- Tạp chí CÁC KHOA HỌC VỀ TRÁI ĐẤT 9-2014 XÂY DỰNG BỘ CHỈ TIÊU PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG VỀ CÁC LĨNH VỰC KINH TẾ, XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG CÁC TỈNH TÂY NGUYÊN TRẦN VĂN Ý1, NGÔ ĐĂNG TRÍ1, LÊ THẠC CÁN2, TRẦN THÙY CHI1, NGUYỄN THẾ CHINH3, NGUYỄN XUÂN HẬU1, NGUYỄN VIỆT HIỆU1, ĐỖ QUỐC TUẤN1, NGUYỄN VIẾT THỊNH4, NGUYỄN THANH TUẤN1, JAMES HENNESSY1 Email:
[email protected] 1 Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam 2 Viện Môi trường và Phát triển Bền vững 3 Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường 4 Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Ngày nhận bài .
- Các chỉ tiêu PTBV có nhiều chức năng, là công cụ giúp cho Phần lớn các bộ chỉ tiêu PTBV trên thế giới xây các nhà hoạch định chính sách ra quyết định tốt hơn, dựng cho mục đích giám sát và đánh giá quá trình hành động có hiệu quả hơn bằng việc đơn giản hóa, phát triển hướng tới bền vững được xây dựng trên minh bạch hóa và tổng hợp hóa các tài liệu có thể cơ sở sử dụng Hướng dẫn của LHQ theo mô hình có.
- Các chỉ tiêu có thể tích hợp tri thức về khoa học chủ đề.
- Đây cũng là mô hình khái niệm sử dụng để tự nhiên và khoa học xã hội vào việc ra quyết định, xây dựng Bộ chỉ tiêu PTBV Tây Nguyên, cho nên giúp đo và điều chỉnh quá trình phát triển hướng tới để tiện theo dõi có lẽ việc điểm lại một số nét chính mục tiêu bền vững.
- Các chỉ tiêu còn là công cụ để liên kết các ý dựng Bộ chỉ tiêu PTBV ở nước ta là cần thiết.
- Bản dự thảo đầu tiên về bộ chỉ tiêu PTBV theo Yêu cầu của một bộ chỉ tiêu PTBV cho một lãnh chủ đề được Phòng PTBV và Phòng Thống kê thuộc thổ là phải thể hiện được mọi khía cạnh (toàn diện) Vụ Kinh tế và Xã hội của LHQ xây dựng.
- Kết quả là một bộ chỉ tiêu gồm triển hướng tới bền vững của địa phương.
- 134 chỉ tiêu ra đời năm 1995 [9].
- Trong bản dự thảo Các bộ chỉ tiêu về PTBV thường được xây dựng này 4 trụ cột chính đã sử dụng như “kim chỉ nam” theo một mô hình khái niệm nhất định.
- Các mô hình để xây dựng bộ chỉ tiêu PTBV đó là kinh tế, xã hội, này giúp cho hệ thống chỉ tiêu có được một cấu trúc môi trường và thể chế.
- Tuy nhiên đến năm 2001 Bộ rõ ràng, đầy đủ, không trùng lặp về ý nghĩa, đảm chỉ tiêu mới được trình bày trong [6] và bắt đầu từ bảo cân bằng và độc lập giữa các chỉ tiêu.
- Tùy theo hướng dẫn đầu tiên này bộ chỉ tiêu PTBV của LHQ mục đích xây dựng các bộ chỉ tiêu, các mô hình khái đã được xây dựng theo mô hình chủ đề xuyên suốt 241 quá trình PTBV, các trụ cột kinh tế, xã hội, môi Kết quả dự án đã kiến nghị ở cấp quốc gia nên trường và thể chế chỉ dùng để tham chiếu.
- có 55 chỉ tiêu, trong đó về lĩnh vực kinh tế 14 chỉ tiêu.
- lĩnh vực xã hội 23 chỉ tiêu.
- lĩnh vực tài nguyên- Năm 2005, Phòng PTBV, LHQ bắt đầu quá trình môi trường 13 chỉ tiêu.
- và lĩnh vực thể chế 5 chỉ xem xét lại bộ chỉ tiêu PTBV vì hai lý do: thứ nhất, tiêu.
- Cấp địa phương (tỉnh) trong nghiên cứu này là rất nhiều nước thể hiện sự quan tâm đến việc xây kiến nghị 32 chỉ tiêu, cụ thể về lĩnh vực kinh tế 7 chỉ dựng bộ chỉ tiêu PTBV cấp quốc gia và cấp địa tiêu.
- xã hội 16 chỉ tiêu.
- tài nguyên-môi trường 7 chỉ phương, nhiều nước đã xây dựng Bộ chỉ tiêu PTBV tiêu và thể chế 2 chỉ tiêu [9].
- của nước mình trên cơ sở Bộ chỉ tiêu mà LHQ đã xây dựng.
- Thứ hai, sau khi thông qua Tuyên bố Mục Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 432/QĐ- tiêu Thiên niên kỷ (MTK) năm 2000, sự quan tâm TTg ngày 12 tháng 4 năm 2012 phê duyệt Chiến xây dựng bộ chỉ tiêu không chỉ dừng lại trong nội bộ lược phát triển bền vững Việt Nam giai đoạn 2011- Tổ chức LHQ, mà còn của các thành viên LHQ 2020, Ban hành cùng với Quyết định là các chỉ tiêu trong việc xây dựng các chỉ tiêu để đo quá trình thực giám sát và đánh giá phát triển bền vững Việt Nam hiện MTK của nước mình.
- Bộ chỉ tiêu bao gồm 30 tích và đánh giá các bộ chỉ tiêu PTBV và Bộ chỉ tiêu chỉ tiêu, trong đó có 3 chỉ tiêu tổng hợp và giao cho MTK được triển khai và chúng đã trở thành hai bộ các bộ, các ngành thực hiện.
- chỉ tiêu độc lập từ năm 2005, mặc dầu giữa chúng Ngày 11 tháng 11 năm 2013, Thủ tướng Chính có nhiều điểm tương đồng.
- phủ ra Quyết định ban hành Bộ chỉ tiêu giám sát, Năm 2007, sách [6] của LHQ là mới nhất (cho đánh giá phát triển bền vững địa phương giai đoạn đến nay) ra đời.
- Bộ chỉ tiêu có 43 chỉ tiêu, được cấu trúc tiêu chính, trong số 96 chỉ tiêu PTBV.
- Số lượng lớn như sau: (i) 28 các chỉ tiêu chung, trong đó có 1 chỉ các chỉ tiêu cho phép lựa chọn bộ chỉ tiêu PTBV các tiêu tổng hợp, 7 chỉ tiêu lĩnh vực kinh tế, 11 chỉ tiêu cấp một cách linh hoạt.
- Các chỉ tiêu chính đáp ứng lĩnh vực xã hội, 9 chỉ tiêu lĩnh vực tài nguyên môi các tiêu chí sau: Thứ nhất, nó bao quát được các vấn trường và 2 chỉ tiêu khuyến khích sử dụng.
- các chỉ tiêu đặc thù vùng, trong đó 1 chỉ tiêu cho Thứ hai, một chỉ tiêu cung cấp những thông tin nhất miền núi, 2 chỉ tiêu cho đồng bằng, 2 chỉ tiêu cho định, không có ở các chỉ tiêu chính khác, nghĩa là vùng ven biển (khuyến khích sử dụng), 5 chỉ tiêu chúng độc lập với nhau.
- Thứ ba, chúng có thể được cho đô thị trực thuộc Trung ương với 3 chỉ tiêu tính toán trên những số liệu đã có sẵn, hoặc là bằng khuyến kích sử dụng, 5 chỉ tiêu sử dụng cho nông cách phát triển các phương pháp tính toán ít tốn thôn với 2 chỉ tiêu khuyến kích sử dụng [8].
- Những chỉ tiêu phụ có thể được lựa chọn nếu Dưới góc độ khoa học, các nghiên cứu xây điều kiện cho phép.
- Hướng dẫn 2007 duy trì việc dựng bộ chỉ tiêu đánh giá, giám sát PTBV ở nước ta thiết kế các chỉ tiêu PTBV theo các chủ đề như mới đạt được những kết quả hạn chế: (i) Dừng lại ở Hướng dẫn 2001, tuy nhiên số chủ đề tăng lên nhiều mức “khung”, nghĩa là xác định danh sách Bộ chỉ hơn.
- dân trị mục tiêu (phải hướng tới) của các chỉ tiêu để biết số.
- tiêu thể tính toán giá trị của các chỉ tiêu dựa chủ yếu vào thụ và phương thức sản xuất.
- (iii) Các bộ chỉ tiêu chưa thể hiện toàn diện, đầy đủ bản chất của PTBV như Hướng dẫn của bản chất liên kết-xuyên suốt của các chủ đề PTBV.
- Có nhiều chỉ tiêu quan trọng, đặc Một số chủ đề mới được đưa vào như quản trị, quan thù cho phép đánh giá việc phát triển hướng tới bền hệ kinh tế quốc tế với nhiều chỉ tiêu PTBV khác vững của một địa phương chưa được chú ý đúng nhau [6].
- (iv) Các chỉ tiêu trong Bộ chỉ tiêu không độc Tại Việt Nam, trên cơ sở “Hướng dẫn và phương lập với nhau.
- Các chỉ tiêu tổng hợp thực chất là một pháp luận 2001”, Chương trình phát triển LHQ bộ chỉ tiêu “con”, trong khi đó chỉ tiêu về các lĩnh (UNDP) đã phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư vực là các “biến” độc lập.
- (v) Các Bộ chỉ tiêu PTBV triển khai dự án “Xác định Bộ chỉ tiêu PTBV và cơ cấp quốc gia, cấp vùng và cấp tỉnh hiện tại thiếu chế xây dựng một CSDL phát triển bền vững ở Việt vắng các chỉ tiêu giám sát và đánh giá phát triển bền Nam” (Dự án VIE .
- (vi) Địa bàn các dựng bộ chỉ tiêu PTBV Tây Nguyên tỉnh Tây Nguyên, nơi có đặc thù rất riêng biệt cả về vị trí địa chính trị, kinh tế, con người, xã hội và môi Sơ đồ logic sử dụng để xây dựng Bộ chỉ tiêu PTBV Tây nguyên được trình bày tại hình 1.
- Việc trường chưa có bộ chỉ tiêu để đánh giá và giám sát xây dựng Bộ chỉ tiêu PTBV cho Tây Nguyên được quá trình hướng tới PTBV.
- Thứ hai, tổ chức các hội thảo với các địa việc xây dựng Bộ chỉ tiêu PTBV.
- Bộ chỉ tiêu PTBV trình bày tại bài báo này là Các cuộc hội thảo này kết hợp với khảo sát thực địa một kết quả quan trọng của Đề tài “Nghiên cứu xây trên địa bàn giúp trả lời câu hỏi: Bộ chỉ tiêu PTBV dựng bộ chỉ tiêu phát triển bền vững về các lĩnh vực đề xuất có phù hợp với điều kiện cụ thể của Tây kinh tế, xã hội và môi trường các tỉnh Tây Nguyên” Nguyên hay không? Sau khi tham vấn ý kiến của các chuyên gia trên địa bàn Tây Nguyên, đã chọn (Mã số TN3/08) cố gắng giảm thiểu những bất cập được 113 chỉ tiêu có thể vừa mang tính “phổ quát” vừa nêu và làm cơ sở để tiếp tục triển khai các nội vừa mang tính “địa phương, đặc thù”.
- Thứ ba, tiến dung khác như: Tính toán các giá trị hiện tại, cũng hành tham vấn các chuyên gia chuyên sâu về phát như các giá trị mục tiêu của các chỉ tiêu cần đạt triển bền vững bằng các phiếu hỏi.
- 113 chỉ tiêu vừa được.
- Sơ đồ logic xây dựng bộ chỉ tiêu PTBV Kết quả xử lý theo phương pháp Delphi tại vòng dưới 0,5.
- Trong hầu hết các quá trình thực hiện 1 các chỉ tiêu có kết quả trung bình (Md) dưới 3,5 là phương pháp Delphi, sự đồng thuận được cho là đã 7 chỉ tiêu.
- các chỉ tiêu có độ độ lệch tứ vị phân (Q) đạt được khi một tỷ lệ nhất định số phiếu nằm trong trên 0,5 là 43 chỉ tiêu.
- Như vậy, trong số 113 chỉ tiêu một phạm vi quy định.
- Thực nghiệm đã chứng minh đưa ra tham vấn tại vòng 1 có 50 chỉ tiêu chưa hội tụ rằng 15% là tỷ lệ thay đổi có khả năng diễn tả trạng đủ điều kiện của Delphi [2, 3].
- 243 Tuy nhiên, do số lượng các chỉ tiêu đề xuất nhiều (113 chỉ tiêu) bao quát nhóm một cách tương đối vào các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường.
- toàn bộ các khía cạnh của PTBV, số chuyên gia được tham vấn nhiều, các Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững xây dựng cho địa bàn Tây Nguyên được chuyên gia lại có chuyên môn khác nhau, cho nên khó có thể sử dụng thiết kế, sao cho có thể đo một cách tổng thể sự phát triển hướng tới bền phương pháp Delphi nhiều vòng như lý thuyết.
- Trong số 10 chuyên gia bày khả năng “đo lường” của các chỉ tiêu đối với các chủ đề, khía cạnh của này có 3 chuyên gia quốc tế là tác giả sách [6], hoặc là tham gia Dự án PTBV.
- Ví dụ, chỉ tiêu 1 “tổng sản phẩm trên địa bàn bình quân đầu người VIE/01/021.
- Bảy (tính bằng VNĐ, USD)” sẽ đo chủ yếu chủ đề “phát triển kinh tế” của lĩnh chuyên gia khác của Việt Nam được chúng tôi lựa chọn vì cho rằng họ là vực kinh tế, tuy nhiên phần nào nó cũng “lượng” được các chủ đề khác trong những người am hiểu sâu sắc về chỉ tiêu phát triển bền vững và độc lập với các lĩnh vực xã hội (mức sống, quản trị, sức khỏe) và môi trường (đất đai).
- Việc tham khảo ý kiến của 10 chuyên gia Chỉ tiêu 25 và 26 “Tỷ lệ dân số được dùng nước sạch” sẽ đo 2 chủ đề “mức "túi khôn" tập trung vào 50 chỉ tiêu chưa hội tụ đủ điều kiện của phương sống” và “sức khỏe” của lĩnh vực xã hội, tuy nhiên 2 chỉ số này cũng phản pháp Delphi.
- "Túi khôn" đã cùng tập thể tác giả chọn thêm 14 chỉ tiêu.
- Chỉ tiêu “tỷ suất 3.
- Bộ chỉ tiêu PTBV Tây Nguyên và mối liên kết giữa các chỉ tiêu với thay đổi diện tích đất nông nghiệp” đo chủ đề “đất đai” trong lĩnh vực môi các chủ đề PTBV trường, nhưng cũng lượng được một phần các chủ đề “phát triển”, “phương thức sản xuất và tiêu dùng”, “mức sống” của lĩnh vực kinh tế.
- Việc phân Kết quả bộ chỉ tiêu PTBV Tây Nguyên trình bày tại bảng 1.
- Trong đó có chia các chủ đề PTBV thành 3 lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường chỉ có 77 chỉ tiêu cấp vùng, 70 chỉ tiêu cấp tỉnh và 49 chỉ tiêu cấp huyện và được ý nghĩa tương đối.
- Danh sách và định nghĩa bộ chỉ tiêu PTBV Tây Nguyên và mối liên kết giữa các chỉ tiêu với các chủ đề PTBV Bộ chỉ tiêu Kinh tế Xã hội Môi trường Phương thức sản xuất và tiêu dùng TT Cấp Cấp Định nghĩa Cấp vùng Giáo dục, văn hóa tỉnh huyện Đa dạng sinh học Tài nguyên nước Phát triển kinh tế Quan hệ kinh tế Khí quyển Mức sống Sức khỏe Thiên tai Quản trị Dân số Đất đai Tổng sản phẩm trên địa bàn bình quân đầu người được tính bằng cách chia tổng sản phẩm trên địa bàn cho dân số trung bình trong năm tương ứng.
- 244 à chỉ tiêu tương đối phản ánh xu hướng và mức độ biến động giá cả chung qua 3.
- Tỷ lệ thu ngân sách địa bàn/tổng 4.
- Tỷ lệ lao động đang làm việc so 5.
- V V à tỷ lệ phần trăm tổng số người đang làm việc trên tổng dân số.
- Tỷ lệ lao động người dân tộc đang à tỷ lệ phần trăm tổng số người dân tộc đang làm việc chiếm trên tổng dân số 6.
- à chỉ tiêu phản ánh hiệu suất làm việc c a lao động, thường đo bằng tổng sản 7.
- Tỷ lệ n lao động trong lĩnh vực à phần trăm số lao động n trong lĩnh vực phi nông nghiệp trong tổng số lao 8.
- Tỷ lệ ODA/GDP.
- Tỷ lệ FDI/GDP.
- Chỉ tiêu này được tính cho tất cả các loại hình kinh tế có sử dụng bón sử dụng trong trồng trọt đất nông nghiệp theo giá thực tế bình quân trên thị trường nông thôn trên địa (VNĐ/ha/kg) bàn.
- Đơn vị tính là lượt Tỷ lệ hành khách vận chuyển bằng hành khách.
- Tỷ lệ hộ nghèo nông thôn.
- Tỷ lệ hộ nghèo c a dân tộc thiểu 22.
- V V Tương tự chỉ tiêu 21 số.
- Tỷ lệ hộ gia đình nông thôn có hố 24.
- Tỷ lệ dân số thành thị được cung 25.
- Tỷ lệ dân số nông thôn được cung à phần trăm dân số sống ở khu vực nông thôn được cung cấp nước sạch trong 26.
- V - Tương tự chỉ tiêu 31 (đối với trẻ em người dân tộc) tộc dưới 5 tuổi.
- Tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi được tiêm 35.
- Tỷ lệ trẻ em dưới 1 tuổi (dân tộc Tương tự chỉ tiêu 35 (đối với trẻ em người dân tộc) 36.
- Tỷ lệ trẻ em (dân tộc thiểu số) dưới Tương tự chỉ tiêu 37 (đối với trẻ em người dân tộc) 38.
- Tỷ lệ tử vong do sốt rét (người dân 40.
- tộc) bình quân trên 1000 người V - Tương tự chỉ tiêu 39.
- Tuổi thọ trung bình tính từ lúc sinh là chỉ tiêu thống kê ch yếu c a Bảng sống, Tuổi thọ trung bình tính từ lúc sinh 42.
- liệu có sẵn mà không gây sai lệch lớn, chỉ tiêu này được tính bằng số phần trăm học sinh hoàn thành cấp tiểu học năm học t so với số học sinh lớp đầu cấp năm học t-4.
- Tỷ lệ làng văn hóa.
- σ: độ lệch chuẩn lượng mưa thời đoạn tính Tỷ lệ diện tích trồng cây nông à phần trăm diện tích cây nông nghiệp hàng năm trên tổng diện tích đất có thể 62.
- Tỷ lệ đất sản xuất nông nghiệp được tưới là phần trăm diện tích đất nông nghiệp Tỷ lệ đất sản xuất nông nghiệp 63.
- Tỷ lệ diện tích rừng tự nhiên/Diện 64.
- Tỷ lệ diện tích rừng trồng và cây à phần trăm diện tích rừng trồng và cây công nghiệp dài ngày trên tổng diện 65.
- Tỷ lệ sử dụng tài nguyên nước so à phần trăm lượng nước sử dụng (c a các ngành kinh tế, nước sinh hoạt) tính 67.
- Tỷ lệ loài đặc h u c a Tây à phần trăm tổng số loài đặc h u c a Tây Nguyên tính đến năm X trên tổng số 76.
- loài Tây Nguyên năm X Chú giải: iên kết chẩn đoán chính iên kết chẩn đoán phụ V: Chỉ tiêu được xây dựng cho cấp tỉn h hoặc huyện.
- Chỉ tiêu không được xây dựng cho cấp tỉnh hoặc huyện 4.
- Bài báo đã trình bày các bước tiến hành và kết quả xây dựng Bộ chỉ tiêu Danh sách các chỉ tiêu PTBV Tây Nguyên là cơ sở để xác định các giá (danh sách, định nghĩa và cách tính) về các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trị hiện tại của các chỉ tiêu, cũng như các giá trị mục tiêu của chúng cần trường các tỉnh Tây Nguyên phục vụ đánh giá và giám sát PTBV địa bàn đạt được.
- phi thứ nguyên hóa, chuẩn hóa và trực quan hóa (bằng biểu đồ, Tây Nguyên, gồm 77 chỉ tiêu cho cấp vùng, 70 chỉ tiêu cấp tỉnh và 49 chỉ đồ thị.
- Bộ chỉ tiêu xây dựng đo tổng thể quá trình PTBV Tây cơ sở khoa học để các nhà hoạch định chính sách có thể đánh giá và giám Nguyên gồm 13 chủ đề (lĩnh vực kinh tế 3 chủ đề, xã hội 5 chủ đề và môi sát PTBV và từ đó ra được các giải pháp điều chỉnh trong quá trình phát trường 5 chủ đề).Các chỉ tiêu đã xây dựng phù hợp với thông lệ quốc tế triển hướng tới bền vững của Tây Nguyên.
- Thanh Tuấn, Trần Văn Ý và James Hennessy, 2013: Kết quả bước đầu của Đề tài “Nghiên cứu xây dựng [7] Bộ Kế hoạch và Đầu tư, 2010: Hệ thống Bộ chỉ tiêu phát triển bền vững các lĩnh vực kinh tế chỉ tiêu thống kê quốc gia (Ban hành theo Quyết xã hội và môi trường các tỉnh Tây Nguyên”, Tạp chí định số 43/2010/QĐ/TTg ngày 02 tháng 6 năm 2010 Khoa học Công nghệ Việt Nam, ISSN 1859-4794.
- Environment, Development and Sustainability, August Thủ tướng Chính phủ, 2013: Bộ chỉ tiêu Volume 12, Issue 4, pp 561-571