nhanh thành một khối dày, chắc, một số biến thành màu vàng đậm cho tới nâu, một số vẫn phát triển thành màu hồng nhạt, đến màu cam.Và khi nguồn dinh dưỡng cạn kiệt, hệ sợi nấm nhanh chóng trở nên tối màu giống màu bùn từ 30 đên 60 ngày, khi đó toàn bộ thân sâu 6 chỉ còn là lớp vở bọc bao ngoài sợi nấm. - Các mầm nhọn này nảy ra một số hạt tròn, trong chứa các bào tử nấm.Thân cây cao gần 10 cm. - Chu trình sống và cơ chế xâm nhiễm Hàng năm, việc đi tìm Đông trùng hạ thảo tự nhiên từ các vùng núi cao, thường diễn ra và mùa hè. - Điều đặt ra là tại sao mà người dân lại đi tìm vào mùa hè mà không phải các mùa khác? Câu trả lời được đưa ra dựa vào vòng đời phát triển của Cordyceps spp. - Hình 1.2: Cơ chế xâm nhiễm nấm Cordcyeps spp.vào côn trùng Côn trùng sau khi biến đổi thành ngài, chúng để trứng vào trong đất, sau đó trứng phát triển thành sâu non. - Vào mùa đông, sâu non hoặc sâu trưởng thành của một số loài nấm ở dưới đất hoặc có thể ở trên mặt đất, bị nấm ký sinh côn trùng xâm nhiễm và sử dụng trực tiếp dinh dưỡng từ cơ thể con trùng làm thức ăn, làm 7 cho côn trùng chết. - Quá trình xâm nhiễm nấm vào côn trùng trải quả các giai đoạn khác nhau. - Giai đoạn xâm nhập, bắt đầu từ khi bào tử nấm mọc mầm đến lúc kết thúc việc xâm nhập vào trong cơ thể côn trùng. - Bào tử nấm sau khi mọc mầm, phát sinh mầm bệnh, giải phóng các enzyme ngoại bào tương ứng với các thành phần chính của lớp vỏ cuticun của côn trùng để phân hủy lớp vỏ này như protease, chitinase, lipase, aminopeptidase, carboxypeptidase A, esterase, cenlulolase. - Enyzm protease và chitinase hình thành trên cơ thể côn trùng, tham gia phân hủy lớp da côn trùng (cuticula) và lớp biểu bì (thành phần chính là protein). - Quan trọng nhất là enzyme phân hủy protein (protease) và enzyme phân hủy chitin (chitinase) của côn trùng. - Hai enzyme này có liên quan trực tiếp đến hiệu quả diệt côn trùng của nấm ký sinh côn trùng [2] Giai đoạn tiếp theo, giai đoạn sống ký sinh của nấm. - Toàn bộ các bộ phân nội quan bị xâm nhiễm.nấm thường xâm nhiễm vào hệ hô hấp, làm giảm khả năng hô hấp của ấu trùng khiến hoạt đông của côn trùng trở nên chậm chạp và phản ứng kém với các tác nhân kích thích bên ngoài. - Kết quả làm vật chủ mất khả năng kiếm soát hoạt động sống và dẫn đến chết [41]. - Giai đoạn cuối cùng, giai đoạn phát triển sau khi vật chủ chết, sợi nấm phát triển rất nhanh và tiết ra độc tố phá hủy hệ thống miễn dịch của côn trùng.Trong giai đoạn gây độc vật chủ, một số loài nấm giết chết vật chủ trước khi gây độc toàn bộ cơ thể côn trùng [6]. - Tình hình nghiên cứu Cordyceps spp. - Hình 1.3: Nấm Cordyceps sobolifera trong tự nhiên (nguồn http://blog.goo.ne.jp) Sung Jae Mo (2000) đã mô tả đặc điểm hình thái của 25 loài nấm thuộc chi Cordyceps phân bố tại Hàn Quốc, bao gồm các loài sau: C.adaesanensis, C.agriota Kawamura, C.bifisispora, C.crassispora, C.discoideocapiata, C.formicarum, C.gemiculata, C.gracilis, C.heteropoda, C.ishikariensis, C,kyushuensis, C martialis, C.militaris, C.nutans, C.ochraceostroma, C.ophoglossoides, C.oxycepphala, C.pentatoni, C.pruinosa, C.resea, C.scarabaeicola, C.sinensis, C.sphecocephala, C.tricentri, C.yongmoones [49]. - 9 Hình 1.4: Chủng nấm Cordyceps gunnii trong tự nhiên (Nguồn Australianfungi) Tại Nhật Bản, Tsuguo Hongo và Masana Izawa (1994) đã mô tả 33 loại nấm Đông Trùng Hạ Thảo: C.arigota, C.Longissisma, C.yakushimensis, C. - Nghiên cứu về thành phần hóa học và hoạt chất sinh học Trong các loài nấm Đông Trùng Hạ Thảo, 3 chủng nấm Cordyceps sinensis, Cordyceps militaris, Cordyceps takaomontana và một số loài khác được quan tâm nghiên cứu nhiều hơn cả thành phần hóa học và hoạt chất sinh học. - Các phân tích hoá học cho thấy, trong sinh khối (biomass) của Đông trùng Hạ thảo Cordyceps militaris chứa 17 loại acid amin khác nhau. - Quan trọng hơn là trong sinh khối Đông trùng Hạ thảo có nhiều chất mang hoạt tính sinh học cao đang được các nhà khoa học dần khám phá ra nhờ các tiến bộ của ngành hoá học các hợp chất tự 10 nhiên. - Ngoài ra, Đông trùng Hạ thảo còn chứa nhiều loại vitamin, như trong 100g Đông trùng Hạ thảo có 0,12 g vitamin B12. - takaomontana có hoạt tính chống ung thư (Ban et al., 1998). - Đặc biệt các dẫn xuất nhóm acetoxyscirpenol là một thành phần hoá học quan trọng đã được phát hiện ở thể vô tính của loài Cordyceps takaomontana. - Các hợp chất này thể hiện tác dụng diệt tế bào ung thư rất hiệu quả thông qua cơ chế gây chết theo chương trình (apoptosis). - Beauvericin được phát hiện trong nhiều loài nấm ký sinh côn trùng như Isaria tenuipes (thể vô tính của Cordyceps takaomontana). - Beauvericin là một chất chuyển hóa cyclohexadepsipeptide liên quan đến nấm sở hữu một loạt các hoạt động sinh học như thuốc trừ sâu, điều trị nhiễm ký sinh trùng, kháng khuẩn, kháng nấm, chống trùng sốt rét và ức chế ung thư (Shin et al., 2009). - Nghiên cứu về giá trị dược liệu của Đông Trùng Hạ Thảo Trong các loài nấm Đông Trùng Hạ Thảo, loài nấm Cordyceps sinensis, Cordyceps militaris, Cordyceps takaomontana được quan tâm nghiên cứu nhiều về giá trị dược liệu. - Các nghiên cứu cho thấy, trong sinh khối (biomass) của Đông trùng Hạ thảo Cordyceps militaris chứa nhiều chất có hoạt tính sinh học cao đã được chứng minh 11 là có giá trị dược liệu thần kỳ, có thể kể đến cordiceptic acid, cordycepin, adenosine và nhóm hoạt chất HEAA (Hydroxy - Ethyl - Adenosine - Analogs) [1]. - Cordiceptic acid: là một dạng D-manitol, chất này có tác dụng giảm ho và hen suyễn, giảm đường huyết và kháng lại vi khuẩn nên rất tốt cho hệ miễn dịch cũng như người mắc bệnh tiểu đường. - Cordycepin: là một dạng analoge của Adenosine (3’-deoxyadenosine), có tác dụng ngăn chặn vi khuẩn, chống sự xâm nhiễm của virus, ngăn ngừa ung thư và có tác dụng rất tốt cho những người mắc bệnh lao. - Adenosine: có vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa năng lượng của cơ thể, giúp cải thiện tuần hoàn ngoại biên và tim mạch, phục hồi năng lực cơ bắp, ức chế sự tăng sinh của các tế bào ung thư, tăng cường khả năng vận chuyển oxi trong máu. - Nhóm hoạt chất HEAA (Hydroxy - Ethyl - Adenosine – Analogs) có hoạt tính sinh học rất mạnh, đang được các nhà khoa học đặc biệt quan tâm do khả năng hỗ trợ hệ miễn dịch, chống lại sự xâm nhiễm của một số retrovirus như virus HIV. - Các nhà y học cổ truyền ở Trung Quốc đã nghiên cứu dùng nấm Đông trùng Hạ thảo điều trị thành công khá nhiều bệnh như: rối loạn lipit máu (hiệu quả đạt 76,2. - ung thư phổi và thiểu năng sinh dục (đạt hiệu quả từ . - Không những vậy, Đông trùng Hạ Thảo còn có nhiều tác dụng và đã được các nghiên cứu về y học chứng minh. - giữ ổn định hệ tuần hoàn: giảm hiện tượng thiếu máu, tăng cường khả năng lưu thông, điều tiết lượng đường, Cholesteron trong máu, chống xơ vữa động mạch và ổn định nhịp 12 tim. - tăng khả năng miễn dịch, làm chậm quá trình lão hóa, ức chế vi sinh vật có hại. - đẩy nhanh tác dụng của nội tiêt tố…. - Ngoài những tác dụng nêu trên, thì nấm Cordyceps còn trực tiếp ảnh hưởng đến một số hệ cơ quan quan trọng khác trong cơ thể và đặc biệt có tác dụng ức chế tế bào ung thư đã được mô tả bởi nhiều tài liệu . - Y học phương Tây cũng đã công nhận tính năng bổ dưỡng của nấm Cordyceps, dịch chiết của loại nấm này có khả năng nâng cao thể lực, điều hòa khí chất, đặc biệt những người do tính chất công việc phải ngồi liên tục và ít vận động. - Dựa trên kết quả nghiên cứu về tác dụng nâng cao sức luyện tập, khả năng chịu đựng và làm giảm mệt mỏi ở những người trong độ tuổi trung niên 40 đến 70, các nhà khoa học thuộc trung tâm Pharmanex, California đã phát triển một loại thuốc lấy tên là Cordymax chứa chiết xuất của nấm Cordyceps và được thử nghiệm trên 131 người tình nguyện trong 12 tuần và cho kết quả khả quan [44] Nấm Cordyceps takaomontana Yakushiji & Kumazawa chứa hợp chất 4 - acetyl - 12,13 – epoxyl - 9-trichothecene-3,15 - diol. - Các hoạt chất Ergosterol peroxide và Acetoxyscirpenediol tách chiết từ nấm Paecilomyces tenuipes nuôi cấy nhân tạo có khả năng ức chế các dòng tế bào ung thư dạ dày, ung thư gan, ung thư ruột kết, ruột thẳng với giá trị IC50 rất thấp (thậm chí ở mức ng/ml) (Lee et al 2006, Han et al 2004, Chung et al., 2003. - Bunyapaiboonsri et al., 2009) và mạnh hơn so với thuốc chữa ung thư cisplatin từ 4 đến 6,6 lần (Nam et al., 2001). - Ngoài ra lớp chất này cũng có tác dụng ức chế protein vận chuyển SGLT-1 liên quan đến bệnh tiểu đường [Yoo et al 2006]. - 13 Năm 2009, Sung Hak Lee và cộng sự tiến hành nghiên cứu sản xuất polysaccharides bằng nuôi lỏng Cordyceps takaomontana và tìm hiểu ảnh hưởng của chúng tới tế bào ung thư neuroblastoma người. - Hiệu quả ức chế của IPS và EPS tới sự phát triển của tế bào SKN-SH được thử nghiệm đánh giá với nồng độ IPS và EPS là 0.5, 1, 2 mg/ml tương ứng với các thời gian 24 giờ, 48 giờ và 72 giờ. - Ảnh hưởng ức chế trên các tế bào ung thư SK-N-SH đạt 64,6% khi IPS ở nồng độ 2mg/ml trong 72 giờ. - Kết quả này chỉ ra rằng, IPS có tiềm năng trong việc ức chế tế bào neuroblastoma (Sung Hak Lee và cộng sự, 2009). - Hình 1.5: Nấm Cordyceps takaomontana trong tự nhiên (nguồn Cordyceps.us) 1.2.4. - Tình hình nuôi trồng thể quả nấm Cordyceps trên thế giới Nghiên cứu nuôi trồng thể quả nấm Cordyceps spp được tiến hành ở nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Mỹ … Tại Trung Quốc, thủ phủ của Đông trùng hạ thảo, có một số khu nuôi chuyên biệt cho loại nấm Cordyceps tại một số tỉnh như: Thượng Hải, Quảng Châu, Vân Nam…Mỗi năm, tại mỗi khu nuôi nấm này đưa ra thị trường với một sản lượng khá lớn. - Tại Hàn Quốc, một số phòng thí nghiệm đã sử dụng giá thể là tằm, nhộng để nuôi trồng thể quả [19]. - Hình 1.6: Thể quả của Cordyceps militaris trên giá thể gạo lứt (Nguồn anamuriel.org/medicinal-mushrooms/) Sản phẩm nấm Đông trùng hạ thảo và Nhộng trùng thảo từ nuôi trồng nhân tạo đã có mặt ở nhiều nước trên thế giới và mang lại lợi nhuận cao cho người nuôi trồng (Li Cui et al., 2008). - Tình hình nghiên cứu Cordyceps trong nƣớc 1.3.1. - Sự đa dạng và phân bố của Chi Cordyceps Trịnh Tam Kiệt (1996) và đồng tác giả năm (2001) đã đưa ra danh mục các loài nấm Cordyceps có ở Việt Nam thuộc Họ Clavicitaceae, trong đó có 3 loài thuộc chi Cordyceps đó là Cordyceps marialis Speg., Cordyceps sinensis (Berk) Sacc. - Các tác giả đã ghi nhận nấm Đông Trùng hạ thảo có phân bố ở các tỉnh của Việt Nam như: Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Bắc Giang, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Quảng Nam, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, Tây Ninh [4,5]. - Năm 2009, Phạm Quang 15 Thu đã phát hiện thêm hai loài nấm Đông trùng hạ thảo mới tại Việt Nam có phân bố ở Bắc Giang và Vĩnh Phúc, đó là hai loại nấm: Cordyceps nutans và Cordyceps gunnii [7]. - Tại vườn quốc gia Hoàng Liên, tỉnh Lào Cai đã phát hiện nấm Đông trùng Hạ thảo Cordyceps militaris. - Năm 2009, Phạm Thị Thùy đã thu thập nấm Cordyceps ở vườn quốc gia Cúc Phương, tỉnh Ninh Bình. - Tác giả đã xác định được loài Đông trùng Cordyceps militaris, đây là loài lần đầu tiên được phát hiện và mô tả ở Việt Nam. - Loài nấm này phân bố ở rừng tự nhiên có độ cao từ 1.900m đến 2.100m so với mực nước biển. - Một số khu vực khác cũng đang được triển khai tìm kiếm và nghiên cứu nấm Cordyceps, thường thì Cordyceps ở Việt Nam phân bố ở những khu rừng nhiệt đới thường xanh, có độ cao từ 800m đến 2.000m. - Trong chương trình nghiên cứu nghị định thư giữa Việt Nam và Trung Quốc cấp nhà nước về nghiên cứu nấm Đông trùng Hạ thảo Cordyceps militaris, PGS.TS Phạm Thị Thùy - Viện Bảo vệ thực vật đã chủ trì đề tài phát triển nấm Đông trùng Hạ thảo làm nguyên liệu thực phẩm chức năng cho người. - Kết quả đã nghiên cứu và xác định được 3 loài nấm Đông trùng Hạ thảo đó là. - 16 Các tác giả cũng đã xác định được một số giá trị dược liệu của Cordyceps militaris ở Việt Nam gồm chất Cordycepin, Adenosin, HEAA, một số vitamin và một số nguyên tố vi lượng. - Nấm Cordyceps gunnii (Berk.) Berk thuộc họ Clavicipitaceae, bộ Hypocrales, lớp Sordariomycetes, ngành nấm túi Ascomycota, là loài nấm nhỏ, đỉnh nấm nhọn được mọc từ phần đầu của sâu non. - Bào tử túi thứ sinh dễ nảy mầm, khi chưa phóng ra khỏi túi một số bào tử nảy mầm thành sợi nấm dài gấp mấy lần bào tử. - Nấm ký sinh trên sâu non ở dưới đất, nên thường bị nhầm là Đông trùng Hạ thảo Cordyceps sinensis (Berk.) Sacc [7]. - Nấm Cordyceps gunnii (Berk.)Berk
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt