CNG NGH T BO GC

Phn loi t bo gc
Vo thi im thng 1/2008, sau khi kt qu cc cng trnh ca Shinya Yamanaka( h Tokyo Nht Bn) v James Thompson( i hc Wisconsin ca M) c cng b chnh thc, cng nh thuyt t bo gc ung th c nhiu nghin cu thm nh- chia t bo gc thnh 5 nhm chnh: - T bo gc phi: thu nhn t phi giai on tin lm t- Blastocvst - T bo gc nh nhi: thu nhn t thai, m cung rn, mu cung rn, nhau thai, dch i, mng lt dy rn - T bo gc trng thnh: thu nhn t c th trng thnh - T bo gc vn nng cm ng ( induced pluripotent stem cell ips) c th tm hi l t bo gc phi nhn to hay t bo gc nhn to. - T bo gc ung th( cancer stem cell CSC) c coi l ngun gc ca cc khi u v chng ch c trong cc khi u

Tn gi t bo gc theo tim nng bit ha

Tn gi Ton nng (totipotent) Vn nng (pluripotent) a nng (multipotent) S t bo bit ha Tt c V d S kiu t bo bit ha Hp t (trng Tt c nhng c th tinh) tb trong c hay th blastomere Nhng t bo Nhng tb thu thu nhn t nhn t lp lp ICM phi T bo gc Tb c tim, c, to mu xng, tb gan (Hematopoiet v tt c tb ic cell) mu T bo ty Nm kiu tb (myeolid) mu: hng cu, monocyte, macraphage, eosinophil, neutrophil. T bo tin Tb sn, tb thn trung m, tb m, m tb hnh thnh xng T bo tin Hai kiu tb thn thn thn kinh kinh m hnh sao v thn kinh m t gai T bo c Tb lympho B cht hai tim v nng t gan macrphage thai chut C cht Dng bo dng bo (mast cell precursor) Nhng t bo Khng phn

Tt c tr nhng t bo mng phi Nhiu

Vi tim nng Mt vi (oligopotent)

Bn tim nng (quadripotent ) Ba tim nng (tripotent)

Hai tim nng 2 (bipotent) n nng (unipotent) Khng tim 1

nng

bit ha hon ton (hng cu..)

chia

T BO GC PHI (EMBRYONIC STEM CELL_ES)

Hu ht cc t bo thu nhn t phi l cc t bo g vn nng( pluripotential), chng c nh ngha l nhng t bo phi tha mn 3 iu kin sau y: 1. Khi chng c tim vo khoang ca phi ( giai on phi nang), nhm tb ngoi lai ny s to nn dng phi khm. 2. Khi chng c tim di da hay di v thn ca ng vt sng( chng hn chut hay ng vt c v khc), cc tb nay s hnh thnh khi u qui. 3. Khi nhn cc tc nhn kch thch ph hp, chng c kh nng bit ha thnh cc kiu tb c ngun gc pht trin t ba l phi. Da vo tnh cht trn ngi ta c th kim tra tnh vn nng ca cc tb. T BO GC PHI (EMBRYONIC STEM CELL_ES)

 Ngun phi cho thu nhn tb gc hin ti ch yu c t cng ngh IVF hay ICSC. Bng mt trong hai k thut ny, t cc tinh trng v trng, nhiu phng th nghim c th to ra phi mt cch ch ng. phi c nui, v thu nhn tb gc giai on cn thit. Ngoi ra cn pht trin cc ngun tb gc t phi chuyn nhn, chuyn gen hay phi to dng hoc nhn bn. y l hng i mi to ngun tb gc phi s dng trong iu tr bnh. T BO GC NH NHI Thng c thu nhn cc m ca thai b, hay cc phn ph ca thai nhi sau khi sinh. Gm mu dy rn, dy rn (mng lt quanh mch mu, lp Wharton's jelly, mng lt dy rn), nc i, m nhau thai, mu nhau thai. C th thu nhn tbg thn kinh, cc tb tin thn thn kinh t no ca thai b => cc tb ny c tim nng ng dng ln trong cy ghp iu tr bnh, tuy nhin vn o l lun l cn tr ln nht. Ngun tbg thu t nhng phn b sau khi sinh ch yu l cc tbg to mu, tbg trung m => ng dng cu sng hng trm triu ngi bnh trn khp th gii. T BO GC TRNG THNH L cc tb c thu nhn t c th trng thnh; tbg thu nhn t mt a tr (s sinh) cng c gi l tbg trng thnh. Ngy cng nhiu tbg trng thnh c xc nh. tuy nhin tbg ty xng c quan tm v bit r hn c. Ty xng l ni c ng ca nhiu tbg to mu, l ngun tb quan trng trong c ch iu ha s lng tb mu, chng c m bo cn bng trong sut qu trnh sng ca c th, n cn c xem l m cha tbg trung m=> ngun tb c tnh mm do cao, c th bit ha , hay chuyn bit ha thnh nhiu kiu tb chc nng khc nhau. T BO GC NHN TO ( T BO GC VN NNG CM NG_ARTIFICIAL STEM CELL) y l loi tbg do chnh con ngi to ra nh k thut thao tc gen.Chng c cc u im hn hn tbg phi v tbg phi trng thnh: khng vi phm o l v php l ( khng cn trng hay phi ngi) cc c tnh sinh hc tng ng vi tbg phi thng (kh nng tng sinh v hn v kh nng bit ha) d dng thu nhn ( c th to ra t bt k m no ca c th) thao tc d dng, t tn thi gian khng cn lng mu ln trn bnh nhn cy ghp khng gy phn ng min dch. T bo gc ung th

 Cc tbg ung th c to ra bi cc t bin t cc tbg bnh thng; t cc tb tin thn b t bin. cc t bo tin thn ny (cng cn gi l cc tb khuch i chuyn-TAC), c th c kh nng khuch i nhng chng thng khng c kh nng t lm mi nh mt tbg. tr thnh tbg ung th, mt t bo tin thn phi c s tch t cc t bin gy nn s lp li, to c tnh t lm mi. MT S NG DNG IN HNH Ghp cc tbg to mu trong iu tr cc tnh trng khc nhau ca s suy thoi h thng to mu. Cha tr cc bnh thuc h thn kinh Ti to da sau cha tr bng Ti to m-c xng Nghin cu liu php tbg ng dng vo cc th thut ghp ty xng Cha tr cc bnh t mim dch, suy gim min dch. CY GHP T BO GC Liu php thay th tb c xem nh l mt cch cha tr tim nng cho cc bnh kh cha trc y. mt s thnh cng ng ch l liu php ti to gic mc, cc sn phm tbg cng sn sng c thng mi ha cho mc ch thay th da v sn. T bo gc c th l mt phng thc cha tr hiu qu cho rt nhiu bnh, bao gm cc bnh tim mch, cc khim khuyt tch tr lysosome v cc khi u di cn. CY GHP T BO GC PHI iu tr bng cy ghp t bo ES c ghi nhn nhiu bnh: Parkinson, tiu ng, chn thng ct sng, s suy thoi dng tb purkinje (degeneration), lon dng c Duchenne's, bnh tim v s to xng... iu tr cho mi loi bnh, tb ES ca ngi phi c iu khin bit ha thnh cc tb c chc nng chuyn bit trc khi chng c cy ghp. Thun li ca vic s dng tb ES l kh nng tng sinh in vitro v hn v kh nng c th bit ha vi ph rng cc loi tb thng qua iu khin. cc ES c cy ghp c th tn ti, hp nht v c chc nng trong c th nhn. Bt li tim n ca ES trong cy ghp l chng c xu hng cm ng, hnh thnh khi u (teratomas), d l u lnh tnh. Cy ghp t bo gc trng thnh

 Khi cy ghp tbg, chng phi c thu nhn v lm giu thng qua nui cy, hay cc phng php khc sau a vo c th bnh nhn; cc tbg ny s bit ha v khi phc li nhng tn thng, mt mt trong bnh nhn V d, s hy hoi cc tb tit insulin trong ty lm gim mc insulin trong mu gy bnh tiu ng; cha tr bnh ny cn b sung cc tb chuyn ha tit insulin; sau tin hnh cy cc tb chuyn ha chc nng ny vo m ty ca bnh nhn. Cng ngh m v cy ghp c quan Cng ngh m l vic s dng cc tb chuyn bit c quan nui cy trn mt gin gio (scaffold) ex vivo, cc gin gio c thit k lm tng cng s ti sinh n c cc tb c tr ti v tr cy ghp n. Hai ng dng d thy nht ca tbg trong cng ngh m l ti to da c lin quan n s hnh thnh cu trc ca cc phin hai chiu, th hai l s hnh thnh xng. Liu php gen Liu php gen c th c pht huy bng cch s dng tbg bin i di truyn nh mt vector mang gen chuyn. Hai khim khuyt ln ca liu php gen l: 1) Cc ri ro do h thng mang gen c th xy ra 2) S p ng thi loi min dch. S sdng tbg a gen vo c th, theo l thuyt s khc phc c hai kh khn trn bi chng l ca bn thn, cc t bo ny kh b thi loi. iu tr bnh t min 1. Bnh t min c bit l kt qu t s hot ha sai lc ca h thng min dch, thng qua s kt hp ca cc nhn t mi trng v di truyn vi nhau, dn ti s tht bi trong cc c ch duy tr tnh khng min dch. 2. Cha tr bnh t min bng cch ghp tbg to mu. 3. iu bin min dch trong bnh t min bng cc tbg trung m. bo qun t bo gc Cc t bo phi c ct gi trong trng thi nguyn vn theo thi gian nhm dnh, s dng sau ny (ng dng tr liu hay nghin cu), th vic bo qun t bo ng vt cn c nhiu ngha thc tin khc: 1. Gim thiu s bin i kiu gen, biu hin gen, m bo n nh di truyn. 2. Ngn nga s lo ha t bo. 3. Ngn cn qu trnh bit ha t bo. 4. Gim ri ro nhim vi khun v s cht t bo. 5. Gim s nhim cho gia cc dng t bo khc nhau trong in vitro.

6. Gim ri ro bin i cu trc v s thay i hnh thi. 7. Gim chi ph nui cy. 8. Thun li cho vic phn loi, to dng. 9. Thun li cho vic bo tn gen. 10.Thun li cho vic vn chuyn. 11.Thun li cho vic thng mi ha. 12.Gim thiu cc thao tc, nui cy khng cn thit nhiu dng tb cng mt lc, cng mt ni, tit kim thi gian v cng sc. ng lnh 1. V nguyn l chung, ng lnh tb l qu trnh a tb t iu kin sinh l (370C, 5%CO2) v vi mi trng dch sinh l, xung iu kin nhit rt thp (-1960C, trong nit lng) dung dch l mi trng ng lnh (cn gi l cht bo qun ng lnh-cryoprotectant). 2. Ti iu kin ny, mi hot ng sng, cc qu trnh chuyn ha v pht trin ca tb dng li nhng chng khng cht, nh ngi ta c th gi tb trng thi tim sinh trong mt thi gian di. 3. Hu nh cng ngh ny cho php lu tr lu di cc ngun vt liu sinh hc sng, m khng lm h hng chng trong thi gian t nht l vi nghn nm, nhng c l cn lu hn th, vo thi im ny, y l cch l trng gip tb c kh nng sng st in vitro mt cch tt nht... NG KH (FREEZE DRYING) - ng kh l mt qu trnh kh nc, thng c s dng ngn chn s cht, hay lm d dng cho vic bo qun, vn chuyn vt liu. - K thut ng kh c tin hnh trc ht vi vic ng lnh vt liu, v sau lm gim p sut xung quanh ng thi thm nhit cho php lm ng lnh nc trong vt liu, to nn hin tng thng hoa trc tip t phase rn thnh phase kh. - C 3 giai on quan trng trong mt qu trnh ng kh hon chnh: ng lnh, lm kh s cp v lm kh th cp trong iu kin chn khng. Sau khi ng kh hon thnh m cn st li trong sm phm chng 1-4%. - Cc thnh cng trong ng kh t bo ng vt nh tb hng cu, tiu cu, tinh trng... kch thch cc nghin cu ng kh t bo gc. nhiu i tng tbg c nghin cu bo qun bng cch ng kh: nh tbg thu t m, t mu cung rn hay c mu cung rn. ngn hng t bo gc - Vi kh nng phn chia, t lm mi ca tbg, ngn hng tbg khng ch lm cng vic bo qun ng lnh v gii ng kgi cn m cn phi thao tc in vitro cc dng tb hin hu.

- Ngn hng phi m bo nhm c c cc dng tbg tt nht, thun li cho ngi s dng: - Tinh sch: tb khng b nhim - Hu danh: tb phi c nh danh l loi tb g. - n nh: kiu gen v kiu hnh ca dng tb phi c gi n nh trong sut qu trnh pht trin, cy truyn in vitro v lu gi chng. O L SINH HC TRONG NGHIN CU V NG DNG T BO GC - Vic nghin cu, ng dng tbg mc nhin ny sinh nhiu vn cn tho lun, bn ci, trong c bit ni cm l o l sinh hc. - Cc rng buc php quy tp trung ch yu 3 khu quan trng, cho d cc nghin cu y tin hnh tb ngi hay tb ng vt: Vt liu ban u (ngun thu nhn v cch thc thu nhn tbg) Cc tbg y c s dng nh th no v vi mc ch g. Mc v gii hn s dng tbg. Mc thp 1. Vic thu -Thu nhn tbg t nhn t bo ng vt gc -thu nhn tbg t ngi cho tnh nguyn -thu nhn tbg t t thi Mc trung bnh -thu nhn tbg phi ngi m khng ph hy phi. -thu nhn t thai b. -sn xut cc hESC t IVF tha. -to phi blastocyst cho nghin cu. -ngun trng ngi cho, phc v nghin cu 2. Vic s -s dng tbg ng -sn xut th khm bng dng t bo vt t nhin phng php tim tbg gc -t bo gc ngi ngi vo ng vt. khng phi t phi -sn xut cc th khm v thai ngi bng cch tim tbg -s dng cc tb ng vt. khm ng vt-s dng lm sng cc tbg. ng vt -s dng cc tb iPS c -nhn ging cc to ra nh retrovirus. ng vt khm tbg ng vt-ng vt -nhn bn v tnh ng vt Mc cao

-nui cy phi ngi qu 14 ngy. -sinh sn th khm ng vt-tb ngi. -SCNT cho sn xut thai ngi sau thu nhn c quan. -SCNT cho sn xut con ngi. -sn xut cc th khm ngi-tb ngi vi phi blatocyst -sn xut th khm

ngi-ng vt.

n vi nghin cu v ng dng t bo gc c o l
Mt nghin cu mang tnh o l s c s ng h t pha cng ng, x hi v k c php lut. Mc d tim nng to ln ca tbg trong y hc, nng nghip v bo tn c chng minh, song vn cn phi suy tnh cn thn khi nh khoa hc quyt nh nghin cu v ng dng chng trong cc lnh vc nhy cm ny.