Lu n văn t t nghi p B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C QU C GIA TP.HCM Tr ng Đ i H c Bách Khoa Khoa : Công ngh hóa h c B Môn : quá trình và thi t b C NG HÒA XÃ H I CH NGHƾA VI T NAM Đ c l p – T do – H nh phúc ******* NHI M V LU N VĔN T T NGHI P H và tên : NGUY N CAO MINH Ngành : MÁY VÀ THI T B MSSV : 60601473 L P : HC06MB 1. Đ u đ lu n văn : NGHIÊN C U CHI T TÁCH CAFFEINE T LÁ TRÀ B NG CO2 L NG TR NG THÁI SIÊU T I H N 2. Nhi m v (Yêu c u v n i dung và s li u ban đ u): Tổng quan v trà và các ph ng pháp chi t. Nghiên c u chi t tách caffeine từ lá trà. Kh o sát các thông s nh h ng. T i u đi u ki n chi t caffeine. Bàn lu n và đánh giá. 3. Ngày giao nhi m v lu n văn : 15/09/2010 4. Ngày hoàn thành nhi m v : 3/12/2010 5. H và tên ng ih ng d n: Ph n h ng d n: TS. Lê Th Kim Ph ng 100% N i dung và yêu c u LVTN đã đ c thông qua B môn Ngày tháng năm 2010 CH NHI M B MÔN NG (Ký và ghi rõ họ tên) PH N DÀNH CHO KHOA, B MÔN : Ng i duy t (ch m s b ) : Đ n v : ......................................................................................... Ngày b o v : ................................................................................ Đi m tổng k t :.............................................................................. 1 IH NG D N CHÍNH (Ký và ghi rõ họ tên) Lu n văn t t nghi p NH N XÉT C A GIÁO VIÊN H NG D N ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… 2 Lu n văn t t nghi p NH N XÉT C A GIÁO VIÊN PH N BI N ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………… 3 Lu n văn t t nghi p L IC M N Trong quá trình tìm hi u h c h i đ hoàn thành lu n văn đ c giao. Tôi cũng đã gặp r t nhi u v ng mắc trong quá trình tìm hi u, nh ng đ c s giúp đ t n tình c a giáo viên h ng d n cô Lê Th Kim Ph ng , các th y qu n lý phòng thí nghi m tr ng đi m công ngh hóa và d u khí cùng m t s anh ch cao h c đã giúp tôi gi i đáp nh ng v ng mắc trong quá trình nghiên c u đ hoàn thành lu n văn này. Tôi xin chân thành c m n các th y cô và các anh ch cao h c đã giúp đ tôi hoàn thành lu n văn này. 4 Lu n văn t t nghi p M CL C L I M Đ U VÀ NHI M V C A Đ TÀI .................................................................. 8 CH NG 1: GI I THI U CHUNG V TRÀ................................................................... 9 1.1 Gi i thi u v cây trà ................................................................................................. 10 1.1.1 Mô t cây trà .................................................................................................. 10 1.1.2 Phân b , s n xu t và tiêu th ......................................................................... 11 1.2 Phân lo i ............................................................................................................... 16 1.2.1 Trà Camellia Sinesis Var Boheat .................................................................. 17 1.2.2 Trà camellia Sinesis Var Macrophulla Sieb .................................................. 17 1.2.3 Trà camellia Sinesis Var Shan ...................................................................... 18 1.2.4 Trà camellia Sinesis Var Assamica ............................................................... 18 1.3 Thành ph n hóa lý tính......................................................................................... 19 1.3.1 N 1.3.2 H p ch t polyphenol ( tannin) ...................................................................... 21 1.3.3 Caffeine ......................................................................................................... 27 1.3.4 Protein và acid amin ...................................................................................... 28 1.3.5 H p ch t carbohydrates ................................................................................. 29 1.3.6 Enzym............................................................................................................ 29 1.3.7 Các ch t khác ................................................................................................ 29 1.4 c .............................................................................................................. 20 Ho t tính sinh h c c a trà .................................................................................... 32 1.4.1 D c tính trà ................................................................................................. 32 1.4.2 Tác d ng sinh h c c a catechin .................................................................... 33 5 Lu n văn t t nghi p 1.4.3 Tác d ng sinh h c c a caffeine ..................................................................... 35 1.4.4 Tác d ng c a các h p ch t khác.................................................................... 36 1.5 Các lo i trà đ c ch bi n .................................................................................... 37 NG 2: Đ I T CH 2.1 Đ it 2.1.1 NG VÀ PH NG PHÁP NGHIÊN C U ............................... 39 ng nghiên c u .......................................................................................... 40 quy trình ch bi n trà dùng trong nghiên c u ............................................... 40 2.2 M c tiêu nghiên c u ............................................................................................ 41 2.3 Các ph ng pháp chi t......................................................................................... 41 2.3.1 Đ nh nghƿa ..................................................................................................... 41 2.3.2 Các ph 2.3.3 Ph 2.3.3 2.4 CH ng pháp chi t thông th ng và hi n đ i......................................... 41 ng pháp trích ly bằng CO2 siêu t i h n .................................................. 42 Nguyên lý ho t đ ng c a chi t tách CO2 siêu t i h n ................................... 47 T i u hóa các đi u ki n chi t bằng quy ho ch ................................................... 48 NG 3: THI T B VÀ PH NG PHÁP TH C NGHI M ................................... 50 3.1 S đồ ti n hành thí nghi m .................................................................................. 51 3.2 Cách th c hi n ..................................................................................................... 52 3.3 Các thi t b chi t tách và hóa ch t sử d ng .......................................................... 52 3.3.1 thi t b chi t bằng soxhlet ............................................................................. 52 3.3.2 Thi t b chi t bằng SCO2............................................................................... 53 3.3.3 thi t b phân tích HPLC (High Performance Liquid Chromatography) ....... 55 CH 4.1 NG4: K T QU VÀ BÀN LU N ........................................................................ 58 K t qu hàm l ng tổng caffeine chi t bằng soxhlet........................................... 59 6 Lu n văn t t nghi p 4.2 K t qu kh o sát nh h ng c a th i gian chi t .................................................. 61 4.3 Mô hình hóa th c nghi m xác đ nh các thông s tr ng thái SCO2 và nồng đ co – solvent ............................................................................................................................ 62 4.3.1 4.4 K t qu xây d ng ph ng trình hồi quy ....................................................... 63 bàn lu n ................................................................................................................ 69 TÀI LI U THAM KH O ................................................................................................. 70 PH L C 1 ....................................................................................................................... 73 Công th c quy ho ch tr c giao c p 2............................................................................. 73 PH L C 2 ....................................................................................................................... 74 Ch ng trình gi i bằng mablat....................................................................................... 74 PH L C 3 ....................................................................................................................... 74 Th i gian chi t ............................................................................................................... 74 PH L C 4 ....................................................................................................................... 75 K t qu thí nghi m quy ho ch và ki m tra đi u ki n t i u .......................................... 75 7 Lu n văn t t nghi p L IM Đ U VÀ NHI M V C A Đ TÀI Trà v n là lo i th c u ng nổi ti ng th gi i. Cây trà đã xu t hi n lâu đ i tr c Công Nguyên vùng gió mùa Đông Nam Á. Vi t Nam, từ xa x a nhân dân đã có t p quán u ng trà do có h ng v th m mát và có nhi u tác d ng sinh h c quí báu: ch ng lão hóa, gi m cholestrorol, ch ng đ t bi n, ung th …. D c tính c a trà có đ c ch y u là nh h p ch t catechin trong trà. Ngoài ra, trong trà l i ch a hàm l ng caffeine cũng khá nhi u chi m kho ng 3 – 4 % hàm l ng, l ng caffeine này có th tác đ ng không t t đ n m t s ng i thích dùng trà. Do đó, nhi m v trong đ tài lu n văn này là tách caffeine đ đáp ng nhu c u nh ng ng i dùng trà không caffeine. Ph ng pháp đ tách chi t caffeine trong trà là sử d ng công ngh chi t bằng CO2 siêu t i h n (SCO2). Hi n nay, công ngh chi t SCO2 đ c dùng ch y u đ s n xu t d c ch t và h ng li u từ nguồn thiên nhiên nh concrete từ hoa b i, tinh d u qu , taxol từ cây thông đ …. Vì nó có nhi u u đi m nh , t o ra s n ph m có đ tinh khi t cao, gi m thi u ô nhi m môi tr ng và đặc bi t không đ l i d l ng hóa ch t có h i cho s c kh e con ng i, đây là tiêu chí quan tr ng trong s n xu t ch ph m hóa d c, mỹ ph m và d c ph m. Và nhi m v trong vi c chi t tách là tìm ra đi u ki n thích h p đ chi t tách sao cho đ t hi u su t cao mà không lo i b qua nhi u ch t có l i. 8 Lu n văn t t nghi p CH NG 1: GI I THI U CHUNG V TRÀ 9 Lu n văn t t nghi p 1.1 Gi i thi u v cây trà Cây trà hay th ng g i là chè có nguồn g c Đông Nam Á và có tên khoa h c là Camellia sinensis là loài cây mà lá và chồi c a chúng đ c sử d ng đ s n xu t trà. Các danh pháp khoa h c cũ còn có là Thea bohea và Thea viridis. 1.1.1 Mô t cây trà Cây trà là cây kh e, m c hoang, đôi khi m c thành rừng g trên núi đá cao. Khi không cắt xén có th cao đ n 17 m, nh ng khi trồng ng i ta cắt xén đ ti n vi c hái nên th ng cao kho ng 0,5-2 m. cây sinh tr ng trong đi u kiên t nhiên ch có m t thân chính đ ng kính thân có th t i m c m t ng i ôm không xu , chia làm 3 lo i: thân g , thân b i, thân nh . Cành trà do m m sinh d ng phát tri n mà thành, trên cành chia làm nhi u đ t, chi u dài bi n đổi từ 1-10cm. đ t trà càng dài càng bi u hi n gi ng trà có năng su t cao. Lá trà m c cách trên cành, m i đ t có m t lá( m c sole nhau), không r ng. lá trà có gân r t rõ, rìa lá có răng c a. Búp trà là giai đo n non c a m t cành trà đ c hình thành từ các m m dinh d ng, gồm tôm( ph n non c a đ nh lá ch a xòe và 2 hoặc 3 lá non). Kích th c búp trà tùy thu c vào gi ng và kỹ thu t canh tác. Cây trà sau khi sinh tr ng 2-3 tuổi bắt đ u ra hoa, hoa cây trà to, có màu bi n đổi từ trắng đ n hồng hoặc đ , m c k lá, mùi r t th m. Hoa chè đ c hình thành từ các m m sinh th c. Hoa chè l ng tính, đài hoa có 5 - 7 cánh. Trong m t hoa có r t nhi u nh đ c, từ 200 - 400. Noãn sào th ng có 3 - 4 ô. Hoa n r vào thánh 11 - 12. Ph ng th c th ph n ch y u là khác hoa, t th ph n ch 2 - 3%. Trong m t ngày, hoa th ng n từ 5 - 9 gi sáng. Búp trà Hoa trà 10 Lu n văn t t nghi p Qu là m t nang th ng có ba ngăn, nh ng th ng ch có m t h t do các h t khác b teo đi, h t không có phôi nhũ, lá m m l n có ch a d u. Cành cây trà Trà là cây lâu năm, chu kỳ s ng r t lâu, có th đ t đ n 60-100 năm hoặc lâu h n n a. tuổi th kinh t t i đa c a m t cay trà th ng m i ào kho ng 50-65 năm tùy thu c vào đi u ki n môi tr ng và ph ng pháp trồng tr t. Trà cho năng su t cao vào mùa m a từ tháng 5-11, sau 10-15 ngày thì thu ho ch m t l n. Trà nguyên li u sử d ng trong ch bi n ch y u là 1 tôm và 2-3 lá. 1.1.2 Phân b , s n xu t và tiêu th 1.1.2.1 Trên th gi i Trà là cây trồng có l ch sử lâu đ i (trên 4000 năm). Lúc đ u trà đ c dùng ch y u làm d c li u, sát trùng rửa các v t th ng. Ngày nay trà là th c u ng phổ bi n và ch y u v i nh ng s n ph m ch bi n đa d ng và phong phú. Ngoài vi c th a mãn nhu c u v gi i khát, dinh d ng, th ng th c trà nhi u n c đã đ c nâng lên t m văn hóa v i c nh ng nghi th c trang tr ng và thanh cao c a trà đ o nh Nh t B n. 11 Lu n văn t t nghi p Trà là cây có nguồn g c từ Trung Qu c. Ng i Trung Qu c đã bi t dùng trà từ 2500 năm tr c công nguyên . Từ Trung Qu c trà đ c truy n bá ra khắp năm Châu: đ u tiên sang Nh t B n do các v hòa th ng mang v , sau này phát tri n thành trà đ o; sang vùng R p, Trung Đông bằng con đ ng t l a; sang Châu Âu, Anh, Pháp, Đ c do các th y th , tàu buôn Bồ Đào Nha; sang Mông cổ, Nga bằng các doàn l c đà xuyên sa m c N i Mông. Cho đ n nay trà đã đ c trồng 58 qu c gia, trong đó có 30 qu c gia trồng trà ch y u, phân b từ 330 vƿ Bắc đ n 490 vƿ Nam, trong đó vùng thích h p nh t là 160 vƿ Nam đ n 200 vƿ Bắc, vùng này cây trà sinh tr ng quanh năm còn trên 200 vƿ Bắc có th i gian ng ngh và tính ch t mùa rõ r t. Trong vài th p niên g n đây, s n l ng trà các n c tăng cao. S n l ng đ t trên 200 nghìn t n gồm 4 n c: Trung Qu c, n Đ , kenia, Srilanka. S n l ng đ t trên 100 nghìn t n gồm 2 n c: Indonesia và Thổ Nhƿ Kỳ, trên 20 nghìn t n có 9 n c trong đó có Vi t Nam. n Sau đây là m t s th ng kê v s n l c trên th gi i: ng, di n tích, năng su t qua các kỳ c a các B ng 1.1: di n tích, năng su t, s n l STT Di n tích Nĕng su t ( 1000 ha) (t khô/ha) 1 83,20 8,97 2 101,60 3 ng trà th gi i qua các kì Di n tích Nĕng su t ( 1000 ha) (t khô/ha) 74,63 83,20 8,97 10,00 102,64 101,60 10,00 189,71 7,73 146,61 189,71 7,73 4 240,32 9,13 219,41 240,32 9,13 5 243,00 10,23 248,70 243,00 10,23 6 246,10 12,99 316,96 246,10 12,99 l S n ng(1000 t n) ( Nguồn: Theo số liệu của FAO, 2005 ) 12 Lu n văn t t nghi p B ng 1.2: di n tích, năng su t, s n l STT Qu c gia ng trà m t s n c năm 2004 Di n tích Nĕng su t S nl ng khô (1000 ha) (t khô/ha) (1000 t n) 1 Th gi i 2460,982 12,990 3196,881 2 Trung Qu c 943,100 8,705 821,000 3 nĐ 445,000 18,989 845,000 4 Srilanka 210,600 14,387 303,000 5 Kenia 140,000 20,714 290,000 6 Vi t Nam 119,000 9,510 97,000 7 Indonesia 116,200 13,670 158,843 487,082 - 779,083 8 Các n c khác (Nguồn: Theo số liệu của FAO, 2005) 1.1.2.2 Đ i v i Vi t Nam Từ lâu chè đã tr thành th n c u ng thân thu c c a ng i dân Vi t Nam. U ng chè giúp cho con ng i ta th thái, xóa tan đi m t m i và giúp cho m i ng i xích l i g n nhau h n. Cũng nh m i ngh , chúng ta v n th ng gặp nh ng quán n c chè lâu đ i và nh ng ng i bán n c chè có ngh . Trên ph ph ng, trong c m dân c , có nh ng quán chè tr thành hình nh quen thu c mang dáng vẻ yên tƿnh, nhàn nhã v n có c a nó. Bên c nh ch c năng gi i khát, chè có tác d ng sinh lý r t rõ r t đ i v i s c kh e con ng i. Thành ph n cafein và m t s alkaloit khác trong chè có tác d ng kích thích h th n kinh trung ng, v đ i não làm cho tinh th n minh m n, gi m m t nh c sau khi lao đ ng căng thẳng. Chè còn có tác d ng phòng và tr đ c nhi u lo i b nh khác nhau, đặc bi t là các b nh v tim m ch, ung th . Mặt khác, chè là nét truy n th ng c a nhi u dân t c, nó mang m t giá tr vô cùng thiêng liêng, cao quí trong đ i s ng tinh th n c a con ng i. Chè truy n th ng có th chia thành ba lo i chính là chè xanh, chè Ô long và chè đen. Chè xanh là lo i chè không lên men. ng c l i, chè đen đ c lên men hoàn toàn, 13 Lu n văn t t nghi p enzyme đ c t o đi u ki n t i nh t đ m b o quá trình lên men tri t đ . Chè Ôlong là s n ph m trung gian c a hai lo i chè trên, nó đ c t o thành bằng cách lên men không hoàn toàn lá chè t i. Chè có giá tr văn hóa cao, Vi t Nam, trong gia đình nông thôn đ n thành th , chè chi m m t v trí quan tr ng trong giao ti p, giáo d c, l nghi, c i xin, ma chay, h i hè… Chè là m t th n c u ng t o cho con ng i m t th gi i tâm linh mênh mông, m t nguồn c m ng trong văn th , h i h a, ca múa nh c, điêu khắc… Từ tr c năm 1892 nhân dân ta ch y u dùng chè d i d ng chè t i, chè n … Sau khi ng i Pháp chi m đóng Đông D ng cây chè bắt đ u đ c chú ý và khai thác. Cây chè đang đ c coi là cây trồng ch l c góp ph n xoá đói gi m nghèo, th m chí còn giúp cho ng i dân vùng sâu, vùng xa, vùng núi cao làm giàu. Không ch v y, cây chè còn giúp ph xanh đ t tr ng, đồi tr c và b o v môi tr ng. Hi n Vi t Nam có 6 tri u ng i s ng trong vùng trà, có thu nh p từ trồng, ch bi n và kinh doanh trà. Hi n có kho ng 650 nhà máy ch bi n trà (công su t từ 2 đ n 10 t n nguyên li u trà búp t i/ngày) và hàng ngàn h dân l p x ng đ ch bi n trà t i gia đình. Đ i ngũ làm chè lên t i 3 tri u lao đ ng, chi m 50% tổng s dân s ng trong vùng trà. Theo báo cáo c a B Nông nghi p & PTNT, hi n c n c có 35 t nh trồng trà, v i tổng di n tích h n 131.500 ha. Bình quân năng su t đ t 6,5 t n búpt i/ha, cung c p nguyên li u cho kho ng 700 c s s n xu t chè khô và đ c hình thành t i các vùng t p trung: vùng th ng du: Hà Tuyên, Hoàng Liên S n, Lai Châu…; vùng trung du: Vƿnh Phúc, Bắc Thái, Yên Bái…; vùng tây nguyên: Gia Lai, Kom Tum, Lâm Đồng… 14 Lu n văn t t nghi p B ng1.3: m t s ch tiêu đ t đ c từ năm 2002 - 2008 (Nguồn: theo thống kê của hiệp h i chè Việt Nam năm 2009) Tuy nhiên, ngành trà Vi t Nam v n t p trung vào các s n ph m trà truy n th ng nh trà đen, trà Oolong, trà xanh, g n đây là các s n ph m hòa tan….; ch a phát tri n các s n ph m trích ly từ trà, v n có giá tr th ng m i cao, nên ch a t n d ng h t u th v vùng nguyên li u và kh năng phát tri n ngành. Theo k ho ch phát tri n kinh t c a nhà n c năm 1996, thì m c tiêu ph n đ u c a Ngành trà đ n năm 2010 là 120.000 ha trà kinh doanh m t đ đông đặc, năng su t bình quân đ t 7-8 t n búp/ha, tổng s n ph m là 200 nghìn t n chè . Hi n nay, ngành trà đặt ra m c tiêu phát tri n chung đ n năm 2010- 2015 s trồng m i và thay th di n tích chè cũ đ t m c đ ổn đ nh kho ng 150.000ha, năng su t bình quân đ t 8-9 t n búp/ha, giá tr thu nh p bình quân đ t 35-40 tri u đồng/ha và kim ng ch xu t kh u đ t 200 tri u USD, gi i quy t vi c làm cho kho ng 1,5 tri u lao đ ng trên c n c. Đ n năm 2020, di n tích trồng trà c a Vi t Nam s là 140.000 ha, v i năng su t bình quân đ t 9 t n/ha. S n l ng chè thô d ki n đ t 1.260.000 t n và đ t m c 300.000 15 Lu n văn t t nghi p t nđ iv is nl trong xu t ng trà khô . Vi t Nam ti p t c c ng c gi v ng các th tr ng ch l c V th tr ng s ph n đ u xu t kh u kho ng 70% tổng s n l ng trà, tiêu th n i đ a 30%. C c u mặt hàng xu t kh u gồm 50% chè đen, 20% s n ph m trà m i có giá tr cao và 30% trà xanh ch t l ng cao. V tình hình tiêu th , Vi t Nam nằm trong vùng nguyên s n c a cây chè th gi i, có đi u ki n đ a hình, đ t đai, khí h u phù h p cho cây chè phát tri n và cho ch t l ng cao. Hi n s n ph m chè c a Vi t Nam đã có mặt trên 110 qu c gia và vùng lãnh thổ trên th gi i, trong đó th ng hi u "CheViet" đã đ c đăng ký và b o h t i 70 th tr ng qu c gia và khu v c. Vi t Nam hi n đang là qu c gia đ ng th 5 trên th gi i v s n l ng cũng nh kim ng ch xu t kh u chè . Nhu c u sử d ng trà trên th gi i th hi n quá b ng 1.3. B ng 1.4: nhu c u sử d ng chè m t s n báo năm 2010. c trên th gi i năm 2000-2005 và d (đơn vị 1000 t n) nĐ Trung Qu c Anh Pakistan Hoa Kỳ Nga Th tr ng khác Tổng 2000 663 400 134 112 89 158 724 2.280 2005 763 425 132 128 91 182 769 2.490 2010 919 450 125 150 95 215 836 2.790 Nĕm (nguồn: Tạp chí thế giới chè thàng 3/2005) 1.2 Phân lo i Cây trà nằm trong h th ng phân lo i th c v t nh sau: - Ngành : song tử di p ( Angiospermae) - L p: trà ( Dicotyledonae) 16 Lu n văn t t nghi p - B : trà ( Theales) - H : trà (Theaceae) - Chi : trà (Camellia) - Loài: Sinensis Theo các th c v t Trung Qu c chia làm 4 lo i sau: 1.2.1 Trà Camellia Sinesis Var Boheat Trà vùng Dƿ An hay trà Trung Qu c lá nh . Đặc đi m: • B i cây m c th p, phân cành r m • Kích th cm. c lá: nh , dày, nhi u g n sóng, màu xanh đ m, lá dài từ 3,5 – 6,5 • Có 6 – 7 đ t gân, răng c a nh , không đ u. • Búp nh , hoa nhi u, năng su t th p, ph m ch t bình th • Ch u rét • Phân b ng. nhi t d - 120 đ n -150 C. vùng Đông và Đông Nam Trung Qu c, Nh t B n. 1.2.2 Trà camellia Sinesis Var Macrophulla Sieb Trà Trung Qu c lá to. Đặc đi m: • Thân g , nh , cao t i 5m trong đi u ki n sinh tr ng t nhiên. • Lá to, trung bình chi u dài từ 12 – 15cm, chi u r ng 5 – 7 cm, màu xanh nh t, bong, răng c a không đ u, đ u lá nh n. • Có trung bình 8 – 9 đôi gân lá rõ. • Năng su t cao, ph m ch t tôt. 17 Lu n văn t t nghi p • Phân b r ng rãi t t c các vùng trà Trung Qu c nh : Hà Bắc, Hồ Nam, Giang Tây, Phúc Ki n, Chi t Giang, T Xuyên, Vân Nam. 1.2.3 Trà camellia Sinesis Var Shan Trà Shan. Đặc đi m: • Thân g , cao từ 6 – 10 m. • Lá to và dài 15 – 18 cm, màu xanh nh t, đ u lá dài, răng c a nh và dày. • Tâm trà có nhi u long t , trắng m n trông nh tuy t nên còn g i là trà tuy t. • Có kho ng 10 đôi gân lá. • Có kh năng thích ng trong đi u ki n m, m, đ a hình cao. • Năng su t cao, ph m ch t t t. • Phân b vùng phía Bắc Mi n Đi n, Vi t Nam, Lào. 1.2.4 Trà camellia Sinesis Var Assamica Mast – choisy (Atsam - n Đ ). Đặc đi m: • Cây to thân g , cao t i 17 m. • Lá to, dài t i 25 – 35 cm, m ng, màu xanh th m, dáng hình b u d c, đôi khi g n sóng, đ u lá dài. • Có trung bình 12 – 15 đôi gân lá. • Ra hoa kém. • Không ch u đ c rét h n. • Năng su t cao và ph m ch t t t. • Phân b Mi n Đi n, n Đ . Trung Qu c ( Vân Nam) và các vùng khác. 18 Lu n văn t t nghi p C 4 lo i trà trên đ u có trồng Vi t Nam nh ng phổ bi n nh t là 2 lo i trà Trà camellia Sinesis Var Macrophy và Trà camellia Sinesis Var Shan đặc bi t là trà Shan đ c dùng đ ch bi n trà xanh t t h n trà đen. - Camellia sinensis var. macrophylla đ c trồng nhi u nh t các t nh trung du v i các tên g i c a đ a ph ng (tùy theo màu sắc c a lá) nh : Trung du lá xanh, Trung du lá vàng, v.v... Tỷ l trồng các gi ng chè trung du mi n bắc đ t t i 70%. Năng su t búp trong s n xu t đ i trà khi chè 5 - 19 tuổi th ng đ t 4 - 5 t n/ha. Các gi ng chè Trung du ch u đ c đ t x u, nh ng nhi u sâu h i: r y xanh, b cánh t ..., vùng cao th ng b b nh phồng lá. Chè Trung du th ng đ ch bi n trà xanh. - Camellisa sinensis var. Shan đ c trồng mi n núi các t nh mi n bắc và mi n nam Tây Nguyên (Lâm Đồng). m i đ a ph ng có các gi ng khác nhau nh : Shan M c Châu, Shan Tham Vè, Shan Tr n Ninh ... Năng su t búp th ng đ t 6 - 7 t n/ha. Búp chè có nhi u tuy t, dùng ch bi n chè xanh, chè đen đ u cho ph m ch t t t nh ng thích h p v i ch bi n chè xanh h n. Ngoài ra còn có m t s cách phân lo i theo mùa s n xu t, theo th i v , theo cách ch bi n, theo đ a c . 1.3 Thành ph n hóa lý tính Thành ph n hóa h c c a trà bi n đổi r t ph c t p, nó ph thu c vào gi ng, đi u ki n đ t đai, đ a hình, kƿ thu t canh tác,…đ kh o sát đặc tính lý, hóa c a trà, ta s tìm hi u thành ph n các ch t có trong lá trà, từ đó tìm hi u vai trò và ý nghƿa c a nó. Hi n nay thành ph n lá trà đ trong b ng sau: c mô t khá đ y đ thành ph n lá trà đ 19 c mô t Lu n văn t t nghi p B ng 1.5: thành ph n hóa h c ch y u lá trà t 1.3.1 N i c N c trong nguyên li u chè Là môi tr ng hoà tan các mu i vô c , n c tham gia trong thành ph n c u trúc c a các c quan khác nhau trong t bào th c v t, nó có vai trò quan tr ng trong quá trình trao đổi ch t. N c tham gia tr c ti p vào nhi u ph n ng th y phân, oxi hóa khử. Hàm l ng n c có quan h m t thi t đ i v i quá trình ch bi n trà. N u nguyên li u trà b m t n c quá nhanh thì bi n đổi sinh hóa di n ra nhanh và không tri t đ , đôi khi enzyme b c ch n u hàm l ng n c quá th p (<10%). N c trong nguyên li u chè nhi u hoặc ít đ u làm cho lá chè b nát khi vò. Trong quá trình ch bi n chè c n kh ng ch s bay h i n c, đặc bi t trong s n xu t trà đen. Do đó n c nh h ng đ n ch t l ng c a trà thành ph m. 20 Lu n văn t t nghi p S phân b n c trong lá trà Oolong: Các b ph n búp trà Hàm l ng n Tôm 76.60 Lá 1 75.60 Lá 2 75.60 Lá 3 74.26 c (%) Búp trà khi đ c thu hái kh i cây, nguồn cung c p n c từ đ t qua r b cắt đ t, quá trình bay h i n c qua b mặt c a lá v n đ c duy trì và do v y hàm l ng n c c a lá gi m d n, hi n t ng héo x y ra d n đ n nh ng thay đổi sâu sắc c a quá trình trao đổi ch t trên búp trà. S tăng ho t l c c a các enzyme thuỷ phân do quá trình héo gây ra d n đ n các quá trình phân huỷ do h enzyme này xúc tác. Vì th mà c n ph i h n ch quá trình tồn tr búp trà sau khi thu hái đ tránh các chuy n hoá theo h ng không nh ý mu n. 1.3.2 H p ch t polyphenol ( tannin) Tannin c a cây trà là m t ph c h p c a nhi u h p ch t h u c t nhiên có b n ch t phenol. H p ch t phenol gi vai trò ch y u trong quá trình t o màu sắc, h ng v c a trà đặc bi t là trà đen. Tanin có đặc tính d b oxi hóa d i tác d ng c a enzym và đ c cung c p oxi đ y đ . Vì v y, trà nguyên li u ch a càng nhi u tanin, đặc bi t là tanin hòa tan thì s n ph m chè đen có ch t l ng càng cao. Flavanoids là thành ph n quan tr ng c a Tanin, trong đó Catechin và Flavanoids chi m tỷ l l n. Catechin có v trí quan tr ng trong vi c t o màu sắc, mùi, v cho trà thành ph m. Có 6 lo i Catechin (b ng 2.1) chi m kho ng 20 – 30 % tổng l ng ch t khô trong lá trà t i. V mặt c u trúc, Catechin là là h p ch t Flavanol, đ c đặc tr ng b i c u trúc C6 – C3 – C6, t ng ng v i s thay th 2- phenyl bằng benzopyran và pyron. Ngoài ra trong thành ph n polyphenol c a trà còn có m t s thành ph n ch a tỷ l th p nh các d n xu t glucoside nh myricetin-3-glucoside, kaempferol-3-glucoside, 21 Lu n văn t t nghi p quercetin-3-rhamnoglucoside…, các leucoanthocyanin, các h p ch t polyflavonoid nh theaflavin, thearubigin. 1.3.2.1H p ch t catechin Trong lá trà, các h p ch t catechin tồn t i tr ng thái t do và d ng ester ph c t p v i acid gallic. Catechin không ch có trong trong trà mà còn đ c tìm th y trong r u vang đ , táo, nho, và chocolate. Nh ng trà là th c u ng duy nh t có ch a GC, EGC, ECG, EGCG. Catechin có công th c c u t o chung nh sau: R1 và R có th là nguyên tử hydro. R1 có th là g c galoid. R có th là hydroxyl. Hàm l ng catechin trong lá trà luôn thay đổi, ph thu c vào gi ng trà, th i kì sinh tr ng, v trí các lá trên búp và nhi u y u t khác. Các catechin có mặt trong trà : 22 Lu n văn t t nghi p STT Tên và công th c phân tử Kí hi u 1 C D,L – catechin C15H14O6 [α]D = +180 Tnc = 1760 C 2 L – Epicatechin EC C15H14O6 [α]D = -690 Tnc = 2420 C 3 D,L – Gallocatechin GC C15H14O7 [α]D = +150 Tnc = 1880 C 4 L – EpiGallocatechin EGC C15H14O7 [α]D = -500 Tnc = 2760 C 23 Công th c c u t o Lu n văn t t nghi p STT Tên và công th c phân tử Kí hi u 5 EGG L – Epicatechin Gallate Công th c c u t o C22H14O10 [α]D = -1770 Tnc = 2530 C 6 L – EpiGallocatechin Gallate EGCG C22H18O11 [α]D = -1970 Tnc = 2160 C 7 L – Gallocatechin Gallate GCG C22H18O11 Trong đó hàm l ng Epigallocatechin gallate, Epicatechin gallate và Epigallo catechin chi m ch y u trong tổng hàm l ng catechin (trên 80% tổng catechin).trong quá trình phát tri n c a lá, d i tác d ng c a enzyme, các catechin chuy n d n thành các h p ch t tannin và gi m d n hàm l ng trong lá tr ng thành. Nh ng catechin này th hi n các đặc tính sinh h c c a trà. 1.3.2.2Tính ch t hóa lý c a catechin • lý tính: 24 Lu n văn t t nghi p - Các catechin trong lá trà kim hoặc hình lăng tr , có v chat. d ng tinh khi t là các tinh th không màu hình - D tan trong n c ( trừ tannin k t h p), d tan trong dung môi h u c nh r u, ete ethyl, aceton, ethyl acetate. Ph n l n không tan trong benzen, ete, d u h a, clorofom. • Hóa tính: - Tannin có tính khử m nh, d b oxy hóa, đặc bi t là trong môi tr - T o màu v i dung d ch FeCl3. Tùy thu c vào s l phân tử mà t o thành ch t màu xanh nh t hay xanh th m. ng ki m. ng nhóm OH có trong - Khi tác d ng v i dung d ch gelatin, protein, alcaloit, và m t s h p ch t có tính ki m, tannin s t o t a t ng ng. - Tannin b oxy hóa m nh khi tác d ng v i KMnO4 trong môi tr hoặc dung d ch iod trong môi tr ng ki m. - ng acid Tannin d b oxy hóa và ng ng t thành các h p ch t phân tử l n. • Quá trình sinh tổng h p catechin Thành ph n hóa h c c a tanin trong búp chè Gruzia, theo phân tích c a Cuaxanop và Djaprometop (1952) nh sau: Quá trình hình thành các h p ch t polyphenol trong cây chè là quá trình ph c t p và có nhi u gi thuy t. Theo MM. Đjapromêtôp thì các đ ng có ch a 6 cacbon (glucô, fructô...) trong quá trình chuy n hóa thông qua d ng s n ph m trung gian mà hình thành nên các ch t polyhenol S đồ quá trình đó nh sau: 25 Lu n văn t t nghi p S đồ sinh tổng h p catechin Tanin gi vai trò quan tr ng trong quá trình sinh lý c a cây, nó tham gia vào quá trình oxy hóa khử trong cây: Quá trình oxy hóa: Các catechin d dàng b oxy hóa thành các orthoquinon khi có các enzyme oxy hóa nh polyphenon oxides, peroxidase. Ngoài ra, catechin còn có kh năng t oxy hóa d i tác d ng c a oxy và h i n c trong không khí, đặc bi t là trong môi tr ng ki m catechin ½ O2 -2H orthoquinon H2O 26 Lu n văn t t nghi p Quá trình khử: Khi có mặt c a các ch t khử nh glucoza, vitamin C… v i các orthoquinon s b khử tr l i catechin ban đ u. orthoquinon AH2 -2H +2H A catechin AH2 là đ i ch t oxy hóa 1.3.3 Caffeine Nằm trong nhóm h p ch t Alkanloid ( là nh ng h p ch t vòng có ch a nit trong phân tử). Caffeine (C8H10N4O2) là tên phổ bi n c a trimetilxantin ( tên đ y đ là 1,3,7trimethylxanthine hoặc 3,7-dihydro-1,3,7-trimethyl-1H-purine-2,6-dione). Là d n xu t t o thành từ purine, caffeine ch y u đ c tồng h p từ lá trà, chi m kho ng 3 – 5 % tr ng l ng khô trong lá trà, và có hàm l ng ít bi n đổi trong quá trình phát tri n c a lá trà. Đi u đáng chú ý là hàm l ng caffeine trong lá trà cao h n hàm l ng caffeine trong h t cà phê ( chi m kho ng 1,5 % tr ng l ng khô). Ngoài caffeine, trong lá trà còn có các d n xu t khác c a methylxanthine nh theobromine, theophylline v i hàm l ng th p h n (<0,1 %). Công th c c u t o: 27 Lu n văn t t nghi p • Tính ch t: - Caffeine là ch t ki m y u, không có tính acid. Tinh th màu trắng, v đắng, không mùi, có nhi t đ nóng ch y từ 1360 C đ n 2250 C, thăng hoa 1850 C, k t tinh trong n c sôi, tinh th d ng hình kim màu trắng. - Caffeine khi k t tinh nó ng m m t phân tử n 100 – 1500 C thì phân tử n c s m t đi. - Caffeine r t b n c, nh ng khi đun nóng caffeine đ n nhi t đ 3840 C nó v n không b phá h y. - Caffeine tan trong n c nhi t đ phòng v i tỷ l 1: 46, 120 C v i tỷ l 1: 93; tan trong r u v i tỷ l 1: 25 ( 200 C); trong ete v i tỷ l 1: 300 ( 120 C) và đặc bi t r t d tan trong clrofom v i tỷ l 1: 8 ( 250 C). - Khi caffeine tác d ng v i tannin trà s t o thành váng khi đ ngu i, g i là h p ch t tanat-caffeine. 1.3.4 Protein và acid amin Protein trong búp chè phân b không đồng đ u, chi m kho ng 15% tổng l ng ch t khô c a lá trà t i. Protein có th k t h p v i tr c ti p v i Tanin, polyphenol, t o ra nh ng h p ch t không tan làm đ c n c trà đen. Nh ng trong ch bi n trà xanh protein chừng m c nào đó k t h p v i m t ph n Tanin làm cho v đắng và chát gi m đi, vì th Protein có l i cho ph m ch t trà xanh. Ngày nay, ng i ta đã tìm th y 17 acid amin có trong trà. Trong đó 10 acid amin c b n là: Theanine, phenylalanine, leucine, isoleucine, valine, Tyrosine, glutamine, serine, glutamic, aspartic. Các acid amin này có th k t h p v i đ ng, tanin t o ra các h p ch t aldehyde, alcol có mùi th m cho trà đen, và chúng cũng góp ph n đi u v cho trà xanh. 28 Lu n văn t t nghi p 1.3.5 H p ch t carbohydrates Trong thành ph n Carbohydrate c a trà, đáng quan tâm nh t là là lo i đ ng tan. D i tác d ng c a nhi t và các y u t khác, các lo i đ ng s bi n đổi t o nên h ng v đặc tr ng cho thành ph m. Ngoài ra, các lo i đ ng còn tác d ng v i Protein, acid amin t o nên h ng th m cho trà. Trong th c v t, hàm l ng hydratcarbon th ng chi m kho ng 85 – 90 %. Chúng là nguồn ch y u cung c p năng l ng và đ c t o thành do k t qu c a s trao đổi ch t. Hàm l ng monoza trong lá trà chi m 1 – 2 % va sacaroza chi m 0,5 – 2,5 % trong khi hàm l ng các polysacarit trong lá trà lên đ n 10 – 15 %. Lá trà càng già thì l ng đ ng khử, sacaroza cũng nh tổng l ng đ ng càng l n. 1.3.6 Enzym Enzym là nhân t quan tr ng trong quá trình sinh tr ng và ch bi n trà, đặc bi t trong ch bi n trà đen. Enzyme có vai trò quy t đ nh chi u h ng bi n đổi các ph n ng sinh hóa trong giai đo n làm héo, vò, lên men. Trong búp chè có 2 lo i enzyme ch y u là: - Nhóm enzyme th y phân , có tác d ng làm tăng hàm l ng ch t hòa tan, hình thành nên các ch t có h ng v và màu sắc đặc tr ng cho trà: amilase, protease, glucosidase, … - Nhóm enzyme oxi hóa – khử , đóng vai trò quan tr ng nh t và có tác d ng khác nhau trong quá trình lên men trà: peroxidase, polyphenoloxidase, …. Các enzyme này đ u ho t đ ng m nh 45°C, đ n 70°C thì ho t đ ng y u hẳn đi và nhi t đ cao h n s b vô ho t hoàn toàn. Trong ch bi n trà xanh, không c n t o nên nh ng bi n đổi sinh hóa cho tanin, nên enzyme không có ích cho quá trình ch bi n. Vì v y ngay từ giai đo n đ u c a quá trình ch bi n trà xanh ng i ta ph i dùng nhi t đ cao đ vô ho t enzyme bằng cách ch n hoặc sao. 1.3.7 Các ch t khác 1.3.7.1 Acid h u c 29 Lu n văn t t nghi p Thành ph n và hàm l ng các acid h u c trong lá trà ít đ c nghiên c u đ n. tuy nhiên lá trà có ch a các acid sau: 0,2 % acid oxalic hòa tan; 0,82% mu i oxalate không tan; 0,3 % acid malic; 0,03 % acid limonic và 0,006 % acid xiocinic. Ngoài ra trong trà còn ch a acid quinic ch a 10 lo i acid phenol cacboxylic. d ng t do và d ng h p ch t ester; có 1.3.7.2 Ch t màu Các ch t màu trong lá chè gồm có: Anthocyanidin (Cyanidin, Delphenidin), Carotenoid, Chlorophyll. Các h p ch t màu có vai trò quan tr ng trong t o màu cho thành ph m. Đặc bi t chlorophyll làm cho lá trà có màu xanh, khó tan trong n hòa tan trong mthylic, ehtylic, aceton. c nóng, có th Chlorophyll là h n h p c a 2 ch t có c u t o g n gi ng nhau: Chlorophyll a ( màu xanh lam) Hàm l chlorophy b ( màu xanh vàng) ng chlorophyll thay đổi trong kho ng 0,24 – 0,85 % so v i ch t khô. Clorophin trong dung d ch th ng hi n màu xanh, khi gặp acid thì nguyên tử Mg trong phân tử c a nó b thay th và dung d ch có màu vàng xám. 1.3.7.3 Vitamin và khoáng 30 Lu n văn t t nghi p Trong búp trà ch a h u h t các lo i vitamin nh nhóm vitamin tan trong d u: A, D,E,F…. Và nhóm vitamin tan trong n c: B, PP,C…. Đặc bi t Vitamin C có r t nhi u trong trà, cao g p 3- 4 l n so v i cam, chanh. Trong quá trình ch bi n trà đen hàm l ng vitamin C gi m nhi u, còn trong trà xanh thì gi m không đáng k . Vì v y hàm l ng Vitamin C trong trà xanh th ng cao g p 10 l n so v i trà đen. Trong chè thành ph n khoáng ch y u là K, chi m g n 50 % tổng l ng khoáng. 1.3.7.4 Các ch t d bay h i ( tinh d u) Hàm l ng tinh d u trong trà chi m tỷ l r t th p trong tồng kh i l (< 0,01 % ) nh ng nó l i quy t đ nh h ng th m cho trà. Tinh d u là m t h n h p ph c t p các thành ph n đ trà bao gồm linalool, delta-cardinene, geraniol, indole…. ng c a lá trà c nh n di n trong tinh d u 1.3.7.5 Các ch t béo, tinh d u và ch t nh a Ch t béo có trong lá trà là dung môi t nhiên hòa tan m t s ch t màu th c v t.nh ng ch t màu không tan trong n c nh chlorophyll, carotin, xantophin. Các ch t vô c chi m kho ng 5 – 6 % kh i l ng khô c a lá trà, chi m nhi u nh t là :Al, Mg, Mn, Ca, Fe…. Hàm l ng ch t vô c trong lá trà bi n đổi khá nhi u tùy thu c vào thổ nh ng. Trong lá trà có ch a l ng nh a khá l n. Ch t nh a cùng v i tinh d u gi vai trò quan tr ng trong vi c t o h ng th m cho trà. Thành ph n ch t nh gồm: - Acid nh a. - R - Phenol có tính tannin. - Rezen không tan trong ki m. - Hàm l u, rezenol và phenol không có tính tannin. ng ch t nh a trong trà kho ng từ 3 – 6 % ch t khô. 31 Lu n văn t t nghi p 1.4 Ho t tính sinh h c c a trà 1.4.1 D c tính trà Trà là lo i n c u ng t t nh t trên th gi i, m i ng i đi u bi t. trà đã đ c sử d ng nh là m t ph ng thu c trong y h c ph ng đông từ r t lâu. Căn c vào các sách đông y d c, ghi chép qua các th i đ i và th c ti n ch ng minh chẳng nh ng b o v s c kh e mà còn có tác d ng đi u tr nhi u lo i b nh, nên ng i ta coi trà là lo i thu c ch a b nh. Tuy nhiên các hi u bi t v c ch tác đông c a lá trà m i đ c bắt đ u nghiên c u m nh m trong th k 20. Tr c đây tác d ng c a trà đ c cho rằng do tác đ ng c a các thành ph n caffeine và vitamin C. Bắt đ u từ kho ng th p niên 70 c a th k 20, vi c nghiên c u chi ti t v trà đã ch ra rằng nh ng tác d ng v mặt d c lý c a trà là do s có mặt c a nhi u nhóm h p ch t nh ; alcoloid: caffeine, theophyllin, theobromin, purin. Các flavonoid, ch t catechin, lipid, d n ch t phenol, tinh d u, các acid amin và nhi u sinh t cùng các nguyên t hằng l ng và vi l ng nh P, sắt, iod, Mg, Cu….tổng c ng trên 300 lo i thành ph n. các thành ph n này có tác d ng tr ng y u trong phòng và ch a b nh đ i v i c th con ng i. M t s tác d ng c th c a trà: m i,ng - Tinh th n nâng cao, đ u óc t nh táo: khi đ u óc xây x m, tinh th n m t i ta u ng m t chén chè m i pha, s c m th y tinh th n s ng khoái. - Thanh l i đ u và mắt: u ng trà lâu dài có th thanh l i đ u và mắt, đ t tác d ng làm tinh th n s ng khoái, mắt tinh, tai sáng. Trong trà có ch a nhi u thành ph n dinh d ng có quan h t i th l c nh là: ti n sinh t A ( β − caroten ), vitamin B1, B2, và C, đ u là nh ng ch t c n thi t duy trì th l c. - Ti u thử gi i khát: sau khi u ng trà nóng, tinh d u th m trong trà và caffeine mau phát huy tác d ng, làm giãn huy t qu n, m tuy n mồ hôi, thân th h i toát mồ hôi, tán phát nhi t l ng trong c th , do đó đ t đ c m c đích tiêu thử giáng th p thanh nhi t, sau khi u ng trà nóng gia tăng đ c l ng n c ti u, làm cho ti u tiên bài ti t đi u hòa, t nhiên s có b ph n nhi t l ng thoe đ ng ti u ti n ti t ra ngoài, làm cho ra mồ hôi. Ngoài ra, làm co dãn c tr n d dày, ru t giãn gi i co thắt tr ng v , cho nên u ng trà đi u tr đ c thử nhi t, sa khí, đau b ng. 32 Lu n văn t t nghi p - Gi m béo: trà xanh ch a nhi u thành ph n nh ch a ch t d n phenol, flavonoid, quereetin cùng nhi u lo i sinh t , nh t là vitamin C v i l ng l n. d n ch t phenol trong lá trà giáng gi i ch t m , flavonoid, quereetin h tr vi c giáng th p cholesterol. Vitamin C h tr l i ti u làm cholesterol bài ti t ra ngoài nhanh chóng. Cac vitamin khác c i thi n c năng chuy n hóa c a c th , h tr và đ phòng m ch máu b x c ng. Trong lá trà có di p l c (chlorophyll ) sau khi vào c th , s lo i cholesterol từ th c ăn, ngăn c n tiêu hóa h p th cholesterol trong c th . - Ngoài ra còn trà còn r t là nhi u công d ng khác nh sử d ng trong mỹ ph m, vì chúng có tác d ng làm m da và ch ng n p nhăn, có trong thu c đánh răng có tác d ng di t khu n. 1.4.2 Tác d ng sinh h c c a catechin Tác d ng ngăn chặn và ch a tr b nh ung th c a trà và các h p ch t catechin đ c nghiên c u m nh m nh t. khi ti n hành nghiên c u in vivo, nhi u công trình công b đã cho th y trà và các ch t trích ly từ trà nh EGCG, EGC, ECG… c a trà có kh năng t ng tác, ngăn chặn và h n ch quá trình kh i mào, hình thành và phát tri n c a t bào ung th . Trong giai đo n kh i mào, các h p ch t catechin trung hòa các tác nhân b kích ho t b i cytochrome P450 enzyme, tác nhân này có kh năng t ng tác làm thay đổi c u trúc c a AND, ngăn chặn s t o thành nitrosamine, m t nhóm các h p ch t phát sinh từ khói thu c lá, các amine d vòng trong th t, cá n u chin, các tác nhân đ c cho là có th gây ung th . Các thử nghi m in vivo cho th y kh năng t ng tác tr c ti p và tăng c ng hi u qu c a EGCG, EC vào h th ng b o v bằng enzyme c a t bào, h n ch s hình thành c a các tác nhân gây bi n đổi trong t bào. Trong giai đo n bắt đ u c a t bào ung th , EGCG có kh năng c ch AP-1, m t ch t d n truy n kh i mào cho s phát tri n c a t bào ung th da, th hi n kh năng ngăn chặn protein kinase. Enzyme kích ho t t bào trong giai đo n phát tri n c a t bào ung th , c ch ho t đ ng c a telomerase, làm gi m th i gian s ng c a t bào ung th . Trong quá trình ung th di n ra, EGCG có th urokinase, enzyme đóng vai trò quan tr ng trong quá bào ung th , phá h y các d ng bi n đổi đặc thù c a t chặn quá trình tổng h p AND trong t bào ung th phổi…. 33 can thi p, c ch ho t đông c a trình phát tri n và bi n đổi c a t bào gây ra do adevirus, hay ngăn hepatoma, leukemia, và ung th Lu n văn t t nghi p Qua các thí nghi m trên chu t c a Junkun và các c ng s tr ng D c Ohio – nh t b n cho th y epicatechin gallat và epigallocatechin gallat có tác d ng phòng ch ng b nh ung th tuy n ti n li t. Hai catechin này có tác d ng ngăn ngừa phát tri n kh i u, và d n đ n làm gi m kh năng di căn. Epigallocatechin gallat làm gi m kích th c c a kh i u và đó là nguyên nhân d n đ n b nh ung th thuyên gi m. đặc bi t s c ch urokinase, vì urokinase bẻ gãy liên k t c b n nhân t bào làm cho kh i u phát tri n nhanh và b nh di căn. Junkun và đồng nghi p cũng đã làm thí nghi m so sánh gi a catechin trong trà xanh v i amilorid – m t lo i thu c l i ti u nhẹ dùng đ đi u tr cao huy t áp, xung huy t tim nhẹ và có tác d ng c ch urokinase. K t qu cho th y đi u tr ngang nhau, ng i b nh dùng amilorid v i li u l ng 20mg/ngày trong khi ch dùng m t tách trà nh ch a 150mg epigallocatechin gallat và u ng thêm m t lo i trà a thích 10 tách/ngày. Ngoài ra còn có nghiên c u c a Chang C.W., Hsu F.L và Lin J.Y…, tr ng D c, Đ i H c qu c gia Đài Loan đã ch ng t rằng các catechin epigallocatechin, epicatechin gallat và epigallocatechin gallat đ c chi t từ trà xanh Trung Qu c còn có tác d ng c ch , gây mi n nhi m v i HIV, IC50 c a epigallocatehin là 7,8; c a epicatechin gallat là 0,23 và c a epigallocatechin gallat là 0,63 μmol. Nh polyphenols (g i t ng tr ng là: EGCG) và flavonoids mà trà xanh đ c coi là m t ch t ch ng l i oxid hóa ( antioxidants) h u hi u nh t ( h u hi u g p 100 l n vitamin C, g p 25 l n vitamin E), c ng thêm các ch t vừa k trên, trà có ch c năng ngăn ch n, c ch s phát tri n từ lúc g i là manh nha t i lúc phát tri n cho các l ai tumor ( b u) lành hay d , Sau đây do các nhà khoa h c khám phá và công b các công hi u c a trà xanh nh sau: - Tính ch t ch ng l i oxid hóa (Antioxidants) - Ngăn ngừa các ung th (Cancer prevention) - Làm gi m cholesterol ( Cholesterol reduction) - Làm gi m huy t áp (Blood pressure reduction) - Làm gi m l ng đ ng trong máu cho 2 l i ti u đ Preventing two types of diabetes) 34 ng (Blood sugar reduction. Lu n văn t t nghi p - Làm th gi n m t m i và căn thẳn (Relieve fatigue and stress) - Gi m b t r i ro v đ t q i (Reducing the risk of stroke) - Ngăn ngừa b nh x p x ng (Preventing osteoporosis) - Gi m b t DNA b h h i (Reducing DNA damage) - Làm ch m l i tuổi già (Delaying the signs of aging) - Ngăn ngừa s clotting). hi m nguy do máu đóng c c (Preventing dangerous blood -Ngăn ngừa s suy thóai tim m ch (preventing cardiovascular disease) - Ngăn ngừa h i th hôi (Preventing bad breath) - Ngăn ngừa sâu răng. Vv.... 1.4.3 Tác d ng sinh h c c a caffeine Caffeine là m t ho t ch t có d c tính. Tùy thu c vào li u l ng, nó có th gây kích thích nhẹ đ i v i h th n kinh trung tâm. B t kì tác đ ng d c lý nào c a caffeine đ u nh t th i, thông th ng tác d ng này s ng ng sau vài gi . Caffeine không tích t trong c th theo th i gian sử d ng. Nó th ng bài ti t và th i ra ngoài sau vài gi sử d ng. M t s ng i có th b m t ng do caffeine. Tuy nhiên, các k t qu nghiên c u cho th y rằng nh ng ng i tiêu th caffeine có trí nh tăng và c i thi n kh năng tranh lu n. Và nh ng ng i này có thành tích cao trong kh năng v n đ ng, c i thi n kh năng luy n t p thính giác th giác. Tùy theo hàm l ng h p thu, caffeine có th gây kích thích nhẹ. Đôi khi nó cũng d n đ n vi c gây nghi n m t s ng i. tri u ch ng th ng th y nh t là đau đ u, m t l hoặc tr ng thái m màng. S đau đ u có th xu t hi n s m nh t sau khi sử d ng l ng caffeine cu i cùng kho ng 18 gi . Các tác đ ng này th ng không kéo dài, kho ng m t ngày hoặc h n và th ng tránh kh i bằng cách gi m d n l ng caffeine tiêu th . Tuy nhiên v n ch a lý gi i đ c t i sao caffeine gây nghi n m t s ng i còn s khác thì không. 35 Lu n văn t t nghi p Ngoài ra, caffeine còn có tác d ng gi m đau đ u, giúp con ng i c m th y năng đ ng. Kích thích h th n kinh trung ng, làm tinh th n minh m n, tăng hi u su t làm vi c. 1.4.4 Tác d ng c a các h p ch t khác Chlorophyll : chlorophyll r t h u ích đ i v i con ng hoàn máu và giúp h th ng ru t ho t đông t t. i. Nó tăng c ng s tu n Chlorophyll có kh năng trung hòa đ c t trong c th . Ph c chlorophyll Cu có tác d ng trung hòa các mutagen, là ch t gây đ t bi n trong c th . Tinh d u trà: kích thích h th n kinh, làm tinh th n minh m n. Nâng cao hi u su t làm vi c c a các c năng trong c th . Vitamin : đây là h p ch t c n thi t và không th thi u trong kh u ph n ăn c a ng i và đ ng v t. l ng vitamin cung c p cho c th chi m tỷ l th p, nh ng n u thi u s d n t i s phá ho i trong vi c trao đổi ch t và sinh b nh. Đ i v i vitamin hòa tan trong ch t béo: Vitamin A (A1 và A2 ) : giúp c th phát tri n Vitamin D ( D1, D2, D3, D4 ): ch ng còi x ng Vitamin K (K1, K2 ): giúp s ng ng k t c a máu bình th Vitamin E: giúp da min màng, t ng i trẻ. Đồng th i góp ph n ch ng oxy hóa và lão hóa Đ i v i nhóm tan trong n c: Vitamin nhóm B: gi vai trò quan trong trong quá trình chuy n hóa hydrocarbon. Ch ng b nh phù. Vitamin C: ch ng b nh b i huy t, tham gia vào quá trình oxy hóa khử c a c th . Vitamin P: tác d ng làm b n v ng thành vi huy t qu n. 36 Lu n văn t t nghi p 1.5 Các lo i trà đ c ch bi n - Quá trình ch bi n trà xanh không có quá trình lên men và các enzyme b tiêu di t ngay từ giai đo n đ u tiên nên hàm l ng tannin trong trà xanh bi n đổi không dang k và không b oxy nhi u. vì v y thành ph n c b n tannin trà xanh g n gi ng v i trà t i. Trong quá trình ch bi n trà đen ph i gây tác d ng c a men thease bằng cách: Đ tái cho b t n c nh ng v n m m. vò đ mem thease ti p xúc v i các ch t có th lên mem trong tổ ch c lá. Lên mem: giai đo n này tinh d u xu t hi n, l S y khô. 37 ng tannin gi m xu ng m t nửa. Lu n văn t t nghi p - Trong quá trình ch bi n trà đen có sử d ng ho t tính c a enzyme oxy hóa đ phát tri n quá trình oxy hóa c a các h p ch t polyphenol. Vì th trong trà đen thành ph m hàm l ng c a h u h t các h p ch t catechin trong trà đen r t th p, kho ng 2 – 3 % hàm l ng khô, so v i hàm l ng 20 – 30 % trong trà nguyên li u đ u. màu đ đặc tr ng c a n c trà đen là do các s n ph m oxy hóa nh theaflavin và thearubigin gây ra. - Trà Oolong là m t s n ph m trung gian gi a trà xanh và tra đen, trà t i sử d ng làm trà t i v n tr i qua quá trình lên men, nh ng quá trìn lên men nay không hoàn toàn mà v n đ c ki m soát theo m c đích t o s n ph m c a ng i s n xu t. khi quá trình chuy n hóa catechin trong trà nguyên li u đ t m c đ mong mu n, enzyme s b làm m t ho t tính, quá trình oxy hóa dừng l i. vì v y mà hàm l ng catechin trong trà Oolong nằm giửa trà đen và trà xanh. Thông th ng hàm l ng catechin chi m kho ng 10 – 20 % ch t khô, t c kho ng 50 % so v i trà nguyên li u ban đ u. 38 Lu n văn t t nghi p CH NG 2: Đ I T NG VÀ PH NGHIÊN C U 39 NG PHÁP Lu n văn t t nghi p 2.1 Đ i t trà ng nghiên c u Nguyên li u sử d ng trong nghiên c u là trà thành ph m đ B o L c, Lâm Đồng. cl y c s ch bi n Đặc đi m nguyên li u: cây trà đ c trồng t i B o L c, m u nguyên li u đ c l y là lo i trà xô đã đ c nhặt lo i lá già và c ng vì hàm l ng các ch t catechin và caffeine là r t th p. Thành ph n ch y u dùng trong chi t là búp, lá 2, 3 và 4. Kích th c trà ( t < 0,75 mm). Đ m nh h n 5 %. Trà đ c b o quan trong l nh a kín đ n i khô ráo, tránh ánh sáng. 2.1.1 quy trình ch bi n trà dùng trong nghiên c u Nguyên li u trà N Di t men c nhi t đ kho ng 0 ép vò Nhi t đ 60 – 700 C S y Trà thành ph m Trà xanh từ nguyên li u t i đ c cho vào thùng ch a có ch a n c nhi t đ kho ng 1000 C, th i gian ngâm trà trong n c nóng kho ng 4 – 6 phút. Sau đó trà đ c l y ra và đem đi ép đ lo i b n c. ti p theo ta đem đi vò rồi sau đó đem đi s y nhi t đ kho ng 80 – 900 C trong th i gian kho ng 120 – 140 phút. Trà sau khi s y xong đ c lo i b cám, c ng và lá già. 40 Lu n văn t t nghi p 2.2 M c tiêu nghiên c u Caffeine ch a m t l ng đáng k trong trà, vi c chi t tách nhằm đáp ng nhu c u u ng trà không caffeine c a m t s ng i dùng trà. Vì caffeine tác d ng lên h th n kinh trung ng, có tác d ng khử n c. Do đó n u trẻ em từ đ tuổi h c c p 1 tiêu th quá nhi u s n ph m ch a caffeine thì quá trình phát tri n c th s gặp nhi u nguy h i. Không ch riêng trẻ em, caffeine cũng gây nguy h i cho ng i l n. N u c th h p th quá nhi u ch t này s khi n tim đ p nhanh h n, d d n đ n nguy c lên c n đau tim. Ngoài ra, caffeine dùng làm d c li u có r t nhi u công d ng. Vì v y vi c trích ly caffeine cũng đ c dùng trong y h c. Vì v y, vi c nghiên c uj chi t tách mang ý nghƿa th c ti n đáng đ 2.3 Các ph c quan tâm. ng pháp chi t 2.3.1 Đ nh nghĩa chi t xu t là tách các ch t hòa tan trong d b n ch t c a nó. 2.3.2 Các ph ng pháp chi t thông th 2.3.2.1 Các ph c li u nh ng v n gi đ thành ph n và ng và hi n đ i ng pháp chi t thông th ng Ph ng pháp chi t bao gồm c vi c ch n dung môi, d ng c chi t và kƿ thu t chi t. m t ph ng pháp chi t thích h p khi bi t rõ thành ph n hóa h c c a nguyên li u, m i lo i h p ch t có đ hòa tan khác nhau trong từng lo i dung môi. Vì v y, không th có m t ph ng pháp chi t xu t chung cho t t c các h p ch t. Các ph • Ph • Ph • Ph • Ph • Ph ng pháp chi t thông th ng nh : ng pháp ngâm ki t. ng pháp ngâm d m. ng pháp soxhlet. ng pháp đun hoàn l u. ng pháp lôi cu n h i n c. 41 Lu n văn t t nghi p Ngoài ra còn có các ph ng pháp chi t xu t hi n đ i khác đ làm tăng hi u qu c a quá trình chi t xu t, các nghiên c u đã đ a ra đ c i thi n ph ng pháp trích ly bằng dung môi bằng cách áp d ng các bi n pháp nh h tr vi sóng ( sử d ng sóng siêu âm làm phá v các t bào), siêu âm, áp d ng các kƿ thu t trích ly bằng CO2 siêu t i h n, trích ly pha rắn ( SPE- solid phase extraction) hoặc kƿ thu t trích ly bằng cách nén ch t l ng. 2.3.2.2 Ph ng pháp chi t hi n đ i Đ tăng hi u qu c a quá trình trích ly, các nghiên c u đ c đ a ra đ c i thi n ph ng pháp trích ly bằng d ng môi thông th ng. Các ph ng pháp chi t nh h tr vi sóng, siêu âm, áp d ng các kƿ thu t trích ly bằng CO2 siêu t i h n, trích ly pha rắn ( SPE – solid phase extraction ) hoặc kỹ thu t trích ly bằng cách nén ch t l ng. Trong đ tài nghiên c u này ta sử d ng ph tr ng thái siêu t i h n . 2.3.3 Ph ng pháp trích ly bằng CO2 l ng ng pháp trích ly b ng CO2 siêu t i h n Đ i v i m i m t ch t đang tr ng thái khí, khi b nén đẳng nhi t v i m t áp su t đ cao, ch t khí s hóa l ng và ng c l i. Tuy nhiên, có m t giá tr áp su t mà t i đó, n u tăng nhi t đ lên thì ch t l ng cũng không hóa h i tr l i mà tr thành m t d ng đặc bi t g i là tr ng thái siêu t i h n. V t ch t d ng này coa tính ch t trung gian, mang nhi u đặc tính c a ch t khí và ch t l ng. Ch t l ng tr ng thái siêu t i h n có tỷ tr ng t ng đ ng nh tỷ tr ng c a pha l ng. nh ng s linh đ ng c a các ph n tử l i r t l n, s c căng b mặt nh , h s khuyêch tán cao gi ng nh đang tr ng thái khí. Hình 2.1 bi u th vùng tr ng thái siêu t i h n c a m t ch t trong bi u đồ cân bằng pha rắn, l ng, khí c a ch t đó theo s bi n thiên nhi t đ và áp su t. 42 Lu n văn t t nghi p 1 – đi m ba (PT, TT ) 2 – đi m t i h n ( PC, TC) Hình 2.1 : đồ th bi u di n tr ng thái vùng siêu t i h n c a môt ch t Giá tr PC ph thu c nhi u vào phân tử l ng c a các ch t, ví d nh ch t có phân tử l ng nh nh các hydrocacbon có s cacbon từ 1 đ n 3 thì giá tr PC c a chúng không cao, mà ch x p x kho ng 45 bar. Giá tr TC ch tăng ít theo phân tử l ng, nh ng TC l i ph thu c nhi u vào đ phân c c c a m t ch t. đ phân c c càng l n thì giá tr TT càng l n. Đi u gi i thích là do các ch t phân c c, tồn t i m t l c c m ng gi a các ch t phân tử, do đó năng l ng đ phá v tr t t gi a các phân tử s l n h n nhi u so v i các ch t không phân c c. 43 Lu n văn t t nghi p B ng 2.1: đi m t i h n c a m t s ch t thông d ng Ch t Nhi t đ t i h n (0C) Metan -82,6 6,0 0,162 Etylen 9,3 50,3 0,218 Carbon dioxid 30,9 73,8 0,468 Etan 32,3 48,8 0,203 Protan 96,7 42,4 0,217 Aceton 235,0 47,0 0,278 Methanol 239,5 80,9 0,272 374,2 220,0 0,322 N c áp su t t i h n (bar) Tỷ tr ng riêng t i h n (g/cm3) Nói chung các dung môi siêu t i h n có kh năng hòa tan t t các ch t c 3 d ng rắn, l ng và khí. Dung môi siêu t i h n có s tác đ ng lên c các ch t d bay h i và c c u tử không bay h i c a m u. 2.3.3.1 Kỹ thu t chi t b ng CO2 siêu t i h n CO2 và m t s dung môi khác tr ng thái siêu t i h n có tính ch t hóa lý đặc bi t nh : S c căng b mặt th p; Đ linh đ ng cao, đ nh t th p; Tỷ tr ng x p x tỷ tr ng c a ch t l ng; Có th thay đổi kh năng hòa tan c a ch t khác bằng cách thay đổi nhi t đ và áp su t; 44 Lu n văn t t nghi p Đ đáp ng nhu c u chi t tách các h p ch t thiên nhiên, SCO2 là dung môi đ l a ch n v i nh ng thu n l i sau: c - CO2 là ch t d ki m, rẻ ti n vì nó là s n ph m ph c a nhi u ngành công nghi p hóa ch t khác; - Là m t ch t tr , ít có ph n ng k t h p v i các ch t càn tách chi t. khi đ c đ a lên t i tr ng thái t i h n, CO2 không t kích nổ, không bắt lửa và không duy trì s cháy; - CO2 không đ c v i con ng i và không duy trì s cháy; - Đi m t i h n c a CO2 ( PC = 73 atm; TC = 30,9 0 C) là m t đi m có giá tr nhi t đ và áp su t không cao lắm so v i các ch t khác nên s t n ít năng l ng h n đ đ a CO2 t i vùng t i h n; - Có kh năng hòa tan các ch t h u c th rắn cũng nh th l ng, đồng th i cũng hòa tan đ c c các ch t th m d bay h i, không hòa tan các kim lo i năng và có th đi u ch nh các thông s tr ng thái nh áp su t, nhi t đ đ thay đổi ch n l c c a dung môi; - Khi sử dung CO2 th h i trong ch ph m chi t; ng ph m đ chi t tách không có d l ng ch t đ c 2.3.3.2 Sử d ng dung môi hỗ tr Dung môi h u c đ c đ a vào SCO2 v i l ng từ 1 – 5 % mol, đ thay đổi tính ch n l c c a dung môi trong quá trình chi t tách, chẳng h n nh làm thay đổi tính phân c c, hay các t ng tác riêng c a dung môi đ i v i ch t tan, mà không làm thay đổi đáng k tỷ tr ng và kh năng ch u nén c a dung môi chính. Khi thêm dung môi h tr ( co – solvent ) s làm thay đổi các gia tr t i h n (P, T) c a dung môi chính. B ng tính tan c a các h p ch t tr ng trà: Kí hi u sử d ng trong b ng: 45 Lu n văn t t nghi p + + + : d tan ++ : tan + :ít tan - :không tan B ng2.2: b ng tính tan m t s ch t trong lá trà DUNG MÔI H P CH T H2O Alcol Aceton Ety acetat Ete Etylic CHCl3 benzen Ete d u h a tannin +++ +++ +++ ++ ++ - - - Caffeine +++ ++ ++ + + +++ + + + + + ++ ++ ++ Saponin Protein ++ ++ ++ Clorophyll - + Acid h u c ++ ++ Ch t béo - - Vitamin ++ + ++ ++ 46 Lu n văn t t nghi p 2.3.3 Nguyên lý ho t đ ng c a chi t tách CO2 siêu t i h n Hình 5.2: s đồ h th ng chi t xu t bằng SCO2 Hình 2.2: chu trình tr ng thái CO2 trong quá trình chi t M u chi t đ c s ch lo i b lá già và c ng, sau đó nghi n v i kích th c nh h n 0,75 mm rồi cho vào bình chi t th tích 100 ml. Bình chi t đ c lót màng l c c ph n đ nh và ph n đáy đ tránh vi c các h t nh có th b l t vào các đ ng ng d n dung môi và đ ng thu s n ph m. 47 Lu n văn t t nghi p Khí CO2 từ bình khí nén (45 – 55 bar) đ c d n đ n b ph n làm l nh đ hóa l ng CO2, nhi t đ CO2 sau ng ng t vào kho ng 00C. Tr c khi đi vào bình ch a, CO2 l ng có th đ c tr n thêm các dung môi h tr (co - solvent) khác nh etanol, methanol, n – hexan … đ t o thành dung môi m i theo yêu c u công ngh . Trong nghiên c u chi t cafein từ trà ta dùng dung môi h tr là etanol. Dung môi hổ tr đ c tr n vào dòng CO2 l ng bằng b m đ y. Khí CO2 trong bình ch a tr ng thái áp su t th ng là 45 – 50 bar, nhi t đ kho ng 12 – 20 0C. Khi đ c h nhi t đ đi u ki n đẳng áp từ tr ng thái 1 sang tr ng thái 2 là tr ng thái CO2 d ng l ng trong bình ch a CO2 l ng. CO2 d ng l ng ta có th hòa tr n v i các dung môi h tr m t cách d dàng h n. Quan tr ng h n, khi CO2 d ng l ng, có th sử d ng b m cao áp đ nén lên áp su t cao và đi u ch nh l u l ng vào bình chi t thu n l i. Từ bình ch a, CO2 đ c b m qua van đi u ch nh l u l ng vào b ph n trao đổi nhi t đ đi u ch nh tỷ tr ng và đ nh t phù h p v i yêu c u công ngh . dòng CO2 l ng từ tr ng thái 3 đ c gi đi u ki n đẳng áp và tăng nhi t đ d n d n đ chuy n CO2 l ng sang tr ng thái siêu t i h n 4. Trong su t quá trình chi t, nhi t đ và áp su t c a bình chi t luôn luôn đ c đi u ch nh đ gi ổn đ nh m t giá tr đ nh tr c cho quá trình chi t b i h th ng đi u khi n đ c k t n i v i máy tính. K t thúc quá trình chi t, d ch chi t đ c d n vào bình phân tách. T i đây quá trình tách ch t tan ra kh i dung môi thành nh ng phân đo n riêng đ c th c hi n bằng cách thay đổi các thông s áp su t và nhi t đ . Từ tr ng thái siêu t i h n 4 s đ c gi m áp đ n tr ng thái 5. CO2 s tr thành ch t khí và tách ra kh i d ch chi t đ thoát ra ngoài, chúng ta s thu đ c d ch chi t. V i qui mô s n xu t nh trong phòng thí nghi m nên l u l ng CO2 s không đ c thu hồi. Tuy nhiên, trong s n xu t công nghi p , khí CO2 tách ra s đ c tu n hoàn trong quá trình trích ly. 2.4 T i u hóa các đi u ki n chi t b ng quy ho ch Đ đánh giá các y u t nh h ng đ n hi u su t và ch t l trình chi t đã đ c nghiên c u bao gồm: 48 ng s n ph m c a quá Lu n văn t t nghi p - Tình tr ng m u: th i gian b o qu n m u, kích th m u. - Các thông s tr ng thái áp su t P và nhi t đ T. - Hàm l - Tỷ l theo kh i l - Th i gian c a quá trình ti n hành chi t. c m nh nguyên li u c a ng co-solvent. ng gi a dung môi SCO2 và nguyên li u trà trích ly. Từ đó ta t i u các đi u ki n công ngh chi t bằng SCO2 theo quy ho ch th c nghi m. Vi c đánh giá, nh n xét đ l a ch n mi n kh o sát cho các y u t nh h ng giúp ta gi m thi u m t l ng l n s l n làm thí nghi m đ xác đ nh mi n kh o sát cho các y u t nh h ng này. Căn c vào tài li u tham kh o các t p chí khoa h c, và các đ tài nghiên c u. Kích th c thích h p đ c l a ch n trong chi t caffeine là D ≤ 0,75 mm. Đ xác đ nh th i gian chi t và tỷ l dung môi trên nguyên li u thích h p, ta ti n hành kh o sát chi t xu t các m u trà v i th i gian 1h ; 1,5 h; 2h; 3 h. Trong ph m vi nghiên c u này, trên thi t b TharSFC S.N 11419, đã nghiên c u kh o sát đ c th i gian chi t và tỷ l dung môi/ nguyên li u thích h p. Nhằm m c đích xác đ nh đi u ki n t i u chi t xu t cafeine từ nguyên li u trà xanh, nhóm đ tài đã kh o sát s nh h ng c a áp su t P, nhi t đ Tvà nồng đ cosolvent etanol C t i hàm l ng ch ph m trong b u chi t các thí nghi m theo d ng ph ng trình hồi quy tr c giao c p 2. Mi n bi n thiên cho các bi n theo b ng sau: Y u t kh o sát Kho ng bi n thiên T l dung môi (%) 5 ÷ 10 Áp su t (bar) 220 ÷ 300 L ul 70 ÷ 80 ng SCO2 (g/min) 49 Lu n văn t t nghi p CH NG 3: THI T B VÀ PH NGHI M 50 NG PHÁP TH C Lu n văn t t nghi p 3.1 S đồ ti n hành thí nghi m M u trà Xử lý s b Dung môi Chi t bằng CO2 siêu t i h n T, P D ch chi t Cô (p kém) Cao + caffeine Dung môi Pha cao, l c Phân tích HPLC Hàm l ng caffeine chi t d 51 c Lu n văn t t nghi p 3.2 Cách th c hi n đó đ M u trà khi l y từ c s ch bi n v , đ c xử lý s b lo i b c ng và lá già. Sau c đem đi nghi n v i kích th c D ≤ 0,75 mm, đ m < 5 %. Cân chính xác10g trà đã đ c nghi n cho vào thi t b chi t CO2 siêu t i h n, th tích bình chi t 100ml. Bình chi t đ c lót màng l c c ph n đ nh và ph n đáy đ tránh vi c các h t nh có th b l t vào các đ ng ng d n dung môi và đ ng thu s n ph m. ng v i m i đi u ki n chi t, ta đi u ch nh dung môi chi t (etanol 99,8 % ), nhi t đ và áp su t chi t sao cho thích h p. Sau khi chi t trong kho ng th i gian nh t đ nh, ta l y d ch chi t và đem đi cô quay áp su t kém nhi t đ kho ng 350 C. sau đó ta thu đ c cao trà + caffeine. Cao trà đ c đem đi pha loãng bằng etanol và đ nh m c 50 ml, tiép đó pha loãng dung d ch thêm 10 l n. M u sau khi đ c pha loãng, đem đi phân tích HPLC, ta thu đ caffeine đã chi t đ c. 3.3 Các thi t b chi t tách và hóa ch t sử d ng 3.3.1 thi t b chi t b ng soxhlet Hình 3.1: b d ng c chiêt soxhlet 52 c hàm l ng Lu n văn t t nghi p Ta sử d ng thi t b chi t bằng soxhlet nhằm xác đ nh hàm l trong m u trà. ng tổng caffeine có Cách th c hi n: Thi t b soxhlet gồm 4 ph n ( ng sinh hàn, b u chi t (soxhlet), bình đ ng dung môi, thi t b đun) . H th ng đ c lắp đặt nh hình 3.1. Cân 10g m u trà cho vào b u chi t, phía trên và phía d i có lót bông. Dung môi etanol 99,8% đ c đun sôi hồi l u đ đ a lên ng ng trên b u chi t cho ng p h t nguyên li u, nhi t đ đun 70 – 800C. Th i gian chi t ng ng khi dung môi quay vòng không còn màu n a, và th i gian chi t đ c xác đ nh kho ng 7h. 3.3.2 Thi t b chi t b ng SCO2 hình 3.2: thi t b chi t TharSFC S.N 11419 53 Lu n văn t t nghi p Hình 3.3: quy trình chi t hi n th trên máy tính Cách th c hi n: Cân 10g m u trà cho vào bình chi t th tích 100ml, phía trên và d i có lót bi đ trách m u có kích th c nh l t vào đ ng ng. Sau khi lắp ráp h th ng chi t xong, ta kh i đ ng thi t b làm l nh, thi t b phân tách và máy tính, ki m tra dung môi etanol. Ta vào ph n m m đi u khi n process suite cài đặt method settings v i các thông s nhi t đ T (0C), áp su t P (bar), nồng đ co - solvent etanol(% tính theo kh i l ng) phù h p v i th c nghi m, tổng l u l ng CO2 và co – solvent là 10g/min. Khi thi t b làm l nh đã ổn đ nh kho ng 5 – 100 C, ta m van CO2 và kh i đ ng method trên b ng đi u khi n process suite. Sau kho ng th i gian chi t xác đ nh ta stop method, khóa van CO2 và gi m áp từ từ v không ( gi m kho ng 10 bar m i l n đ tránh h van). Sau khi ng ng hoàn toàn h th ng ta thu đ c d ch chi t. 54 Lu n văn t t nghi p 3.3.3 thi t b phân tích HPLC (High Performance Liquid Chromatography) Hình 3.4: thi t b HPLC (agilent techonology 1200 series) Sắc ký l ng hi u năng cao (HPLC) là m t ph ng pháp chia tách trong đó pha đ ng là ch t l ng và pha tƿnh ch a trong c t là ch t rắn đã đ c phân chia d i d ng ti u phân hoặc m t ch t l ng ph lên m t ch t mang rắn ,hay m t ch t mang đã đ c bi n đổi bằng liên k t hoá h c v i các nhóm ch c h u c .Quá trình sắc ký l ng d a trên c ch h p ph ,phân b ,trao đổi Ion hay phân lo i theo kích c ( Rây phân tử ). Ta sử d ng HPLC đ phân tích hàm l l p đ ng chu n caffeine. ng caffeine trong m u chi t. Tr c tiên ta Cách th c l p đ ng chuẩn: chu n caffeine, cân 75mg pha vào trong bình đ nh m c 100 ml (C5) dung môi pha m u là n c và etanol( t l 1:4), sau đó pha loãng dãy nồng đ g c này: l y 5 ml pha vào 100ml (C1), l y 10ml pha trong 100ml (C2), l y 20ml/100ml (C3), l y 30ml/100ml (C4). t Tiêm m u 1,5ml c a C1, C2, C3, C4, C5 vào vial đem đi phân tích và v đồ th ng ng v i di n tích. 55 Lu n văn t t nghi p Ph ng pháp đo m u chuẩn caffeine: ta ch n hóa ch t sử d ng trong pha đ ng là methanol và n c. Methanol là lo i methanol ch y HPLC c a Đ c, n c thì ph i là n Đi u ki n đo là: - Trích 5 μl dung d ch c n đo. - T c đ dòng 1 ml/min. - Nhi t đ 400 C - B c sóng 272 – 360 nm. - N c 70%, methanol 30%. - Th i gian đo 7 phút. Sau khi đo ta có b ng k t qu nh sau: B ng 3.1: k t qu phân tích đ Ta có đồ th đ ng chu n nh sau: 56 ng chu n c c t 2 l n. Lu n văn t t nghi p Area ppm Hình 3.6: đồ th đ Từ đó ta có ph ng trình đ ng chu n: y = 14,24x – 49,83 trong đó: y: là di n tích peak; x: là nồng đ caffeine (ppm); 57 ng chu n Lu n văn t t nghi p CH NG4: K T QU VÀ BÀN LU N 58 Lu n văn t t nghi p 4.1 K t qu hàm l ng tổng caffeine chi t b ng soxhlet Sau khi có đ c d ch chi t ta đem cô quay d ch chi t nhi t đ 350 C, rồi pha v i etanol đ nh m c 100ml và pha loãng 10 l n. Sau đó đem đi phân tích HPLC. ng thu đ Tổng hàm l Đ c trong chi t bằng soxhlet là: c tính bằng: C =ρ trong đó : C; hàm l Cm; hàm l ng caffeine trong 1g nguyên li u khô g/gkhô. ng caffeine trong m u đo (ppm). V; th tích đ nh m c(ml). n; s l n pha loãng . m; kh i l ρ: kh i l ng đem đi chi t (g). ng riêng dung d ch g/cm3.( ρ= 1 g/cm3) C= 59 Lu n văn t t nghi p Hình4.1: k t qu phân tích hàm l 60 ng tổng caffeine Lu n văn t t nghi p 4.2 K t qu kh o sát nh h ng c a th i gian chi t Các thí nghi m chi t trà xanh bằng SCO2 đ c th c hi n nhi t đ 700C; áp su t 220 bar; nồng đ co-solvent etanol là 5% đ c th c hi n theo các kho ng th i gian là 1h; 1,5; 2h và 3h. Hàm l ng phân tích đ c xem ph l c 3. k t qu th c nghi m đ c th hi n trong b ng 4.1 và hình 4.2. B ng4.1: k t qu thu caffeine c a trà xanh theo th i gian chi t. Th i gian 1 1,5 2 3 25,04% 29,68% (h) Hàm l ng thu đ c s n ph m 10,00% 17,12% K t qu kh o sát chi t xu t nguyên li u trà xanh theo kho ng th i gian nêu trên cho th y l ng ch ph m tăng nhanh từ 1h đ n 2h, 10,00% đ n 25,04%. Vì v y ta ch n th i gian chi t là 2h. Hàm l ng % Th i gian h Hình4.2: đồ th bi u di n nh h ng th i gian chi t đ n khi thu đ 61 c ch ph m. Lu n văn t t nghi p 4.3 Mô hình hóa th c nghi m xác đ nh các thông s tr ng thái SCO2 và nồng đ co – solvent Nhằm m c đích xác đ nh đi u ki n t i u chi t xu t caffeine từ nguyên li u trà xanh, chúng tôi đã quy ho ch các thông s tr ng thái áp su t P, nhi t đ T và nồng đ cosolvent etanol C c a SCO2 trong b u chi t các thí nghi m theo d ng ph ng trình hồi quy tr c giao c p 2. Hàm l ng phân tích xem ph l c 4. K t qu th c nghi m theo quy ho ch đ c trong b ng 4.2. sSTT T (0C) P(bar) C (%) Y (%) 1 80 220 5 0.242 2 80 220 10 0.444 3 80 300 5 0.222 4 80 300 10 0.478 5 70 220 5 0.231 6 70 220 10 0.256 7 70 220 5 0.215 8 70 300 10 0.258 9 81,1 260 7,5 0.222 10 69 260 7,5 0.266 11 75 308,6 7,5 0.251 12 75 211,4 7,5 0.24 13 75 260 11,03 0.236 14 75 260 4,96 0.139 15 75 260 7,5 0.202 62 Lu n văn t t nghi p Trong đó: T: nhi t đ trong b u chi t(0 C); P: áp su t c a SCO2 trong quá trình chi t (bar); C: nồng đ co – solvent etanol 99,8 % trong SCO2; Y: hàm l ng thu đ c (%) c a ch ph m chi t so v i nguyên li u khô; 4.3.1 K t qu xây d ng ph Vi c xây d ng ph ng trình hồi quy ng trình hồi quy công th c tham kh o trong ph n ph l c 1. Ta có b ng mã hóa ph ng trình hồi quy nh sau: N i dung ph án Stt x0 x1 x2 x3 x1.x2 x1.x3 x2.x3 x12 – 0,73 x22 – 0,73 x32 – 0,73 Y 1 + + + + + + + + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.242 2 + - + + - - + + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.444 3 + + - + - + - + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.222 4 + - - + + - - + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.478 5 + + + - + - - + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.231 6 + - + - - + - + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.256 7 + + - - - - + + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.215 8 + - - - + + + + 0,27 + 0,27 + 0,27 0.258 9 + +1,215 0 0 0 0 0 +0,746 - 0,73 - 0,73 0.222 ng Nhân Các 63 Lu n văn t t nghi p đi m sao (*) Tâm 10 + -1,215 0 0 0 0 0 +0,746 - 0,73 - 0,73 0.266 11 + 0 +1,215 0 0 0 0 - 0,73 +0,746 - 0,73 0.251 12 + 0 -1,215 0 0 0 0 - 0,73 +0,746 - 0,73 0.24 13 + 0 0 +1,215 0 0 0 - 0,73 - 0,73 +0,746 0.236 14 + 0 0 -1,215 0 0 0 - 0,73 - 0,73 +0,746 0.139 15 + 0 0 0 0 0 0 - 0,73 - 0,73 - 0,73 0.202 B ng k t qu thí nghi m tâm quy ho ch STT Z1 Z2 Z3 Y 1 75 260 7,5 0.202 2 75 260 7,5 0.219 3 75 15260 7,5 0.232 4 75 260 7,5 0.223 B ng k t qu các giá tr h s hồi quy H s bo b1 b2 b3 b4 Giá tr 0,26 -0,053 0.001 0,050 b5 b6 b7 b8 0,09 -0,049 -0,004 0,05 0,051 b9 0,012 B ng k t qu giá tr ti H s to t1 t2 Giá tr 80,15 13,93 0,32 t3 t4 13,07 2,03 64 t5 t6 t7 t8 t9 10,97 0,79 8,30 8,47 1,94 Lu n văn t t nghi p Tra b ng tp(f) = t 0,05 (3) = 3,18. Các giá tr t2, t4, t6, t9 nh h n giá tr tp(f) do đó các h s hồi quy t ng b lo i kh i PTHQ. B ng k t qu giá tr đ l ch chuẩn c a phân b b Ph sai ng Sb0 Giá tr Sb1 Sb2 Sb3 Sb4 Sb5 Sb6 Sb7 Sb8 Sb9 0,0032 0,0038 0,0038 0,0038 0,0044 0,0044 0,0044 0,0060 0,0060 0,0060 B ng k t qu các giá tr khác STT Giá tr Ph ng sai tái hi n 15,8.10-5 Ph ng sai d 86,8.10-5 F 5,49 Giá tr b ng c a tiêu chu n Fisher v i m c ý nghƿa p = 0,05 và các b c t do f1 = N – l = 15 – 6 = 9(s h s hồi quy có ý nghƿa), f2 = n0 – 1 = 4 - =3 là F1-p(f1,f2) = 8,7 F < F1-p(f1,f2) do đó ph Ph ng trình t ng thích v i th c nghi m. ng trình hồi quy th c nghi m xây d ng đ c là: Y = 0,26 -0,053.x1 + 0,05.x3 -0,049.x1.x2 +0,05.x12 + 0,051.x22 ph ng trình cho quá trình chi t caffeine từ trà xanh có d ng: Y= 9,532 -0,247.T+0,02.C+1,8.10-3.P-2,45.10-4.P.T+0,002.T2+3,188.10-5.P2 C c tr c a ph ng trình đ c l p trình đ tính toán bằng ch ng trình matlab. Từ giá tr c c tr này, các đi u ki n chi t tách hi u qu do m u nghiên c u cũng đ c xác l p, m c đ phù h p c a các k t qu tính toán đ c ki m ch ng bằng th c nghi m. Ch ng trình gi i bằng mablat xem ph l c 2. 65 Lu n văn t t nghi p K t qu tính toán hàm l ng thu đ c c a caffeine cao nh t vùng quy ho ch đ c tính toán bằng ch ng trình matlab là Y = 50,62 % và t ng ng v i tr ng thái SCO2 trong qua trình chi t theo tính toán nhi t đ T = 700 C và áp su t P = 300 bar. Nồng đ etanol trong SCO2 t ng ng là 10%. Sau khi có đ c đi u ki n đã đ c mô ph ng tính toán nh trên, ta ti n hành lặp l i 2 thí nghi m v i T = 700 C ,P = 300 bar, C = 10 %, thu đ c ch ph m l n l t là 48,27 %, 47,18 %. Nh v y k t qu ki m ch ng phù h p v i mô hình quy ho ch trong vùng đi u ki n thí nghi m. Ta có các đồ th bi u di n hàm l ng caffeine thu đ nhi t đ thông qua từng giá tr nồng đ co – solvent : c ph thu c vào áp su t và Hình4.3: đồ th hi u su t chi t ng v i C = 5% 66 Lu n văn t t nghi p Hình4.4: đồ th hi u su t chi t ng v i C =7,5% 67 Lu n văn t t nghi p Hình4.5: đồ th hi u su t chi t ng v i C =7,5% 68 Lu n văn t t nghi p 4.4 bàn lu n Sau quá trình nghiên c u tách chi t caffeine từ trà xanh bằng CO2 l ng siêu t i h n, chúng tôi đã kh o sát đ c đi u ki n tách chi t thích h p cho quá trình chi t là T = 700 C, P = 300 bar, C = 10%, th i gian trích ly thích h p là 2h. Trong lu n văn này ta m i ch xác đ nh đi m t i u trong mi n kh o sát, đ áp d ng nó vào th c ti n chúng ta c n ph i kh o sát nh h ng c a từng thông s tác đ ng đ n hi u su t chi t và ch t l ng chi t. Nh sau khi xác đ nh đ c ph ng trình hồi quy,ta bi u di n hàm l ng caffeine thu đ c ph thu c vào áp su t và nhi t đ thông qua từng giá tr nồng đ co – solvent hình 4.3;4.4;4.5. Ta nh n th y khi nồng đ co – solvent tăng thì hàm l ng caffeine chi t cũng tăng theo. Vì v y chúng ta cũng c n kh o sát kƿ đi m t i u sao cho đ t kinh t cao đ có th áp d ng vào th c ti n Sau khi m u chi t đ c đo bằng HPLC ta nh n th y d ch chi t l n t p ch t không đáng k , vì v y chúng ta nên tách caffeine trong ch ph m d ng tinh khi t đ ng d ng nó trong m t s lƿnh v c nhằm đ t đ c giá tr cao v mặt kinh t . 69 Lu n văn t t nghi p TÀI LI U THAM KH O 1. Lê t t kh ng (1999). Giáo trình cây chè. NXB nông nghi p 1999. 2. Đỗ Ng c Quỹ, Đỗ Th Ng c Oanh (2008). Khoa học văn hóa trà thế giới và Việt Nam. NXB Nông nghi p Hà N i 2008. 3. www.vitas.org.vn. 4. Đoàn Ti n Hùng, Tr nh Vĕn Loan (1996). Nghiên cứu đặc tính hóa sinh và công nghệ chè của hai dòng lai tạo LDP1 và LDP2. T p chí ho t đ ng khoa h c, ph tr ng s 8 nĕm 2006. 5. Hi p h i chè Vi t Nam. Sản xuất và kinh doanh chè Việt Nam năm 2007 và Kế hoạch năm 2008. Báo cáo hàng nĕm. 6. B Nông nghi p và Phát triển nông thôn (1996). Định hướng phát triển ngành chè Việt Nam đến năm 2000-2010. 7. www.tapchicongsan.org.vn 8. Hi p h i chè Vi t Nam. Niên giám th ng kê 2008 9. www.khoahoc.net 10. Đỗ T t L i – những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam – NXB KHKT 1970 11. www.winsomeindia.com/manu.html 12. http://www.twinings.com/en_int/tea_production 13. Nguy n Vĕn T o (2002). Sổ tay kỹ thuật chế biến chè. D án phát triển chè và cây ĕn qu . B Nông nghi p và Phát triển Nông thôn. NXB Nông nghi p Hà N i. 14. Vũ Th Th , Đoàn Ti n Hùng, Đỗ Th G m (2001). Các hợp chất hóa học có trong chè và một số phương pháp phân tích thông dụng trong sản xuất chè ở Việt Nam. NXB Nông nghi p 2001. 70 Lu n văn t t nghi p 15. Đỗ Vĕn Ng c, Tr nh Vĕn Loan (2008). Các biến đổi hóa sinh trong quá trình chế biến và bảo quản chè. NXB Nông nghi p Hà N i 2008. 16. Tạp chí y học cổ truyền Việt Nam – s 310, 311, 316. 17. Đỗ T t L i – hóa sinh chè – Đ i H c Bách Khoa Hà N i – 1984. 18. w.w.w/chemweb.com/MEDLINE, Nutritional products. 19. C.W. Chang, F.L. Hsu, J.Y. Lin (1994), “Inhibitory effects of polyphenolic catechins from Chinese green tea on HIV reverse transcriptase activity”, Journal of Biomedical Science (Basel, Swizerland). 20. Caffeine and woman health . 21. Caffeine’s effect on studying. 22. Caffeine and the athlete. 23. www.scribd.com/doc/21734554/TACH-CHIET. 24. Võ Vĕn Bang, Vũ Bá Minh – quá trình và thiết bị công nghệ hóa học và thực phẩm- tập 3 – truyền khối- NXB Đ i H c qu c gia Tp.HCM. 25. S.S.H. Rizvi, Al Benado. (1986), “Supecritical fluid extraction: Fundamental principle and Modeling Methods”, Food Technology, 40 (6), 26. M. Mukhopadhyay (2000), “Natural Extracts Using Supercritical Carbon Dioxide”, CRC Press., India. 27. S.S.H. Rizvi (1994), “Supecritical fluid Processing of food and biomaterials”, Chapman & Hall, London, UK. 28. King and Bott (1993), “Extraction of Natural products using near critical solvents”, Chapman & Hall, London, UK. 29. G. Brunner (1994), “Gas extraction”, Springer New York, USA. 30.R. J.P. Cannel (1998), “Natural products Isolation”, Humana Press. Inc., USA. 71 Lu n văn t t nghi p 31. S.S.H. Rizvi, Al Benado (1986), “Supecritical fluid extraction: Operating principle and food applications”, Food Technology, 40 (7), p. 57 - 64. 32. VietNamNet>>Kinhte 18/2/2003 (GMT+7). 33. www/chemwed.com/MEDLINE,POLYPHENOL. 34. Sastry and Mukhopadhyay (1994), “Substrate hindrance in supercritical extraction of fragrance from jasmine flowers”, ed. 3rd., France, 2. p. 341. 35. B.M. Lawrence (1995), “Isolation of aromantic materials from natural plant products, in A Manual on the Essential Oil Industry”, UNIDO, Vienna, Autria, p. 57 - 154. 72 Lu n văn t t nghi p PH L C 1 Công th c quy ho ch tr c giao c p 2 h s ph ng trình hồi quy đ c xác đ nh đ c l p v i nhau và tính theo công th c: V i j = 1: N Ph ng sai c a các h s hồi qui đ Ph ng sai tái hi n đ tính ph ng sai tái hi n: c xác đ nh theo h s : c xác đ nh theo 4 thí nghi m bổ sung Tính ý nghƿa c a các h s trong ph chu n Student: ng trình hồi qui đ c ki m đ nh theo tiêu Tra b ng tp(f) = t0,05(3) = 3,18, khi ch n p = 0,05. H s tj đ n u n u tj > tp(f) Sau đó ta nh n đ ph Đ ki m đ nh s t ng sai d . c ph tâm. Công th c c xem là có ý nghƿa ng trình hồi quy. ng thích c a ph ng trình hồi qui theo th c nghi m, ta tính 73 Lu n văn t t nghi p Giá tr b ng c a tiêu chu n Fisher v i m c ý nghƿa p = 0,05 và các b c t do f1 = N – l, f2 = n0 – 1 là F1-p(f1,f2) F < F1-p(f1,f2) do đó ph ng trình t ng thích v i th c nghi m. PH L C 2 Ch ng trình gi i b ng mablat result = 0; Y = 0; for C= 5:10 for T=70:80 for P=220:300 Y = 9.532 - 0.247*T + 0.02*C + (1.8E-3)*P - (2.45E-4)*P*T + 0.002*T*T + (3.188E-5)*P*P; if Y > result result = Y; nhiet_do = T; nong_do = C; ap_suat = P; end end end end disp('=========================== '); fprintf('Gia tri lon nhat la: %d \n',result); fprintf('voi: \n'); fprintf(' nhiet do: %d \n',nhiet_do); fprintf(' nong do: %d \n',nong_do); fprintf(' ap suat: %d \n',ap_suat); fprintf('===========================\n'); PH L C 3 Th i gian chi t 74 Lu n văn t t nghi p PH L C 4 K t qu thí nghi m quy ho ch và kiểm tra đi u ki n t i u 75