Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN PHÁT HUY GIÁ TRỊ TRUYỀN THỐNG TRONG XÂY DỰNG GIA ĐÌNH VĂN HÓA Ở TÂY NGUYÊN HIỆN NAY G Lưu Thị Mai (1) ia đình không chỉ là “tế bào” tự nhiên mà còn là một đơn vị kinh tế của xã hội. Gia đình có vai trò đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ đất nước. Gia đình có vai trò quyết định đối với sự hình thành và phát triển của xã hội. Những chuẩn mực giá trị tốt đẹp của gia đình được tiếp nhận, phát triển góp phần xây dựng, tô thắm, làm rạng rỡ thêm bản sắc văn hóa dân tộc. Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI của Đảng khẳng định: Gia đình là môi trường quan trọng, trực tiếp giáo dục nếp sống và hình thành nhân cách, góp phần chăm lo xây dựng con người Việt Nam giàu lòng yêu nước, có ý thức làm chủ, trách nhiệm công dân, có tri thức, sức khỏe, lao động giỏi, sống có văn hóa, nghĩa tình, có tinh thần quốc tế chân chính. Đặc biệt, trong bối cảnh đất nước đổi mới và hội nhập quốc tế hiện nay, gia đình luôn có một vị trí và vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc từ thế hệ này sang thế hệ khác. Bài viết khái quát về giá trị truyền thống tốt đẹp của các gia đình Tây Nguyên và việc phát huy giá trị đó trong xây dựng gia đình văn hóa hiện nay, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu để tiếp tục phát huy giá trị gia đình truyền thống trong điều kiện mới. Từ khóa: Gia đình văn hóa; Giá trị truyền thống; Khu vực Tây Nguyên; Luật tục; Đời sống văn hóa Tây Nguyên là vùng đất đa dân tộc, đa văn hóa, là nơi cư trú của 54 dân tộc anh em với nhiều đặc trưng, sắc thái tộc người khác nhau; là nơi hội tụ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc, độc đáo của các dân tộc với những trang sử hào hùng, những truyền thuyết trường ca mang tinh thần thượng võ, yêu thiên nhiên, yêu hòa bình, trọng tính dân chủ, bình đẳng. Trên mảnh đất ấy, các gia đình Tây Nguyên được hình thành và sáng tạo nên những giá trị văn hóa truyền thống hết sức độc đáo. Hiện nay, dưới tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan, các giá trị truyền thống ấy tuy có những biến đổi nhất định, song vẫn tiếp tục được gìn giữ, phát huy trong điều kiện mới. Trong những năm qua, các tỉnh Tây Nguyên đã thực hiện tốt chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước về xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, áp dụng nhiều hình thức phong phú trong đó đặc biệt chú trọng lấy văn hóa truyền thống đồng bào các dân tộc làm nền tảng cơ bản; triển khai thực hiện các phong trào phù hợp với đặc điểm dân cư và phong tục tập quán từng vùng tạo được sự đồng thuận của nhân dân, kết hợp hài hòa những quy định của luật tục với luật pháp trong xây dựng gia đình văn hóa nên được đồng bào đồng tình ủng hộ, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh tại các cộng đồng dân cư, đấu tranh với các tệ nạn xã hội, gìn giữ lối sống văn hóa truyền thống tốt đẹp trong gia đình. Các địa phương đã vận dụng sáng tạo luật tục về hôn nhân và gia đình trong xây dựng gia đình Ngày nhận bài: 26/7/2018; Ngày phản biện: 12/8/2018; Ngày duyệt đăng: 20/8/2018 (1) Trường Chính trị tỉnh Quảng Nam; e-mail: luumai@gmail.com văn hóa hiện nay. Trong luật tục Êđê nói: “Lấy vợ thì phải ở với vợ cho đến chết/Chớ có ban đêm nói thế này/ban ngày nói thế khác”. Còn luật tục J’rai thì nhắc nhở: “Đừng có dẫm lên chiếu/ đừng có bước qua cửa phòng người ta/ Cốc nước phải cầm, cái bến phải giữ” (người Tây Nguyên rất coi trọng nguồn nước, bến nước, nên ví hôn nhân như bến nước phải gìn giữ). Hoặc “mỗi người đã có một đống củi để sưởi/một con vẹt để nhìn”... chớ nên để ý, quan tâm đến vợ (hoặc chồng) của người khác, nhà khác. Luật tục M’nông quy định sống cùng nhau phải có sự kiên trì, khó khăn cũng đừng quản ngại: “Khi lạt muối đừng bỏ nhau/Bị thiếu ăn đừng bỏ nhau/ bị cháy nhà đừng bỏ nhau/Khi có nợ nần đừng bỏ nhau”. Trong cuộc sống, nếu xảy ra việc bất hòa giữa vợ chồng thì hai bên phải tìm hiểu và sửa chữa, chứ không được bỗng chốc mà bỏ nhau: “Ching không kêu ta sửa một ngày/ Gong không kêu ta sửa một ngày/ Voi còn bướng ta tập một ngày”. Khi “voi đã được xiềng, chiêng đã treo”, trường hợp hạn hữu lắm mà phải ly hôn, bất cứ là phía nào, người gây chuyện sẽ phải bồi thường gấp đôi những gì đã đưa ra trong lễ cưới: “Đền thịt, đền rượu/đồ vật một nó phải trả hai/Chém con trâu làm lễ ly hôn/ Trả Rlung (ché quý) mới được bỏ vợ bỏ chồng”... Lúc đó “cái vòng đồng đúc sẽ được tháo ra, cái vòng đồng dây sẽ được cởi ra, ngựa voi mỗi con sẽ đi ăn một ngả”. Do có những quy định đó nên việc ngoại tình của những kẻ “thèm bông hoa tông mông, thèm Số 23 - Tháng 9 năm 2018 VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc con diều có đuôi dài” bị coi là rất xấu xa, là kẻ có tội rất nghiêm trọng. Vì “dao có rồi còn đi kiếm sắt/Cơm có rồi còn đi kiếm lúa/Cá có rồi còn đi bắt nữa”. Khi cưới “cha nó người ta đã cho một lợn đực. Mẹ nó người ta đã đưa một lợn cái”, vậy nên ngoài việc “phải trở về làng bồi thường”, còn nghiêm trọng hơn là “đã gây ra chuyện thì sẽ bị mất mạng”. Điều này đủ thấy sự khắt khe của luật tục đối với tội ngoại tình. Ngoài ra, luật tục các dân tộc thiểu số Tây Nguyên còn có những quy định cụ thể về việc vợ chồng không có con cái, nhận con nuôi thì ngoài việc cả dòng họ phải coi đó như con đẻ, mà khi qua đời của cải cũng được chia như những người con cháu khác. Hay đối với những người bị chết vợ hoặc chồng, nếu không chịu nối dây, sau một thời gian sẽ được lấy người khác, để có người chăm sóc. Trong đó cũng có những quy định xử phạt theo mức độ những kẻ đánh vợ, những phụ nữ lén lút phá thai... Trong luật tục Êđê, khi mở đầu chương VI nói về mối quan hệ cha mẹ - con cái đã khẳng định: “Có dưa có bắp là có người trồng/Có con cái là do cha mẹ sinh ra/có người phải được coi trọng”. Luật tục M’nông ở phần quy định hôn nhân - gia đình cũng có lời nhắc nhở: “Mẹ cõng mới còn/ Cha cõng mới còn / Mẹ nuôi từ nhỏ, cha nuôi đến lớn”; suốt đời chăm lo cho con cái cho đến khi: “Tóc cha mẹ đã bạc/Hai gò má đã nhăn/Hàm răng đã rụng cả/ Lưng đã gù”. Do đó mà con cái có nghĩa vụ phải chăm sóc lại khi cha già mẹ yếu; nếu vi phạm điều này là người có tội, phải bị xem xét mức độ vi phạm. Còn luật tục Êđê cũng chê trách loại người: “như ngọn cỏ muốn vươn cao hơn cây lau/ Như cọng tranh muốn vươn cao hơn cây sậy/Như thú rừng muốn vọt cao hơn lùm cây êjung” và luật tục J’rai cũng không tha thứ cho những đứa con vô ơn, thờ ơ với cha mẹ:“Khi uống rượu ngon nó quên/ Ăn trâu, uống heo nó không nhớ tới bố mẹ đẻ”... chỉ như vậy thôi “chúng đã là người có tội”. Nếu là kẻ không biết nghe điều phải trái, lười lao động: “Củi không đi lấy/rẫy không đi làm/cối chày không đụng đến” để giúp đỡ cha mẹ, thì đến “chị em hắn cũng chẳng ai còn muốn cưu mang”. Đặc biệt là những đứa con mắc tội bạo hành với cha mẹ: “khi có bắp chân to nó dẫm lên cha/Có đùi to nó đạp lên mẹ” thì dứt khoát “là kẻ có tội, phải đưa ra xét xử” (luật tục Êđê). Những đứa con bỏ bê cha mẹ lúc ốm đau cũng sẽ bị luật tục Êđê truất quyền thừa kế. Nếu đã từng được chia thì phải “trả lại phần của cải của mẹ cha để lại”. Thậm chí “muối thừa, lúa thừa, cơm thừa, bầu bí và gia súc nó không được hưởng”. Trong hoàn cảnh đó, gia đình tất dẫn đến cảnh suy sụp: “làm gì có đủ của mà đền/Con cháu bị bắt đem đi bán/ hoặc là ở đợ cho người ta” (luật tục M’nông). Những quy định và viễn cảnh đó chắc chắn Số 23 - Tháng 9 năm 2018 không chỉ là sự răn đe, mà còn khẳng định nguyên tắc ứng xử của cộng đồng, mọi thành viên đều bắt buộc phải tuân thủ. Luật tục các dân tộc Tây Nguyên không chỉ quy định hiếu đễ với cha mẹ, mà còn cả thái độ ứng xử đối với ông bà, với người già trong buôn làng: “Cha mẹ như cái rẫy mới/ ông bà như cái rẫy cũ”, con cái phải luôn luôn chăm sóc mới bảo đảm một đời sống ổn định; nhất là không được “hỗn láo với ông bà”. Trách nhiệm của các con cháu là: “Đừng bỏ ông bà/Phải nuôi cho đến già mới chết”, bởi vì “bỏ người già làm họ tủi thân” (luật tục M’nông). Theo luật tục J’rai thì “lời nói át lời người già” cũng giống như “con chim bay qua bẫy/ con sóc nhảy qua bẫy” không thể vượt qua được. Các bộ luật tục cũng quy định rõ nghĩa vụ của cha mẹ không chỉ là nuôi nấng mà còn phải dạy dỗ con cái nên người. Lỗi lầm của con cháu, tùy theo hành vi và mức độ vi phạm mà cha mẹ cũng phải là người cùng chịu trách nhiệm. Trước hết là việc dung túng những hành vi sai trái của con cái cũng sẽ giống như việc “nuôi heo thả rông ủi hết khoai non/Nuôi bò thả rông ăn sạch áo quần/Nuôi voi thả rông ăn sạch chuối mía...”. Nhất là nếu đứa con ấy phạm tội ăn cắp mà cha mẹ làm ngơ thì “cha mẹ có tội, anh em có tội” cũng sẽ bị cộng đồng đem ra xét xử; thậm chí nặng thì còn bị “chịu phạt thu trâu và ché/ thu sạch cả kho lúa trong nhà” (luật tục M’nông). Những người làm cha mẹ như vậy bị xã hội lên án: “khác nào con chim ngói tìm theo nắng/ Con chim két tìm theo gió” và chắc chắn sự đồng lõa ấy “phải đưa ra xét xử giữa họ với những người khác” (luật tục Êđê). Như vậy, dù không có một tòa án chính thức nào của “chính quyền buôn làng”, cũng không có sự huấn thị giáo lý thường xuyên của các vị chức sắc hoặc các già làng, các bộ luật tục cũng không hề có văn tự, nhưng luật tục Tây Nguyên sử dụng toàn bộ những lời nói vần vẫn được lưu truyền trong trí nhớ thông tuệ của các già làng, được toàn thể cộng đồng tuân theo một cách tự nguyện. Tính đến năm 2017, trên địa bàn Tây Nguyên đã có gần 78,6% hộ đồng bào các dân tộc đạt chuẩn gia đình văn hóa; 72,45% số làng, thôn, buôn, bon, tổ dân phố đạt chuẩn văn hóa; 74,43% số cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa; 38% số phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn. Lâm Ðồng là địa phương có số hộ đạt chuẩn gia đình văn hóa cao nhất, hơn 86%1. Nhờ đó, phong trào xây dựng gia đình văn hóa đã tác động làm thay đổi tư duy nhận thức của các gia đình. Đồng thời, phong trào xây dựng gia đình văn hóa của các tỉnh Tây Nguyên đã giúp đồng bào các dân tộc vươn lên xóa đói giảm nghèo, mức sống và chất lượng cuộc sống của gia đình từng bước đã được cải thiện; nâng cao nhận thức cho đồng 1. Báo cáo của Ban Thường trực chỉ đạo Tây Nguyên năm 2017 135 Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc bào trong quá trình thực hiện chính sách dân số kế hoạch hóa gia đình; đồng thời có trách nhiệm bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em. Huy động được tiềm năng sức mạnh của các gia đình trong việc xây dựng cuộc sống tốt đẹp, giảm tệ nạn xã hội từng bước đẩy lùi các hủ tục lạc hậu mê tín dị đoan và văn hóa phẩm có nội dung độc hại. Các gia đình đã có ý thức trong thực hiện quy ước hương ước của khu dân cư, giữ gìn vệ sinh môi trường nếp sống văn hóa trong cộng đồng, thực hiện các quy định về nếp sống văn hóa trong việc cưới việc tang và lễ hội. Mối quan hệ trong thôn, buôn đã được phát huy thông qua nhiều nghĩa cử cao đẹp như tinh thần tương thân, tương ái giúp đỡ nhau trong lao động sản xuất và trong cuộc sống thường ngày. Phong trào xây dựng gia đình văn hóa đã góp phần giữ vững ổn định an ninh, tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh tạo, ra những thay đổi cơ bản và diện mạo đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào các dân tộc. Cũng chính từ kết quả đó, khu vực Tây Nguyên xuất hiện ngày càng nhiều gương điển hình tiêu biểu trên các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo, chăm lo đời sống văn hóa, giáo dục, y tế… thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang, lễ hội, bài trừ các tệ nạn mê tín dị đoan, các hủ tục lạc hậu. Song do địa bàn các tỉnh Tây Nguyên có nhiều vùng sâu, vùng xa trình độ dân trí của đồng bào vùng dân tộc thiểu số còn thấp, vì vậy việc phát huy giá trị truyền thống xây dựng gia đình văn hóa đã gặp không ít khó khăn, nhận thức về gia đình và vai trò gia đình văn hóa của đồng bào còn nhiều hạn chế. Phong trào xây dựng gia đình văn hóa phát triển chưa đồng đều việc tổ chức triển khai thực hiện phong trào còn chậm; một số nơi còn dừng lại ở việc phổ biến quán triệt văn bản, công tác bình xét công nhận gia đình văn hóa còn mang tính hình thức chưa chú trọng thực chất, thiếu thuyết phục, làm cho phong trào chưa phát huy được vị trí là vai trò nòng cốt của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” và chưa có tác dụng thiết thực đối với đời sống của xã hội. Chất lượng phong trào xây dựng gia đình văn hóa còn hạn chế. Nhiều hủ tục lạc hậu trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng chưa được loại trừ thậm chí còn ảnh hường nặng nề ở một số thôn buôn như nạn tảo hôn, tục gả con đòi của tin vào thầy cúng thầy mo, để người chết lâu trong nhà... Để phát huy những kết quả đã đạt được, khắc phục một số tồn tại trong phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp để xây dựng gia đình văn hóa ở Tây Nguyên, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó, cần tập trung thực hiện một số giải pháp cơ bản sau: Một là, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng 136 VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN cao nhận thức về giá trị gia đình truyền thống trong cuộc sống hiện đại. Chúng ta phải tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cộng đồng về vai trò, vị trí của giá trị văn hóa trong gia đình truyền thống. Mỗi thành viên trong gia đình cần nhận thức sâu sắc rằng, giá trị văn hóa truyền thống gia đình là tài sản tinh thần vô giá, liều thuốc vạn năng giúp cho mỗi con người có những suy nghĩ, hành động đúng đắn, hợp lý trong công việc, cũng như trong cuộc sống. Dù đời sống vật chất và đời sống tinh thần, cấu trúc gia đình có thay đổi, nhưng hơn bao giờ hết, cần tiếp tục vun trồng, nuôi dưỡng, phát huy những giá trị tốt đẹp của gia đình truyền thống. Đó là đức từ của cha mẹ đối với con cái, đạo hiếu của con cái đối với cha mẹ, lòng biết ơn ông bà, tổ tiên. Đó là lòng chung thuỷ giữa vợ và chồng; sự nhường nhịn, chia sẻ lẫn nhau giữa anh chị em một nhà. Truyền thống gia đình không chỉ có tác dụng như một động lực tinh thần thôi thúc mỗi người phấn đấu mà còn có tác dụng như một cơ chế tự bảo vệ, chống lại sự tha hoá trong bối cảnh toàn cầu. Cần đa dạng hóa hình thức, phương pháp tuyên truyền giáo dục để mỗi cá nhân, mỗi gia đình và toàn xã hội nhận thức đúng đắn về vai trò của đạo đức gia đình, những nét đẹp của đạo đức gia đình truyền thống trong sự hình thành và phát triển nhân cách của mỗi người. Đặc biệt, cần chú trọng giáo dục cho thế hệ trẻ những giá trị đạo đức truyền thống, gia phong và văn hoá ứng xử trong gia đình, giúp họ thấy được sự tiếp nối giữa truyền thống và hiện đại, cho họ nền tảng để rèn giũa phẩm chất đạo đức của bản thân. Hai là, kế thừa, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa gia đình truyền thống của các các dân tộc Tây Nguyên, gắn liền với việc tiếp thu những giá trị văn hóa gia đình tiên tiến của xã hội hiện đại. Khi xây dựng gia đình văn hóa cần gìn giữ, phát huy những giá trị tốt đẹp trong xã hội truyền thống Tây Nguyên, cần khắc phục, loại bỏ những giá trị không còn phù hợp của gia đình truyền thống như: tính gia trưởng, bất bình đẳng về giới, bất bình đẳng trong quan hệ giữa các thế hệ; những nghi lễ rườm rà tốn kém trong ma chay, cưới hỏi; tính cục bộ theo dòng họ, địa phương… Mặt khác, phải tiếp thu có chọn lọc các giá trị văn hoá của nhân loại, đồng thời ngăn chặn sự xâm nhập, lây lan của hôn nhân và gia đình tư sản. Do đó, trong xây dựng gia đình các dân tộc Tây Nguyên hiện nay cần thực hiện hôn nhân tiến bộ một vợ một chồng trên cơ sở tình yêu chân chính giữa nam và nữ, được pháp luật thừa nhận và bảo vệ; xây dựng bầu không khí gia đình dân chủ, bình đẳng, hoà thuận, yêu thương; củng cố gia phong, xây dựng gia giáo, giáo dục gia huấn cho các thế hệ trên cơ sở những giá trị đạo đức gia đình truyền thống. Để làm được việc này, cần tập trung thực hiện Chiến lược phát triển gia đình Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030 nhằm mục tiêu: “Xây dựng gia đình Việt Nam no ấm, tiến bộ, Số 23 - Tháng 9 năm 2018 Tạp chí Nghiên cứu Dân tộc hạnh phúc, thực sự là tổ ấm của mỗi người”, là tế bào lành mạnh của xã hội, phải coi đầu tư cho gia đình là đầu tư cho phát triển bền vững. Nhà nước một mặt, cần có các chính sách thúc đẩy việc hình thành những giá trị, văn hóa gia đình hiện đại; mặt khác, phát huy được các giá trị tốt đẹp của văn hóa gia đình truyền thống, chống lại sự đứt đoạn về văn hóa trong quá trình chuyển đổi từ truyền thống sang hiện đại. Ba là, cần xây dựng chính sách khôi phục các mô hình gia đình truyền thống Tây Nguyên. Trước kia, đại gia đình ở Tây Nguyên gồm nhiều cặp vợ chồng cùng chung sống trong một ngôi nhà dài (nhà chung), nay các gia đình “hạt nhân” ra ở riêng để phát triển kinh tế, tạo sự thay đổi lớn trong cấu trúc làng truyền thống, nhưng giá trị văn hóa truyền thống dần mai một. Vì vậy, chúng ta cần phải có những chính sách phù hợp để khôi phục những giá trị văn hóa trong gia đình truyền thống, nhằm xây dựng các gia đình ở khu vực Tây Nguyên gắn với văn hóa của các tộc người Tây Nguyên. Bốn là, xây dựng khu tập thể dân cư, làng, bản văn hóa gắn với phong tục, tập quán của từng tộc người, với đặc trưng của văn hóa Tây Nguyên. Xây dựng khu tập thể dân cư, làng bản văn hóa là nhằm tạo ra một môi trường xã hội trong sạch lành mạnh, an toàn, thuận lợi nhất để các gia đình đoàn kết, động viên, giúp đỡ nhau cùng thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Phát huy truyền thống tốt đẹp của gia đình, thực hiện tốt quy chế dân chủ ở làng, xã, thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của cả cộng đồng; góp phần giữ vững ổn định chính trị, an ninh, trật tự xã hội, đẩy VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN lùi các tệ nạn xã hội và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch. Gia đình là cái nôi nuôi dưỡng con người cả về mặt thể chất lẫn tinh thần trong suốt cuộc đời, là nơi trao truyền những giá trị truyền thống tốt đẹp để điều chỉnh hành vi trong quan hệ giữa các thành viên trong gia đình. Những giá trị truyền thống đã và đang là yếu tố nội sinh góp phần xây dựng gia đình thật sự trở thành tổ ấm, thành cái nôi nuôi dưỡng cuộc đời của mỗi con người. Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, thiết chế gia đình không tránh khỏi những rung chuyển trong hệ giá trị của mình. Trước khó khăn, thách thức mới, cần thực hiện đồng thời nhiều giải pháp để kế thừa, phát huy giá trị gia đình truyền thống trong xây dựng gia đình các dân tộc Tây Nguyên no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, xứng đáng là tế bào, là hạt nhân lành mạnh của xã hội hiện đại. Tài liệu tham khảo [1] Bùi Minh Đạo, (2010), Tổ chức và hoạt động buôn làng trong phát triển bền vững vùng Tây Nguyên, NXB. Khoa học Xã hội, Hà Nội; [2] Nguyễn Tuấn Triết, (2000), Lịch sử phát triển xã hội các tộc người Mã Lai – Đa Đảo ở Việt Nam, NXB. Khoa học Xã hội, Hà Nội; [3] Nguyễn Thị Phương Thủy, (2014), Gia đình và giáo dục gia đình, NXB. Chính trị Quốc gia, Hà Nội; [4] Lê Ngọc Văn, (2012), Gia đình và biến đổi gia đình ở Việt Nam, NXB. Khoa học Xã hội, Hà Nội. PROMOTIING TRADITIONAL VALUE IN THE CONTRUCTION OF CULTURAL FAMILIES IN THE CENTRAL HIGHLANDS TODAY Luu Thi Mai Abstract: The family is not only a natural “cell” but also an economic unit of society. The families play an especially important role in the strategy of developing high quality human resources for serving the country. The families play a decisive role in the formation and development of society. The fine value standards of family are well received and developed, contributing to build, enrich the national cultural identity. Documents of the 11th National Party Congress of the Party affirmed: The family is an important environment, directly educating the lifestyle and forming the personality, contributing to the care of building the Vietnamese people with patriotism, sense of ownership, civic responsibility, good health, good work, cultural life, true love, genuine international spirit. Particularly, in the context of the country’s renovation and international integration today, the family has always a position and an important role in protecting and preserving the fine traditional cultural values of the nation from this generation to the another generation. This article summarizes about the traditional values of the Central Highlands families and the promotion of this value in the construction of cultural families today, from which to propose some major solutions to continue promoting traditional family values in new conditions. Keywords: Cultural families; Traditional value; The highland area; Customary law; Cultural life Số 23 - Tháng 9 năm 2018 137