TR NGăĐ IăH CăNHAăTRANG KHOA KINH T KỶăY UăH IăTH OăKHOA H C C PăB ăMÔN CH ăĐ : DU L CHăHOMESTAY Nha Trang, tháng 12 năm 2013 1 TR NGăĐ IăH CăNHAăTRANG PHI UăĐĔNGăKụăSINHăHO TăH CăTHU T Tháng 12/2013 Kínhăgửi:ăPhòngăĐBCL&TT Bộ môn: Qu n trị Du lịch Khoa: Kinh tế Gi /ngày tổ chức: 8h ngày 12/12/2013 Địa điểm: Văn phòng Bộ môn QTDL Họ và tên báo cáo viên và chủ đề báo cáo: Stt H ăvàătên 1 Đỗ Thị Thanh Vinh 2 Ninh Thị Kim Anh 3 Đoàn Nguyễn Khánh Trân Ch ăđ ăbáo cáo nh hư ng của văn hóa cộng đồng đến việc phát triển mô hình du lịch homestay. Du lịch homestay cộng động – kinh nghiệm du lịch homestay Việt Nam và một số quốc gia. Tiềm năng phát triển du lịch homestay t i Khánh Hòa Tr ngăB ămôn Lê Chí Công 2 DUăL CHăHOMESTAY C NGăĐ NGăậ KINHăNGHI M PHÁTăTRI NăDUă L CHăHOMESTAYă ăVI TăNAM. Th.S Ninh Thị Kim Anh Homestay là loại hình du lịch đang bước đầu phát triển tại Việt Nam, tập trung nhiều nhất ở khu vực Tây Bắc và Đồng bằng sông Cửu Long. Trên thực tế homestay ở Việt Nam được khởi nguồn từ nhu cầu của những vị khách “Tây ba lô” và loại hình du lịch này xuất phát từ tính tự phát của chủ hộ. Vì vậy, mặc dù đây là hoạt động du lịch có tiềm năng nhưng hiệu quả khai thác còn rất thấp. Nguyên nhân chính là do Việt Nam chưa có một chiến lược phát triển rõ ràng và cụ thể, việc định hướng và quản lý loại hình du lịch này còn gặp nhiều khó khăn. Để phát triển loại hình du lịch này cần hiểu bản chất của nó cũng như hiểu những nguyên tắc và quy trình xây dựng dịch vụ homestay. Bài tham luận xin được trao đổi về loại hình du lịch homestay và du lịch homestay cộng đồng, các tiêu chuẩn và nguyên tắc xây dựng du lịch homestay. 1.ăTổngăquanăv ăhomestay 1.1. Du lịch cộng đồng: Du lịch cộng đồng là hình thức kinh doanh mà ngư i tham gia cung ứng chính là cộng đồng địa phương, họ cùng tham gia cung ứng, cùng tham gia qu n lý và cùng giữ gìn b n sắc văn hóa. Đặc điểm của du lịch cộng đồng: - Nâng cao lòng tự hào và tình yêu quê hương của dân địa phương. - Đồng thuận giữa ngư i dân, chính quyền, du khách và nhà tổ chức du lịch. - Sử dụng và phát huy nhân lực t i chỗ. - T o ra thế hệ qu n lý có trình độ cho địa phương. - Xuất kh u t i chỗ ph m vật địa phương. - Hình thành liên kết giữa vùng miền, quốc gia một cách tự nhiên. - Nâng cao đ i sống kinh tế, góp ph n xóa đói gi m nghèo. Hình thức kinh doanh phổ biến của du lịch cộng đồng: - Làng nghề: - Nhóm nghệ nhân văn hóa (múa, hát, biểu diễn nghệ thuật truyền thốngầ) - Kinh doanh homestay. - Kinh doanh ăn uống các s n ph m địa phương. - Chợ đêm, chợ phiên. 3 1.2. Du lịch cộng đồng Homestay: Theo khái niệm của Tổng cục du lịch Việt Nam: Homestay là nơi sinh sống của ngư i s hữu nhà hoặc sử dụng hợp pháp trong th i gian cho thuê lưu trú, có trang thiết bị tiện nghi cho khách du lịch thuê lưu trú, có thể có dịch vụ khác theo kh năng đáp ứng của chủ nhà. Đặc điểm của homestay: - Nơi h u hết các ho t động trao đổi văn hóa và tương tác giữa khách và gia đình chủ x y ra. - Nơi lưu trú t i địa phương trong hoặc g n với các làng truyền thống thú vị mà du khách có thể lưu l i và quan sát cũng như tham gia các ho t động của làng. - Chủ nhà có thể chu n bị và m i khách thực ph m tiêu biểu cho khách. - Khách có thể ăn uống và trao đổi với gia đình chủ nhà. - Homestay đem l i lợi ích kinh tế trực tiếp cho ngư i dân địa phương. 2. Cácătiêuăchuẩnăcĕnăb năphổăbi năc aăd chăv ăhomestay 2.1 Cơ sở lưu trú - Nơi lưu trú s ch sẽ và an toàn. - Thông gió và không bị m mốc, không có mùi. - Có đủ ánh sáng tự nhiên vào phòng. - Mái che chắc chắn và không thấm nước. - Giư ng ngủ đ t tiêu chu n, có nệm, bọc nệm, chăn, mền, gối và khăn phủ giư ng s ch sẽ và được thay sau khi khách đi, có bộ mới cho khách mới. - Có phòng tắm s ch sẽ và các tiện nghi vệ sinh. - Sử dụng phương pháp truyền thống để chống muỗi. - Tiêu chu n nhà thực hiện theo tiêu chu n quốc gia TCVN 7800:2009 2.2 Thực phẩm và dinh dưỡng - Thực ph m được chu n bị tốt. - Dụng cụ nhà bếp s ch sẽ và vệ sinh. - Bếp s ch sẽ và không có mùi m mốc, hôi thối. - Có nước uống s ch. - Cộng đồng có một nhà hàng phục vụ ăn uống. 4 2.3 An toàn: - Cộng đồng có ngư i trực để đ m b o an toàn, an ninh. - Có phương tiện thông tin để báo động các nguy hiểm sắp x y ra. Nếu khách bị đau ốm, bị thương tích có thể tiếp cận nhanh và thuận tiện với nơi cấp cứu. - Dự án hoặc ngư i thực hiện homestay ph i khuyến cáo khách du lịch b o vệ tài s n của mình và nhắc nh họ mang theo ngư i các lo i thuốc họ có thể c n dùng. - Các ổ khóa trong nhà được duy trì thư ng xuyên. 3.ăNguyênătắcăvàăquyătrìnhăthựcăhi năd chăv ăhomestay 3.1. Những điều kiện cần thiết để dịch vụ homestay thành công: 3.1.1. Quản lý: - Dịch vụ được qu n lý b i một nhóm dân làng dưới hình thức hiệp hội, hợp tác xã, hoặc ban qu n lý. - Ban qu n lý đưa ra các hướng dẫn cho du khách để b o đ m họ không vi ph m các phong tục, tập quán truyền thống và tín ngưỡng. - Có hệ thống đặt phòng và đăng ký để lưu trữ và cập nhật thông tin du khách. - Các phí phục vụ và các phí khác được cụ thể minh b ch. - Công tác qu n lý cung cấp đ y đủ chi tiết các ho t động du lịch cho du khách. - Cư dân trong cộng đồng không chỉ thu n túy trông cậy vào các dịch vụ homestay như là nguồn thu nhập chính của gia đình. Dịch vụ homestay chỉ là nghề phụ. - Có hướng dẫn viên địa phương có kh năng giao tiếp với du khách. 3.1.2. Các hoạt động du lịch: - Có các ho t động du lịch cho du khách. - Có các cơ hội cho du khách tha gia tập làm các s n ph m nghệ thuật và thủ công của địa phương. - Nghi lễ tiếp đón chào mừng du khách ph n ánh truyền thống văn hóa địa phương. - Có những lựa chọn về gi i trí. - Có các ho t động du lịch thân thiện với môi trư ng. - Có các ho t động qua đó du khách và chủ có thể học hỏi lẫn nhau như truyền đ t kiến thức cho du khách về cách chủ nhà mưu sinh, lịch sử của cộng đồng, tín ngưỡng, kể chuyện dân gian. 5 3.1.3. Môi trường: - Dự án homestay cho thấy ít nhất một điểm hấp dẫn về du lịch. - Dự án homestay nâng cao việc b o vệ và gìn giữ các điểm du lịch cũng như môi trư ng thiên nhiên của cộng đồng. - Nơi lưu trú nằm trong kho ng cách phù hợp với bệnh viện, bưu điện hoặc ngân hang. - Cộng đồng homestay vẫn giữ được các nét đặc trưng nguyên thủy và các truyền thống văn hóa địa phương vẫn được giữ gìn tốt. 3.1.4. Giá trị cộng thêm: - Có tiệm bán đồ lưu niệm. - Các s n ph m do dân làng làm với các vật liệu địa phương. - Các cư dân của cộng đồng nâng cao sự nhận biết về văn hóa địa phương qua dịch vụ homestay. - Dịch vụ homestay cung cấp một cơ hội cho dân địa phương phát triển các kỹ năng về dịch vụ c n được giới thiệu đến du khách. 3.1.5.ăTi păth : - Các nhà qu n lý dịch vụ homestay ấn hành một sổ tay hoặc t rơi qu ng bá. - Thực hiện các ho t động PR. - Dịch vụ homestay được liệt kê trong sổ tay du lịch, các website du lịch trong và ngoài nước và các sách báo hướng dẫn. - Hệ thống đánh giá chất lượng dịch vụ homestay theo tiêu chu n của TCDL. 3.2 Những kỹ năng và kiến thức cần thiết cho chủ nhà để thực hiện dịch vụ homestay: - Công tác tập huấn đào t o du lịch cho ngư i dân ph i được tiến hành trước khi triển khai s n ph m ít nhất 1 năm. Đây là th i gian c n thiết để ngư i dân làm quen, học hỏi, tìm tòi kinh nghiệm làm homestay và tự nhận thức về những lợi ích sẽ thu được cũng như t m quan trọng của việc lưu giữ văn hóa b n địa kinh doanh dịch vụ này. - Công tác tập huấn cho ngư i dân c n ph i được chú trọng đặc biệt. Ngư i dân không chỉ được d y về những kỹ năng đón tiếp, qu n lý và phục vụ khách, họ còn được d y về cách làm vệ sinh trong nhà và đư ng làng, ngõ xóm, cách đ m b o an ninh cho khách trong các ho t động và c cách sử dụng nguồn tiền thu được từ dịch vụ homestay. - Việc chu n bị kiến thức, kỹ năng cho ngư i dân nhằm đ m b o cho sự phát triển chuyên nghiệp và bền vững t i các vùng nông thôn mà chỉ c n thiếu sót, vội vã trong 6 cách làm có thể dẫn đến sự phát triển ồ t, phá ho i môi trư ng văn hóa nông thôn đồng nghĩa với việc phá hủy luôn môi trư ng du lịch cộng đồng homestay. 3.2 Các bước cơ bản thực hiện chương trình dịch vụ homestay trong DLCĐ - Bước 1: Huấn luyện cơ b n: Thiết lập các mục tiêu cơ b n cho việc phát triển DLCĐ. Làm rõ các vai trò và trách nhiệm của các thành viên liên quan, cung cấp các kiến thức và kỹ năng tổ chức, qu n lý và phát triển DLCĐ và dịch vụ homestay đối với các cơ quan nhà nước, các tổ chức đoàn thể và các đ i diện cộng đồng. - Bước 2: Huấn luyện thực tiễn và chuyên sâu: Huấn luyện cư dân địa phương các kiến thức và kỹ năng thực tiễn trong tổ chức kinh doanh và qu n lý dịch vụ homestay và các dịch vụ du lịch khác trong khuôn khổ DLCĐ. - Bước 3: Sẵn sang kết nối các thị trư ng du lịch. 4. Kinhănghi m phátătri năduăl chăhomestayă ăVi tăNam 4.1 Sapa Homestay là đến nhà của ngư i b n xứ trong một mối quan hệ thân thiết giống như gia đình. Sapa mô hình Homestay còn hấp dẫn khách du lịch hơn b i những ngôi nhà làm bằng gỗ pơ mu quý hiếm mọc lên giữa núi rừng hay khun g c nh bình yên của thung lũng Mư ng Hoa thơ mộng và đ i ngàn Hoàng Liên xanh thẳm. T i thôn nhỏ T Van Giáy nằm lưng chừng thung lũng Mư ng Hoa , vơi 40 hô ̣ dân thì tất c đều lấy nhà mình "làm du lịch ", theo mô hinh "homestay" (khách nghỉ l i qua đêm, ăn uông, thưởng thưc cac đă ̣c sản văn hoá điạ phương ...). Những ngôi nha ở đây la kiể u nha truyên thông của dân tô ̣c Giay , trươc đây gia đinh sinh sông nhưng khi khach co nhu câu thi gia đinh đon ho ̣ vao ăn ở c ùng. Đặc biệt, đươ ̣c lam nên tư loa ̣i gỗ pơ mu , nên giá trị của mỗi ngôi nhà lên đến hàng chục tỉ đồng. Đa phân khach du lich ̣ đêu thông qua cac công ty tour , hoă ̣c khach sa ̣n để đươ ̣c sông kiể u "homestay" ngay giữa nui rưng . Đên bữa, họ nấu nướng và ăn cơm cùng gia đinh. Thông kê của UBND huyện Sapa cho thây , mô hinh "homestay" bình quân mỗi tháng đón hàng nghìn khách du lịch đến lưu trú qua đêm . Ngoài món ăn thôn b n mà du khách được thư ng thức , ban đêm chủ nha cũng tổ chưc đôt lửa , thực hiê ̣n cac man mua qu t, nh y s p, thổ i ken phục vu .̣ Khách có nhu c u chỉ ph i thanh toán 40.000đ cho mô ̣t đêm ngủ la ̣i nha dân . Chỉ từng ấy chi phí , nhưng khach đươ ̣c kham pha phong tu ̣ c văn hoá, hoà mình vào cuô ̣c sông cô ̣ng đông , đươ ̣c tăm la thuôc , thư ng thức ẩ m thực truyên thông của ngươi bản đia.... ̣ 4.2 Hội An 7 Homestay t i phố cổ Hội Anầ đang được nhiều du khách quan tâm lựa chọn vì mới mẻ, dân dã. Chỉ trong một kho ng th i gian du lịch ngắn ngủi, du khách có cơ hội thư ng ngo n vẻ đẹp của di s n văn hóa thế giới, vừa có thể hiểu thêm về nếp ăn , sinh ho t, văn hóa của cư dân Hội An. Du lịch Hội An ngày càng phát triển m nh, số lượng phòng khách s n không đáp ứng đủ nhu c u lưu trú cho du khách, đặc biệt vào các mùa lễ hội. Do đó, cách đây vài năm, chính quyền thành phố khuyến khích một số nhà cổ đủ điều kiện cho phép khai thác khách du lịch lưu trú qua đêm. Thật bất ng , dịch vụ này đã nhận được sự chào đón rất nhiệt tình của du khách thập phương. Một ngày lưu trú t i nhà cổ Hội An bắt đ u từ t m sáng. Du khách cùng dậy, nấu nước, pha trà, cùng thư ng thức chén trà nóng với chủ nhà. Và chỉ c n m nhẹ cánh cửa gỗ, du khách đã thỏa thuê hư ng thụ không khí trong trẻo, yên bình của phố cổ vào tinh mơ; th bước lang thang khắp phố phư ng Hội An, dọc ra bến đò trò chuyện với những mẹ, những chị đang gánh rau, bưng cá ra chợ sớm, hoặc ch y bộ xuống biển Cửa Đ i để đón ánh bình minh. Du khách nào thích sự tĩnh lặng thì có thể chọn cho mình một quán cà phê “cóc” những góc phố nhỏ để nhìn ngắm cư dân phố cổ bước vào một ngày mới. Buổi điểm tâm sáng với chủ nhà trọ có thể chỉ là những món dân dã như xôi bắp, khoai lang luộc, cháo g o lức với cá khô, hoặc “sang” hơn là tô mì qu ng vàng rộm, tô cao l u thơm phức hay dĩa hoành thánh còn bốc khói. Và nếu du khách không ăn được món Việt thì cũng không gì ph i lo ng i vì chủ nhà đủ tài nghệ để chế biến những món điểm tâm theo kiểu Âu, Á,ầ Trong th i gian lưu trú, du khách hòa vào đ i sống gia chủ, tham gia các sinh ho t thư ng nhật của ngư i dân nông thôn, cùng đi chợ, mua thức ăn, cùng lăn vào bếp để nấu nướng những món ăn truyền thống của xứ Qu ng, chăm sóc hoa màu, tìm hiểu những danh thắng, di tích Hội An. Gia chủ sẽ là những “hướng dẫn viên” nhiệt tình, cùng “sát cánh” giúp du khách khám phá, tìm hiểu đ i sống của cư dân Hội An, sinh ho t văn hóa cộng đồng, lễ hội dân gian. 4.3 Tiền Giang Lo i hình du lịch homestay (nhà có phòng cho khách du lịch thuê) Tiền Giang là mô hình du lịch mới, chính thức đi vào ho t động từ năm 2006. Tỉnh ta chọn khu vực cù lao Thới Sơn, huyện Châu Thành (nay thuộc TP. Mỹ Tho) và xã Đông Hòa Hiệp, huyện Cái Bè xây dựng mô hình để nhân rộng trong toàn tỉnh. Đây là lo i hình du lịch do S VH-TT&DL qu n lý trực tiếp. Sự phân chia lợi ích từ lo i hình du lịch homestay được thỏa thuận theo b n hợp đồng giữa hộ dân và doanh nghiệp lữ hành theo tinh th n tự nguyện, nếu có dịch vụ phát sinh sẽ được thỏa thuận giữa khách du lịch, doanh nghiệp lữ hành và chủ hộ dân. 8 Chính quyền địa phương sẽ thu thuế từ ho t động kinh doanh của lo i hình du lịch homestay và hỗ trợ, t o điều kiện thuận lợi nhằm đ m b o an toàn cho du khách. T i những điểm du lịch homestay, chủ hộ đã có kinh ngiệm trong việc phục vụ khách du lịch. Các chủ hộ vẫn giữ nguyên hiện tr ng căn hộ của mình với khu vư n trái cây rộng, chỉ bổ sung một số trang thiết bị c n thiết và c i t o l i khu vực vệ sinh phù hợp với điều kiện phục vụ khách quốc tế. Mỗi điểm du lịch homestay có sức chứa tối thiểu 10 khách/đêm. Ngoài ra, vấn đề vệ sinh môi trư ng xung quanh đã được gia đình rất quan tâm. Phương tiện vận chuyển phục vụ khách du lịch bằng các tàu du lịch của các hãng lữ hành đã hợp đồng với các hộ dân. Các đư ng làng được tr i đá đỏ, sỏi hoặc bê tông, thuận tiện cho việc đi l i. Nhà nghỉ cũng có trang bị wifi miễn phí, cung cấp đ y đủ thông tin cho du khách về các dịch vụ, tour, tuyến tham quan du lịch t i Cái Bè và vùng phụ cậnầ Một ngày lưu trú t i nhà cổ Cái Bè bắt đ u từ t m sáng, du khách cùng dậy, nấu nước, pha trà, cùng thư ng thức chén trà nóng với chủ nhà. Chỉ c n m nhẹ cánh cửa sổ, du khách đã tho i mái hư ng thụ không khí trong lành, yên bình của thôn dã vào tinh mơ, th bước lang thang hoặc đ p xe đ p dọc các đư ng làng. Du khách nào thích sự tĩnh lặng thì có thể chọn cho mình một góc cây nào đó trong vư n để nhìn ngắm cư dân miệt vư n bước vào một ngày mới. Buổi điểm tâm sáng dùng với chủ nhà có thể chỉ là những món ăn dân dã như: mì gói, bánh mì ốp laầ Nếu du khách không ăn được món Việt thì cũng không gì ph i lo ng i, vì chủ nhà có đủ tài nghệ chế biến những món điểm tâm theo kiểu Âu, Áầ để phục vụ du khách. Ông Phan Văn Đức, chủ nhà cổ Ba Đức (xã Đông Hòa Hiệp, thị trấn Cái Bè) cho biết: Căn nhà kho ng 100 mét vuông của gia đình ông đã có hơn 100 tuổi, cùng khu vư n cây ăn trái rộng trên 2 ha với đủ lo i trái cây đặc s n Nam bộ. Khi con cái đã lập gia đình sống riêng, gia đình sắp xếp sinh ho t để đón và phục vụ du khách với lo i hình homestay theo hợp đồng dịch vụ phục vụ khách du lịch với Công ty Thương m i - Dịch vụ Cái Bè. Ban đ u chỉ phục vụ khách nghỉ trên những bộ ván ngựa bằng gỗ quý, nhưng sau phát triển, xây dựng thêm 6 phòng, mỗi phòng có 2 giư ng, được trang bị đ y đủ tiện nghi theo hướng dẫn của ngành Du lịch. Trong th i gian lưu trú, du khách hòa mình vào đ i sống gia chủ, tham gia các sinh ho t thư ng nhật của ngư i dân nông thôn, cùng đi chợ mua thức ăn, cùng vào bếp để nấu nướng những món ăn truyền thống của Nam bộ và được hướng dẫn chăm sóc hoa màu, cây kiểng. Gia chủ sẽ là những “hướng dẫn viên” nhiệt tình, cùng sát cánh giúp du khách khám phá, tìm hiểu đ i sống, sinh ho t văn hóa cộng đồng, lễ hội dân gian của cư dân miệt vư n. H u hết du khách đã có dịp nghỉ t i đây cho biết: đây thật tuyệt v i như 9 chính ngôi nhà của mình vậy. Họ giới thiệu với b n bè lo i hình du lịch mới mẽ này và sẽ có kế ho ch đưa gia đình đến Cái Bè thư ng thức không khí “homestay”. 5.ăM tăs ăkinhănghi măphátătri năduăl chăhomestayăc aăm tăs ăqu căgiaăvàăkhuăvực 5.1. Malaysia Được chính thức đưa vào ho t động từ năm 1995 làng Temerloh, bang Pahang, ngày nay, chương trình homestay đã phát triển rộng rãi 14 bang của Malaysia. Đến tháng 12/2009 đã có g n 4.000 hộ gia đình 227 làng khắp c nước tham gia. Chương trình này là nguồn thu nhập bổ sung cho những ngư i dân sinh sống khu vực nông thôn, đồng th i là nơi cung cấp những chỗ với giá c ph i chăng cho du khách. Nhằm thúc đ y lo i hình du lịch này và gi i quyết khó khăn cho ngư i dân nông thôn, chính phủ Malaysia đã hỗ trợ kinh phí cho ngư i dân đăng ký tham gia chương trình homestay nâng cấp, sửa sang l i nhà cửa để đón khách du lịch, và họ không ph i đóng bất kỳ một kho n thuế nào cho nhà nước. Mặt khác, Bộ Du lịch Malaysia còn m các lớp huấn luyện 7 ngày cho các hộ gia đình tham gia. Các khóa huấn luyện này giúp ngư i dân biết cách làm vệ sinh ngôi nhà mình s ch sẽ, an ninh hơn cũng như đ m b o các tiêu chí khác để phục vụ du khách. Thậm chí, họ còn được d y cách sử dụng nguồn tiền thu được từ dịch vụ homestay. Đến với chương trình homestay của Malaysia, bên c nh c m giác được sống trong một ngôi nhà s ch sẽ với những ngư i dân thân thiện, du khách còn được khám phá phong cách sống của ngư i dân, tr i nghiệm cuộc sống thư ng ngày của họ để biết được văn hóa, truyền thống của ngư i b n địa. Du khách sẽ được d y cách làm ruộng, làm đồ thủ công, học múa, học võ truyền thống, học nấu ăn, trồng cây, tham gia các trò chơi truyền thống, các tour du lịch sinh thái..., thậm chí có thể tổ chức đám cưới theo nghi lễ truyền thống của ngư i dân Malaysia. Nh có sự phát triển đúng hướng, lượng khách tham gia chương trình homestay của Malaysia đã tăng vọt trong những năm qua, với một lượng lớn du khách từ nước ngoài, như Nhật B n, Hàn Quốc, Singapore. 5.2. Australia Du lịch homestay Australia phát triển nhất dưới hình thức giúp đỡ các du học sinh có cơ hội sống với gia đình Australia, an toàn và ít tốn kém. Được xem như một thành viên t m th i của gia đình chủ nhà, b n sẽ được làm quen với m thực và văn hóa 10 Australia, điều này sẽ giúp b n phát triển các kĩ năng về tiếng Anh. Ngoài ra b n còn được sự hỗ trợ của các ngân hàng địa phương và những tiện ích công cộng. Nhiều sinh viên quốc tế công nhận homestay là nơi trú ngụ tốt nhất cho hành trình đến Australia với 4 tu n chung với ngư i b n xứ. Trong th i gian trú ngụ đây sinh viên có thể tìm cho mình nơi lâu dài. Vài sinh viên dự định sống lâu hơn nhưng homestay chỉ cho phép sinh viên trong kho ng th i gian là 4 tu n. homestay b n sẽ được cung cấp bữa ăn sáng và ăn tối trong 7 ngày của tu n và bữa ăn trưa chỉ vào các ngày thứ b y và chủ nhật. Homestay là cơ hội tuyệt v i để b n tr i nghiệm cuộc sống hàng ngày Úc. Từ việc kết hợp với các tổ chức giáo dục hoặc trư ng học để tổ chức nơi ăn cho du học sinh, hình thức homestay Australia ngày càng phát triển và được nhiều du khách nước ngoài biết đến. Để tổ chức tốt nơi ăn cho du học sinh và giúp họ nhanh chóng hòa nhập vào cuộc sống mới, các tổ chức giáo dục cũng đã hỗ trợ một ph n kinh phí, và b n thân những gia đình tham gia vào chương trình này cũng đã sử dụng một ph n kinh phí mà họ nhận được từ chương trình để chu n bị đ y đủ về cơ s vật chất, cũng như trang bị những kiến thức về văn hóa, phong tục, đ i sống của ngư i dân địa phương. Thông qua những bài học kinh nghiệm về làm du lịch homestay của Malaysia và Australia, ta thấy để phát triển lo i hình du lịch này một cách bền vững thì c n có sự đ u tư, hỗ trợ ngay từ đ u của các cấp có th m quyền. Ngay từ th i điểm này, khi lo i hình du lịch homestay mới thâm nhập vào Việt Nam, thì c n có sự định hướng phát triển một cách đồng nhất giữa các tỉnh thành. Để làm được điều đó, các Bộ, ban ngành nên phối hợp với chính quyền các địa phương có lo i hình du lịch homestay phát triển để hỗ trợ, m các lớp tập huấn cho những gia đình làm homestay, giúp họ nhận thức đúng về lo i hình du lịch này và phát triển nó theo hướng bền vững. 6. K tălu n: Kinh doanh lo i hình du lịch homestay góp ph n xóa đói gi m nghèo cho ngư i dân và b o tồn di s n, b o vệ môi trư ng sinh thái, nâng cao lòng tự hào và tình yêu quê hương của dân địa phương, giúp du lịch phát triển bền vững. Bằng cách tham gia sống, ăn, và sinh ho t như thành viên trong gia đình b n địa không những là một tr i nghiệm thú vị mà còn t o cơ hội để khách quốc tế kết b n với ngư i b n xứ. Tình b n này có thể được duy trì bền vững ngay c sau chuyến đi, giúp mang c hai bên chủ - khách đến với căn nhà chung thế giới. Homestay giúp qu ng bá hình nh về đất nước và con ngư i một cách g n gũi và chân thật nhất, t o môi trư ng thuận lợi để phát triển ngôn ngữ, kỹ năng giao tiếp, m rộng kiến thức về các nền văn hóa khác nhau từ các nước. Tuy nhiên, để phát triển lo i hình du lịch này c n có sự đồng thuận rất lớn giữa Nhà nước, chính quyền địa phương, ngư i dân, các tổ chức du lịch và du khách. 11 Tàiăli uăthamăkh o 1. Tài liệu lớp Bồi dưỡng kiến thức Quản lý Nhà nước về du lịch homestay, Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ và dịch vụ văn hóa, thể thao, du lịch, 4/2013. 2. Lê Thị Hiền Thanh, “Nghiên cứu điều kiện phát triển du lịch homestay ở Sa Pa (Lào Cai). 3. Tài liệu Dự án tăng cư ng ho t động du lịch t i các huyện sâu trong đất liền tỉnh Qu ng Nam. 4. “Làm homestay khó hay dễ?”, Tổng cục Du lịch 5. http://www.vietnamtourism.gov.vn/index.php?cat=1010&itemid=11338 6. http://frogsleapfoundation.org/vn/homestay-la-gi.php 7. http://dulichgiaitri.com.vn/chitiettin/moi-la-homestay-519.html 8. http://www.esrt.vn/default.aspx?portalid=1&tabid=354&itemid=67 12 nhăh ngăc aăvĕnăhóaăc ngăđ ngăđ năvi căphátătri nămô hình duăl chăHomestay TS.ăĐ ăTh ăThanhăVinh Báo cáo giới thiệu mô hình du lịch Homestay và ảnh hưởng của văn hóa cộng đồng đến việc phát triển bền vững mô hình này. I.ăĐặtăv năđ Du lịch cộng đồng Homestay là một lo i hình “du lịch xanh” phù hợp với các du khách quốc tế yêu thích khám phá văn hóa t i các nước b n địa. Khi đi du lịch Homestay, thay vì khách s n hoặc các nhà nghỉ, du khách sẽ ngay t i nhà của dân địa phương để có thể có một góc nhìn g n gũi và thực tế hơn với cách sống và nền văn hóa của nước chủ nhà. Du khách được xem như một thành viên của gia đình và tham gia vào các sinh ho t đ i thư ng như ăn cơm chung mâm và trò chuyện trao đổi với các thành viên; được yêu c u ph i “nhập gia tùy tục” và ph i tôn trọng các quy tắc và sự riêng tư nhất định của gia chủ. Trào lưu du lịch kết hợp với Homestay đang càng ngày càng phát triển rộng rãi trên toàn thế giới, và được các cộng đồng và chính phủ ủng hộ. Qua tr i nghiệm thú vị homestay, sẽ t o cơ hội để khách quốc tế kết b n với ngư i b n xứ. Mặc dù thư ng không mang l i lợi nhuận vật chất đáng kể cho gia đình tham gia chương trình, nhưng homestay giúp qu ng bá hình nh về đất nước và con ngư i một cách g n gũi và chân thật nhất. Lựa chọn hình thức „"Homestay", du khách không có được c m giác tho i mái tuyệt đối như khi nghỉ dưỡng t i các khách s n, resortầ Nhưng bù l i, họ được mang đến những tr i nghiệm đ i thư ng, thực tế và thú vị khi trực tiếp tham gia vào từng ho t động của ngư i dân địa phương. Việt nam, bước đ u lo i hình này đã mang l i nhiều kết qu kh quan, chẳng h n như t o thêm việc làm, tăng thu nhập, c i thiện môi trư ng sống... Mặc dù vậy, mô hình du lịch homestay vẫn còn h n chế, phát triển chưa hết tiềm năng, thế m nh vốn có của các địa phương. Để phát triển lo i hình du lịch homestay c n nhiều yếu tố quan trọng như : mức độ sẵn lòng tham gia của cộng đồng t i địa phương, các yếu tố về văn hóa - xã hội, lịch sử truyền thống, các yếu tố về lợi thế so sánh của tự nhiên,... Trong đó, yếu tố văn hóa cộng đồng được xem là yếu tố cốt lõi. 13 II.ăVĕnăhóaăc ngăđ ngăvàăcácăy uăt ăc uăthành Cộng đồng là nhóm ngư i thư ng sinh sống trên cùng khu vực địa lý, tự xác định mình cùng một nhóm. Những ngư i trong cùng cộng đồng thư ng có quan hệ huyết thống hoặc hôn nhân và có thể thuộc cùng một nhóm tôn giáo, một t ng lớp chính trị (Keith và Ary, 1998). Khái niệm cộng đồng được xác lập theo hai nghĩa: (1) Nghĩa thứ nhất liên quan tới cái nhìn địa lý gắn kết với cộng đồng và cho cộng đồng là một nhóm cư dân cùng sinh sống trong một địa vực nhất định, có cùng các giá trị và tổ chức xã hội cơ b n. (2) Nghĩa thứ hai gắn liền với lịch sử, cuộc sống con ngư i và nêu khái niệm cộng đồng là một nhóm dân cư cùng có chung những mối quan tâm cơ b n, có thể được biến đổi b i quá trình vận động của lịch sử, làm cho các thành viên của cộng đồng cũng ph i biến đổi nhận thức và hành vi. (Knop và Steward, 1973) Một số các tác gi Bandit Santikul (2009), Kan Set Aung (2009), Kang Santran (2008), Bùi Thanh Hương và Nguyễn Đức Hoa Cương (2007), Nguyễn Quốc Nghi (2010) đã chứng minh tác động của việc phát triển du lịch đến đ i sống kinh tế- xã hội của cộng đồng dân cư. Văn hóa cộng đồng được xác lập b i các yếu tố như chu n mực đ o đức văn hóa, hệ thống giá trị hình thành và được kế tục qua lịch sử, thái độ và nhận thức của ngư i dân. Nó có thể được đo lư ng b i các nhân tố như : - Các mối quan hệ xã hội tốt đẹp trong cộng đồng - An ninh địa phương và cộng đồng - Các mối quan hệ gia đình tốt đẹp, bền vững - Ngư i dân thân thiện - Cộng đồng có tính hỗ trợ cao K TăLU N Văn hóa cộng đồng có tác động qua l i tương hỗ với sự phát triển lo i hình du lịch Homestay. Phát triển du lịch cộng đồng góp ph n t o ra sự hài lòng của cộng đồng qua việc c i thiện đ i sống, hội nhập môi trư ng văn hóa quốc tế. Ngược l i văn hóa cộng 14 đồng được xác lập phù hợp góp ph n t o ra hiệu qu của lo i hình kinh doanh này, thu hút du khách và các tổ chức cũng như đối tác tham gia. Chính vì vậy, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức của ngư i dân và cộng đồng cư dân địa phương đối với những lợi ích của mô hình du lịch homestay cũng như các yếu tố quyết định dến việc phát triển bền vững lo i hình du lịch này là hết sức c n thiết. TÀIăLI UăTHAMăKH O 1. Bùi Thanh Hương, Nguyễn Đức Hoa Cương (2007). “Nghiên cứu các mô hình du lịch cộng đồng Việt Nam”, dựán tổchức phát triển du lịch Hà Lan, Trư ng Đ i học Hà Nội. 2. Knop, Edward C., và Steward R. (1973), “Community Satisfaction: Conceptual and Methodological Problems”, Paper presented at Rocky Mountain Social Science Association annual meeting, Laramie, Wyoming. 3. Nguyễn Quốc Nghi, Võ Ph m Tân, Tr n Thị Kim Trang, (2009), Gi i pháp phát triển du lịch cộng đồng tỉnh Tiền Giang. T p chí Du lịch Viêt Nam. 4. Bandit Santikul (2009), “Community Based Tourism Development at the East Coast of Phuket Island”, thesis, Faculty of Hospitaity and Tourism Management Prince of Songkla University. 15 TI MăNĔNGăPHÁTăTRI NăDUăL CHăHOMESTAYăT IăKHÁNHăHọA Đoàn Nguyễn Khánh Trân Du lịch hiện nay đã và đang trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và mang lại nhiều lợi ích cho nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam. Song, qua mỗi giai đoạn thì xu hướng đi du lịch lại khác nhau, kéo theo đó là phát triển nhiều loại hình du lịch khác nhau như: du lịch nghỉ dưỡng, du lịch văn hóa, du lịch sinh thái…và một xu thế hiện nay là sự phát triển của loại hình du lịch homestay. Nắm bắt được xu hướng phát triển đó, bài viết sẽ giúp người đọc có cái nhìn tổng quan về loại hình du lịch homestay và nhận định được những tiềm năng đang có của tỉnh Khánh Hòa để có những chiến lược, mục tiêu và đầu tư để loại hình du lịch này phát triển trong những năm tới đây. 1. Tổngăquanăv homestay Trong tiếng anh “ home” có nghĩa là nhà, “stay” có nghĩa là . Du lịch “ homestay” được bắt nguồn từ nhu c u của du khách muốn tiếp cận, g n gũi, được tìm hiểu rõ hơn về văn hóa, lịch sử, đ i sống hàng ngày và con ngư i hay m thựcầt i nơi đến tham quan du lịch. Điều này đồng nghĩa với việc khách du lịch sẽ cùng sinh ho t với gia chủ mọi ho t động trong gia đình, từ gi giấc nghỉ ngơi, ăn uống đến ho t động vui chơi gi i tríầ Đối tượng khách du lịch của lo i hình du lịch này là những du khách có mong muốn tiếp cận triệt để văn hóa, con ngư i, m thực của điểm đến đã chọn. Homestay là dịch vụ lưu trú cho phép khách du lịch được chung với dân địa phương t i nhà của họ với điều kiện nơi lưu trú có các tiện nghi căn b n c n thiết cho khách du lịch. Ngoài ra, theo tổng cục Du lịch thì Homestay là nơi sinh sống của ngư i s hữu nhà hoặc sử dụng hợp pháp trong th i gian cho thuê lưu trú, có trang thiết bị, tiện nghi cho khách du lịch thuê lưu trú, có thể có dịch vụ khác theo kh năng đáp ứng của chủ nhà. 2.ăTi mănĕngăphátătri nălo iăhìnhăduăl chăhomestayăt iăKhánhăHòa 2.1 Điều kiện về tài nguyên tự nhiên 2.1.1. Địa hình Đối với du lịch homestay địa hình đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển du lịch homestay. Trong đó địa hình đồng bằng, vùng đồi và miền núi là c n thiết (Vùng đồng bằng t o điều kiện để tìm hiểu văn hóa, văn minh của một đất nước; vùng đồi t o nên các c nh quang đẹp, không gian thoáng đãng và các di tích kh o cổ; vùng miền núi t o điều kiện phát triển các hình thức leo núi, nghĩ dưỡng). Có thể thấy được, Khánh Hòa được thiên 16 nhiên ưu đãi với đ y đủ các lo i địa hình (Vùng đồng bằng: Nha Trang, Cam Ranh, Ninh Hòa; vùng đồi: Diên Khánh; vùng miền núi: Khánh Sơn, Khánh Vĩnh). Đây là điều thuận lợi để phát triển lo i hình này. 2.1.2. Khí hậu Để phát triển lo i hình homestay thì khí hậu ph i có những nét đặc trưng: khí hậu mát mẻ, c nh quan đẹp, không gian trong lànhầCó thể thấy, Khánh Hòa là một tỉnh vùng duyên h i cực Nam Trung Bộ, nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới xavan. Song khí hậu Khánh Hòa có những nét biến d ng độc đáo với các đặc điểm riêng biệt. So với các tỉnh, thành phía Bắc từ đèo C tr ra và phía Nam từ Ghềnh Đá B c tr vào, khí hậu Khánh Hòa tương đối ôn hòa hơn do mang tính chất của khí hậu đ i dương. Thư ng chỉ có 2 mùa rõ rệt là mùa mưa và mùa nắng. Mùa mưa ngắn, từ kho ng giữa tháng 9 đến giữa tháng 12 dương lịch, tập trung vào 2 tháng 10 và tháng 11, lượng mưa thư ng chiếm trên 50% lượng mưa trong năm. Những tháng còn l i là mùa nắng, trung bình hàng năm có tới 2.600 gi nắng. Nhiệt độ trung bình hàng năm của Khánh Hòa cao kho ng 26,7 °C. Khánh Hòa là vùng ít gió bão, t n số bão đổ bộ vào Khánh Hòa thấp chỉ có kho ng 0,82 cơn bão/năm so với 3,74 cơn bão/năm đổ bộ vào b biển Việt Nam. 2.1.3. Nguồn nước C tỉnh có kho ng 40 con sông dài từ 10 km tr lên, t o thành một m ng lưới sông phân bố khá dày. H u hết các con sông đều bắt nguồn t i vùng núi phía Tây trong tỉnh và ch y xuống biển phía Đông. Dọc b biển, cứ kho ng 5 - 7 km có một cửa sông. Các con sông lớn Khánh Hòa ph i kể đến: sông Cái Nha Trang, sông Dinh (hay còn gọi là sông Cái Ninh Hòa), sông Tô H p (huyện Khánh Sơn). Bên c nh đó với địa hình gồm có đồng bằng và miền núi t o ra những rất nhiều suối, thác đẹp để phát triển du lịch homestay. Đặc biệt, với hệ thống nước khoáng và bùn khoáng t o một điểm nhấn cho du lịch Khánh Hòa. 2.1.4. Sinh vật Với lợi thế về biển, Khánh Hòa có khu b o tồn sinh vật biển khá lớn với đa d ng nhiều lo i sinh vật biển. Bên c nh đó, khu b o tồn thiên nhiên Hòa Bà với nhiều lo i động thực vật quý hiếm rất tốt cho ho t động nghiên cứu và tìm hiểu. Cùng với đó, với kho ng hơn 78ha rừng ngập mặn góp ph n vào sự đa d ng sinh vật t i Khánh Hòa. 2.2 Điều kiện về văn hóa xã hội 2.2.1. Các di s n văn hóa thế giới và di tích lịch sử - văn hóa 17 Các di tích lịch sử văn hóa đóng một vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển của du lịch homestay. Hiện nay, Khánh Hòa có 10 di tích lịch sử văn hóa: Khu tư ng niệm bác sĩ Alexandre Yersin (Nha Trang – Suối D u – Diên Khánh) 18 Lăng Bà Vú (Ninh Hòa) Chùa Long Sơn (Nha Trang) Văn miếu Diên Khánh (Diên Khánh) Thành cổ Diên Khánh (Diên Khánh) Đền th Tr n Quý Cáp (Diên Khánh) Tháp Bà Ponaga (Nha Trang) Đình Phú Cang (V n Ninh) Đàn đá Khánh Sơn (Khánh Sơn) Am Chúa (Diên Khánh) Ngoài ra, Khánh Hòa có rất nhiều danh lam thắng c nh góp ph n vào đa d ng có điểm đến tham quan, tìm hiểu văn hóa, lịch sử cho khách du lịch 2.2.2. Lễ hội Lễ hội là lo i hình văn hóa hết sức đa d ng và phong phú, là một kiểu sinh ho t tập thể của nhân dân sau th i gian lao động mệt nhọc và là một dịp để con ngư i hướng về các sự kiện trọng đ i. Khánh Hòa là vùng đất có nền văn hóa - lịch sử lâu đ i. Các thế hệ cư dân Khánh Hòa từ miền xuôi đến miền ngược, từ nông thôn đến h i đ o, từ tộc ngư i Chăm, Rag-lai đến Kinh, Hoa, Ê- đê, K‟hoầ, trong suốt quá trình hình thành và phát triển đã t o dựng nên một diện m o văn hóa Khánh Hòa vừa có nét chung của văn hóa miền Trung nước ta, vừa có b n sắc riêng. Điều đó được ph n ánh qua các lễ hội truyền thống. Theo thống kê của Sở văn hóa – Thể thao và Du lịch, tính đến năm 2010, Khánh Hòa có 494 di sản lễ hội lớn, nhỏ của người Kinh. Trong đó, lễ hội đình làng: 237; lễ hội miếu, lăng: 121; lễ hội chùa: 136.Có thể kể đến một số lễ hội tiêu biểu của Khánh Hòa L ăh iăThápăBàă L ăh iăđìnhălàngănôngănghi p L ăh iăCầuăng ăậ HátăBáăTr o L ăh i Ĕnămừngălúaăm iăc aăng iăRaglaiă ăKhánhăHòa 2.2.3.ăNgh thu tăẩmăthực m thực Khánh Hòa là một nét văn hóa m thực của Khánh Hòa chịu nh hư ng sâu sắc từ biển, với nguyên liệu chủ yếu được chế biến từ h i s n. Một số đặc s n của Khánh Hòa: Nem Ninh Hòa, Bún cá Ninh Hòa, Bún sứa, Bánh ướt Diên Khánh, Bánh tráng xoài, Bún lá cá d m, Yến sàoầ 2.3 Cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật và dịch vụ du lịch 2.3.1. Cơ s h t ng 19 Nhìn chung hệ thống đư ng bộ của Khánh Hòa khá đ m b o, hoàn thiện để phục vụ du lịch. Để đến được Khánh Hòa có thể sử dụng 3 hệ thống giao thông như: đư ng thủy, đư ng bộ, đư ng hàng không. Đây là điều kiện thuận lợi để khách dễ dàng tiếp cận. Ngoài ra, hệ thống điện nước, thông tin liên l c và y tế t i Khánh Hòa khá tốt và có thể đáp ứng đ y đủ mọi nhu c u của du khách 2.3.2. Cơ s vật chất kỹ thuật Hiện nay, t i Khánh Hòa số lượng phòng lưu trú lớn. Song số lượng phòng t i các hộ gia đình và nhà dân còn khá thấp. Đa số chỉ chủ yếu phát triển Diên Khánh, Cam Ranh và Nha Trang. Điều này là do yếu tố khách quan do chưa đ y m nh ho t động du lịch homestay t i địa phương. Hy vọng trong tương lai tới sẽ có nhiều phòng nghỉ được xây dựng t i nhà dân để phát triển lo i hình du lịch tiềm năng này. 2.3.3. Dịch vụ du lịch Khánh Hòa là một trung tâm du lịch lớn của c nước. Do đó, các dịch vụ du lịch kèm theo khá phát triển như: hệ thống ngân hàng, spa,ầĐiều này góp ph n thu hút khách và đáp ứng các nhu c u khác của khách trong quá trình nghỉ dưỡng t i Khánh Hòa 3.ăK tălu n Có thể thấy rằng, Khánh Hòa là vùng đất được thiên nhiên ưu đãi với nhiều c nh đẹp, khí hậu ôn hòa. Cùng với đó là văn hóa, phong tục tập quán đa d ng phong phú cũng đã t o được điểm nhấn. Đồng th i, các làng nghề truyền thống vẫn còn lưu giữ được cho đến hôm nay và đặc biệt hơn là sự thân thiện, mến khách của ngư i dân địa phương. Với những yếu tố đó sẽ giúp cho Khánh Hòa có lợi thế phát triển lo i hình du lịch homestay hơn so với các địa phương khác. Thiết nghĩ, với tiềm năng đó nếu được các cấp chính quyền, các doanh nghiệp quan tâm và cộng đồng địa phương cùng nhau hợp tác và có những chiến lược, mục tiêu và đ u tư thích đáng thì chắc chắn rằng trong tương lai Khánh Hòa không chỉ nổi tiếng về du lịch biển mà còn là du lịch homestay. 4.ăTàiăli uăthamăkh o Bùi Thị Lê, “Tìm hiểu điều kiện phát triển lo i hình du lịch homestay t i huyện đ o Lý Sơn – tỉnh Qu ng Ngãi”, Luận văn th c sĩ “Du lịch homestay và tiềm năng phát triển du lịch Bến Tre”, http://vhttdlkv3.gov.vn/Tin- tuc/Du-lich-Homestay-va-tiem-nang-phat-trien-o-Ben-Tre.3417.detail.aspx 20