Dạy học theo định hướng phát triển
năng lực là gì? Khái niệm, nội dung –
Luận Văn 2S
Dạy học theo hướng phát triển năng lực đã phát triển từ những năm 90 của thế kỷ
trước và giờ đang trở thành xu hướng giáo dục được cả thế giới quan tâm. Đối với
nước ta, dạy học theo hướng phát triển năng lực cũng đã được áp dụng trong
chương trình giảng dạy. Để hiểu rõ hơn về khái niệm dạy học theo định hướng
phát triển năng lực là gì cũng như nội dung các phương pháp dạy học theo
hướng phát triển năng lực, chúng ta hãy cùng theo dõi bài viết dưới đây nhé.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là gì?
Để giúp bạn đọc hiểu rõ bản chất khái niệm dạy học theo định hướng phát triển
năng lực là gì? Chúng ta sẽ đi vào tìm hiểu từng khái niệm năng lực, phát triển
năng lực, định hướng phát triển năng lực. Cụ thể:
Năng lực
Về nguồn gốc, khái niệm năng lực (Tiếng Anh: Competency) bắt nguồn từ tiếng
La tinh “competencia”. Trên thế giới và tại Việt Nam, có rất nhiều các quan điểm
về năng lực. Nhưng tựu chung lại, năng lực có thể được hiểu một cách đơn giản
là khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, gắn với một loại hoạt động cụ thể nào đó.
Năng lực là một yếu tố cơ bản của nhân cách nên mang dấu ấn cá nhân, thể hiện
tính chủ quan trong hành động và được hình thành theo quy luật hình thành và
phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân
đóng vai trò quyết định. Năng lực ở mỗi con người có được nhờ vào sự kiên trì
học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân trong hoạt động thực tiễn.
Phát triển năng lực
Là phát triển những khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, phát triển nhân cách,
trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng vai trò quyết định.
Phát triển sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân trong
hoạt động thực tiễn. Phát triển khả năng thực hiện thành công hoạt động trong bối
cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và phát triển các
thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí… Phát triển các năng lực
chung cũng như năng lực đặc thù của học sinh.
Định hướng phát triển năng lực
Định hướng phát triển năng lực là đảm bảo hướng tới phát triển năng lực người
học thông qua nội dung giáo dục với những kỹ năng, kiến thức cơ bản, hiện đại
và thiết thực; giáo dục hài hòa đức, trí, thể, mỹ ; chú trọng vào việc thực hành,
vận dụng các kiến thức, kỹ năng đã được trang bị trong quá trình học tập để giải
quyết các vấn đề trong học tập và đời sống hàng ngày; tích hợp cao ở các lớp học
dưới, phân hoá dần ở các lớp học trên. Thông qua hình thức tổ chức giáo dục và
các phương pháp giáo dục, phát huy tiềm năng và tính chủ động của mỗi học sinh.
Đồng thời có những phương pháp đánh giá phù hợp giá phù hợp với mục tiêu
giáo dục đặt ra. Định hướng nhằm phát triển tối đa tiềm năng vốn có của từng đối
tượng học sinh khác nhau, dựa trên các đặc điểm tâm - sinh lí, nhu cầu, khả năng,
hứng thú và định hướng nghề nghiệp khác nhau của từng học sinh. Giúp học sinh
phát triển khả năng huy động tổng hợp các kỹ năng, kiến thức... thuộc nhiều lĩnh
vực khác nhau để giải quyết một cách hiệu quả nhất các vấn đề xảy ra trong học
tập và đời sống hàng ngày, được thực hiện ngay trong quá trình lĩnh hội tri thức
và rèn luyện kỹ năng sống.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Như chúng ta đều biết và thừa nhận rằng mỗi học sinh là một cá thể độc lập, có
sự khác biệt về trình độ, năng lực, nhu cầu, sở thích và nền tảng xuất thân. Dạy
học theo định hướng phát triển năng lực thừa nhận thực tế này và tìm ra được
những cách tiếp cận phù hợp nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất
với mỗi học sinh thay vì giáo dục chủ yếu trang bị kiến thức như ở mô hình dạy
học truyền thống.
Theo đó, dạy học theo hướng phát triển năng lực là mô hình dạy học hướng
tới mục tiêu phát triển tối đa phẩm chất và năng lực của người học thông qua cách
thức tổ chức các hoạt động học tập độc lập, tích cực, sáng tạo của học sinh dưới
sự tổ chức, hướng dẫn và hỗ trợ hợp lý của giáo viên. Trong mô hình này, người
học có thể thể hiện sự tiến bộ bằng cách chứng minh năng lực của mình. Điều đó
có nghĩa là người học phải chứng minh mức độ nắm vững và làm chủ các kiến
thức và kỹ năng (được gọi là năng lực); huy động tổng hợp mọi nguồn lực (kinh
nghiệm, kiến thức, kĩ năng, hứng thú, niềm tin, ý chí,…) trong một môn học hay
bối cảnh nhất định, theo tốc độ của riêng mình.
Khái niệm dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực là đề tài được rất nhiều học viên cao
học, đại học lựa chọn cho bài luận văn quản lý giáo dục của mình. Nếu như bạn
đọc cũng đang tìm kiếm tài liệu để thực hiện bài luận này, tham khảo dịch vụ hỗ
trợ & viết thuê luận văn uy tín của chúng tôi Tại Đây!
Đặc điểm của dạy học theo định hướng phát triển năng lực
Dạy học phát triển năng lực có 04 đặc điểm chính:
Thứ nhất, dạy học theo định hướng phát triển năng lực được thiết kế theo hướng
phân hóa dựa trên hứng thú, nhu cầu và nền tảng kiến thức, sở thích cũng như
thế mạnh của học sinh. Phương pháp này cho phép người học cá nhân hóa, đa
dạng hóa việc học để đáp ứng nhu cầu của bản thân theo hướng có lợi cho họ.
Tức là, ngoài số giờ lên lớp theo quy định, học sinh có quyền lựa chọn môn học,
hình thức học ở bất kỳ đâu và bất cứ thời điểm nào (học online, học nhóm,…) để
giúp học sinh phát triển tối đa năng lực vốn có của mình. Phương pháp học này
mang đến sự tự do, linh hoạt cho học sinh, loại bỏ sự bất bình đẳng trong quá
trình học tập. Học sinh được coi là trung tâm của quá trình học và luôn cảm thấy
thoải mái, dễ chịu.
Thứ hai, dạy học theo hướng phát triển năng lực định hướng để học sinh có
thể tiếp thu kiến thức cần thiết và nâng cao khả năng thực hành, vận dụng kiến
thức đã học được. Kiến thức, kỹ năng và cách ứng xử là những “tài nguyên” để
các em thực hiện nhiệm vụ cụ thể để hình thành và phát triển năng lực.
Thứ ba, dạy học phát triển năng lực xác định và đo lường năng lực đầu ra của học
sinh dựa trên mức độ làm chủ kiến thức môn học. Học sinh thể hiện sự tiến bộ
của mình thông qua việc chứng minh năng lực mà không dựa trên khoảng thời
gian cố định như học kỳ hay cấp học.
Thứ tư, dạy học theo định hướng phát triển năng lực giúp người học có thể chọn
cách tiếp nhận các tài liệu học tập kể cả thời điểm và nhịp độ học tập. Điều này
khuyến khích khả năng làm việc độc lập và tự chủ của học sinh, phát triển tối đa
các kỹ năng để đạt được mục tiêu học tập.
Đặc điểm của dạy học theo hướng phát triển năng lực là gì?
Xem thêm:
→ Dạy học tích hợp là gì? Thế nào là phương pháp dạy học tích hợp?
Ý nghĩa của dạy học theo định hướng phát triển năng lực
là gì?
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực giúp đảm bảo chất lượng đầu
ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển các phẩm chất nhân cách
và năng lực của học sinh một cách toàn diện.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực chú trọng năng lực vận dụng
kiến thức của bài học vào việc giải quyết các tình huống thực tiễn từ đó giúp
học sinh áp dụng được những gì đã học vào thực tế cuộc sống. Điều này
giúp người học có năng lực giải quyết các vấn đề cuộc sống và nghề nghiệp
cũng như giúp học sinh thích ứng với những thay đổi của cuộc sống.
Với một số học sinh, dạy học theo định hướng phát triển năng lực cho phép
đẩy nhanh tiến độ hoàn thành chương trình học, tiết kiệm thời gian và công
sức cho việc học.
Dạy học theo hướng phát triển năng lực tạo ra những giờ học thú vị, sôi
động và cuốn hút học sinh vào các hoạt động tìm tòi, khám phá kiến thức.Từ
đó phát triển các kỹ năng học tập của học sinh một cách toàn diện để giải
quyết vấn đề, tự học và hợp tác cùng tư duy sáng tạo.
Dạy học theo định hướng phát triển năng lực giúp cách giờ giảng dạy trở
nên hiệu quả hơn, giáo viên đáp ứng được nhu cầu học của từng học sinh
và đảm bảo mọi học sinh đề tận dụng giờ học một cách tối đa.
Ý nghĩa của dạy học phát triển năng lực là gì?
Các phương pháp dạy học theo định hướng phát triển
năng lực
Dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một số phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh ở trường thcs, thpt, tiểu học phổ biến:
Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động
Việc tổ chức cho học sinh tham gia vào các hoạt động học tập sẽ giúp việc học
trở thành tự thân và đạt hiệu quả cao nhất. Qua các hoạt động, học sinh sẽ ghi
nhớ kiến thức được tốt hơn và phát triển năng lực học sinh toàn diện. Cách dạy
này giúp học sinh học tập và hoạt động dưới sự tổ chức, hướng dẫn và điều khiển
của giáo viên trong suốt quá trình tiếp thu kiến thức,rèn luyện kỹ năng và hình
thành hành vi hay thái độ học tập đúng đắn.
Cách dạy này cũng giúp môi trường học tập trở nên sôi động, vui vẻ và hào hứng
hơn cho học sinh. Học sinh và giáo viên cùng tham gia học tập và hoạt động, các
hoạt động dạy học cũng đa dạng tùy theo nội dung của bài học. Thông thường,
giáo viên có thể áp dụng các hoạt động cơ bản như: khởi động đầu giờ, hình thành
kiến thức mới qua việc đọc tài liệu, sách giáo khoa,… cho học sinh tự nghiên cứu,
tự học.
Dạy học thông qua tương tác và hợp tác
Trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực sẽ có sự tương tác hai chiều,
trong đó có hỏi đáp, tranh luận và phản biện giữa giáo viên và học sinh cũng như
giữa học sinh với nhau. Từ đó sẽ tạo nên mối quan hệ giao lưu, hòa đồng và hợp
tác. Học sinh mạnh dạn, tự tin hơn và giáo viên lắng nghe, chỉ dẫn học sinh trả lời
các câu hỏi hoặc thúc đẩy học sinh biết suy nghĩ, khai thác và mở rộng vấn đề.
Đôi khi, giáo viên cần đưa ra các thông tin phản hồi kịp thời, chính xác và đúng
thời điểm để học sinh có thể tiếp thu kiến thức mới một cách chính xác. Trong quá
trình dạy học này, giáo viên đóng vai trò là một người thầy, một người bạn để đồng
hành cùng học sinh.
Để việc tương tác đạt hiệu quả, giáo viên cần nắm rõ điểm mạnh, điểm yếu của
từng học sinh để có cách dạy phù hợp, tạo điều kiện cho các em phát triển toàn
diện, đồng đều.
Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực thông qua tương tác
và hợp tác
Dạy học phân hóa
Mỗi học sinh đều là một cá thể độc lập có sự khác biệt về năng lực, trình độ và sở
thích nên không thể dạy học theo kiểu đồng loạt bằng một phương pháp duy nhất
để áp dụng cho tất cả mọi học sinh mà cần tiến hành dạy học phân hóa và cho
phép học sinh học tập theo tốc độ, khả năng riêng của mình. Khi thiết kế các hoạt
động dạy học, giáo viên phải dựa trên năng lực, nhu cầu và hứng thú của từng cá
nhân để đạt được mục tiêu dạy học. Trong quá trình dạy học, học sinh được đánh
giá theo những cách khác nhau để đảm bảo việc đánh giá được khách quan, công
bằng và chính xác với năng lực của từng học sinh. Khi học sinh được học với khả
năng của mình, chúng sẽ làm chủ việc học và học tập có trách nhiệm và hiệu quả
hơn. Học sinh cũng có cơ hội để thực hành kiến thức, kỹ năng đã học vào đời
sống.
Dạy học gắn với hướng dẫn tự học
Tự học chính là con đường phát triển nội sinh, phát triển năng lực bản thân. Ngày
này, việc dạy học đòi hỏi định hướng cho học sinh cách tư học để học suốt đời.
Trong dạy học phát triển năng lực, cần hướng dẫn cho học sinh tự học, tự khám
phá để chiếm lĩnh kiến thức là một yêu cầu quan trọng và là cơ sở hình thành và
phát triển năng lực tự chủ và tự học cho học sinh.
Để làm được điều này, giáo viên cần định hướng nội dung, giao nhiệm vụ và đặt
câu hỏi để học sinh suy nghĩ, khám phá và tự chiếm lĩnh kiến thức nhằm đạt được
mục tiêu bài học. Kiến thức được lĩnh hội theo cách này sẽ giúp học sinh nắm
chắc hơn, tránh tình trạng học vẹt, học thuộc lòng. Giáo viên giao nhiệm vụ, đặt
câu hỏi và gợi mở cách tìm kiếm thông tin là chìa khóa lớp học phát triển theo mô
hình phát triển năng lực và cũng thể hiện năng lực của giáo viên.
Phương pháp dạy học gắn với hướng dẫn tự học
Dạy học đi cùng với đánh giá để thúc đẩy, điều chỉnh việc học
Trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực, hoạt động dạy học và đánh
giá luôn song hành cùng nhau trong mỗi tiết học. Điều này sẽ giúp giáo viên đánh
giá học sinh từ nhiều nguồn với các hình thức khác nhau, trong đó học sinh cũng
tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau. Đánh giá sự tiến bộ của học sinh nhằm động
viên và có những điều chỉnh để học sinh phát triển tốt hơn. Cần thực hiện đánh
giá một cách công bằng, khách quan và chính xác. Giáo viên cần có có những ghi
chép riêng để dùng làm hồ sơ minh chứng hay mô tả sự tiến bộ hoặc sa sút của
học sinh trong việc học. Sự phản hồi thường xuyên về kết quả học tập của học
sinh và cha mẹ là điều cần thiết.
Dạy học gắn với thực tiễn
Mục tiêu của dạy học theo định hướng phát triển năng lực là hướng cho học sinh
vận dụng kiến thức đã học vào trong cuộc sống. Việc đưa bài học vào cuộc sống
là yêu cầu quan trọng trong dạy học phát triển năng lực. Giáo viên ngoài việc
giảng dạy các kiến thức trong sách giáo khoa, cần đưa thêm các kiến thức từ thực
tiễn vào cuộc sống để học sinh nhận thấy được giá trị thực của học tập. Ngoài ra,
giáo viên có thể giao các bài tập vận dụng thực hành, tổ chức các hoạt động trải
nghiệm cho học sinh ngoài giờ học để học sinh liên hệ, vận dụng kiến thức với
thực tế cuộc sống đang diễn ra tại địa phương, cộng đồng hoặc chính bản thân
mình.
Sự khác biệt của dạy học truyền thống và dạy học theo định hướng
phát triển năng lực là gì?
Dạy học truyền thống
Mục tiêu
dạy học
Dạy học mô tả chi tiết các kiến thức,
kỹ năng và thái độ, năng lực được
Dạy học mô tả chung chung,
biểu đạt qua động từ cụ thể, có thể
không chi tiết
quan sát và đánh giá được, thể hiện
sự tiến bộ của học sinh.
Tập trung trang bị kiến thức trong
sách giáo khoa. Học sinh tiếp thu
Tập trung hình thành và phát triển
thụ động, một chiều.
năng lực cho học sinh, tự học, tự
Tập trung vào thành tích thay vì hoàn thiện.
phát triển năng lực.
Lựa chọn nội dung gắn với khoa
học chuyên ngành, ít gắn với thực
tiễn. chú trọng truyền thụ hệ thống
tri thức khoa học theo môn học đã
được quy định sẵn.
Nội dung
dạy học
Dạy học phát triển năng lực
Giúp học sinh sống, làm việc và giải
quyết các vấn đề thực tiễn
Lựa chọn nội dung cần thiết, gắn
với thực tiễn, chú trọng kỹ năng
thực hành, vận dụng thực tiễn. Nội
dung dạy học có tính mở, cập nhật
các tri thức mới.
Nội dung dạy học thiết kế theo Nội dung được thiết kế phân hóa
đường thẳng và trình tự kiến thức theo trình độ, năng lực của người
của sách giáo khoa dùng chung cho học.
tất cả học sinh.
Học sinh biết cách vận dụng kiến
Học sinh có kiến thức nhưng thức vào tình huống trong cuộc
không có khả năng ứng dụng.
sống.
Phương
pháp dạy
học
Hình thức
dạy học
Giáo viên là người định hướng, tổ
Giáo viên là trung tâm của quá
chức và hướng dẫn, hỗ trợ học sinh.
trình dạy học. Học sinh tiếp thu thụ
Học sinh tự học, tìm kiếm, và rút ra
động, hạn chế khả năng sáng tạo và
kết luận.Chú trong phát triển khả
tư duy phản biện.
năng giải quyết vấn đề.
Giáo viên sử dụng các phương
Chú trọng các phương pháp và kỹ
pháp truyền thống như thuyết
thuật dạy học tích cực như thực
trình, giảng giải, minh họa,..
hành, trải nghiệm, tự học,…
Hình thức đa dạng, chú ý các hoạt
động xã hội, ngoại khóa, nghiên
Dạy học lý thuyết trên lớp với hình cứu, trải nghiệm,..đẩy mạnh ứng
thức dạy học toàn lớp và học nhóm dụng công nghệ thông tin vào dạy
học. Học thông qua hoạt động ngoài
trời, công viên, bảo tàng,…
Đánh giá dựa vào năng lực đầu ra,
Đánh giá dựa trên khả năng ghi
sự tiến bộ của học sinh và khả năng
nhớ của học sinh.
vận dụng trong thực tiễn.
Đánh giá
kết quả học
tập
Giáo viên độc quyền đánh giá học
Học sinh tham gia đánh giá lẫn nhau
sinh, quá trình này độc lập với quá
tích hợp với quá trình dạy học.
trình học.
Đánh giá ở mọi thời điểm trong quá
Đánh giá theo những tiêu chí nhất
trình dạy học.
định.
Kiểm tra, đánh giá để cung cấp
Kiểm tra, đánh giá để phân loại,
thông tin kịp thời và chỉnh sửa nếu
phân hạng học sinh.
cần thiết.
Quản lý
dạy học
Quản lý chất lượng dựa vào kết quả
Quản lý chất lượng dạy học chú
đầu ra, nhận mạnh năng lực của học
trọng vào nội dung dạy học
sinh
Học sinh trở nên thụ động, ít có Học sinh trở nên năng động, tự tin,
Sản phẩm
có tư duy phản biện.
của dạy học khả năng phản biện và sáng tạo
Trên đây, Luận Văn 2S đã cùng bạn tìm hiểu khái niệm dạy học theo định
hướng phát triển năng lực là gì cũng như các nội dung liên quan khác như đặc
điểm, ý nghĩa, các phương pháp dạy học phát triển năng lực. Hy vọng rằng với
những chia sẻ của chúng tôi sẽ giúp bạn hoàn thành tốt công việc nói chung và
viết luận văn nói riêng.