Academia.eduAcademia.edu
Đ I H C QU C GIA HÀ N I TRƯỜNG ĐẠI H C KHOA H C TỰ NHIÊN ---------- NGUYỄN TH H NG NG C NGHIÊN C U PHÁT TRI N DU L CH LÀNG NGH TRUY N TH NG TỈNH BẮC NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA H C HÀ NỘI – 2014 Đ I H C QU C GIA HÀ N I TRƯỜNG ĐẠI H C KHOA H C TỰ NHIÊN ---------- NGUYỄN TH H NG NG C NGHIÊN C U PHÁT TRI N DU L CH LÀNG NGH TRUY N TH NG TỈNH BẮC NINH Chuyên ngành: Đ a lý h c Mã s : 60310501 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA H C Người hướng dẫn khoa h c: PGS.TS. Nguyễn Th Hải HÀ NỘI – 2014 MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ i CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN V PHÁT TRI N DU L CH LÀNG NGH TRUY N TH NG ............. Error! Bookmark not defined. 1.1. Khái niệm....................................................... Error! Bookmark not defined. 1.1.1. Làng nghề truyền th ng ........................... Error! Bookmark not defined. 1.1.2. Du l ch làng nghề truyền th ng ............... Error! Bookmark not defined. 1.2. Các điều kiện phát triển du l ch làng nghề truyền th ng ..... Error! Bookmark not defined. 1.2.1. Nhu cầu c a du khách .............................. Error! Bookmark not defined. 1.2.2. Tài nguyên du l ch làng nghề ................... Error! Bookmark not defined. 1.2.3. Nguồn nhân lực ........................................ Error! Bookmark not defined. 1.2.4. Chính sách phát triển du l ch làng nghề truyền th ng ... Error! Bookmark not defined. 1.2.5. Cơ sở h tầng - cơ sở vật chất kỹ thuật .... Error! Bookmark not defined. 1.2.6. V n cho phát triển du l ch ....................... Error! Bookmark not defined. 1.3. ụ nghĩa c a việc phát triển du l ch làng nghề truyền th ng Error! Bookmark not defined. 1.4. Khái quát về du l ch làng nghề ở Việt Nam ... Error! Bookmark not defined. 1.4.1. Làng nghề Việt Nam ................................ Error! Bookmark not defined. 1.4.2. Tình hình phát triển du l ch làng nghề ở Việt Nam Error! Bookmark not defined. 1.4.3. Bài h c kinh nghiệm về phát triển du l ch làng nghề truyền th ng . Error! Bookmark not defined. Tiểu kết chương 1...................................................... Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRI N DU L CH LÀNG NGH TRUY N TH NG TỈNH BẮC NINH .................. Error! Bookmark not defined. 2.1. Khái quát về du l ch Bắc Ninh..................... Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Giới thiệu chung ..................................... Error! Bookmark not defined. 2.1.2. Thực tr ng phát triển du l ch tỉnh Bắc Ninh........... Error! Bookmark not defined. 2.2. Điều kiện phát triển du l ch làng nghề truyền th ng tỉnh Bắc Ninh ....... Error! Bookmark not defined. 2.2.1. Nhu cầu c a du khách .............................. Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Tài nguyên du l ch .................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.3. Nguồn nhân lực ........................................ Error! Bookmark not defined. 2.2.5. Cơ sở h tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật ph c v du l ch làng nghề truyền th ng ....................................................... Error! Bookmark not defined. 2.2.6. Ho t đ ng xúc tiến phát triển du l ch làng nghề truyền th ng ......... Error! Bookmark not defined. 2.2.7. Đánh giá chung ......................................... Error! Bookmark not defined. 2.3. Thực tr ng du l ch làng nghề ở làng g m Phù Lãng và làng tranh dân gian Đông Hồ ................................................................. Error! Bookmark not defined. 2.3.1. LỦ do lựa ch n .......................................... Error! Bookmark not defined. 2.3.2. Khách du l ch........................................... Error! Bookmark not defined. 2.3.3. Sản phẩm du l ch ..................................... Error! Bookmark not defined. 2.3.4. Cơ sở h tầng và cơ sở vật chất kĩ thuật ph c v du l ch ................. Error! Bookmark not defined. 2.3.5. Doanh thu du l ch ..................................... Error! Bookmark not defined. 2.4. Tác đ ng c a ho t đ ng du l ch làng nghề truyền th ng tỉnh Bắc Ninh Error! Bookmark not defined. 2.4.1. Tác đ ng tới chất lượng cu c s ng .......... Error! Bookmark not defined. 2.4.2. Tác đ ng tới việc bảo tồn giá tr c a làng nghề ..... Error! Bookmark not defined. 2.4.3. Tác đ ng tới môi trường trong khu vực ... Error! Bookmark not defined. Tiểu kết chương 2...................................................... Error! Bookmark not defined. CHƯƠNG 3: Đ NH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRI N DU L CH TẠI CÁC LÀNG NGH CỦA TỈNH BẮC NINH ....... Error! Bookmark not defined. 3.1. Đ nh hướng phát triển ..................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Cơ sở đ nh hướng ..................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.2. Các đ nh hướng chính .............................. Error! Bookmark not defined. 3.2. Giải pháp phát triển ........................................ Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Giải pháp về quy ho ch ............................ Error! Bookmark not defined. 3.2.2.Giải pháp về th trường.............................. Error! Bookmark not defined. 3.2.3. Giải pháp về sản phẩm và liên kết các tuyến du l ch .... Error! Bookmark not defined. 3.2.4. Giải pháp về đầu tư v n và cơ sở vật chất kỹ thuật Error! Bookmark not defined. 3.2.5. Giải pháp về h trợ c ng đồng đ a phương ............ Error! Bookmark not defined. 3.2.6. Giải pháp về bảo tồn và phát huy giá tr làng nghề Error! Bookmark not defined. 3.2.7. Giải pháp về bảo vệ tài nguyên môi trường ........... Error! Bookmark not defined. 3.2.8. Giải pháp về xúc tiến, quảng bá ............... Error! Bookmark not defined. 3.3. M t s kiến ngh ............................................. Error! Bookmark not defined. Tiểu kết chương 3...................................................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN .............................................................. Error! Bookmark not defined. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... iii PHỤ LỤC ................................................................. Error! Bookmark not defined. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Lượng khách du l ch đến Bắc Ninh giai đo n 2006 - 2013 .............. Error! Bookmark not defined. Bảng 2.2: S lượng các làng nghề tỉnh Bắc Ninh - năm 2013 Error! Bookmark not defined. Bảng 2.3: Cơ cấu ngành nghề ở làng nghề tỉnh Bắc Ninh - 2013.. Error! Bookmark not defined. Bảng 2.4: Lao đ ng trong ngành du l ch tỉnh Bắc Ninh (2007 - 2013) ........... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.5: Mức đ tham gia các ho t đ ng du l ch làng nghề truyền th ng ..... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.6: Tỉ lệ cơ sở sản xuất t i làng nghề nhận được sự h trợ trong........... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.7: S lượng cơ sở lưu trú du l ch tỉnh Bắc Ninh (2006 - 2013) ............ Error! Bookmark not defined. Bảng 2.8: Lượng khách du l ch đến Phù Lãng và Đông Hồ giai đo n 2009-2013 ................................................................................... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.9: Hình thức đi du l ch c a khách khi đến làng nghề . Error! Bookmark not defined. Bảng 2.10: S lần khách đến làng nghề .................... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.11: Điểm hấp dẫn du khách khi đến với làng nghề .... Error! Bookmark not defined. Bảng 2.12: Tình hình tiêu dùng các lo i hình d ch v du l ch c a LN g m Phù Lãng và tranh Đông Hồ ...................................................... Error! Bookmark not defined. DANH MỤC BI U Đ , HỊNH Biểu đồ 2.1: Cơ cấu khách du l ch qu c tế đến Bắc Ninh phân theo th trường (Giai đo n 2006 - 2013 ) .................................................... Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.2: Cơ cấu khách du l ch qu c tế đến Bắc Ninh phân theo m c đích chuyến đi (Giai đo n 2006 - 2013) ........................................ Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.3: Doanh thu du l ch tỉnh Bắc Ninh .......... Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.4: Cơ cấu doanh thu du l ch ...................... Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.5: Nhu cầu c a du khách khi đến với làng nghề truyền th ng ......... Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.6: Lượng khách du l ch đến Phù Lãng và Đông Hồ giai đo n 2009-2013 ................................................................................... Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.7: Mức đ đáp ứng nhu cầu c a khách về sản phẩm làng nghề ....... Error! Bookmark not defined. Biểu đồ 2.8 : Doanh thu từ sản phẩm làng nghề giai đo n 2008 – 2013 .......... Error! Bookmark not defined. Hình 2.1: Sơ đồ hành chính tỉnh Bắc Ninh .............. Error! Bookmark not defined. Hình 2.2: Phân b các làng nghề truyền th ng tỉnh Bắc Ninh Error! Bookmark not defined. Hình 3.3: Bản đồ các tuyến du l ch tỉnh Bắc Ninh ................................................... 78 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNH - HĐH Công nghiệp hóa - hiện đ i hóa CSSX Cơ sở sản xuất DNNN Doanh nghiệp Nhà nước ĐBSCL Đồng bằng sông Cửu Long ĐBSH Đồng bằng sông Hồng GD - ĐT Giáo d c - đào t o KT - XH Kinh tế - xã h i LATS Luận án tiến sĩ LN Làng nghề LNTT Làng nghề truyền th ng LT - TP Lương thực - thực phẩm NN & PTNT Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn NXB Nhà xuất bản SX Sản xuất TP Thành ph TX Th xã UBND y ban nhân dân PHẦN MỞ ĐẦU 1.Lí do ch n đ tài Ngày nay, sự phát triển m nh mẽ c a du l ch toàn cầu và những xu hướng du l ch mới xuất hiện trong thời gian gần đây đã và đang thúc đẩy c nh tranh m nh mẽ giữa các qu c gia trên thế giới. Trong b i cảnh chung, Du l ch Việt Nam đã có sự chuyển biến m nh mẽ và tăng trưởng liên t c, đóng góp đáng kể cho phát triển kinh tế, văn hoá, xã h i nước ta, khẳng đ nh ch trương đường l i đúng đắn c a Đảng, Nhà nước về phát triển du l ch trở thành ngành kinh tế mũi nh n trong công cu c đổi mới, CNH - HĐH đất nước. Trong xu thế h i nhập và mở cửa, LNTT đang dần lấy l i v trí quan tr ng c a mình trong đời s ng kinh tế, văn hoá, xã h i c a m i dân t c m i qu c gia. M i LN như m t hình ảnh đầy bản sắc, khẳng đ nh nét riêng biệt, đ c đáo không thể thay thế; m t cách giới thiệu sinh đ ng về đất nước và con người c a m i vùng miền, đ a phương. Phát triển du l ch LN chính là m t hướng đi đúng đắn và phù hợp, được nhiều qu c gia ưu tiên trong chính sách quảng bá và phát triển du l ch. Những lợi ích to lớn c a việc phát triển du l ch LN không chỉ thể hiện ở những con s tăng trưởng lợi nhuận kinh tế, ở việc giải quyết nguồn lao đ ng đ a phương mà hơn thế nữa, còn là m t cách thức gìn giữ và bảo tồn những giá tr văn hoá c a dân t c. Đó là những lợi ích lâu dài không thể tính được trong ngày m t ngày hai. Trong những năm gần đây, lo i hình du l ch LNTT ở Việt Nam ngày càng hấp dẫn du khách, đặc biệt là du khách nước ngoài, bởi những giá tr văn hóa lâu đời và cách sáng t o sản phẩm th công đặc trưng ở m i vùng. Đi d c chiều dài đất nước, du khách gần như có thể dừng chân ở bất cứ đ a phương nào để tìm hiểu về LNTT. Theo th ng kê c a Hiệp h i Làng nghề Việt Nam, hiện nay cả nước có khoảng hơn 3000 LN th công, thu c 11 nhóm nghề chính là sơn mài, g m sứ, thêu ren, mây tre đan, cói, dệt, giấy, tranh dân gian, g , đá, kim khí. Trong đó tỉnh Bắc Ninh là đ a phương tập trung nhiều LNTT đặc sắc như: làng đúc đồng Đ i Bái, làng g mỹ nghệ Đồng Kỵ, làng tranh dân gian Đông Hồ, làng mây tre hun Xuân Lai, làng g m Phù Lãng… LN ở Bắc Ninh có l ch sử tồn t i từ hàng trăm năm nay, được phân b i r ng khắp trên đ a bàn tỉnh và ho t đ ng hầu hết ở các ngành kinh tế ch yếu. Lợi thế c a phần lớn các LN ở Bắc Ninh là nằm trên tr c giao thông thuận lợi, cả đường b lẫn đường sông nên thuận tiện để xây dựng các chương trình du l ch. Bước vào thời kỳ đổi mới, ho t đ ng LN đã đóng góp cho xã h i m t lượng hàng hoá khá phong phú, giải quyết việc làm và tăng thêm thu nhập cho cư dân nông thôn, và m t phần không nh thu nhập có được là từ nguồn tiêu dùng c a khách du l ch. Tuy nhiên, dưới góc đ quản lỦ việc khai thác lợi thế c a LN cho việc phát triển du l ch c a đ a phương được xem là chưa hiệu quả và mang tính tự phát, chưa hình thành cách làm chuyên nghiệp. Qua công tác th ng kê cho thấy lượng khách du l ch đến các LNTT trên đ a bàn tỉnh Bắc Ninh hàng năm có khoảng 15.000 - 20.000 lượt khách, chỉ chiếm tỷ tr ng 0,3 - 0,4% tổng lượt khách đến Bắc Ninh, đồng nghĩa với việc khai thác thế m nh làng nghề truyền th ng cho ho t đ ng du l ch còn chưa được coi tr ng. Bởi vậy, vấn đề đi tìm các biện pháp để du l ch LN thực sự phát huy tiềm năng và hiệu quả, đóng góp ngày m t lớn và bền vững hơn cho m c tiêu phát triển du l ch cũng như phát triển kinh tế, xã h i, bảo tồn các giá tr văn hóa… được coi là nhiệm v hết sức cấp thiết, nhất là trong giai đo n Việt Nam đang từng bước h i nhập toàn diện cùng với châu l c và thế giới. Xuất phát từ những lỦ do trên, để đánh giá đúng thực tr ng và đưa ra các giải pháp, kiến ngh nhằm khai thác t t các thế m nh c a làng nghề vào việc phát triển du l ch. Với mong mu n thúc đẩy du l ch Bắc Ninh phát triển hơn nữa, đồng thời góp phần phát huy giá tr văn hóa truyền th ng tỉnh Bắc Ninh, tác giả đã lựa ch n đề tài: “ Nghiên cứu phát triển du lịch làng nghề truyền thống tỉnh Bắc Ninh” làm n i dung nghiên cứu. 2. Tổng quan v tình hình nghiên c u Liên quan đến LN và du l ch LN thời gian qua đã có những công trình nghiên cứu ở những khía c nh khác nhau. H c viên đã tìm hiểu m t s công trình khoa h c c a các nhà khoa h c để có thể vận d ng những kết quả khoa h c đã đ t được vào lĩnh vực nghiên cứu c a luận văn, c thể là: ii DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. B ch Th Lan Anh (2010), Phát triển bền vững làng nghề truyền thống vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, Luận án tiến sĩ kinh tế, Hà N i. 2. Đào Thế Anh (2005), Phát triển cụm công nghiệp nông thôn từ làng nghề truyền thống, T p trí Xưa và nay. 3. Ban Thường v tỉnh y Bắc Ninh (2010), Nghị quyết 12/NQ - TW về xây dựng, phát triển cụm công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp. 4. Nguyễn Th Ng c Cẩm (2013), Nghiên cứu phát triển bền vững du lịch làng nghề tỉnh Thừa Thiên Huế, Kỷ yếu H i thảo Festival nghề và làng nghề truyền th ng Huế, trang 12 - 16. 5. Hoàng Văn Châu- Ph m Th Hồng Yến- Lê Th Thu Hà (2007), Làng nghề du lịch Việt Nam, NXB Th ng Kê, Hà N i. 6. Nguyễn Như Chung (2012), Quá trình hoàn thiện các chính sách thúc đẩy phát triển làng nghề ở Bắc Ninh giai đoạn từ 1997 đến 2003, Thực trạng, kinh nghiệm và giải pháp, Luận án tiến sĩ kinh tế. 7. Nguyễn Trí Dĩnh (Ch nhiệm) (2005), Những giải pháp nhằm phát triển làng nghề ở một số tỉnh đồng bằng sông Hồng, Đề tài nghiên cứu khoa h c cấp B , Hà N i. 8. Vũ Văn Đông (2010), Mỗi làng một sản phẩm, là giải pháp để phát triển du lịch bền vững - kinh nghiệm từ các nước và Việt Nam, T p chí Phát triển và h i nhập, s 3, trang 34-37. 9. Vũ Thế Hiệp (2008), Tiềm năng phát triển làng nghề du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế, T p chí Khoa h c và Giáo d c, Trường Đ i h c Sư ph m Huế, trang 120-123. 10. Nguyễn Xuân Hoản, Đào Thế Anh (2013), Tiềm năng phát triển du lịch nông thôn và sự tham gia của các công ty du lịch lữ hành vào việc phát triển du lịch nông thôn ở Việt Nam, Kỷ yếu H i thảo Festival nghề và làng nghề truyền th ng Huế, trang 57-76. iii 11. Mai Thế Hởn (2000), Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình CNH-HĐH ở vùng ven thủ đô Hà Nội, Luận án Tiến sĩ kinh tế, H c viện Chính tr qu c gia Hồ Chí Minh, Hà N i. 12. Mai Thế Hởn, Hoàng Ng c Hòa, Vũ Văn Phúc (2003), Phát triển làng nghề truyền thống trong quá trình CNH - HĐH, NXB Chính tr qu c gia, Hà N i. 13. Nguyễn Lê Thu Hiền (2014), Làng nghề truyền thống phục vụ du lịch ở tỉnh Thừa Thiên Huế, Luận án tiến sĩ kinh tế - H c viện Chính tr qu c gia, Hà N i. 14. Huỳnh Đình Kết (2005), Tổng quan nghề thủ công truyền thống Huế, giá trị, thực trạng và giải pháp, Kỷ yếu H i thảo khoa h c “Di sản ngành nghề th công truyền th ng trong b i cảnh thành ph Festival”, Huế. 15. An Vân Khánh (2013), Phát triển làng nghề, ngành nghề gắn với du lịch, Kỷ yếu “H i thảo Festival nghề và làng nghề truyền th ng Huế”, trang 39-S47, Huế. 16. Liên hiệp các h i khoa h c và kỹ thuật Việt Nam (2003), Thực trạng và những giải pháp nhằm phát triển làng nghề tỉnh Bắc Ninh, Kỷ yếu H i thảo khoa h c, Hà N i. 17. Liên Minh (2009), Một số vấn đề bảo tồn và phát triển làng nghề, Kỷ yếu H i thảo “Nghề và làng nghề th công truyền th ng: Tiềm năng và đ nh hướng phát triển”, Huế. 18. Niên giám thống kê Bắc Ninh 2013, NXB Th ng kê, Hà N i. 19. Nguyễn Phước Phú Quang (2013), Du lịch làng nghề ở đồng bằng sông Cửu Long -Một lợi thế văn hóa để phát triển du lịch, T p chí Phát triển và h i nhập, s 10, trang 62-66. 20. Trần Nh n (1996), Du lịch và kinh doanh du lịch, NXB Văn hóa - Thông tin, Hà N i 21. Ph m Côn Sơn (2004), Làng nghề truyền thống Việt Nam, NXB Văn hóa dân t c, Hà N i. iv 22. Sở Công Thương Bắc Ninh, Báo cáo định hướng chiến lược phát triển các làng nghề, thực trạng đầu tư vào các làng nghề và tình hình phát triển các làng nghề tại Bắc Ninh, 2012. 23. Sở Công Thương Bắc Binh, Phương hướng và giải pháp phát triển làng nghề tiểu thủ công nghiệp trong thời kỳ CNH -HĐH, năm 1998. 24. Sở Văn hóa -Thể thao và Du l ch Bắc Ninh, Báo cáo Hoạt động phát triển du lịch của tỉnh thời kỳ 2006 - 2013. 25. Sở Văn hóa - Thể thao và Du l ch Bắc Ninh, Khai thác làng nghề tỉnh Bắc Ninh trong các chương trình du lịch của tỉnh, Chuyên đề c a Phòng Nghiệp v Du l ch, 2014. 26. Nguyễn Minh Tuệ (1999), Địa lý du lịch, Nxb Thành ph Hồ Chí Minh. 27. Trần Đức Thanh (2008), Nhập môn khoa học du lịch, NXB Đ i h c Qu c gia Hà N i. 28. Nguyễn Thế Thư (2005), Cho vay vốn hỗ trợ các làng nghề truyền thống một hướng đi đúng góp phần đẩy mạnh CNH - HĐH nông thôn Bắc Ninh, T p chí Giáo d c lỦ luận, Hà N i. 29. Trang tin Ban quản lỦ di tích Khu tưởng niệm các vua nhà M c, Tìm hướng phát triển cho du lịch làng nghề Việt Nam, mactrieu.vn. 30. UBND tỉnh Bắc Ninh (2011) Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2011- 2020 và định hướng đến năm 2030”. 31. Trần Minh Yến (2003), Phát triển làng nghề truyền thống ở nông thôn Việt Nam trong quá trình CNH - HĐH, Luận án tiến sĩ kinh tế, Viện Kinh tế h c, Trung tâm Khoa h c xã h i và nhân văn Qu c gia. v