- MỐI LIÊN HỆ GIỮA ỨNG PHÓ VỚI STRESS HỌC TẬP, MỨC ĐỘ STRESS, VÀKẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA SINH VIÊN Nguyễn Ngọc Quang*, Nguyễn Linh Chi Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội *Tác giả liên lạc:
[email protected] TÓM TẮTNghiên cứu này được tiến hành dựa trên mô hình Lý thuyết Tương tác về Stress nhằm tìmhiểu về hệ quả của các chiến lược ứng phó của sinh viên khi đối mặt với stress học tập thôngqua hai biến số là mức độ stress và kết quả học tập của sinh viên.
- Mẫu nghiên cứu thuận tiệngồm 157 sinh viên trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nộivới độ tuổi trung bình là 20.52, độ lệch chuẩn là 1.29, và nữ chiếm 77.70%.
- Kết quả nghiêncứu chỉ ra rằng các chiến lược ứng phó điều hòa cảm xúc, chấp nhận, thay đổi nhận thức, vàsuy nghĩ tích cực có tương quan nghịch có ý nghĩa thống kê với mức độ stress, trong khi haichiến lược ứng phó né tránh và mong ước có mối tương quan thuận với mức độ stress củasinh viên.
- Đối với kết quả học tập, chiến lược ứng phó giải quyết vấn đề có liên hệ tích cựcđối với điểm số của sinh viên, trong khi chiến lược ứng phó né tránh và mong ước làm giảmkết quả học tập.Từ khóa: Stress trong học tập, ứng phó, Lý thuyết Tương tác về Stress.
- A positivecorrelation between problem solving and student’s GPA was observed, while avoidance andwishful thinking were proven to reduce GPA.Keywords: academic stress, coping, The transactional model of stress.TỔNG QUANTheo báo cáo chuyên đề về sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên Việt Nam, áp lực tronghọc tập là một trong những nguyên nhân dẫn tới tình trạng stress ở thanh thiếu niên trong độtuổi từ 14 đến 25 (Nguyễn Hương Thanh, 2010).
- Nhiều nghiên cứu cũng đã cho thấy ngoàinhững vấn đề liên quan đến tài chính, rắc rối trong các mối quan hệ liên cá nhân, điều kiệnmôi trường sống không thuận lợi, thì các khó khăn trong học tập cũng là một nguồn gây stresschủ yếu cho sinh viên (Nguyễn Hữu Thụ, 2009.
- O’Reilly và c.s., 2014.
- Vũ Dũng, 2015).Cách mà sinh viên ứng phó với những vấn đề gây stress nói chung, stress trong học tập nóiriêng đóng vai trò rất quan trọng bởi nó có thể đem lại những hệ quả tiêu cực đối với sức khỏethể chất, sức khỏe tinh thần và hiệu quả học tập của sinh viên.
- Kết quả của nhiều nghiên cứucho thấy các chiến lược ứng phó chủ động, lên kế hoạch, giải quyết vấn đề, tìm kiếm chỗ dựaxã hội về mặt phương tiện và cảm xúc, suy nghĩ tích cực, và thay đổi nhận thức thường liênhệ với những biểu hiện tích cực, trong khi các chiến lược tự đổ lỗi, tự cô lập, né tránh haychối bỏ lại có liên quan tới những biểu hiện tiêu cực về sinh lý, tâm lý, và hành vi.
- Cụ thể,một số nghiên cứu chỉ ra rằng những sinh viên có chiến lược ứng phó chủ động và tích cực thìcó mức độ stress thấp hơn (Coiro, Bettis & Compas, 2017), ít lo âu hơn (Renk & Eskola,2007), khả năng thích ứng với môi trường cao hơn (Leong, Bonz.
- Ngược lại, những cách ứng phó thiếu thích ứngvới stress trong học tập của sinh viên có mối liên hệ với kết quả học tập giảm sút (Struthers,Perry.
- Menec, 2000), trầm cảm (Aktekin và c.s., 2001), lo âu (Renk & Eskola, 2007), rốiloạn ăn uống (Wichianson và c.s., 2009), hay sử dụng đồ uống có cồn (Pritchard, Wilson, &Yamnitz, 2007).
- Tuy nhiên, hiệu quả của các chiến lược ứng phó không phải là cố định trongmọi tình huống và mọi thời điểm.
- Nghiên cứu của Carver và Scheier (1994) cho thấy sinhviên càng nỗ lực giải quyết vấn đề sau khi nhận được kết quả học tập không như mong muốnthì mức độ lo âu càng cao hơn.
- Trái ngược với nhiều nghiên cứu, kết quả nghiên cứu củaSasaki và Yamasaki (2007), và Siu và Chang (2011) chỉ ra ứng phó bằng cách tìm kiếm chỗdựa xã hội có mối tương quan thuận có ý nghĩa thống kê với mức độ stress.
- Ngoài sự khácbiệt về đặc điểm tình huống và sự thẩm định nhận thức của cá nhân, thì yếu tố có khả năngảnh hưởng đến mối liên hệ giữa các chiến lược ứng phó với các hệ quả về tâm lý, sinh lý vàhành vi đó là sự phối hợp giữa các chiến lược ứng phó.
- (2004) chỉ ra rằngứng phó tập trung vào vấn đề không phải lúc nào cũng có khả năng dự báo về kết quả học tậpnếu chưa loại bỏ ảnh hưởng của ứng phó tập trung vào cảm xúc.Sự thiếu nhất quán giữa các kết quả trên đây đòi hỏi cần có thêm các nghiên cứu để khẳngđịnh được mối quan hệ giữa các chiến lược ứng phó với các biến số được coi là hệ quả củaquá trình cá nhân tương tác với môi trường nhằm làm giảm mức độ stress.
- Tuy nhiên, sốlượng các nghiên cứu về chủ đề này tại Việt Nam vẫn còn hạn chế, và các nghiên cứu trướcđây cũng gặp phải một số hạn chế về nền tảng lý thuyết và công cụ đo lường.Nghiên cứu này được tiến hành dựa trên Lý thuyết Tương tác về Stress của Lazarus &Folkman (1984) nhằm tìm hiểu về hệ quả của các chiến lược ứng phó của sinh viên khi đốimặt với stress học tập.
- Theo lý thuyết này, khi cá nhân thẩm định nhận thức sơ cấp một sựkiện hay một tình huống là nguy hiểm (tổn hại/mất mát, đe dọa, hay thách thức) và thẩm địnhnhận thức thứ cấp rằng bản thân không có đủ nguồn lực để có thể đối phó với những tìnhhuống đó thì ở cá nhân sẽ xuất hiện những phản ứng stress về mặt sinh lý, tâm lý và hành vi.Trong trạng thái đó, ứng phó chính là nỗ lực liên tục thay đổi về mặt nhận thức và hành vi củacá nhân để đáp ứng những đòi hỏi từ môi trường xung quanh.
- Những thay đổi này có thể tácđộng vào sự kiện hay tình huống gây stress, vào quá trình thẩm định nhận thức, từ đó làmgiảm những phản ứng stress.
- Mặc dù vậy, trong một số trường hợp, viêc ứng phó của cá nhâncũng có thể làm cho vấn đề trở nên trầm trọng hơn và làm tăng mức độ của các phản ứngstress.MẪU NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨUMẫu nghiên cứuMẫu nghiên cứu là mẫu thuận tiện bao gồm 157 khách thể là sinh viên trường Đại học Khoahọc Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Trong đó, nữ chiếm 77.7% và độ tuổitrung bình của các khách thể là 20.52 với độ lệch chuẩn là 1.29.
- Sinh viên năm thứ nhất chiếm31.85%, sinh viên năm thứ hai chiếm 23.57%, và sinh viên năm thứ ba chiếm 26.11%.Khách thể tham gia nghiên cứu bằng cách trả lời bảng hỏi nghiên cứu thông qua thư điện tửhoặc bảng hỏi được phát trực tiếp, một cách tự nguyện và không được trả phí.Phương pháp nghiên cứuNghiên cứu sử dụng bảng hỏi bao gồm một số câu hỏi về nhân khẩu, một câu hỏi về kết quảhọc tập (là điểm trung bình chung học kỳ vừa qua), 30 item về ứng phó thuộc Bộ Câu Hỏi VềCác Phản Ứng Với Stress (Responses to Stress Questionaire.
- ConnorSmith và c.s., 2000) vàThang Về Mức Độ Stress Tri Giác Được (Perceived Stress Scale.
- Connor-Smith và c.s., 2000) được sử dụng nhằm đo lường mức độ thườngxuyên sử dụng 30 cách ứng phó.
- Các item được chia đều thành 10 tiểu thang, mỗi tiểu thang 3item, tương ứng với 10 chiến lược ứng phó bao gồm giải quyết vấn đề, điều hòa cảm xúc, bộclộ cảm xúc, chấp nhận, xao nhãng, thay đổi nhận thức, suy nghĩ tích cực, chối bỏ, né tránh,mong ước.
- Độ nhất quán bên trong của toàn thang đo theo chỉ số Cronbach’s Alpha là .79.Thang Đo Về Mức Độ Stress Tri Giác Được (Perceived Stress Scale.
- S.Cohen, Kamarck, &Mermelstein, 1983) bao gồm 10 item được sử dụng nhằm đo lường mức độ stress của sinhviên trong hai tuần sau học kỳ thứ nhất qua việc đánh giá mức độ thường xuyên có nhữngcảm nhận như “Không thể kiểm soát được những thứ quan trọng trong cuộc đời mình”,“Không thể giải quyết hết những việc mà mình phải làm” hay “Cảm thấy những khó khăn đãchồng chất đến mức mà bản thân không thể vượt qua được”.
- One-wayANOVA, Independent Samples T-Test, và tương quan) bởi phần mêm IBM SPSS 23.KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬNBảng 1 trình bày tương quan giữa các chiến lược ứng phó và mức độ stress và kết quả học tập.Phân tích tương quan cho thấy mức độ stress có tương quan nghịch có ý nghĩa thống kê ởmức độ yếu đối với các chiến lược ứng phó điều hòa cảm xúc (r = -.16, p < .05), chấp nhận (r= -.17, p < .05), thay đổi nhận thức (r = -.17, p < .05), và suy nghĩ tích cực (r = -.20, p < .05).Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu cho thấy ứng phó tập trung vào cảm xúc một cáchtích cực là những chiến lược thích ứng (Brougham và c.s., 2009.
- Crego và c.s., 2016.
- Tuy nhiên, khác với nhiều nghiên cứu trước đây (Coiro và c.s.,2017.
- Leong và c.s., 1997.
- Shields, 2001), giải quyết vấn đề không có liên hệ có ý nghĩathống kê đối với mức độ stress.
- Kết quả này có thể bị ảnh hưởng một phần bởi mức độ stressđược đo lường là mức độ stress chung thay vì stress trong học tập.
- Mặt khác, không phải lúcnào sinh viên cũng có thể giải quyết vấn đề một cách hiệu quả để từ đó làm giảm stress.
- Tương quan giữa các chiến lược ứng phó và mức độ stress và kết quả học tập GQVD DHCX BLCX CN SN TDNT SNTC CB NT MUStress GPA Ghi chú.
- GQVD = Giải quyết vấn đề.
- TDNT = Thay đổi nhận thức.
- Stress = Mức độ stress.
- GPA = Kết quả học tập.* p < .05.
- p < .001.Trong khi đó, mong ước (r = .55, p < .001) có tương quan thuận có ý nghĩa thống kê ở mức độmạnh và né tránh (r = .18, p < .05) có tương quan thuận có ý nghĩa thống kê ở mức độ yếu vớimức độ stress.
- Kết quả này phần nào phù hợp với các nghiên cứu trước đây (Coiro và c.s.,2017.
- Dunkley và c.s., 2000).
- Tuy nhiên, mối liên hệ của chối bỏ đối vớimức độ stress là trong nghiên cứu này là chưa rõ ràng.
- Lý do có thể là bởi vì phần trăm sinhviên sử dụng chiến lược này không đủ lớn để cho ra một kết quả tương quan có ý nghĩa thốngkê.Đối với kết quả học tập, chiến lược ứng phó giải quyết vấn đề (r = .18, p < .05) có liên hệ tíchcực, tuy không lớn, đối với điểm số của sinh viên.
- Kết quả này phù hợp với nhiều nghiên cứutrước đây (Cohen và c.s., 2008.
- Struthers và c.s., 2000).
- Tuy nhiên, mức độliên hệ còn tùy thuộc vào cách mà sinh viên sử dụng những chiến lược ứng phó khác(Frydenberg và c.s., 2004).
- Chẳng hạn những sinh viên sử dụng chiến lược né tránh quá lâudẫn tới tình huống hay vấn đề trở nên nghiêm trọng không thể giải quyết được, có thể làm ảnhhưởng đến kết quả học tập của sinh viên.
- Nhiều nghiên cứu cũng chỉ ra rằng giữa các chiếnlược ứng phó tập trung vào vấn đề và kết quả học tập không có mối liên hệ với nhau(DeBerard và c.s., 2004.
- Ryland và c.s., 1994).Giả thuyết về mối tương quan nghịch của các chiến lược ứng phó tách khỏi đối với kết quảhọc tập được xác nhận một phần.
- Cụ thể, tương tự với một số nghiên cứu trước (Kim & Duda,2003), chiến lược ứng phó né tránh (r = -.17, p < .05) và mong ước (r = -.18, p < .001) làmgiảm kết quả học tập của sinh viên.
- Tuy nhiên, liên hệ có ý nghĩa thống kê của chối bỏ với kếtquả học tập chưa được xác nhận thông qua kết quả của nghiên cứu này.
- Các nghiên cứu trongtương lai cần tìm hiểu về tiến trình ứng phó với stress trong học tập ở sinh để làm rõ lý do vìsao chiến lược chối bỏ lại không có tương quan với kết quả học tập.KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊDựa trên Lý thuyết Tương tác về Stress của Lazarus và Folkman (1984), nghiên cứu đã tìmhiểu về hệ quả của các chiến lược ứng phó của sinh viên khi đối mặt với stress học tập thôngqua hai biến số là mức độ stress và kết quả học tập.
- Các chiến lược ứng phó điều hòa cảmxúc, chấp nhận, thay đổi nhận thức và suy nghĩ tích cực có liên hệ với mức độ stress thấp.Trong khi đó, ứng phó né tránh và mong ước có liên hệ với mức độ stress cao và kết quả họctập thấp ở sinh viên.
- Sinh viên thường ứng phó giải quyết vấn đề thì cũng có kết quả học tậpcao hơn.Những kết quả này đặt ra yêu cầu không chỉ cho các nhà quản lý giáo dục, các nhà tâm lý họcđường mà còn cho khoa, trường, Đoàn Thanh niên, Hội Sinh viên và các giảng viên phải tiếnhành các nghiên cứu tìm hiểu về ứng phó với stress trong học tập ở sinh viên, để từ đó xâydựng được các chương trình can thiệp nhằm giúp sinh viên ứng phó hiệu quả hơn trước cáctình huống hay vấn đề gây stress trong học tập.
- Cụ thể, các chiến lược ứng phó gắn kết kiểmsoát sơ cấp và thứ cấp tỏ ra là những chiến lược ứng phó thích ứng, cần được tăng cường ởsinh viên.
- Ngược lại, những chiến lược ứng phó tách khỏi cần được hạn chế, để tránh làm giatăng mức độ stress cũng như làm giảm hiệu quả học tập ở sinh viên.Mặc dù đã cung cấp những thông tin ban đầu về hệ quả của các chiến lược ứng phó với stresstrong học tập, nghiên cứu vẫn còn một số hạn chế.
- Trước hết, các thang đo được sử dụngtrong nghiên cứu chưa được thích ứng.
- Một số tiểu thang trong thang đo về các chiến lượcứng phó có độ tin cậy thấp.
- Hạn chế này có thể làm giảm độ tin cậy của các kết quả nghiêncứu.
- Thứ hai, hạn chế về số lượng khách thể và mức độ đồng đều giữa các khách thể phâncũng làm giảm khả năng phân tích và suy rộng ra tổng thể.
- Thứ ba, do có thiết kế cắt ngang,nghiên cứu chưa tìm hiểu được quá trình ứng phó cụ thể của sinh viên khi đối mặt với cácnguồn gây stress trong học tập.
- Các nghiên cứu trong tương lai cần áp dụng mô hình lý thuyếtvề stress trong nghiên cứu, sử dụng các thang đo đảm bảo độ tin cậy, và tiến hành trên mộtmẫu lớn, đa dạng về đặc điểm kinh tế xã hội.
- Ngoài ra, cần phải có thêm nhiều các nghiên cứutheo chiều dọc để xem xét sự biến đổi về chiến lược ứng phó của sinh viên cũng như là hệ quảcủa nó theo mỗi giai đoạn của quá trình tương tác với nguồn gây stress trong học tập TÀI LIỆU THAM KHẢOBarker, E