Tích Hợp Giáo Dục Hướng Nghiệp Trong Dạy Học Vi Sinh Vật Học (Sinh Học 10)

S ha bi Trung tm hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.
vn
I HC THI NGUYN
TRNG I HC S PHM
--------0o0--------

TRN TH MAI LAN
`

TCH HP GIO DC HNG NGHIP
TRONG DY HC VI SINH VT HC
(SINH HC 10)

LUN VN THC S GIO DC HC

CHUYN NGNH: LL&PPDH SINH HC
M S: 60.15.10

THI NGUYN - 2009
S ha bi Trung tm hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.vn
I HC THI NGUYN
TRNG I HC S PHM
--------0o0--------

TCH HP GIO DC HNG NGHIP
TRONG DY HC VI SINH VT HC
(SINH HC 10)

LUN VN THC S GIO DC HC

CHUYN NGNH: LL&PPDH SINH HC
M S: 60.15.10

NGI HNG DN KHOA HC: TS.NGUYN PHC CHNH
NGI THC HIN : TRN TH MAI LAN

THI NGUYN - 2009
CC T VIT TT TRONG LUN VN

TT Ch vit tt Xin c l
1. CNXH Ch ngha x hi
2. CNH, HH Cng nghip ha, hin i ha
3. DHTH Dy hc tch hp
4. C i chng
5. GDHN Gio dc hng nghip
6. GV Gio vin
7. HN Hng nghip
8. HS Hc sinh
9. QT Qu trnh
10. SGK Sch gio khoa
11. SH Sinh hc
12. THCS Trung hc c s
13. THPT Trung hc ph thng
14. TN Thc nghim
15. TNSP Thc nghim s phm
16. VSV Vi sinh vt
17. XHCN X hi ch ngha

1
MC LC
Trang
M U ......................................................................................................... ...2
Chng 1. TNG QUAN V TNH HNH GIO DC HNG NGHIP
1.1. Mt s khi nim c bn ................................................................................ 6
1.2. Tng quan v gio dc hng nghip ............................................................. 9
1.3. Tnh hnh gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt hc (SH 10) trng
ph thng ............................................................................................................ 16
Chng 2. TCH HP GIO DC HNG NGHIP TRONG DY HC
VI SINH VT HC (SH 10) TRNG THPT
2.1. Nhng quan im ch o vic xc nh phng php gio dc hng nghip
qua dy hc Vi sinh vt hc (Sinh hc 10) ......................................................... 22
2.2. Cc hnh thc hng nghip trng ph thng ......................................... 30
2.3. Tch hp gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt hc ..................... 40
2.4.Cc nguyn tc a kin thc gio dc hng nghip vo ni dung mn hc 47
2.5. Lgic t chc bi ging Vi sinh vt hc tch hp gio dc hng nghip ...... 48
2.6. Mt s v d tch hp gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt hc ... 52

Chng 3. THC NGHIM S PHM
3.1. Mc ch - nhim v thc nghim s phm ................................................. 59
3.2. Ni dung v phng php thc nghim ....................................................... 59
3.3. Kt qu thc nghim s phm ...................................................................... 62
KT LUN V NGH
A. Kt lun ......................................................................................................... 70
B. ngh .......................................................................................................... 70
Ti liu tham kho .............................................................................................. 72
Ph lc ................................................................................................................ 75


2
M U
1. L DO CHN TI
Xut pht t nhng i hi ca x hi i vi ngh nghip
Nhu cu ca x hi i vi ngh to nn th trng lao ng ca x hi.
Trc y - thi kinh t tp trung, quan liu, bao cp, nhu cu ca x hi ch c
biu hin thng qua qun l Nh nc bng vic thit lp k hoch o to, phn b
sn phm o to theo ch tiu n nh cho mi ngh, mi lnh vc sn xut m
ngi ta cho rng, lm nh vy s to ra s cn i gia o to v s dng mt
cch hp l, gip cho mi ngi u c cng n vic lm. Vi cch hiu v lm nh
vy, bn cht ca nhu cu x hi nh b tha ho, tr thnh nhu cu ca mt b phn
ngi nm quyn qun l x hi, tnh ph qut ca nhu cu x hi c bin i tr
thnh tnh cc b duy tr. Vi s vn hnh ca c ch th trng, khi sc lao ng
c coi l hng ho nh quan im ca ng ta tha nhn, gi tr ca hng ho
sc lao ng c nh gi trn th trng lao ng - n c th trng chp
nhn n mc no l do tnh hu dng ca gi tr p ng nhiu hay t nhu cu
ca th trng lao ng x hi [15].
Cng vi s pht trin kinh t - x hi, mng li ngnh ngh cng c m
rng v quy m, s lng v cht lng. Kinh t nhiu thnh phn c Nh nc
khuyn khch v ch trng pht trin to ra nhng quan nim mi i vi cc ngh
trong khu vc kinh t quc doanh v khu vc kinh t lin doanh vi nc ngoi, v
khu vc kinh t t nhn. Nn sn xut ngy nay c tha hng thnh qu ca
cuc cch mng khoa hc v cng ngh hin i. Cng ngh mi l s biu hin tp
trung ca nhng tri thc mi trong sn xut, trong ngh nghip. Nhng tri thc mi
l c s ca nhng phng thc lm giu kiu mi cho t nc. HN trong giai
on hin nay phi ch ra hng pht trin cho cc ngh theo hng ng dng
nhng tri thc mi, nhng cng ngh mi v t , v nn vin cnh pht trin ca
ngh [5]. Bi vy, vic tm hiu trc tip lao ng, nhn bit v nhu cu ngh
nghip ca cc khu vc kinh t trong hin ti cng nh nhng d bo v s pht
trin v bin ng ca h thng ngh nghip l iu cn thit mang tnh chin lc
ca mi hc sinh trong quyt nh ngh nghip tng lai ca bn thn mnh.

3
Xut pht t c im mn hc
Sinh hc c lin quan ti hng lot ngh trong lnh vc nng nghip v cng
nghip (c bit l nng nghip) l: trng trt cy lng thc (la, ng, khoai,
sn), cy cng nghip (lc, u, ch), chn nui gia sc (tru, b, ln, g, nui ong,
nui c), cng nghip ch bin phn bn, thc n gia sc, thuc tr su, cng
nghip ch bin lng thc - thc phmKhi truyn th ni dung kin thc ny,
gio vin phi c s lin h ng dng nhng kin thc vo nng nghip, cn ch r
sinh hc to c s khoa hc cho nng nghip nng cao nng sut cy trng,
vt nui thng qua vic hp l ho cc quy trnh v k hoch sn xut, chuyn mn
ho phn cng lao ngThng qua vic dy nhng bi hc ny, gio vin c iu
kin gip hc sinh lm quen vi cng vic ca nhng ngi chn ging, lm t,
phng dchng thi cn gi ra cho hc sinh thy r kh nng lao ng sng to
ca nhng ngi lm vic trong cc ngh nghip ny.
Ni dung cc kin thc sinh hc c lin quan nhiu ti mi trng v iu
kin t nhin: kh tng, thu vn, chng xi mn, trng cy gy rng v hng lot
nhng ngh nghip khc. Gio vin cn gio dc cho hc sinh c thc bo v mi
trng sinh thi v hiu bit s xut hin ca nhiu chuyn ngnh mi nghin cu
v t nhin: vt l sinh hc, sinh ho hc, k c nhng ngh gn lin vi sinh hc
v tr trong tng lai [15], [17].
Xut pht t thc trng dy hc gio dc hng nghip trng THPT
Hng nghip cho hc sinh ph thng l mt vn rt quan trng nhng
cha c quan tm ng mc. Trong khi cc gio vin dy mn hng nghip
- dy ngh ch dy ngh ch cha tht s hng nghip. Cc gio vin dy b mn
ny cha c trang b nhng k nng hng nghip m ch yu truyn cho hc
sinh bng kinh nghim ca mnh. Hin nay, hu ht cc trng u phn cng gio
vin ch nhim, thnh vin ban gim hiu hoc cc gio vin thiu titlm cng
tc hng nghip cho hc sinh. Trong khi , cng tc hng nghip cho hc sinh
i hi s hp tc ca gio vin nhiu b mn bi chng trnh ca mn hc no
cng c tim nng hng nghip. Ngoi thi gian hc theo chng trnh hng dn,
hc sinh rt cn bit nhu cu ngun nhn lc ca a phng v c nc, thi

4
im hin ti cng nh trong tng lai. iu ny i hi gio vin phi c kin thc
rng, bao qut, nm bt nhanh tnh hnh. Tuy nhin, thc t khng phi gio vin
no cng p ng c nhng yu cu . Nh trng ph thng cha pht trin
c cc phm cht, nng lc, c tnh, ng c ngh nghip cng nh cc nng lc
ct yu nh l nhng tin c bn khi ra trng h c th p ng th trng
lao ng. Nhiu HS mc sai lm trong vic chn ngh do nhng nguyn nhn
khc nhau nh: chn ngh theo suy ngh ch quan, khng cn c vo nng lc,
...khng nh gi ng nng lc lao ng ca bn thn nn lng tng khi chn
ngh; thiu s hiu bit v th lc v sc khe ca bn thn, khng c y thng
tin v nhng chng ch nh y hc trong cc ngh [37].
Vi nhng l do trn, ti chn ti: Tch hp gio dc hng nghip
trong dy hc Vi sinh vt hc (Sinh hc 10).
2. MC CH NGHIN CU
Nghin cu cc bin php tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi
sinh vt hc (Sinh hc 10) gp phn nng cao tnh hng th la chn ngh
nghip ca hc sinh, qua nng cao cht lng dy hc Sinh hc trng ph
thng.
3. I TNG V KHCH TH NGHIN CU
* i tng nghin cu: Cc bin php tch hp gio dc hng nghip trong dy
hc Vi sinh vt hc (SH 10) trng THPT.
* Khch th nghin cu: Qu trnh dy hc sinh hc trng THPT.
4. GI THUYT KHOA HC
Nu tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt hc (SH 10)
s to ra hng th la chn ngh nghip cho hc sinh, qua gp phn nng cao
cht lng dy hc mn hc ny trng ph thng.
5. NHIM V NGHIN CU
- Kho st thc trng gio dc hng nghip trng THPT.
- Nghin cu c s l thuyt ca tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi
sinh vt hc (SH 10) trng THPT.

5
- xut cc bin php tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt
hc (SH 10).
- Thc nghim s phm nhm kim chng tnh hiu qu v tnh kh thi ca nhng
bin php xut.
6. PHNG PHP NGHIN CU
Phng php nghin cu l thuyt
Nghin cu cc ti liu, vn bn lin quan n ti tng quan tnh hnh
nghin cu v xy dng c s l thuyt ca tch hp gio dc hng nghip trong
dy hc Vi sinh vt hc (SH 10).
Phng php iu tra thc trng
Thit k v s dng phiu iu tra, tm hiu tnh hnh gio dc hng nghip
trong dy hc mt s trng THPT.
Phng php thc nghim s phm
Thc nghim s phm (TNSP) trng THPT nhm kim chng gi thuyt
khoa hc ca ti.
Phng php thng k ton hc
Cc s liu trong thc nghim s phm c x l thng k bng phn mm
Microsoft Excel, xc nh cc tham s c trng mang tnh khch quan.


6
Chng 1
TNG QUAN V TNH HNH GIO DC HNG NGHIP
1.1. Mt s khi nim c bn
1.1.1. Ngh nghip
Theo E.A. Klimov: Ngh nghip l lnh vc s dng sc lao ng vt cht
v tinh thn ca con ngi mt cch c gii hn cn thit cho x hi (do s phn
cng lao ng m c), n to cho con ngi kh nng s dng lao ng ca mnh
thu ly nhng phng tin cn thit cho tn ti v pht trin [15, tr.13].
Theo t in ting Vit th ngh l cng vic chuyn mn lm theo s phn
cng lao ng ca x hi. Ngh nghip l ngh sinh sng v phc v x hi [27,
tr.67].
1.1.2. Hng nghip
C nhiu lnh vc khoa hc cp ti cng tc hng nghip hiu c
bn cht ca khi nim ny chng ta cn xem xt cc nh ngha khc nhau v
hng nghip.
Xt bnh din khoa hc lao ng: Hng nghip l hnh thc gim nh
lao ng c tnh cht chun on. l qu trnh xc lp s ph hp ngh ca tng
ngi c th da trn c s xc nh s tng ng gia nhng c im tm - sinh
l ca h vi nhng yu cu ca mt ngh no i vi ngi lao ng [4].
Theo t in ting Vit: Hng nghip l thi hnh nhng bin php nhm
m bo s phn b ti u (c ch ti nng khiu, nng lc th lc) ni dung theo
ngnh v loi lao ng gip la chn hp l ngnh ngh [27, tr.458].
Theo t in gio dc hc: Hng nghip l h thng cc bin php gip
hc sinh lm quen tm hiu ngh, la chn, cn nhc ngh nghip vi nguyn
vng, nng lc, s trng ca mi ngi. Vi nhu cu v iu kin thc t khch
quan ca x hi [14, tr.209].
Hiu hng nghip trn bnh din x hi. Ton b cc nh my, x nghip,
cng trng, nng trng, cc c quan qun l kinh t v qun l nh nc, cc c
quan ca nhng on th chnh tr v x hi v.vu cn n nhng ngi c nng
lc v nhng phm cht nhn cch ph hp. chn c ngi theo ng nhng

7
tiu chun nh bao gm nhng ch s khch quan, nhng c quan, nhng t
chc ni trn c nhim v lm cho th h tr hiu c ni dung, tnh cht, c
im, iu kincng tc ca mnh, gip cho h tm hiu nhng ngh nghip,
chuyn mn m mnh cn tuyn chn. Cui cng nhng c quan, nhng c s sn
xut phi tin hnh tuyn chn ngi trn c s nguyn vng v d nh ngh
nghip ca h.
Nh vy, ta c th hiu hng nghip nh l mt h thng tc ng ca x
hi v gio dc hc, y hc, x hi hc, kinh t hc v.vnhm gip cho th h tr
chn c ngh va ph hp hng th, nng lc, nguyn vng, s trng ca c
nhn, va p ng c nhu cu nhn lc ca cc lnh vc sn xut trong nn kinh
t quc dn.
C th ni rng, hng nghip l cng vic m ton x hi c trch nhim
tham gia. Trong nhng iu kin l tng, tr em cn c hng nghip lin tc v
thng xuyn bng nhiu hnh thc, bng nhiu con ng. Nu x hi bit tn
dng cu lc b, nh vn ho, rp chiu phim, v tuyn truyn hnh, i pht thanh,
nh xu bn, th vin v.vvo cng tc hng nghip, tc dng hng dn chn
ngh i vi tr em s rt to ln.
Chng ta ang phn u cho tr em c chn ngh theo hng th, s
thch v cng mong mun chng ngy cng nhn thc su sc ngha v lao ng,
nhu cu nhn lc m x hi t ra. Do , hng nghip phi l cng vic c x
hi quan tm c bit. Khng nn cho tr em chn ngh mt cch t pht, cng
khng nn cho s phn ngh nghip ca mi hc sinh, mi thanh thiu nin ph
thuc vo nhng g ht sc ngu nhin. Hng nghip l qu trnh dn dt th h
tr i vo th gii ngh nghip, gip cho h pht huy c ht nng lc lao ng
trong th gii , c c cuc sng tho mn vi lao ng ngh nghip.
Hiu hng nghip trn bnh din trng ph thng. Trong trng ph
thng, hng nghip l mt hnh thc hot ng dy ca thy v hot ng hc ca
tr. Vi t cch l hot ng dy ca thy, hng nghip c coi nh l cng vic
ca tp th gio vin, tp th s phm, c mc ch gio dc hc sinh trong vic
chn ngh, gip cc em t quyt nh ngh nghip tng lai trn c s phn tch

8
khoa hc v nng lc, hng th ca bn thn v nhu cu nhn lc ca cc ngnh
sn xut trong x hi. Nh vy l, hng nghip trong trng ph thng c th
hin nh mt h thng tc ng s phm nhm lm cho cc em hc sinh chn c
ngh mt cch hp l [4].
Vi cch hiu ny, Hng nghip l s tc ng ca mt h thng nhng
bin php tc ng ca nh trng, gia nh v x hi, trong nh trng ng vai
tr ch o nhm hng dn v chun b cho th h tr sn sng i vo lao ng
cc ngnh ngh, ti nhng ni x hi ang cn pht trin, ng thi ph hp vi
hng th, nng lc c nhn [17].
Hng nghip l mt trong nhng hnh thc hot ng hc tp ca hc sinh.
Thng qua hot ng ny, mi hc sinh phi lnh hi c nhng thng tin v ngh
nghip trong x hi, c bit l ngh nghip a phng, phi nm c h thng
yu cu ca tng ngh c th m mnh mun chn, phi c k nng t i chiu
nhng phm cht, nhng c im tm - sinh l ca mnh vi h thng yu cu ca
ngh ang t ra cho ngi lao ng v.v
Cng tc hng nghip trong trng ph thng ch l mt b phn ca cng
tc hng nghip ca ton x hi. V vy, cng tc hng nghip trong trng hc
phi thng nht vi cng tc hng nghip trong x hi. Hai b phn ny c quan
h ht sc mt thit vi nhau, b sung ln nhau, h tr cho nhau. Cng tc hng
nghip khng th c hiu qu nu ch nh trng tin hnh mt cch bit lp hoc
ngc li.
Vy c th hiu nh th no v khi nim Hng nghip? Thng 10/1980,
Hi ngh ln th 9 nhng ngi ng u c quan gio dc ngh nghip cc nc
x hi ch ngha hp ti La Habana th Cuba thng nht v khi nim hng
nghip nh sau:
Hng nghip l h thng nhng bin php da trn c s tm l hc, sinh
l hc, y hc v nhiu khoa hc khc gip hc sinh chn ngh ph hp vi
nhu cu x hi, ng thi tho mn ti a nguyn vng thch hp vi nhng nng
lc, s trng v iu kin tm sinh l c nhn, nhm mc ch phn b hp l v
s dng c hiu qu nht lc lng d tr c sn ca t nc [15, tr11].

9
Cng cp ti hng nghip, tc gi Phm Tt Dong cho rng HN nh l
mt h thng tc ng ca x hi v gio dc, v y hc, kinh t hc nhm gip cho
th h tr chn c ngh nghip ph hp vi hng th, nng lc, nguyn vng, s
trng ca mi c nhn, va p ng nhu cu ca cc lnh vc sn xut trong nn
kinh t quc dn [6].
1.1.3. Gio dc hng nghip
Gio dc hng nghip (trong nh trng ph thng): l qu trnh tc ng
ca cc lc lng gio dc trong v ngoi nh trng ti hc sinh gip h nh
hng c ngh nghip tng lai sao cho ph hp vi nng lc ca bn thn ng
thi p ng vi yu cu khch quan ca x hi [16, tr.18].
GDHN l mt hot ng gio dc ca nh trng ph thng nhm gip cho
HS nhn thc ng n v nng lc, s trng ca bn thn i n quyt nh
chun b tch cc cho bn thn chn ngnh ngh ph hp khi hc xong ph thng,
ng thi to ng lc nh hng cho HS sm tch cc ch rn luyn phm cht
o c, trnh vn ha, sc khe tht s V ngy mai lp nghip [19].
1.2. Tng quan v gio dc hng nghip
1.2.1. Tnh hnh gio dc hng nghip trn th gii
Vo nm 1849, Php xut hin cun sch di nhan Hng dn la
chn ngh.Nm 1883 M, nh tm l hc Ph.Ganton trnh by cng trnh th
nghim (Test) vi mc ch la chn ngh. Vo u th k XX, M, Anh, Php,
Thy in xut hin cc c s dch v hng nghip. Thut ng Hng
nghip l do gio s F.Parson thuc i hc tng hp Garvared (M) vo nm
1908 ln u tin Boston (M) t chc hi ng ngh nghip gip vic
chn ngh cho ngi lao ng xng.
Nga, cun sch v hng nghip La chn khoa v im qua chng
trnh i hc tng hp, trong nu r ngha v la chn ngh khi thi vo trng
i hc c xut bn ln u tin vo nm 1897 (tc gi l gio s trng i hc
tng hp Ptecbua - B.F.Kapeev). Nhng vic chn ngh Nga cng nh nhiu
nc trn th gii ch gii hn trong s bt bnh ng x hi. Tt c nhng tc phm
nghin cu v hng nghip ch nhm vo mc ch tng cng li nhun thng

10
qua vic bc lt ti a sc lc ca ngi lao ng. Sau Cch mng thng Mi
Nga, vn la chn ngh nghip c hiu theo mt quan nim mi gn lin
vi vai tr ch ng tch cc ca con ngi, n khng ch gn lin vi li ch knh
t x hi m cn to ra cc iu kin pht trin nhn cch cho mi c nhn.
Nm 1927 Lningrat t chc hng nghip vi mc ch gip cho tui
tr v cha m cc em quen bit vi ngh nghip. Vo nm 1930 Matxcva
thnh lp Phng th nghim Trung ng v t vn ngh v la chn ngh trc thuc
Trung ng on thanh nin Cng sn Lnin, trong phng th nghim ng vai
tr quan trng trong vic nghin cu, tng kt v ph bin nhng kinh nghim tiu
biu ca cc c quan t vn ngh, c bit l vic la chn ngh ca tui tr trong
cc trng ph thng k thut. Hot ng t vn s gip cho tui tr hiu rng
mun cho t nc n nh v phn vinh khng ch cn s ng gp sc lc v kh
nng ca mnh, m hn th na gip mi ngi la chn cho mnh mt v tr trong
c cu ngh nghip x hi ph hp vi c im tm l v nng lc v k nng, k
xo lao ng ngh nghip. Ni cch khc tnh a dng, nhiu v ca th gii ngh
nghip v cng vi n l s phc tp ca nhng c im tm sinh l ca con ngi
phi c xt ti trong hot ng la chn ngh ca tui tr. Da trn quan im
ca C.Mc, V.I.Lnin v ca nhng nh khoa hc khi xem xt vn hng nghip
i vi s hnh thnh nhn cch v nh hng ca n ti cc hot ng sn xut x
hi, chng ta c th thy c nu sm thc hin gio dc hng nghip cho th h
tr th s l c s gip cho h chn ngh ng n, c s ph hp gia nng
lc, s thch c nhn v nhu cu x hi [15].
Php thnh lp Vin Quc gia nghin cu v Lao ng v HN t nm
1928, n nm 1975 tin hnh ci cch gio dc hin i ha nn gio dc,
ch c bit chm lo ging dy lao ng v ngh nghip cho HS. Nh nc Php
coi trng o to i ng cn b lm cng tc gio dc v t vn tm l HN. Hin
nay, Php thc hin cng tc HN khng nhng cho HS ph thng m cn c vi
ngi ln theo mt tip cn mi. l kt hp cc hng cung cp thng tin v th
gii ngh nghip, v c im lao ng ca tng ngh, v cc trng o to ngh
gip ngi hc c nhu cu thng tin so snh la chn. Mt khc, nh trng t

11
chc cc phng php nh gio vin quan st, tm hiu nhiu mt lin quan n
ngh nghip tng lai ca tr; cn cc chuyn gia tm l HN, thy thuc trng hc
tin hnh cc kim tra v nhn hc, tm l, y hc i vi HS. Trn c s , nh
trng hay nh t vn a ra nhng t vn tm l v chn ngh, tng HS t
quyt nh s chn ngh ln u, hay iu chnh chn ngh, thay i ngh. Cn c
vo nhim v ca tng loi cn b lm cng tc HN m t chc o to nh gio
dc hay chuyn gia HN khc nhau lm vic ti cc loi trng, cc c quan qun l
gio dc cc cp hay cc trung tm thng tin v t vn ngh ca Nh nc hay
trong cc doanh nghip [20]. Khng ch ch trng cng tc HN cc b mn v
HN, m trong ging dy cc b mn khoa hc khc nh mn Sinh hc cng c ni
dung GDHN, iu ny c th hin trong cun SGK c tn Cc khoa hc v s
sng v v tri t dnh cho lp nh nhnh khoa hc trng Ly x.
Australia, hin nay cc chng trnh GDHN c cht lng nh trng c
ni dung cn bng v c cc kt qu i hi r rng t HS. Thng qua vic hc tp
lin tc v lp li, mi HS phi th hin c l mnh c th hc v bn thn trong
cng vic. T lp 7 n lp 10 HS phi xc nh mi quan tm v s thch ca
mnh i vi cc cng vic v ngh nghip khc nhau. Ngoi ra HS cn hc v th
gii cng vic, t lp 7 n lp 10 HS cn m t cc loi ngh v nhng k nng
s hi lng ca chng cng nhng g chng em li, gii thch cc k nng v tri
thc thu c v s dng mt cng vic c th c chuyn sang cng vic khc
v ngh nghip khc nh th no? [20].
Nht Bn sm quan tm gii quyt tt mi quan h gia hc vn vn ha ph
thng vi kin thc v k nng lao ng - ngh nghip tt c cc bc hc. C
khong 27,9% s trng PTTH va hc vn ha ph thng va hc cc mn hc k
thut thuc cc lnh vc c kh, ng nghip, cng nghip, nng nghip, dch v,
v.vSau khi tt nghip cp II c n 94% HS vo cp III, trong 70% theo hc
loi hnh trng ph thng c bn v 30% HS theo hng hc ngh [28].
Ti Hn Quc, trong cc loi hnh trng ph thng, ni dung ging dy k
thut - lao ng l mt b phn cu thnh quan trng trong chng trnh gio dc. Khi

12
ht cp II, HS s i theo hai lung chnh: ph thng v chuyn nghip. Cc trng k
thut ngh nghip tuyn sinh trc ri mi chn HS theo lung ph thng [28].
Trung Quc khuyn khch gio dc sut i mt cch tch cc. Hin nay,
gio dc da trn cng ng ang c pht trin mnh m. Trong chng trnh
ging dy thng c cc mn hc t chn vi mc tiu trang b cho HS nhng kin
thc v k nng chuyn mn cn thit HS c kh nng tham gia lao ng ngh
nghip cc lnh vc kinh t - x hi khc nhau hoc tip tc hc ln trnh ngh
nghip cao hn bc i hc [28].
nhiu nc pht trin, c iu kin v nhiu mt, li c im xut pht t
kh sm nh ti chu u (Php, Thy S, B, o, c, , Ty Ban Nha, B o
Nha, v.v), hay Bc M (Hoa K, Canada), chu i Dng (Australia v New
Zealand) v nhiu ni khc chu M La-tinh, ngay chu Phi, nht l Bc Phi v
cng ha Nam Phi, h thng HN hc ng v ngh nghip, chuyn mn, t gio dc
n t vn c nhng mc pht trin v tch hp t cao n rt cao, vo cc h
thng dch v x hi. H thng gio dc, o to v pht trin ngun nhn lc t nh
trng ph thng, i hc, gio dc chuyn nghip, dy ngh cho n th trng lao
ng lin quan n cc doanh nghip v t chc kinh t - x hi, v cc ni gip ranh
gia cc h thng o to - vic lm v cc mi trng x hi khc [21].
1.2.2. Tnh hnh gio dc hng nghip Vit Nam
Ngi cp n cng tc GDHN Vit Nam trc ht phi k n ch tch
H Ch Minh, ngi rt coi trng cng tc HN, vn dng sng to cc quan
im gio dc ca ch ngha Mc - Lnin nhm o to lp ngi lao ng mi.
Ni v HN trong bi Hc sinh v lao ng Bc vit: Thi tiu hc ri th mun
ln trung hc, trung hc ri th mun ln i hc, ring v mi c nhn ca ngi
HS th mun y khng c g l. Nhng chung vi Nh nc th mun y thnh
v l v bt k nc no, s trng trung hc cng t hn trng tiu hc, trng i
hc cng t hn trng trung hc. Th th nhng tr tiu hc, trung hc khng c
chuyn cp phi lm g? [23].
Th tng Phm Vn ng cng c kin: Gio dc ph thng dnh cho
tui tr t tui th u n 18 tui, tui thanh nin, tui hon thnh gio dc ph

13
thng, y c s gp nhau hi ha gia ba nhn t: gio dc ph thng, tui tr v
trin vng ngh nghip. l qu trnh chun b vo i ca mi ngi [12, tr.33].
Mi ngi cn nh rng, gio dc ph thng khng ch nhm dy kin thc
khoa hc t nhin v x hi m cn nhm ci ch dy cc ngh c tm quan trng
rt thit thc hin nay nc ta [12, tr.40].
Vn GDHN nc ta tin hnh nghin cu v trin khai kh sm, t
nhng nm 70 ca th k XX. Ngh quyt ca B Chnh tr v ci cch gio dc nm
1979 khng nh HN l b phn khng kht ca qu trnh gio dc. Quyt nh
126/CP ngy 19/3/1981 ca Chnh ph V cng tc HN trong trng ph thng v
vic s dng hp l HS cc cp THSC v THPT tt nghip ra trng to hnh
lang php l cho s pht trin ca cng tc HN, nht l HN cho HS ph thng.
Trong nhng nm 1983-1996, GDHN nc ta t c mt s thnh tu quan
trng, c coi l thi k thnh vng nht. Nhng t nm 1997 tr li y cng tc
GDHN cho HS ph thng b coi nh, nh hng khng nh n s pht trin
ngun nhn lc ca t nc [28].
Ngi c cng ng gp rt ln trong s nghip GDHN ca Vit Nam giai
on ny l Phm Tt Dong. ng nghin cu v hng th ngh nghip, nhng
vn v ni dung v phng php HN cho HS, thanh nin Mt hng khc do
cc tc gi ng Danh nh, Nguyn Vit S cng cc cng s khc nghin cu l:
Nghin cu ng c chn ngh, hng th chn ngh v kh nng thch ng ngh
ca HS hc ngh, xy dng phng truyn thng HN trong trng ngh, c bit
nghin cu tm sinh l, ni dung lao ng ca mt s ngh nhm to ra ti liu HN
cho trng ph thng th hin cun Tui tr v ngh nghip tp 1 v tp 2 t
nhng nm 80 ca th k XX.
Vi b mn Sinh hc, cc tc gi nh Nguyn Quang Vinh, Trn Don
Bch, Trn B Honh trong L lun dy hc sinh hc tp 1 v tp 2 - NXB Gio
dc 1979 cng cp gio dc k thut tng hp v HN trong dy hc b mn Sinh
hc l mt trong cc nhim v ca dy hc Sinh hc.
Cng vi s bin ng v chnh tr, x hi ca th gii, c bit l s tan r
khng hong ca cc nc XHCN th cng tc HN, gio dc k thut tng hp ca

14
nc ta cng c s thay i do s chuyn dch c cu kinh t t bao cp sang kinh
t th trng, s kh khn v kinh tni dung GDHN xy dng tr thnh lc
hu nn cng tc GDHN b coi nh dn ti hu qu l mt cn i trong phn lung
o to ngnh nghTh hin s thiu ht v HN trong cng tc gio dc trng
ph thng Vit Nam. Nhn thc r vn ny rt nhiu nh nghin cu quan
tm tm hiu v thc trng v gii php cho cng tc HN: Thc trng, gii php
pht trin v nng cao hiu qu cng tc HN trong trng ph thng (2004) -
Phm Tt Dong v cng s; nng cao cht lng gio dc HN trong tnh hnh
mi - Nguyn Vn L v cng s (Tp ch Gio dc s 81/2004); Nhng im
mi trong chng trnh GDHN th im hin nay - ng Danh nh ( Tp ch Gio
dc s 132/2006); nh hng GDHN cho HS ph thng nc ta trong thi k
cng nghip ha, hin i ha - Bi Vit Ph (Tp ch Gio dc s 157/2007)
cho thy cng tc HN cn c thay i.
Nguyn Nh t nghin cu Vn phng php lun xy dng ni
dung GDHN trong trng ph thng Vit Nam xc nh li c s trit hc ca gio
dc Vit Nam ni chung, trong c GDHN.
Phm Tt Dong, ng Danh nh, Nguyn c Tr, v Nguyn Quang
Hunh cp mt lot vn bc xc hin ti ca GDHN, vn phn lung
ca HS ph thng sau trung hc, s cn thit phi c GDHN, c s tm l hc ca
GDHN, nu bt vai tr ca GDHN vi chc nng nh hng vo vic rn luyn
nng lc thc hin cho ngi lao ng. Vi hng nghin cu Nhng vn mi
t ra trc yu cu nng cao hiu qu cng tc HN hin nay, Phm Tt Dong
ngh thit lp mt h thng GDHN t bc tiu hc vi thi lng tng dn cc
nm trn. Cng hc cao th sinh hot HN cng nhiu hn ch khng ch l 9 bui
cho c nm hc nh hin nay. GS Phm Tt Dong cng ngh giao nhim v
GDHN cho cc gio vin cng ngh, i mi chng trnh GDHN, kt hp cc bui
thm quan sn xut, giao lu vi nhng nhn vt tiu biu trong hot ng ca
nn kinh t quc dn, ngh phi huy ng cha m hc sinh, cc t chc kinh t -
x hi tham gia GDHN cho HS ph thng Vit Nam [1], [5], [36].

15
Trn Anh Tun cng cp vic gn GDHN vi mc tiu dy hc, ni dung
mn hc v bi ging thng qua i ng gio vin, ng thi nh hng ngh
nghip c th thng qua nh gi kt qu dy hc v thng qua h phng php dy
hc, t chc o to [2].
Theo Nguyn c Tr, c s kinh t - x hi cng l mt nhn t quan trng
ca GDHN. o to ngh nghip phi tun th cc quy lut khch quan ca th
trng, c bit l th trng lao ng [36].
V mt s vn c th, Nguyn Ngc Anh cp ti yu cu ngun
nhn lc cho cc doanh nghip cng nghip trong thi k CNH, HH. Sau khi phn
tch c im trong v ngoi nc tc ng ti vic o to ngun nhn lc cho cc
doanh nghip cng nghip Vit Nam, tc gi a ra nhng yu cu c bn vi o
to ngun nhn lc cho cc doanh nghip cng nghip Vit Nam trong giai on
hin nay [2].
Do cc iu kin kinh t v lch s, cng tc t vn HN v hc ng ti
Vit Nam v mt s nc trong khu vc ng Nam vn cn tt hu so vi cc
nc trn th gii, c bit l cc nc pht trin nh Php, M, Anhhay mt s
quc gia tin tin trong khu vc. Mt trong nhng nguyn nhn c bn ca tnh
hnh ny l chng ta thiu mt khung chnh sch v GDHN v c bit cha c i
ng c o to v lnh vc khoa hc ny. Nhng hin nay, t vn HN v t vn
hc ng ang pht trin kh mnh trong h thng gio dc ng i ca th
gii. y c xem l mt cng c v thit ch hu hiu mang tnh chin lc
khng nhng m bo cht lng gio dc m cn to ra s ph hp gia hot ng
trong nh trng v th trng lao ng nhm tng cng chc nng x hi ca cc
c s gio dc trong bi cnh cnh tranh v hi nhp. T vn HN v hc ng
c kt hp v tr thnh nhng nhn t quan trng ca nn kinh t tri thc trong
x hi ng i v cng l yu t cn thit ca mt x hi hc tp, ca qu trnh
hc tp sut i [5].
Hng nghip l mt hot ng t vn, yu cu ngi lm c kin thc v
hiu bit su, nhng ch i ng khng tng xng nn chng my ngi "mn
m" vi cng tc hng nghip, thm ch nhng ngi trc tip lm cng tc hng

16
nghip cng khng coi l ngh. Ti cc trng THPT, gio vin hng nghip l
gio vin kim nhim, khng c o to bi bn, c s vt cht hn ch. Hng
nm, Trung tm lao ng hng nghip c B Gio dc v o to t chc lp
tp hun ti cc tnh, thnh ph khong 3 - 4 ngy. Sau , nhng hc vin ny v
tp hun li cho gio vin cc trng. Hin cng khng c hng dn c th
thanh ton chi ph cho gio vin hng nghip m ch cn c vo quy nh v nh
mc lao ng cho gio vin THPT, nhng gio vin no thiu nh mc hoc c s
gi ln lp t s c giao dy thm hng nghip. Nhiu trng hin ang rt thiu
lc lng t vn chuyn nghip. Ti cc trng ph thng, hu ht gio vin ch
nhim lm cng tc t vn nhng li khng c o to chuyn nghip. Cc trung
tm k thut tng hp hng nghip c nhim v hng nghip cho hc sinh nhng
li hot ng chp v, lc lng t vn va yu li va thiu. V vy hiu qa cng
tc GDHN cc trng THPT hin nay cha cao mc d c quan tm.
1.3. Tnh hnh gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt hc (SH 10)
trng ph thng
1.3.1. Mc ch, ni dung gio dc hng nghip trong trng ph thng
1.3.1.1. Mc ch gio dc hng nghip trong trng ph thng
Mc ch chung ca hng nghip l hnh thnh cho la tui tr nng lc t
nh hng ngh ph hp vi nhng c im nhn cch c nhn v nhng nhu cu
phn b nhn lc ca hot ng x hi. Thc hin c mc ch nu trn, hng
nghip s gp phn nng cao hiu qu lao ng x hi, iu chnh t gc s phn
lung ngun lao ng d tr trn bnh din c nc [4], [17].
Mc ch trn ca ton b h thng c chia nh thnh nhng mc tiu b
phn tng ng vi tng cp hc hin nay trong h thng gio dc ph thng v
gio dc chuyn nghip. i vi hc sinh THPT (lp 10, lp 11, lp 12), mc ch
ca hng nghip l gip cho hc sinh c c thc nh l ch th trong s la
chn ngh, c nh hng ng khi chn ngh da trn c s hiu bit khoa hc v
ngh nghip, v nhu cu th trng lao ng x hi v nng lc, s trng ca bn
thn [4], [17].
1.3.1.2. Ni dung gio dc hng nghip trong trng ph thng

17
- Cng tc hng nghip phi cung cp cho hc sinh s hiu bit v h thng ngh
nghip trong x hi, c bit i vi nhng ngh ph bin v quan trng nht ca
nn kinh t, ng thi cng phi gip cho hc sinh quen bit vi nhng ngh chnh
ca a phng (trn a bn huyn) v nhng ngh c tnh cht truyn thng. Bn
cnh h thng ngh nghip, trong cc gi hng nghip cng phi cho hc sinh hiu
bit h thng cc trng ngh (trng dy ngh, cc trng trung hc v i hc
chuyn nghip).
- Ni dung cng tc hng nghip cn bao gm c nhng yu cu m ngh nghip
i hi cn c con ngi: v tri thc, k nng, k xo, tm sinh l v iu kin
sc kho. l nhng d kin t ra trc hc sinh, gip cc em c c s khoa
hc, lng thy hin thc trong ngh ca mnh s la chn, xem xt s ph hp hay
khng ph hp vi mnh.
- Thng qua cc gi hng nghip, gip hc sinh c thi ng n i vi lao
ng x hi v ngi lao ng; thy r trch nhim ca mnh gia hng th v
cng hin, gia c nhn v tp th; nh gi ng nhng kh khn v thun li ca
t nc, ca a phng nhm to cho mnh tm l sn sng i vo mi ngh, mi
ni m t quc ku gi.
- Ni dung cng tc hng nghip phi khi dy ch hng v hng th ngh
nghip cho hc sinh. Nhng mm mng tt, nhng hc sinh c thin hng ngh r
rt cn c pht hin, duy tr v gip pht trin.
- Cng tc hng nghip khng ch dng li mc nhn thc m iu cn thit
l phi hnh thnh cho hc sinh h thng tri thc k thut, cng ngh hc ca sn
xut, bo him k thut v lao ng c vn ho. Nhng hiu bit ny l c s
hnh thnh cho hc sinh nhng k nng, k xo ban u v ngh nghip nhng
trc mt l gim nh mc cng thng trong qu trnh tip xc vi ngh
nghip sau ny.
- Ni dung cng tc hng nghip trin khai trong qu trnh lao ng sn xut s
gip cho hc sinh nm c nhng nguyn l ca t chc v qun l sn xut
XHCN, l c s gip cc em xc nh phm cht, nng lc ngh nghip ca bn
thn.

18
- Ni dung cng tc hng nghip tin hnh trong cc b mn khoa hc c bn s
to cho hc sinh c iu kin hiu c s vn dng tri thc trong cc lnh vc
ngh nghip, thy r tim nng v trin vng ca a phng, ca t nc i vi
s pht trin kinh t v vin cnh tng lai ca mt s ngnh ngh.
1.3.2. iu tra tnh hnh GDHN trng THPT
Chng ti tin hnh iu tra bng phiu iu tra x hi hc trc khi tin
hnh TN c lp C v lp TN. Kt qu thu c c th nh sau:
NI DUNG I
Vi cu hi 1: Em hy thng k t 5 - 10 ngh m i tng ngh lin
quan ti VSV?.
- i vi cc ngh c lin quan trc tip ti VSV th c 407/546 HS tr li ng
tng ng vi 74,54% nhng ti a u ch tr li c 3 - 4 ngh.
- i vi cc ngh c lin quan 1 phn ti VSV th 327/546 HS tng ng vi
59,89% tr li ng nhng ti a u ch tr li c 3 - 4 ngh.
Vi cu hi 2: Theo em kin thc sinh hc ni chung v kin thc VSV ni
ring c cn thit hay khng i vi mi con ngi v hot ng ngh nghip ca
hc trong th k XXI?.
- i Vi tt c mi ngi th c 388/546 HS tng ng vi 71,06% tr li ng.
- i Vi mt s ngi lm mt s ngh nht nh th c 387/546 HS tng ng
vi 70,87% tr li ng nhng u ch nu ra c 4 - 5 ngh.
Vi cu hi 3: Em hy nu cc ngnh ngh Vit Nam thuc cc lnh vc:
Nng, lm, ng nghip; Dc phm, y hc; Cng ngh vi sinh; Cng ngh thc
phm? (Mi lnh vc chn ti a 5 ngnh ngh).
- Lnh vc nng, lm, ng nghip: c 483/546 HS tng ng vi 88,46% tr
li c t 3 - 5 ngnh ngh.
- Lnh vc dc phm, y hc: c 495/546 HS tng ng vi 90,65% tr li
c t 3 - 5 ngnh ngh.
- Lnh vc cng ngh vi sinh: c ti 462/546 HS tng ng vi 84,61% ch tr
li c t 0 - 3 ngnh ngh v c bit l khng c HS no tr li c 5 ngnh
ngh.

19
- Lnh vc cng ngh thc phm: c 444/546 HS tng ng vi 81,31% ch
tr li c t 0 - 3 ngnh ngh v c bit l khng c HS no tr li c 5 ngnh
ngh.
Vi cu hi 4: Thi hc tp mn sinh hc ca bn thn em?. Qua iu
tra chng ti thu c kt qu bng 1.1:
Bng 1.1: Kt qu iu tra thi hc tp mn Sinh hc ca hc sinh
Mc S lng %
Thch 236 43,23
Bnh thng 293 53,66
Khng thch 17 3,11

NI DUNG II
Vi cu hi 1: Em s nh du vo nhng hng i ca em sau khi tt
nghip THPT. C 498/546 HS tng ng vi 91,20% chn hng i ch yu thi
tuyn vo i hc, cao ng; s cn li chn hng i ch yu thi tuyn vo Trung
cp ngh.
Vi cu hi 2: Ngh tng lai m em d nh la chn l g?. Cc em HS
t tr li v ngh nghip m mnh la chn trong tng lai. Tuy nhin do iu kin
v thi gian hn ch chng ti ch phn loi cu tr li mc hiu khi nim
Ngh bng cch sp xp loi ng - Sai. Trong cu tr li c phn loi qua
tiu ch Hiu ng khi nim Ngh bng cch la chn cu tr li ng l ngh
ch cha i su tm hiu nguyn vng ngh nghip c th ca HS.
Mt cu hi khc chng ti a ra ni dung II l cu hi 3: Em c
nhng chun b g cho ngh m em nh chn?. Chng ti ch xem xt cu tr li
mc c chun b cho ngh nghip tng lai hay khng. Kt qu thu c bng
1.2.
Bng 1.2: Kt qu iu tra thi nhn thc v ngh nghip, s chun b cho
ngh nghip tng lai ca HS.


20
Ni dung S lng %
Hiu ng khi nim 376 68,86
C chun b cho ngh d nh chn 345 63,18
Qua bng trn ta c th nhn thy:
- Vi cu hi 2 th vic hiu ng khi nim ngh nghip c hai nhm lp
C v TN l 68,86%, cn 31,14% s HS cha hiu ng khi nim ngh nghip. S
HS ny s gp rt nhiu kh khn khi i vo cuc sng, vo chn ngh, hc ngh v
vo th trng lao ng sau khi tt nghip THPT; dn n cc em v gia nh s
cng tr nn kh khn hn khi khng hiu bit dn ti la chn ngh khng ph
hp. Hu ht cc em hiu sai khi nim ngh u la chn ngh tng lai l thi vo
i hc, cao ng nhng khng ni r ngnh hc hoc nh; y cha phi l mt
ngh v n khng phi l mt vic lm n nh lu di c thu nhp nhm m bo
i sng c nhn v pht trin ca x hi
i vi cu hi 3, trong iu tra hai nhm lp TN v C t l s HS tr li
c s chun b cho ngh d nh chn l 63,18%. Nh vy c ti 36,82% s HS
khng h c nh chun b g cho ngh nghip khi m cc em ang cui hc k 2
ca lp 10 (bc hc THPT).
Vi cu hi 4: Theo em, cc ngun thng tin c th gip cc em tm hiu
cc ngh lin quan n sinh hc l ngun no? (nh du +), trong ngun no
m em s dng? (nh du ) vo cc gi sau:
Kin thc sinh hc ph thng khi hc mn Sinh hc.
Cc phng tin thng tin i chng nh i, bo, tp ch.
Mng Internet
Kin thc trong phn gio dc hng nghip ca nh trng.
T ngi thn, gia nh, bn b,
Chuyn gia t vn hng nghip.
Kt qu l ch c 34/546 HS tm hiu thng tin hng nghip qua kin thc
trong phn GDHN ca nh trng v chuyn gia t vn hng nghip.

21
Qua kt qu iu tra cho thy: Chng trnh GDHN trng THPT ch xy
dng v hng dn hc sinh cc bc c bn v xc nh v chn ngh. Tuy nhin
vn cn nhiu vn tn ti nh sau:
- HS phi t ch ng tm hiu ngun thng tin, v t nh gi trn nhng
quy trnh c hng dn. Tuy nhin ngun thng tin hng nghip hin ti
cha c cung cp y trn cc sch gio khoa hng nghip nn HS ch yu
tm hiu cc thng tin hng nghip trn cc phng tin thng tin i chng nh
i, bo, tp ch, mng internet, v t ngi thn trong gia nh.
- Khi p dng cc quy trnh xc nh v chn ngh, vi kh nng v trnh ,
qu trnh xc nh v chn ngh ca HS gp nhiu vng mc rt cn c t vn
h tr ca chuyn gia t vn hng nghip nhng phn ln trng THPT cc gio
vin m nhim cng tc t vn hng nghip li cha c o to chuyn mn
su trong lnh vc ny, dn n khi HS la chn ngh nghip theo quy trnh hng
nghip s khng c m bo.
Do , cng tc GDHN cn rt nhiu kh khn, bt cp, cha p ng kp
cc yu cu bc thit t ra hin nay. GDHN bc THPT ch chim 1,77% chng
trnh nn hu ht HS ph thng phi bc vo s chn la ngh ht sc kh khn.
Theo iu tra ca Vin Khoa hc gio dc, hng nm nc ta tuyn vo bc
THPT trn 400 nghn HS. Sau khi tt nghip ph thng c khong 19,7% HS vo
hc cc trng i hc, cao ng; 7,4% cc trng trung hc chuyn nghip v
ch c 4,9% i hc ngh. Nh vy, mi nm nc ta c 200 - 300 nghn HS tt
nghip THPT b sung vo lc lng lao ng x hi m cha h c hng
nghip v o to sau hng nghip.


22
Chng 2
TCH HP GIO DC HNG NGHIP TRONG DY HC VI SINH
VT (SINH HC 10) TRNG THPT
2.1. Nhng quan im ch o vic xc nh phng php gio dc hng
nghip qua dy hc Vi sinh vt (SH 10)
2.1.1. Tip cn h thng
2.1.1.1. Khi nim h thng
L thuyt h thng nghin cu i tng nh mt h ton vn, bao gm cc
thnh t c mi lin h, tc ng qua li ln nhau. Khi nim h thng c
Von Bertalanffy xc nh nh sau: H thng l mt tng th cc phn t c quan
h, c tng tc vi nhau. Hay nh ngha ca Miller H thng l tp hp cc yu
t cng vi nhng mi quan h tng tc gia chng vi nhau [4].
2.1.1.2. Tip cn h thng trong xy dng h thng hng nghip
Quan im tip cn h thng gip chng ta kh nng xem xt ton din cc
hin tng nghin cu, pht hin cc cu trc v s pht trin trong mi lin h gia
cc thnh phn cu trc ca h thng. Chnh v l , tip cn h thng khng ch
cho ta bit nhng du hiu bn ngoi m c nhng du hiu bn cht bn trong ca
hin tng cn nghin cu. Vi u th nh vy, quan im tip cn h thng
c vn dng vo vic nghin cu cc lnh vc ca khoa hc t nhin cng nh
nhng lnh vc khc nhau ca khoa hc x hi, trong c vn hng nghip.
Hng nghip xt di t cch l mt h thng gio dc x hi, mc d
mang tnh c lp tng i v mt l lun, song n c hnh thnh gianh gii
ca cc khoa hc: gio dc hc, tm l hc, x hi hc, kinh t hc, trit hc v y t
hc. Da trn quan im tip cn h thng, chng ta s nhn nhn hng nghip
trong mi quan h hu c gia n (h thng hng nghip) vi gio dc hc
(hng nghip trong qu trnh gio dc), vi tm l hc (pht hin, bi dng v
iu chnh nhu cu, hng th v nng lc ngh nghip ca thanh thiu nin), vi
kinh t hc (hiu qu kinh t ca cng tc hng nghip), x hi hc (iu chnh,
phn lung ngun lao ng d tr ca t nc), y hc (xem xt v iu chnh nng
lc thch ng ca c nhn vi nhu cu i hi v mt sinh hc ca ngh nghip) v

23
trit hc (s pht trin bin chng v nhn thc ngh ca tui tr vi cc quy lut
tn ti khch quan ca x hi) v.vVi quan im tip cn h thng, vn xy
dng l lun hng nghip v t chc cng tc hng nghip phi c xem xt
ton din t mc ch chung, mc ch ring ca mi thnh phn ti chc nng v
cu trc ca ton h thng, ni dung v hnh thc t chc cc hot ng hng
nghip. Di y, chng ta s xem xt nhng vn c bn nht c trong h thng
hng nghip.
Ni ti cng tc hng nghip l ni ti qu trnh dn dt s pht trin nhn
cch ca tng con ngi theo nhng m hnh nhn cch ngh nghip c th. Trn
th gii c hng nghn ngh, bao gm hng chc nghn chuyn mn khc nhau.
Nhng ngh khc nhau v ni dung, hnh thc, tnh cht iu kin lao ng. Nhn
cch con ngi bao gi cng l mt chnh th vi mt cu trc tm l xc nh. S
pht trin nhn cch mt cch ton din, hiu theo mt ngha no , l pht trin
cc mt khc nhau ca nhn cch. Mi nhn cch c th bao gm 4 cu trc nh l
xu hng; kinh nghim; c im ca cc qu trnh phn nh tm l; c im v
kh cht gii tnh, la tui v bnh l. S ph hp ca mt con ngi c th bao gi
cng th hin s ph hp, ng b nhng c im trong c 4 cu trc ni trn ca
nhn cch vi yu cu ca mt ngh no . Tuy nhin cn phi thy rng khng
phi bao gi cng c s ph hp gia nhng cu trc ny ca c nhn vi nhu cu
x hi. Gia chng ta c th din ra xung t tm thi v bn thn mi thnh phn
ca mi quan h lun lun c s bin i, pht trin di tc ng ca cch mng
x hi, ca gio dc cng nh s rn luyn ca bn thn. Nh vy, cng tc hng
nghip khng ch da vo s ph hp ngu nhin gia cc cu trc nhn cch v
nhu cu x hi (trong c nhu cu ngh nghip) m iu quan trng hn l phi
to ra c s ph hp ngh trn c s gio dc v dy hc, m ra cc kh nng s
dng hp l ngun lao ng ca t nc. Chnh v th cng tc hng nghip phi
c tin hnh lin tc v lu di. Tu thuc vo c trng ca tng giai on pht
trin c nhn m trong c tin trnh lu di, lin tc ny, cng tc hng nghip bao
hm trong n nhng ni dung, bin php tin hnh khc nhau nhm t ti nhng
mc xc nh. Da trn cch hiu nh vy, cn c trn nhng giai on pht

24
trin ca c nhn, ta c th cp ti mt s thnh phn ch yu to nn cu trc
ca khi nim hng nghip theo hnh 2.1 [15], [17]:

Hnh 2.1. Cc b phn hp thnh h thng hng nghip [15], [17]
Mi mt thnh phn trong cu trc c c trng ring v ni dung v phng
php thc hin trong nhng iu kin thc tin ca hot ng hng nghip tu
thuc vo mc chun b cho tui tr tip tc hc ln trong cc trng i hc i
vo hot ng trong nh trng, ti cc c s o to ngh nghip hoc trong sn
xut. Hot ng hng nghip c thc hin trong s gn b cht ch gia nh
trng, gia nh v x hi. Chc nng s phm ca hng nghip mc y
c biu hin trong vic t chc khai sng ngh (Khai sng ngh nhm cung cp
cho hc sinh nhng kin thc v ngh nghip, trn c s hnh thnh cho cc
em thi tch cc v hng th i vi cc dng hot ng lao ng ngh nghip,
to dng thc ch ng trong la chn ngh) v gio dc ngh (Gio dc ngh l
qu trnh gip cho hc sinh c hng th, ng c, la chn ngh nghip mt cch
vng vng, c c tnh yu lao ng trong ngh la chn) cho hc sinh, hnh
thnh cho cc em nhng ng c mang gi tr x hi khi la chn ngh v hng th
ngh, ph hp vi nhng c im tm sinh l c nhn. K.K.Platnv cho rng
khai sng ngh v gio dc ngh c mi lin quan cht chcn phi bit cch lng
H thng hng nghip cho tui tr
K
h
a
i

s
n
g

n
g
h

G
i
o

d
c

n
g
h

T
h
n
g

t
i
n

n
g
h

C
h
u
n

n
g
h
n

n
g
h
a

c
h
n

n
g
h

T
u
y
n

c
h
n

n
g
h

T
h
c
h

n
g

n
g
h


25
vo gi hc ca tt c cc mn hc v c bit phi lu l bt u t cc lp u
cp ph thng.
Cng tc hng nghip cho hc sinh cn c tin hnh nh mt qu trnh
lin tc, chc chn, v rng mi s hi ht s lm mt i hng th v nh vy hng
nghip s mt i tc dng ca mnh. Bi vy, nh trng vi chc nng c th ca
mnh trong s hnh thnh v pht trin nhn cch ca tui tr, cn thit phi to ra
c hnh nh trung thc v gi tr ch thc ca ngh nghip, cc em thy rng
trong x hi khng c ngh no l thp hn hay danh gi, khng c ngh no l d
dng hay gian kh [15], [17].
2.1.2. Quan im tch hp
2.1.2.1. Khi nim tch hp
Khi cp ti cu hi th no l khoa hc tch hp, chng ta thng tp
trung vo tnh t tch hp. tr li chng ti xin a ra nhn xt ca tin s
A.V. Baez nguyn ch tch t chc IUNC, cho rng cc khoa hc tr thnh tch
hp khi chng khng cn b phn chia na. Tn ti ca s vt, hin tng vn
l mt thc th ton vn. Con ngi ngh ra cch phn chia chng m rng
dn phm vi hiu bit cho mnh. Nh vy, s phn chia ch l hnh thc, khng
phi l bn cht ca s tn ti. V vy, mi tranh lun ca chng ta v mc v
cch thc tch hp ch nn coi l cch din t mun sa cha cc hu qu ca
vic phn chia khng th trnh c.
Tuy nhin, cn phn bit xu hng tch hp cc khoa hc trong tin trnh
pht trin vi xu hng tch hp cc mn hc trong qu trnh dy hc - Chng khc
nhau v c nguyn nhn v ni dung. Xu hng tch hp cc khoa hc khi nghin
cu i tng u tun theo quy lut nhn thc v ton th - b phn theo nhiu
tng bc xoy c. Ngy nay, khoa hc tip tc phn ho su song song vi tch hp
lin mn. c bit, do hnh thi khoa hc th k XX chuyn t phn tch - cu
trc ln tng hp - h thng lm xut hin cc gian ngnh, lin ngnh vi tc
pht trin ngy cng nhanh. Trong khi , dy hc phn nh s pht trin ca khoa
hc, v v thi gian hc tp trong nh trng khng th ko di nhiu nn xut hin
xu hng phi dy t cc mn hc ring r sang dy tch hp cc khoa hc.

26
Tch hp l s kt hp mt cch hu c, c h thng cc kin thc/khi
nim thuc cc mn hc khc nhau thnh mt ni dung thng nht, da trn c s
cc mi lin h v l lun v thc tin c cp trong cc mn hc [31].
Cc mc tch hp kin thc gio dc hng nghip trong ni dung
dy hc Vi sinh vt hc (Sinh hc 10) trng ph thng [31]:
Tch hp (Integration) gio dc hng nghip trong ni dung mn hc: L
s kt hp mt cch c h thng cc kin thc gio dc hng nghip v kin thc
mn hc thnh mt ni dung thng nht, gn b cht ch vi nhau, da trn c s
cc mi lin h v l lun v thc tin c cp trong bi hc. Trong mc ny,
ni dung ch yu ca bi hc hay mt phn ni dung mn hc c s trng hp vi
ni dung gio dc hng nghip.
Kt hp (Infusion) hay cn gi l lng ghp gio dc hng nghip trong ni
dung mn hc: Chng trnh mn hc c gi nguyn. Cc vn gio dc
hng nghip c la chn ri lng ghp vo chng trnh mn hc ch thch
hp sau mi bi, mi chng, hay hnh thnh mt chng ring. Trong mc ny,
mt s ni dung ca bi hc hay mt phn nht nh ca ni dung mn hc c lin
quan trc tip vi ni dung gio dc hng nghip.
Lin h (Permeation) gio dc hng nghip trong ni dung mn hc:
Chng trnh mn hc c gi nguyn. hnh thc ny, cc kin thc gio dc
hng nghip khng c nu r trong sch gio khoa, nhng da vo kin thc
bi hc ch thun li, gio vin c th b sung cc kin thc bng cch lin h
vi ni dung no ca gio dc hng nghip vo bi ging trn lp di hnh
thc cc v d khi phn tch mt cch hp l. Trong mc ny, mt s phn ni
dung ca mn hc, bi hc, cc v d, bi tp, bi lml mt dng vt liu gip
lin h mt cch hp l vi ni dung gio dc hng nghip.
2.1.2.2. Dy hc tch hp
c nhiu nh ngha khc nhau v dy hc tch hp (DHTH):
Theo UNESCO, DHTH cc khoa hc c nh ngha l mt cch trnh by
cc khi nim v nguyn l khoa hc cho php din t s thng nht c bn ca t
tng khoa hc, trnh nhn qu mnh hay qa sm s sai khc gia cc lnh vc

27
khoa hc khc nhau (Hi ngh phi hp trong chng trnh ca UNESCO, Paris
1972). nh ngha ny nhn mnh cch tip cn cc khi nim v nguyn l khoa
hc ch khng phi hp nht ni dung [18].
Cn theo Hi ngh ti Maryland 4/1973 th khi nim DHTH cc khoa hc
cn bao gm c vic DHTH cc khoa hc vi cng ngh hc [18]. nh ngha ny
nhn mnh s ph thuc ln nhau gia hiu bit khi nim v nguyn l khoa hc
vi ng dng thc tin.
Tuy c nhng cch nh ngha khc nhau nhng chng li thng nht bin
chng vi nhau t tng chnh l vic thc hin mt mc tiu kp trong dy
hc (mt l mc tiu dy hc thng thng ca mt bi hc, hai l mc tiu c
tch hp trong ni dung bi hc ).
Cc nh gio dc khng nh rng: n nay khng cn l lc bn n vn
cn hay khng, m chc chn l cn phi dy hc tch hp. y cng l kin
kt lun ca Hi ng lin quc gia v ging dy khoa hc, vi s bo tr ca
UNESCO t chc ti Varna (Bungri) Hi ngh tch hp vic ging dy cc khoa
hc thng 9/1968 [18], [26].
2.1.2.3. Quan im v s tch hp cc mn hc
Theo DHainaut (1977, xut bn ln th 5, 1988), c th chp nhn bn quan
im tch hp khc nhau i vi cc mn hc [29].
* Quan im trong ni b mn hc, trong chng ta u tin cc ni dung
ca mn hc. Quan im ny nhm duy tr cc mn hc ring r.
* Quan im a mn, trong chng ta ngh nhng tnh hung, nhng
ti c th c nghin cu theo nhng quan im khc nhau. V d, gio dc
hng nghip c th c thc hin thng qua nhiu mn hc khc nhau (Sinh hc,
Gio dc cng dn, Vn hc, Ton hc, a l, Vt l, Ho hc, cc mn cng ngh
v lao ng, v.vTheo quan im ny, nhng mn hc tip tc c tip cn mt
cch ring r v ch gp nhau mt s thi im trong qu trnh nghin cu cc
ti. Nh vy, cc mn hc khng thc s c tch hp.
* Quan im lin mn, trong chng ta xut nhng tnh hung ch c
th c tip cn mt cch hp l qua s soi sng ca nhiu mn hc. V d, cu hi

28
Ti sao nhng con voi c bo v ? ch c th gii thch di nh sng ca nhu
mn hc: a l, lch s, ton hc, sinh hc, y chng ta nhn mnh n s
lin kt cc mn hc, lm cho chng tch hp vi nhau gii quyt mt tnh hung
cho trc: cc qu trnh hc tp s khng c cp mt cch ri rc m phi lin
kt vi nhau xung quanh nhngvn phi gii quyt.
* Quan im xuyn mn, trong chng ta ch yu pht trin nhng k
nng m hc sinh c th s dng trong tt c cc mn hc, trong tt c cc tnh
hung. l nhng k nng xuyn mn. C th lnh hi nhng k nng ny trong
tng mn hc hoc qua nhng hot ng chung ca nhiu mn hc.
Hu ht cc nc trong khu vc ng Nam thc hin quan im tch
hp nhng mc nht nh. Trong nhng nm 70 v 80 ca th k 20, UNESCO
c nhng hi tho vi cc bo co v vic thc hin quan im tch hp ca nhng
nc ti d. Trong nhng chng trnh mi nht ca mt s nc, quan im tch
hp c ghi r trong chng trnh nh Php, Hoa K, v.vTheo thng k ca
UNESCO, t nm 1960 n nm 1974 c 208 chng trnh mn khoa hc th hin
quan im tch hp nhng mc khc nhau t lin mn, kt hp n tch hp
hon ton theo nhng ch (trong s 392 chng trnh c iu tra). T nm
1960, c nhiu hi ngh quc t bn v vic pht trin chng trnh theo hng
tch hp. Nm 1981, mt t chc quc t c thnh lp cung cp cc thng tin
v cc chng trnh mn tch hp (mn Khoa hc) nhm thc y vic p dng quan
im tch hp trong vic thit k chng trnh cc mn khoa hc trn th gii.
Vit Nam, vic xy dng chng trnh v sch theo quan im tch hp
vn cn l vn cha c nghin cu mt cch y . THSC v THP tch
hp mn hc cn ang c nghin cu th nghim trong phm vi hp, m cha
c trin khai i tr. Vn kt hp cc ni dung gio dc ca mt s mn theo
mt s nguyn tc nht nh to thnh mn hc tch hp cho cp THCS ca Vit
Nam cng c thc hin trong khun kh ti nghin cu khoa hc cp B
(B91-37 v i mi mc tiu, ni dung v phng php dy hc trng THCS).
Xu hng tch hp khng ch nhm rt gn thi lng trnh by tri thc ca
nhiu mn hc, m quan trng hn l tp dt cho hc sinh cch vn dng tng hp

29
cc tri thc vo thc tin, v gii quyt mt vn thc tin thng phi huy
ng tri thc ca nhiu mn hc - Dy tng mn hc ring s em li nhng tri
thc hn lm c h thng, nhng kh vn dng vo thc tin.
Hin nay, vn cn hay khng cn tch hp cc mn hc khc nhau khng
t ra na. Cu tr li l khng nh: Cn phi tch hp cc mn hc. Nhng nhu
cu ca x hi i hi chng ta phi hng ti quan im lin mn v xuyn mn.
Quan im lin mn, trong chng ta phi hp s ng gp ca nhiu mn hc
nghin cu v gii quyt mt tnh hung. Quan im xuyn mn, trong chng ta
tm cch pht trin hc sinh nhng k nng xuyn mn, ngha l nhng k nng c
th p dng rng ri mi ni.
2.1.2.4. Nhng kh khn v thun li khi thc hin cc dng tch hp
Nhng kh khn
Cc cch tch hp nu trn c nhng kh khn chung trong qu trnh thc
hin nht l cc trng ph thng, mc d n c ra t nhng nm 60,
nhng n nay vn cha tr thnh ph bin. Nhng kh khn ch yu ca vic dy
khoa hc tch hp l:
* Cn ng thi suy ngh y v chng trnh, v cch nh gi kt qu hc tp
ca hc sinh v v sch gio khoa.
* Gio vin cha xc nh c ni dung gio dc hng nghip tch hp trong
kin thc Vi sinh vt.
* Gio vin vn c o to dy tng mn hc ring r, nn h cha c phng
php khai thc nhng ni dung phc v mc ch gio dc hng nghip qua
mn hc, v vy cn phi tc ng vo vic o to gio vin.
* Cc dng tch hp i lp vi mt tp qun nh trng truyn thng ca ta
khng ch v phng din tnh b mn m c v phng din tp qun ca gio
pht nhng hot ng tch hp (Gerard v Roegiers, 1993).
Nhng thun li
* Khi nhng mn hc gn nhau v mc tiu, hoc nhng mn hc c nhng mc
tiu b sung cho nhau.
* Khi i tng v phng php nghin cu ging hoc gn nhau.

30
* Khi ni dung cc mn hc c xy dng trn c s nhng l thuyt v quy lut
chung.
*Khi ni dung kin thc mn hc ny lm c s hiu ni dung mn hc kia v
ngc li.
Vic tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt hi nhng
thun li ny. Khai thc nhng thun li l mt hng quan trng thnh cng
trong vic thc hin mt ni dung t hai mc tiu.
2.2. Cc hnh thc hng nghip trng ph thng [4]
2.2.1. Hnh thc th nht: Hng nghip qua hot ng dy hc cc mn khoa
hc c bn
Cc mn khoa hc c bn nh Ton, Vt l, Ho hc, Sinh hc,c chc
nng cung cp mt h thng nhng khi nim lm nn tng cho s hnh thnh t
duy l lun, th gii quan khoa hc, nhn sinh quan cch mng cng nh to ra
hc sinh nhng k nng thc hnh, ng dng nhng tri thc vo cuc sng sinh
ng hng ngy. Gio dc k thut tng hp, gio dc lao ng v gio dc hng
nghip qua cc mn hc l nhng nguyn tc t ra cho mi thy gio. iu ny c
ngha l, nhng kin thc mi, nhng thng tin mi m bi hc mang li cho hc
sinh u phi c tc dng gio dc cc mt trn.
Tc ng hng nghip ca cc mn khoa hc c bn th hin ch: t
nhng tri thc chung hc sinh cn hiu c nhng con ng dn ti ngh nghip,
thi cn thit i vi ngh nghip tng lai, nhng yu cu ca ngh nghip
ang t ra trc nhng ngi lao ngv.vV vy, khi ln lp ging bi, thy
gio cn phi suy tnh k nhng tc ng cn thit v phng din gio dc k thut
tng hp, lao ng v hng nghip. lm c vic ny, thy gio cn lm ch
c kin thc trn c s c c qu trnh tch lu hc vn rng ri cng vi vic
xy dng cho bn thn nhng quan im gio dc ng n v s nhn thc y
v mc tiu o to.
Hnh thnh dn s nh hng ngh nghip qua cc bi ging c th.
Mi mn hc c th u c kh nng nh hng ngh nghip cho hc sinh. Mn
Sinh hc rt li th trong vic ch ra cho hc sinh nhng trin vng pht trin nng,

31
lm, ng nghip, vin cnh ca k thut hin i, ca cng ngh sinh hcc p
dng trong nhng ngh thuc lnh vc ny. Qua cc mn hc, tr em c nhng hiu
bit nht nh v hng pht trin kinh t ca t nc, t chng nh hng vo
nhng ngh ph hp vi hng pht trin .
Gip cho hc sinh c biu tng tng i r rng v h thng ngh
ang cn pht trin. Hc sinh thng phm sai lm trong vic chn ngh do thiu
biu tng r rng v lnh vc lao ng sn xut m mnh yu thch. Trong qu trnh
dy tng mn hc c th, thy gio l ngi ch ra mi quan h gia s tch lu tri
thc khoa hc c bn vi vic chun b i vo ngh nghip tng lai. Qua , hc
sinh s c c quan nim ng v ngh, tc l c c biu tng v cng vic sn
xut m cc em ang hng vo. lm c vic ny, vic chun b bi v ca
thy gio cn tht chu o v vt ra khi khun kh ca sch gio khoa. Chng hn,
khi dy mt kin thc trong phn Vi sinh vt hc (SH 10) nh khi nim, qu trnh
(tng hp, phn gii), ng dng,th ngoi vic cung cp nhng kin thc c bn
trong sch gio khoa, thy gio nn gii thiu thm trong cc ngnh sn xut; khi
nim, qu trnh, ng dng c vn dng, s dng nh th no. Cng nh vy,
vic trnh by nhng nh lut, nhng nguyn l trong vt l hc cn c gn cht
vi s ng dng chng trong sn xut. Lm nh th, ngay t u chng ta gip
hc sinh hiu c ni dung chun b kin thc cho ngh nghip tng lai, lm cho
cc em c c hnh nh v ngh nghip ngay trong tng mn hc.
Xy dng cho hc sinh phng php lm vic v tc phong cng tc ph
hp vi ngh nh chn. Trong qu trnh dy nhng mn khoa hc c bn, vic
hnh thnh nhng k nng, k xo tng ng vi kin thc c cung cp l mt yu
cu bt buc. Cng vic c tnh cht hng nghip kh r nt. Gi thc hnh
thng c tc dng ch yu trong vic hnh thnh nhng k nng, k xo nh th.
Chng hn, sau gi hc thc hnh: ln men tilic v lactic; cc em qua va c
c th ho v cng c kin thc hc, va lm quen vi cng vic c th, va
c rn luyn v cch lm, cch ngh, cch gii quyt nhng vn c th. Nhng
cng vic trong phng th nghim, trong xng trng, trong vn trng u l
nhng c hi hc sinh c lm quen vi phng php lm vic, rn luyn tc

32
phong, u l iu kin cc em th sc c th vi mt hnh thc lao ng sn
xut trong x hi.
Pht hin nng khiu, ti nng ca hc sinh qua cc gi hc, t tin
hnh cng tc t vn ngh nghip cho hc sinh. Cc thy gio dy b mn bao
gi cng c nhng nhn xt c th v nng lc hc ca tng hc sinh, v hn na
c th rt ra nhng kt lun v s trng, s on ca nhng em hc gii, hc kh
mn mnh dy. Chc chn rng, sau mt vi nm dy hc, thy gio ngoi ng nhn
thy trong s hc sinh ca mnh em no gii hn c, em no dch xui tt, em no
dch ngc nhanh v tri chy, em no nn dng ngoi ng nh mt cng c ch
yu trong ngh tng lai, cn em no nn coi ngoi ng nh mt phng tin
lm tt ngh khc. Trn c s , thy gio c t liu khuyn em th nht
chn ngh phin dch, em th hai theo ui ngh ca bn thn thy, em th ba i
vo lnh vc nghin cu ngoi ng v em th t tham gia vo cng tc dch thut,
thng tin v.v
Gio dc thc lao ng x hi ch ngha i vi ngh nghip tng lai,
tng bc hnh thnh hc sinh s sn sng tm l i vo lao ng sn xut.
Nu nh mc ch ch yu ca hng nghip l hnh thnh hc sinh tm th lao
ng ph hp vi s phn cng lao ng x hi th mi qu trnh, mi hot ng
gio dc u phi phc v mc ch y. V vy, mi mn hc u c trch nhim
gp phn chun b cho tr c thc r rng i vo lao ng, i vo cuc sng. V
phng din ny, mi kin thc trong bi hc u phi gn vi thc t sn xut v
u tranh, u cn c trnh by trc hc sinh sao cho qua lm ni r ln c
nhng im sau y:
- Nhng tri thc y cn g cho hot ng ngh nghip tng lai.
- Trch nhim ca mi cng dn trong vic s dng nhng kin thc y phc
v t nc.
- Vin cnh v ngh nghip trn c s hon thin nhng hiu bit ca mi
ngi v.v
t c hiu qu trong cng tc hng nghip thng qua dy hc
cc mn khoa hc c bn th cn thc hin mt s yu cu sau y:

33
1. Cn cng quyt chng li cch dy hc chay, tch ri l lun vi thc tin,
tch ri hc vi hnh.
2. Thy gio phi t hc hi, nht l phi nng cao hn na hc vn ca mnh, ng
thi li phi tm hiu ni dung, tnh cht, c im, iu kin ca nhiu ngh trong
x hi. Thy gio khng lm c iu ny s khng bao gi gn c bi ging
ca mnh vi thc t lao ng ca nhiu ngh v khng bao gi pht huy c tnh
hng nghip ca mi bi ging.
3. Nh trng cn m rng hot ng ca cc t, cc nhm ngoi kho nhm h tr
thm cho vic hc b mn trong gi chnh kho. Mt khc, cn xy dng cc gio
trnh t chn li cun hc sinh c hng th hc tp khc nhau i su vo tng
lnh vc khoa hc - c ngha i vi s phn lung hc sinh vo nhng lnh vc
sn xut x hi.
4. Thng qua vic ging dy cc mn hc, cn pht huy mnh m cc loi t duy
theo th mnh ca tng mn.
2.2.2. Hnh thc th hai: Hng nghip thng qua hot ng dy hc k thut
ph thng v lao ng sn xut
Lao ng sn xut l hot ng c bn x hi loi ngi tn ti, pht trin,
hon thin nhn cch. cng l phng tin gio dc quan trng gp phn o to
th h tr thnh lp ngi lao ng mi p ng yu cu phn cng lao ng, t chc
li sn xut, bo v T quc trn phm vi c nc cng nh tng a phng.
Hot ng dy hc k thut ph thng v lao ng sn xut p ng tch cc
4 nhim v hng nghip nu trong quyt nh 126/CP:
- Gio dc thi lao ng ng n.
- T chc cho hc sinh thc tp, lm quen vi mt s ngh.
- Tm hiu nng khiu, khuynh hng ngh nghip ca tng hc sinh
khuyn khch, hng dn, bi dng kh nng ngh nghip thch hp nht.
- ng vin, hng dn hc sinh i vo nhng ngh, nhng ni ang cn lao
ng tr tui c vn ho.
tin hnh hng nghip qua hot ng dy hc k thut ph thng,
khi tin hnh cn lu nhng im chnh sau y:

34
1. Nghin cu k nm vng, thc hin nghim tc chng trnh lao ng - hng
nghip trong c phn chng trnh 3 phn mn k thut: chng trnh k thut
ph thng, chng trnh lao ng sn xut v hot ng gio dc hng nghip.
2. Trong qu trnh son bi, ln lp kim tra, trit khai thc nhng kin thc k
thut ph thng c lin quan n c im cc ngnh ngh, qua gii thiu cho
hc sinh bit cc trng lp o to, nhu cu lao ng ca cc ngnh ngh c lin
quan n tri thc v k nng ca cc phn mn k thut ph thng.
3. Bo m thc hnh, rn luyn k nng lao ng tng ng vi kin thc k thut
ph thng. Thc hnh k thut l iu kin hng u hnh thnh nng lc k
thut, c s ca nng lc ngh nghip.
4. Ch trng pht hin, bi dng nng khiu k thut cho hc sinh. Trn c s
hng cc hc sinh gii i vo cc ngnh khoa hc k thut mi nhn nhm gp
phn y mnh sn xut.
Khi tin hnh hng nghip qua hot ng lao ng sn xut cn ch
nhng im sau y:
1. Trc ht phi nm vng tnh cht, mc ch lao ng sn xut theo tinh thn
gio dc k thut tng hp, hng nghip, dy ngh ph thng. T xc nh r
ni dung, phng php lao ng sn xut ng n ca nh trng.
2. Thc hin lun v chuyn trong lao ng sn xut theo nhm ngh rn
luyn k nng, k xo cho hc sinh.
- Hnh thc lao ng sn xut lun phin theo chng trnh k thut ph
thng, lm trong dy chuyn sn xut l hc sinh nm c nguyn l chung ca
cc quy trnh sn xut, ng thi cng l iu kin cc em th sc, qua xc
nh r kh nng ca mnh i su vo chuyn.
- Hnh thc lao ng sn xut chuyn l hnh thc hc sinh lao ng sn xut
theo mt ngh, trn mt sn phm nht nh rn luyn k nng ngh ph thng
theo nguyn vng ca hc sinh v kh nng t chc ca nh trng.
3. Kho kt hp cc hnh thc lao ng sn xut trng, ti c s sn xut.
trung tm k thut tng hp hng nghip hoc gia nh, sao cho cc hnh thc lao
ng sn xut c tnh h thng, lin tc, k tha ln nhau v va sc hc sinh.

35
4. To iu kin hc sinh thc s c tham gia vo qu trnh t chc lao ng
sn xut, phn phi, s dng sn phm lao ng v nh gi kt qu hc tp hot
ng sn xut ca mnh.
2.2.3. Hnh thc th ba: Hng nghip qua dy hc b mn hng nghip
T nm 1982, B Gio dc ban hnh chng trnh hng nghip i vi
cc lp cui cp THCS v cc trng THPT. Nm hc 2003 - 2004, cc trng
THPT bt u thc hin chng trnh th im THPT v hot ng gio dc hng
nghip i vi cc lp 10 - 11 - 12.
Hot ng gio dc hng nghip l hnh thc hot ng hng nghip qua
vic gii thiu cho hc sinh bit cc ngnh ngh ang cn pht trin v nhng ni
hc sinh c th n hc ngh hoc lm vic sau khi ra trng. u th ca hnh
thc th ba l h thng ho vic gii thiu cc ngnh ngh ang cn pht trin ca
c nc v a phng, n lin kt c nhng tri thc v ngh nghip gii thiu
l t, tng b phn qua hnh thc th nht nhm gp phn hnh thnh nng lc chn
ngh v nh hng ngh nghip l nhng thuc tnh tm l rt cn thit ca hc
sinh trc khi bc vo i sng x hi.
So vi tc ng hng nghip ca gia nh v x hi, hot ng gio dc
hng nghip th hin r vai tr ch o ca nh trng i vi vic nh hng
ngh nghip ca thanh nin.
Trong hon cnh hin nay nc ta, hot ng gio dc hng nghip li
cng cn thit bi l nhiu hc sinh sp n ngy ra trng vn cha nh hng r
mnh nn i vo ngnh ngh g do thiu thng tin v ngh v th trng lao ng.
Hot ng gio dc hng nghip c t chc tt s gp phn tch cc vo vic
khc phc nhng tn ti thiu st nu trn, to cho hc sinh tm l sn sng i vo
lao ng sn xut, i ti nhng ni x hi ang cn nhiu lao ng tr tui c vn
ho.
Phn b chng trnh v ni dung hot ng gio dc hng nghip lp 10:
Chng trnh hot ng gio dc hng nghip 10 gm 27 tit vi 9 bi. Mi bi
c tin hnh trong 3 tit lin nhau (trong 1 bui). Do vy, ton b chng trnh
c dy trong 9 bui v ri u 9 thng hc, gm 3 ni dung chnh:

36
- Nhng vn chung m hc sinh phi nm chc lm c s cho vic chn ngh
sau ny (bi s 1, 2, 4, 9).
- Nhng hiu bit cn thit v mt s lnh vc lao ng ngh nghip c th (bi s
3, 5, 6, 8).
- Tip xc trc tip vi con ngi v hot ng lao ng ngh nghip ca h c
n tng r nt hn v ngh nghip tng lai, ng thi c thi tn trng, yu
qu lao ng sn xut (bi s 7).
Bng 2.1:Phn b chng trnh hot ng gio dc hng nghip i vi
hc sinh lp 10.
Bi Tn bi S tit
ging dy
1 Em thch ngh g 3
2 Nng lc bn thn v truyn thng gia nh 3
3 Ngh dy hc 3
4 Vn gii trong chn ngh 3
5 Tm hiu mt s ngh thuc lnh vc nng, lm, ng nghip 3
6 Tm hiu mt s ngh trong lnh vc y v dc 3
7 Tham quan mt s c s sn xut CN hoc nng nghip 3
8 Tm hiu mt s ngh thuc ngnh xy dng 3
9 Ngh tng lai ca ti 3

2.2.4. Hnh thc th t: Hng nghip qua hot ng ngoi kho trong v
ngoi nh trng
Nu coi hnh thc th nht, th hai v th ba l nhng hnh thc hot ng
ni kho th ton b hot ng cn li ngoi gi ln lp vi mc ch hng nghip
l thuc v ni dung hot ng ca hnh thc hng nghip th t - hng nghip
qua hot ng ngoi kho. l vic hng dn hc sinh t m rng hiu bit
v ngh nghip, t th sc mnh qua nhng hot ng phong ph a dng ca cc t
ngoi kho v cc hnh thc c thm sch bo, xem phim, nghe i, tham gia cc
hot ng do on i, hi cha m hc sinh t chc trong v ngoi nh trng.

37
Nhng hnh thc hot ng ngoi kho va nu c tc dng m rng khng
gian v thi gian hot ng hng nghip, n khc phc nhng hn ch ca hot
ng ni kho, gip hc sinh m rng thng tin ngh nghip, nhu cu lao ng v
iu chnh ng c chn ngh mt cch sinh ng, to iu kin cc em t bc
l v th nghim ti nng, hng th ca mnh, sau t gic iu chnh nguyn
vng, chn ngh cho ph hp vi yu cu ca x hi.
Mt s cch thc tin hnh hng nghip qua hot ng ngoi kho trong
v ngoi nh trng:
1. T chc cho hc sinh c sch bo, nghe i, xem phim tn dng cc phng
tin thng tin i chng, vn ho ngh thut phc v gio dc hng nghip, ng
thi ch trng xy dng cc t ngoi kho.
2. T chc, ng vin hc sinh tch cc tham gia cc hot ng hng nghip cho
cc on th (on, i), cc c s sn xut v c s gio dc ngoi nh trng
(nh vn ho thanh thiu nhi) t chc.
3. Pht huy vai tr ch o ca nh trng i vi tc ng hng nghip ca gia
nh. Gia nh l mt b phn quan trng ca c ch hng nghip: Chnh quyn -
nh trng - c s sn xut, cc on th x hi - gia nh. Gia nh l trng hc
u tin lm ngi, l ni cung cp cho x hi cc thnh vin c thc. n
lc t vn nh hng ngh nghip cho con ci ngay t trong gia nh.
gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt hc, chng ti vn
dng ch yu l hnh thc th nht (Hng nghip qua hot ng dy hc cc
mn khoa hc c bn, trong c mn Sinh hc) - hnh thnh dn s nh hng
ngh nghip qua cc bi ging c th trn lp. HN qua cc mn hc l quan trng,
v l nhng tri thc v ngnh, ngh khc nhau trong x hi cha ng trong ni
dung cc mn hc; trit khai thc nhng tri thc trong ging dy lm cho HS
hiu c nhng ng dng ca cc tri thc khoa hc trong cuc sng sn xut. V
vy, HN qua cc mn hc chng nhng khng gy tr ngi cho qu trnh truyn th
tri thc m lm cho cc ni dung mn hc tr nn thc tin hn, gp phn nng cao
cht lng ging dy. Nh , qua ging dy HS c nhng hiu bit ti thiu v cc
ngnh, ngh, thnh tu lao ng ca nhn dn, s pht trin v trin vng ca cc

38
ngnh ch yu, ngh c bn ca t nc. Qua mn hc, c bit l mn Cng
ngh, Sinh hc, Ha hc, Vt l, gii thiu cho HS nhng ngnh ngh c lin
quan trc tip n mn hc; c tc dng kch thch HS hng say hc tp, nh
hng th h tr vo nhng lnh vc sn xut m Nh nc v a phng ang cn
pht trin. Tuy nhin, HN qua cc mn hc khng th tin hnh mt cch h thng
m ch kt hp trong nhng chng, bi c lin quan trc tip ti cc ngnh, ngh
v vic gii thiu ngh trong bi cng khng th ko di lm mt tnh h thng v
gim ni dung ca mn hc. Do vy, trong phm vi bc THPT cng tc HN phi
c thc hin ng b c 4 hnh thc nu trn gip HS bit la chn hng hc
tp v ngh nghip mai sau mt cch c thc [37].
Kin thc VSV l mt loi kin thc kh trong chng trnh SGK Sinh hc
10 v VSV c xem l cu ni trung gian gia cp t bo v cp c th,
nhng n li lin quan ti rt nhiu ngnh ngh trong cc lnh vc cng ngh sinh
hc, nng nghip, y hc, dc hc, mi trng v cng ngh thc phm,
v.vTrong gio vin dy hc Sinh hc 10 cn tm hiu v nm chc kin thc
cng ngh sinh hc (Cng ngh sinh hc l mt lnh vc khoa hc cng ngh rng
ln, bao gm: Cng ngh vi sinh, cng ngh t bo, cng ngh gen.), c bit l
kin thc v cng ngh vi sinh cung cp cho hc sinh nhng hiu bit c bn v
nhng kha cnh ng dng mi m v khoa hc cng ngh ca con ngi sng
trong th k 21, t hc sinh thy c cc ngnh ngh c lin quan n cng
ngh vi sinh.
Cng ngh vi sinh l ngnh cng ngh nhm khai thc tt nht kh nng k
diu ca c th VSV. Thc cht c th coi VSV l cc nh my cc k nh v cc k
tinh vi. Cng ngh vi sinh ang tn ti hai dng l cng ngh vi sinh truyn thng
v cng ngh vi sinh hin i. Trong thc t cng kh phn bit rch ri u l cng
ngh vi sinh truyn thng, u l cng ngh vi sinh hin i, v hai loi cng ngh
vi sinh ny trong nhiu dy chuyn sn xut lng vo nhau, kt hp b sung cho
nhau. Cng ngh vi sinh c ng dng mt cch rng ri v c hiu qu trn nhiu
lnh vc sn xut v i sng, c th l [13], [33], [34]:

39
- Trong lnh vc y t, bo v sc kho con ngi: to ra vaccine th h mi; sn
xut insulin, interferon, kch t sinh trng HGH (Human growth hormone), cht
khng sinh.
- Trong lnh vc sn xut nng nghip: ci to ging cy trng, to ch phm thuc
tr su c ngun gc VSV, phn bn cho cy trng, ch phm VSV hu hiu EM
(Effective Microorganisms).
- Trong cng ngh thc phm: sn xut ru, sn xut bia, sn xut cc ch phm t
sa
- Tham gia gii quyt vn nng lng phc v con ngi, bo v mi trng, to
cn bng sinh thi.
Nh vy, gio vin Sinh hc cn thc hin cc bin php sau tch hp
GDHN trong dy hc VSV c hiu qu:
1. Cung cp cho hc sinh nhng hiu bit, ngha ca cc kin thc VSV
hc lin quan ti cc ngh nghip trong thc t (nh khoa hc - cng ngh gia,
thng gia, k s mi trng, nhn vin bo v thc vt, chuyn gia ho cht, k
thut vin x l cht thi, k thut vin v mi trng v an ton sc kho cng
ng, thanh tra nng nghip - bo nng, ngnh cng nghip ln men, cng ngh
thc phm v dc phm, v.v), qua gio dc lng yu lao ng v con ngi
lao ng. Khi gii thiu mt ngh c th no gio vin cn lu cung cp cho
hc sinh y cc thng tin sau y v ngh : Tn ngh, c im hot ng
ca ngh (bao gm: i tng lao ng, ni dung lao ng, cng c lao ng, iu
kin lao ng), cc yu cu ca ngh i vi ngi lao ng, nhng chng ch nh
y hc, ni o to ngh v trin vng pht trin ca ngh.
2. T vn ngh (thc cht l cn c vo nhng bin php chuyn mn cho
hc sinh nhng li khuyn v chn ngh st hp v c c s khoa hc, gip h chn
c cho mnh mt ngh yu thch, thc s ph hp vi mnh, cng hin ti
nng v tr tu ca mnh, c c tin b ngh nghip v tr vng trong cuc
i)
3. Hng dn t chc ngoi kho tham quan theo k hoch ging dy p
ng yu cu nhim v b mn, trong c GDHN.

40
4. Phi kt hp vi gio vin ch nhim, gio vin b mn HN cung cp t
liu sinh hc c lin quan ti cc ngh trong x hi gp phn xy dng tt phng
HN cho nh trng. Trong , trch nhim ca tng loi GV c th hin s
hnh 2.2 :

Hnh 2.2. Nhim v tng qut ca GV ph thng trong cng tc HN [1]
Trong ging dy chuyn nghip, vic a nh hng tch hp vo s d
dng hn v v nguyn tc tt c cc mn hc u phi ng gp vo vic gii quyt
nhng tnh hung ngh nghip nht nh. Khi d dng s dng nhng nng lc
ngh nghip lm im lin kt cc mn hc cn tch hp hoc lm im xut
pht nhng hot ng tch hp (Gerard v Roegiers, 1993) [29].
2.3. Tch hp gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt hc
2.3.1. Mc ch gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt hc trng
THPT
Gip hc sinh hiu khi qut v hng nghip, tip xc cc dng thng tin
ngh nghip. C th l sau khi kt thc mn hc, hc sinh c th:
1. Phn tch c khi nim hng nghip v gip hc sinh THPT hnh thnh c
nhng c s xc ng v kin thc, v k nng v c bit l s trng thnh ng
Gio vin ch nhim Gio vin b mn Gio vin HN
Cho HS lm quen vi
th gii ngh nghip
theo chng trnh HN
tng qut
Cho HS lm quen vi th
gii ngh nghip theo ngnh
c lin quan vi mn hc
Cho HS lm quen
vi cc ngh c bn ti
cc c s sn
xut kinh doanh
Minh ha nhng nguyn tc chung trn c s nhng ngh c th
Lin h vi i din cc DN v cc trng chuyn nghip cho HS tham quan
Nghin cu nhn cch HS v tin hnh t vn ngh cho HS

41
k trong nhn thc i vi ngha cuc sng, v tr ca bn thn, c c th thch
trong lao ng ngh nghip, gp phn vo i sng gia nh to ra nhng tin
cho qu trnh thch ng ngh nghip sau ny.
2. To ra nhng iu kin hin thc a cc em vo hot ng trong th gii
ngh nghip, to ra s thch ng mc nht nh vi ngh hoc lnh vc lao
ng m h a thch.
3. Nu v phn tch c cc yu t nh hng n gio dc hng nghip ca hc
sinh. T mi hc sinh lun phi t ra v tr li nhng cu hi:
- Ti thch lm ngh g? (tc l ti hng th vi ngh no?)
- Ti lm c ngh g? (tc l ti c nng lc lm c ngh no?)
- Ti cn lm ngh g? (tc l ngh no ang c trin vng ti c th
chn).
Tr li c 3 cu hi ny th vic chn ngh c coi l c c s l gii
mt cch khoa hc. T hc sinh xc nh c min chn ngh ti u qua s
hnh 2.3 [6], [7]:

Hnh 2.3. iu kin chn ngh ti u
T s trn chng ta c nhn xt sau y:
- Giao din gia vng trn A vi vng trn B ni ln nhng ngh m em HS va
yu thch va c nng lc tham gia.
- Giao din gia vng trn A vi vng trn C gm nhng tay ngh m em HS yu
thch, ng thi cng l nhng ngh m x hi cn pht trin.

42
- Giao din gia vng trn B vi vng trn C gm nhng ngh ang cn pht trin
m li ph hp vi nng lc ca em .
- Giao din gia 3 vng trn A, B, C l nhng ngh ph hp nht vi em HS . Ta
gi giao din l min chn ngh ti u.
2.3.2. Ni dung gio dc hng nghip qua dy hc Vi sinh vt trng THPT
Ni dung Vi sinh vt hc chng trnh sinh hc 10 gm 3 chng trong
c cc nhm kin thc: khi nim, cu to v hnh thi, qu trnh (phn gii, tng
hp), cc yu t nh hng, ng dng v thc hnh c quan h cht ch vi nhau.
Da vo mi quan h trn ta c th xc nh ni dung gio dc hng nghip
xut pht t chnh ni dung Vi sinh vt i vi mt s ngh: k s mi trng, nhn
vin bo v thc vt, chuyn gia ho cht, k thut vin x l cht thi, k thut vin
v mi trng v an ton sc kho cng ng, thanh tra nng nghip - bo nng,
ngnh cng nghip ln men, cng ngh thc phm v dc phmMc d nhng
ngh ny c thu nhp thp hn cc ngh trong lnh vc cng ngh thng tin hay
phn tch chng khonnhng li v cng quan trng vi cuc sng con ngi.
Bng 2.2: Tim nng tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt hc (SH 10):
STT Bi Tn bi Ni dung GDHN

1

22

Dinh dng, chuyn
ho vt cht v nng
lng VSV.
- Gii thiu vai tr v tc hi ca VSV.
- Gii thiu cc ngnh ngh lin quan n
QT ln men: tilic, lactic, butyric,
propionic; h hp hiu kh v k kh.
- Gii thiu tnh hnh pht trin kinh t a
phng c lin quan n cc ngnh ngh trn.

2

23

Qu trnh tng hp v
phn gii cc cht
VSV.
- Gii thiu tm tt s v QT tng hp cc
axit amin, axit Nuclic, protin, lipit VSV.
QT tng hp VSV.
- Nu ng dng ca QT phn gii v gii
thiu cc ngnh ngh lin quan n n.

43
- Gii thiu mt s ti liu tham kho v
a ch mng internet tm hiu thm v
cc ngnh ngh trn.
- S lc tnh hnh pht trin kinh t v
cc ngh c lin quan trn ti a phng
v ca tnh.

3

24

Thc hnh: Ln men
tilic v lactic
- Gii thiu cc k nng c bn ca QT
ln men tilic, lactic (lm sa chua, mui
chua rau qu), t HS thc hnh nm
c cc k nng .
- Gii thiu thm cc ngnh ngh lin
quan n QT ln men lactic v tilic.
- Yu cu HS v thc hnh nh thng
xuyn nng cao cht lng sn phm
m bn thn lm ra.

4

25

Sinh trng ca VSV.
- Kin thc ny ph hp vi cc nh
nghin cu, nh khoa hc tin hnh th
nghim.
- Gii thiu mt s nh khoa hc ni ting
trong nghin cu lnh vc VSV.

5

26

Sinh sn ca VSV.
- Gii thiu vai tr v tc hi v sinh sn
ca VSV, t bit c nhng u th
ca VSV c s dng trong nghin cu
khoa hc v nhng bin php hn ch s
sinh sn ca VSV c hi.
- Gii thiu cc ngnh ngh lin quan ti
sinh sn ca VSV.
- Gii thiu a phng ng dng
sinh sn ca VSV vo lnh vc no.

44

6

27

Cc yu t nh hng
n sinh trng ca
VSV.
- Gii thiu mt s cht ha hc thng
c dng kch thch v c ch s sinh
trng ca VSV, nu ng dng ca chng
trong thc tin.
- Lin h gii thch cc hin tng trong
i sng hng ngy c lin quan n VSV.

7

28

Thc hnh: Quan st
mt s VSV.
- Lin h gii thch cc hin tng trong
i sng c lin quan n VSV.
- Gii thiu cc k nng c bn tin hnh
quan st VSV phc v trong nghin cu
v sn xut.
8 29 Cu trc cc loi virut. Gii thiu ngnh sn xut vacxin phng
cc bnh do virut gy ra.

9

30

S nhn ln ca virut
trong t bo ch.
- Gii thiu cc ngnh ngh lin quan
iu tr v ngn nga HIV/AIDS.
- Gii thiu cc ngnh ngh c s dng
qu trnh nhn ln ca virut.

10

31

Virut gy bnh. ng
dng ca virut trong
thc tin.
k thut di truyn, sn xut cc ch phm
y hc v thuc tr su phng tr cc
bnh do virut gy ra cho ng vt, thc vt
v con ngi.
- xut mt s bin php bo v sc
kho ca con ngi, ng vt v mi
trng xung quanh?

11

32

Bnh truyn nhim v
- Gii thiu s nguy him ca cc bnh
truyn nhim do virut gy ra, cc ngnh ngh
lin quan cha v phng cc bnh ny.
- K tn cc nh khoa hc ni ting trn

45
min dch. th gi tm ra vacxin SARS, H
5
N
1
,
vim gan B, vim no Nht Bn, v.v
Khoa hc v gi tr ca n l hai phm tr khc nhau. Khoa hc m t, gii
thch, d on Th gii hot ng nh th no. Trong khi , vic iu khin
Th gii nn hot ng nh th no v Con ngi nn ng x ra sao thuc lnh
vc o c v trch nhim x hi lin quan n thi , hnh vi ca con ngi
trc t nhin v x hi. Khoa hc c th d on cho chng ta nhng hu qa l,
ho v sinh hc ca nhng hot ng ca con ngi. Ngc li, khoa hc cng c
th c s dng t c nhng kt qu l hc, ho hc v sinh hc mong
mun v thc hin n mt cch hiu qu. V d, khoa hc c th cho chng ta bit
cch to ra la, song khoa hc khng th cho chng ta bit ngn la nn dng
nu thc n hay dng t nh ngi hng xm. Khoa hc cng c th cho chng
ta bit cch khi ng mt phn ng ht nhn nh th no nhng vic s dng nng
lng phc v li ch ca con ngi hay dng hu dit cuc sng trong vi
giy li l do s la chn ca chng ta.
Nh vy, khoa hc a ra nhng gi tr. S la chn nhng gi tr m khoa
hc em li phi da trn cc tiu ch mang tnh o c v trch nhim x hi. Nu
khoa hc nghim ngt phc v cc mc tiu cao c ca con ngi th khi khoa
hc khng hon ton cn l mt gi tr t do. Trong mi trng hp, ngi gio
vin cn ghi nh thi quen nhn nhn khoa hc t gc ca s la chn mang tnh
o c. Song lm c iu ny tht s khng phi l d dng i vi h bi vic
ging dy thay i t phng thc m t sang iu khin: iu khin nhn thc
khch quan, iu khin hot ng la chn gi tr hp l.
V vy, cn hiu r mi quan h gia khoa hc v gi tr ca n pht trin
cc phng php dng trong ging dy cc gi tr m khoa hc em li cho con
ngi theo nh hng cc gi tr o c v trch nhim m x hi mong mun
nhm t mc tiu gio dc hng nghip.
Gi tr o c v trch nhim m x hi mong mun l nhng nguyn
tc chun mc hoc phm cht c cc nhm x hi chp nhn v mong mun

46
c n su vo vn vn ho truyn thng. Nhn chung, nhng gi tr ny thng
chuyn bin chm v khng u cc nhm i tng khc nhau. Ngay trong mt
x hi nht nh, mt thi im nht nh cng thng tn ti song song nhng
quan nim tri ngc nhau v cng mt vn . Nhng quan nim khc nhau v gi
tr c nh hng n cc kiu hnh vi ca c nhn, v ngc li vic quyt nh xu
hng hnh vi v nh hng hnh ng cho con ngi c a ra trn c s cc
gi tr. Gi tr chnh l mc ch cui cng trong nh ca con ngi. chnh l
nhng iu m chng ta chn v khng nh thng qua hnh ng nht qun.
Theo t in ting Vit gi tr c hiu theo ngha l ci lm cho mt vt
c ch li, ngha, l ng qu v mt mt no . S la chn nhng gi tr ca
tri thc Vi sinh vt nu c da trn cc tiu ch mang tnh o c v trch nhim
x hi m bo cho con ngi hnh thnh dn s nh hng ngh nghip cng nh
to ra hc sinh nhng k nng thc hnh, ng dng nhng tri thc vo cuc sng
sinh ng hng ngy. Tri thc Vi sinh vt a ra nhng gi tr tri thc v hng
nghip, vic t chc cho hc sinh t la chn (gn lc) nhng gi tr m bo cho
mi hc sinh khng phm sai lm trong vic chn ngh v chn c ngh m mnh
yu thch chnh l vic hnh thnh tri thc gio dc hng nghip.
Tuy nhin, cc gi tr tri thc v hng nghip vn tch hp trong tri thc Vi
sinh vt ch c bc gi tr gio dc hng nghip khi gio vin bit t chc cc
tnh hung khc nhau thng qua cc bi ging c th hc sinh t gn lc cc gi
tr gio dc hng nghip.
Vic gio vin t chc cho hc sinh nh gi cc tnh hung bng cc cu
hi v bi tp, c th xem l phng php dy hc gn lc gi tr gio dc
hng nghip trong tri thc VSV. gn lc gi tr, gio vin cn cung cp cho
hc sinh c hi lm r s vn dng tri thc VSV ca mnh khi nh gi cc tnh
hung , hay v mt vn lin quan n hng nghip v GDHN. iu quan
trng l gio vin cn bit quan im hc sinh nh th no iu khin s
pht trin cc gi tr GDHN ng n. C hi m gio vin to ra cho hc sinh l
cc cu hi, bi tp, cc tnh hung c ni dung GDHN tng ng vi ni dung Vi
sinh vt, tp trung vo cc vn lin quan n hng nghip. Mt cch gii bi

47
ton nhn thc hay vn c th dn hc sinh n mt kt lun mang tnh nhn
thc hay hnh ng GDHN. Hc sinh s c t do la chn (gn lc) trong cc
tnh hung tch hp xc nh nh hng gi tr ngh nghip cng vi phng
php bo v gi tr ngh nghip .
Nhng phn tch trn cho php hiu mi quan h gia tri thc VSV - Gi tr
ca tri thc v hng nghip tch hp trong tri thc VSV - Tri thc GDHN, v s
gn lc gi tr GDHN tch hp trong tri thc VSV theo s hnh 2.4:
Tri thc VSV
( Cc tnh hung)
Phn tch
Tng hp - h thng
Gi tr ca tri thc v HN
tch hp trong VSV
Gn lc gi tr
Tri thc GDHN

Kin thc, k nng, nhn thc, thi h nh vi GDHN
Hnh 2.4. S gn lc gi tr GDHN trong cc tnh hung tch hp
2.4. Cc nguyn tc a kin thc gio dc hng nghip vo ni dung mn hc
Do ni dung kin thc GDHN cha ng trong cc bi hc, cc mn hc
khc nhau nn n khng ch khc nhau v ni dung m cn khc nhau c v mc
tch hp. V vy, gio vin phi xc nh c ni dung cn tch hp gio dc
hng nghip trong kin thc mn hc. Do , gio vin phi bit cch t la chn,
phn loi cc kin thc tng ng, ph hp vi cc mc tch hp khc nhau
a vo bi ging; ngha l vic a cc kin thc GDHN vo bi ging khng th
tu tin, m phi da vo nhng nguyn tc s phm c th, r rng. Nhng nguyn
tc l:
1. Khng lm thay i tnh c trng ca mn hc, khng bin bi hc thnh
bi GDHN. Ngha l, cc kin thc GDHN c tim n trong ni dung bi hc
phi c mi quan h lgic cht ch vi cc kin thc sn c trong bi hc.
2. Khai thc ni dung GDHN c chn lc, c tnh h thng tp trung vo
chng mc nht nh, khng trn lan, tu tin. Theo nguyn tc ny, cc kin thc
GDHN a vo bi phi c h thng, c sp xp hp l lm cho kin thc mn
hc thm phong ph, st vi thc tin v hng nghip, trnh s trng lp, thch

48
hp vi trnh ca hc sinh, khng gy qu ti nh hng n vic tip thu ni
dung chnh.
3. Pht huy cao tnh tch cc ca hc sinh v vn sng ca cc em, tn
dng ti a mi kh nng hc sinh tip xc trc tip vi hng nghip. Theo
nguyn tc, cc kin thc GDHN a vo bi phi phn nh c hin trng v
hng nghip v tnh hnh pht trin kinh t a phng ni trng ng, gip
cho hc sinh thy vn mt cch c th v su sc, khng xa l i vi h.
2.5. Lgic t chc bi ging Vi sinh vt hc tch hp gio dc hng nghip
Mt trong nhng nguyn nhn dn n hn ch hiu qu GDHN qua dy hc
Vi sinh vt hc l do thc t thiu mt m hnh tip cn khi qut khi chun b cc
bi ging, cng vi cc mu bi ging hng dn thc hin nhng cng vic trn
lp cc gio vin c th vn dng. Th thch ny cng khng phi thc s kh
khn v nhng tri thc v hng nghip li c tch hp ngay trong cc s kin v
cc tnh hung ca tri thc Vi sinh vt hc. iu gi cho chng ta c th to ra
mt m hnh khi qut nht tin hnh nhng cng vic chun b cc bi ging Vi
sinh vt hc tch hp GDHN theo s hnh 2.5:
Tip cn h thng

Tri thc VSV Gi tr ca tri thc v HN

Cc PP
dy hc
tch cc

Tri thc GDHN

Chuyn bin v
thi
Chuyn bin v
nhn thc, hnh vi
Hnh 2.5. Lgic t chc hot ng dy hc VSV tch hp GDHN

49
Theo lgic trn, cc yu t trong s tng tc vi nhau theo quan h t l
thun. Trong , tip cn h thng gip hc sinh hiu su sc tri thc Vi sinh vt
hc lm c s hiu r cc gi tr ca tri thc v hng nghip tch hp trong Vi sinh
vt. Tri thc Vi sinh vt hc l yu t cha ng tim nng gi tr tri thc v hng
nghip v lm c s khoa hc ca vic GDHN; ngc li tri thc GDHN l kt qu
ca hot ng vn dng tri thc Vi sinh vt hc trong cc tnh hung tch hp. Tri
thc Vi sinh vt hc cng su, th tim nng GDHN cng ln v kh nng bin tim
nng thnh ng nng (tri thc gio dc hng nghip) cng tng; cc phng
php v bin php dy hc l yu t lm cho tim nng gi tr GDHN c bc l
ngi hc [32]. Lgic vn ng ca 3 yu t trn (Tri thc Vi sinh vt hc - Gi tr
ca tri thc v hng nghip tch hp trong Vi sinh vt hc - Tri thc gio dc
hng nghip) t thn n bc l mt bn trong ca cc phng php hnh thnh
tri thc GDHN theo hng tch cc ho hot ng nhn thc ca hc sinh.
Mun lm ni bt tri thc GDHN tch hp trong tri thc Vi sinh vt hc -
l gi tr ca tri thc v hng nghip. Gio vin cn to cc tnh hung khc nhau
tng s kin, tip t chc cho hc sinh gn lc gi tr ca tri thc v hng
nghip xc nh gi tr ngh nghip trong cc tnh hung tch hp trn. C th
m t ton b qu trnh thit k ni dung dy hc thnh tnh hung dy hc v t
chc gii quyt tnh hung nhm mc ch tch hp GDHN trong dy hc VSV
theo s hnh 2.6:

Nghin cu khoa hc Son bi ging Dy hc
Hnh 2.6. Thit k v t chc gii quyt tnh hung DH theo hng tch hp DHN
Hot ng
thc tin
x hi -
ngh nghip
Tnh hung
hot ng thc
tin x hi-
ngh nghip
Tnh hung DH
m phng hot
ng thc tin
ngh nghip
Kt qu DH (
gi tr
ngh
nghip )
Khi qu
ho ca nh
nghin cu
X l s
phm ca
gio vin
T chc qu
trnh DH ca
gio vin

50
chnh l con ng lgic hnh thnh tri thc GDHN theo phng thc
tch hp qua dy hc Vi sinh vt hc. Qua , hc sinh va nm vng cc khi
nim, qu trnh, kin thc ng dng v thc hnh; va xc nh c cc gi tr
GDHN vn tch hp trong tri thc Vi sinh vt hc, lm c s vng chc quyt nh
la chn ngh ph hp trong tng lai.
Lgic t chc hot ng dy hc nh trn s cho php gio vin c nhiu c
hi tch hp 3 loi tri thc trong bi ging. Mun vy, gio vin phi thit k to
ra cc tnh hung, cc cu hi mang tnh tm ti, suy lun, v c bit l cn khai
thc trit mi quan h ca tam gic gio dc lgic trn t chc hc sinh t
nh gi nhng gi tr ca tri thc v hng nghip c tch hp ngay trong cc s
kin, tri thc ca Vi sinh vt hc, rt ra tri thc GDHN. iu ny lm cho cc bi
hc Vi sinh vt hc khng mang tnh l thuyt m c nh hng gio dc hng
nghip mt cch nh nhng, d thc hin hn v v th tng sc li cun hc sinh
hn.
Nh vy, lgic quan h 3 loi tri thc trong s c quy v lgic ca vic
t chc hot ng nhn thc ca hc sinh trong bi hc Vi sinh vt hc. n y, ta
thy trong bi hc i tng ca thao tc dy ch yu l xy dng v nu cc cu
hi hm cha 3 ni dung trn; cn i tng ca thao tc hc l phn tch cu hi
thit lp cc mi quan h gia cc d kin c lin quan v tm ra cu tr li. Li
gii chnh l php lp lun t tri thc Vi sinh vt lm c s cho s nhn thc gi tr
ca tri thc v GDHN, mt s trin khai c th 3 loi tri thc trong s lgic nu
trn.
Tm li, vic dy hc Vi sinh vt hc cha hn l dy hc gio dc hng
nghip. C 2 vn cn lu : Mt l khng phi bt k phng php no khi dy
hc Vi sinh vt hc cng c hiu qu GDHN. Hai l kin thc Vi sinh vt hc vn
tch hp gi tr tri thc v hng nghip, nhng dng tim nng m khng t bc
l gi tr GDHN. N cng khng th bc l khi gio vin khng c phng php
dy v hc sinh khng c cch hc ph hp, vic phn tch i tng Vi sinh vt
theo tip cn h thng va tch cc ho hot ng nhn thc ca hc sinh, va cho

51
php tch hp GDHN c hiu qu, l mt bn trong ca cc phng php dy
hc Vi sinh vt hc tch hp gio dc hng nghip.
Cc bc chun b bi hc tch hp gio dc hng nghip trong dy
hc Vi sinh vt hc:
1. Nghin cu sch gio khoa xc nh loi bi v kh nng a ni dung GDHN
vo bi hc.
2. Xc nh mc tiu v kin thc, k nng, thi cn t ca bi hc chnh v
mi lin h vi ni dung GDHN.
3. Phn tch lgic ni dung bi hc v xc nh ni dung cc kin thc gio dc
hng nghip tng ng vi tng mc tch hp gi tr GDHN trong ni dung
ca bi hc.
4. Chun b cc phng tin v cc ti liu ging dy c lin quan h tr cho qu
trnh t chc cc hot ng dy - hc tch hp GDHN.
5. Xc nh phng php dy - hc tch hp GDHN cho tng ni dung c th ca
bi hc.
6. Thit k gio n th hin phng php tch hp cc gi tr hng nghip trong bi
hc cc tri thc mn hc v tri thc GDHN tr thnh gi tr ring ca mi hc
sinh.
Khi son bi ging c yu cu hng nghip cn ch :
1. Xy dng quan im thi ng n i vi lao ng sn xut cng nh vi
ngi lao ng, vi ngh nghip tng lai, xy dng ng c chn ngh, t hnh
thnh tm l sn sng lao ng ngh nghip.
2. Cung cp nhng tri thc cn thit lm c s cho vic nh hng ngh nghip,
bao gm nhng tri thc v ng li cch mng chung v ng li kinh t ca
ng, v vn t chc li sn xut v phn cng lao ng x hi v tim nng v
phng hng khai thc cc tim nng ca t nc, ca a phng; v mc tiu
phng hng kinh t x hi v a phng. Cung cp nhng tri thc cn thit cho
hot ng ngh nghip tng lai.
3. Gy hng th ngh nghip, pht hin hng th tip tc bi dng v ngh
nghip cho hc sinh nht l nhng em c nng khiu tng ng vi hng th.

52
4. Thng xuyn tm hiu tnh hnh pht trin kinh t a phng b sung cho
bi ging, gm cc vn sau: Ngh quyt ca i hi ng b a phng v pht
trin kinh t; Nhng ngh ang pht trin nhanh a phng; Nhng ngh v
ang c du nhp; S ng gp ca a phng i vi Nh nc, v.v
2.6. Mt s v d dy tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt
hc (Sinh hc 10)
2.6.1. V d 1: Dy bi DINH DNG, CHUYN HO VT CHT V
NNG LNG VI SINH VT (Bi 22 - SH10)
* Mc tiu ca bi:
- Phn bit c 4 kiu dinh dng vi sinh vt da vo ngun nng lng v
ngun cacbon. Phn bit c 3 kiu thu nhn nng lng cc vi sinh vt ho d
dng l ln men, h hp k kh v h hp hiu kh.
- Rn luyn k nng hc tp v lm vic theo nhm.
- Hc sinh c nhn thc ng v kin thc c nhng hnh ng ng trong cuc
sng hng ngy, ng thi GDHN cho hc sinh.
* Khi GV dy mc I - Khi nim VSV, ngoi vic cung cp cho HS nhng kin
thc sinh hc trong SGK th GV cn a thm cc kin thc sau cho HS th hin
tch hp GDHN trong khi dy mc ny:
- Do VSV phn b rng ri trong t nhin (trong t, trong nc, trong khng kh,
trong c th cc sinh vt khc v trong c cc loi lng thc, thc phm, cc hng
ho, trn cc cht hu c) nn VSV thm nhp vo mi hot ng sng ca con
ngi. V vy, chng ta phi nm vng hot ng ca chng ra cc bin php
lm cho chng tr thnh v kh sc bn trong cng cuc chinh phc v ci to thin
nhin phc v con ngi [8], [33].
- Vai tr:
+ VSV tham gia vo qu trnh hnh thnh t trng trt, chng phn hu, chuyn
ho cc hp cht bn vng thnh cc hp cht n gin hn v cc cht dinh dng
d tiu cung cp cho cy trng.
+ VSV tham gia vo vic khp kn vng tun hon cc vt cht v gi cn bng sinh
thi trong t nhin.

53
+ Mt s chng ging VSV tit ra cht khng sinh, vitamin, cht kch thch sinh
trng. Chnh v vy, n cn c p dng trong cc quy trnh cng ngh sn
xut thuc khng sinh, vitamin v cht kch thch sinh trng,
+ Mt s chng ging VSV c kh nng ng ho nit khng kh lm giu dinh
dng nit cho t, cung cp dinh dng nit cho cy trng.
+ Mt s chng ging VSV trong t bo c cha tinh th dit cn trng. Ngi ta
dng cc chng ging VSV ny vo trong quy trnh cng ngh sn xut ch
phm VSV dng trong bo v thc vt dit cn trng c hi.
+ VSV cn phn hu cc cht c hi, cc ph thi cng - nng nghip lm sch
mi trng.
- Tc hi:
+ VSV gy ra cc bnh cho ngi, ng vt v thc vt, chng ph hu ma mng
trong qu trnh sn xut, ch bin, bo qun lng thc v thc phm.
+ VSV cn ph hu cc cng trnh xy dng, cu cng, cc di tch lch s, gy
nhiu phin nhiu trong hot ng sng ca con ngi.
- Qua vai tr ca VSV chng ta thy VSV hc pht trin rt nhanh v dn n vic
hnh thnh cc lnh vc khc nhau: Vi khun hc, Nm hc, To hc, Virut
hc,v VSV cn c chia thnh cc chuyn khoa: Y VSV hc, Th y VSV hc,
VSV cng nghip, VSV nng nghip ( VSV t, VSV trng trt, VSV trong bo v
thc vt, VSV x l nhim mi trng, VSV chn nui, VSV th y, VSV thu hi
sn, VSV hc lm nghip,), VSV khng kh, VSV hc nc. Gn y cn pht
trin cc lnh vc mi nh VSV hc phng x, a VSV hc, VSV hc v tr
* Khi dy mc III - H hp v ln men, ngoi kin thc SGK th GV cn cung
cp cho HS mt s kin thc sau tch hp GDHN:
- Nu mun theo ngnh sn xut ru, bia, cc loi nc gii kht, ln men lm n
bt m, sn xut glyxerin, men thc n gia sc,th cn tm hiu cc chng ging
VSV, c ch v iu kin mi trng ln men etilic.
- Nu mun theo ngnh sn xut axit lactic, ch bin sa chua, thc n cho gia sc
th cn tm hiu cc chng ging VSV, c ch v iu kin mi trng ln men
lactic.

54
- Nu mun bo qun hoa qu, thc phm v cc qu trnh mui da, chua thc n
trong chn nui, ngnh cng nghip sn xut cc loi ho cht nh axeton, butanol,
axit butyricth cn tm hiu cc chng ging VSV, c ch v iu kin ln men
butyric. Hoc mun ch to phomat th cn tm hiu c ch ln men propionic,
v.v
- Nu tm tt tnh hnh pht trin kinh t a phng ni c trng hc, gii thiu
c ngnh no lin quan n cc ngnh trn ang pht trin a phng . Nu c
iu kin GV nu xu hng pht trin ca nn kinh t nc ta v nhng ngnh ngh
trn nh th no, t hc sinh c suy ngh v cc ngh trn trong tng lai cho
bn thn.
Ngay sau khi kt thc bi hc, chng ti s dng phiu trc nghim khch
quan vi 06 cu hi nh gi kh nng hiu bi v mc nhn thc tri thc v
ngh nghip v GDHN ca HS:
1.Ti sao qu vi chn 3 - 4 ngy th c mi chua?
A. C nm men t khng kh hoc trn v qu tin hnh ln men.
B. ng trong qu vi chn qu b ln men nn c mi.
C. Khi qu vi chn b rui gim bm vo gy mi chua.
D. Khi qu vi chn qu b VSV xm nhp vo gy ln men.
2. thy phn tinh bt ng dng trong sn xut ko, xir, ru,con ngi s
dng enzim ngoi bo no?
A. Lipaza. B. Nuclaza.
C. Amilaza. D. Xenlulaza.
3. Cch nhn bit qu trnh ln men lactic v ln men ru l:
A. Ln men lactic c mi chua, ln men ru c mi ru.
B. Ln men lactic v ln men ru u c mi thm.
C. Ln men lactic c mi khai v ln men ru c mi ru.
D. Ln men lactic v ln men ru to ra sn phm c mu khc nhau.
4. ng dng lm sa chua, mui da chua l nh VSV no?
A. Sinh vt nhn s. B. Vi khun lactic.
C. ng vt nguyn sinh. D. Virut.

55
5. Cng vi ng vt, enzim proteaza ca VSV c ng dng cho ngnh cng
nghip no?
A. Cng nghip phim nh. B. Sn xut bia.
C. Cng nghip dt. D. Cng nghip ch bin sa.
6. ng dng ca ln men lactic l g?
A. Lm dm. B. Sn xut bnh ko.
C. Lm ru. D. Lm sa chua, mui da, c,
P N:
1. A 2. C 3. A 4. B 5. D 6. D
2.6.2. V d 2: Dy bi QU TRNH TNG HP V PHN GII CC
CHT VI SINH VT (Bi 23 - SH10).
* Mc tiu bi hc
- Nu c tm tt nhng c im chnh ca qu trnh tng hp v phn gii cc
cht VSV. Nu c mt s ng dng ca cc qu trnh tng hp v phn gii
VSV nhm phc v i sng v bo v mi sinh.
- Bit ng dng kin thc hc c tm hiu ngnh nui trng mt s vi khun
c ch nhm thu nhn sinh khi hoc sn phm trao i cht ca chng (trng nm
n, sn xut sa chua, lm dm,) hoc bit cch km hm sinh tng hp ca mt
s VSV c hi.
- Gio dc thc hc tp b mn ng thi GDHN cho hc sinh.
* Khi dy mc I - Qu trnh tng hp, GV mun tch hp GDHN cho HS th cn
cung cp thm cc kin thc sau HS tm hiu v gy hng th la chn ngh
nghip trong tng lai:
- Gii thiu tm tt s v qu trnh tng hp cc axit amin v gii thiu cho hc
sinh bit cc axit amin khng thay th m VSV c th tng hp c [41].
- Gii thiu tm tt s v qu trnh tng hp axit Nuclic, prtein, plisaccarit,
lipit vi sinh vt [41].
- Nhng ngnh ngh no c lin quan n qu trnh tng hp VSV [13], [34]:
+ Cng ngh sn xut sinh khi nm men: Nm men c s dng cho chn nui
gia sc, gia cm di dng bt sinh khi men kh b sung vo khu phn thc n.

56
+ Cng ngh sn xut enzym: Enzym c ng dng nhiu trong nng nghip, c
bit l trong chn nui vi mc ch l lm tng gi tr dinh dng, tng h s tiu
ho thc n, gim chi ph thc n,Ngoi ra, Amilaza c dng trong lm tng,
ru np, trong cng nghip sn xut bnh ko, cng nghip dt, sn xut xir.
Prtaza dng trong lm tng, ch bin tht, trong cng nghip thuc da, cng
nghip bt git,Xenlulaza dng trong ch bin rc thi v x l cc b thi dng
lm thc n cho chn nui v sn xut bt git. Lipaza dng trong cng nghip bt
git v cht ty ra.
+ Cng nghip sn xut axit amin: Tham gia trc tip vo vic to nn prtein,
enzym v cc plipeptit ca ng vt; ngoi ra cn tham gia trong qu trnh tng
hp cc vitamin, cc cht kch thch sinh trng, cc hoocmon, cc cht khng sinh.
Hin nay axit amin c s dng nhiu trong chn nui nhm lm cn i v dinh
dng trong khu phn thc n.
+ Cng ngh sn xut vitamin: Cc vitamin c sn xut theo phng php sinh
tng hp nh VSV gm c vitamin B
12
, B
2
, phc hp B - D
2
, vitamin C. Trong
vitamin B
12
c dng b sung vo thc n gia sc trong chn nui nhm nng
cao h s tiu ho ca thc n, lm tng trng lng nhanh, tng sn phm chn
nui,
- Gii thiu mt s sch tham kho v a ch mng (xem ph lc 3) lin quan n
cc ngnh trn hc sinh tm hiu v tham kho. S lc tnh hnh pht trin kinh
t ca huyn v tnh nh, gii thiu cc c s sn xut c lin quan n cc ngnh
trn.
* Khi dy mc II - Qu trnh phn gii VSV, GV cn cung cp thm cho HS
cc kin thc sau HS c th gii thch c cc hin tng tng t trong thc
tin v c hng th vi cc ngnh ngh c lin quan n lnh vc ny:
- VSV phn gii cc loi thc n c kch thc ln khin chng kh i qua c
thnh v mng t bo c trong xc ng vt v xc thc vt, VSV phi tng hp v
tit vo mi trng cc enzym tng ng vi cht cn phn gii thu phn thnh
cc cht n gin hn, c th c vn chuyn vo t bo( VSV hp th b ng
thc n qua b mt t bo).

57
- Khi lm bnh m, bnh bao ngi ta s dng nm men, v sao bnh li xp? (Lc
u, c qu trnh s dng xi phn t trong khi bt nn to ra nhng CO
2
v
sinh khi, vitamin. Chnh cc CO
2
c to ra trong qu trnh phn gii bt m s
n ra khi nng bnh lm cho bnh xp).
- Quy trnh sn xut ru tylic, sn xut ru vang, sn xut bia - xem ph lc 2)
[40].
- Cc qu trnh mui chua rau qu, chua thc n gia sc, sn xut sa chua,.To
lng sinh khi vi khun c ch, c ch cc vi khun gy thi, gy chua, to hng
v thm ngt cho sn phm, chuyn rau qu v dng chn sinh hc do m hiu
sut tiu ho cao) [33], [35].
- Trong d c ca ng vt nhai li c cc VSV tiu ho cc cht giu xenlulz
thnh cc sn phm nh glucz, maltoz v cc ng vt nhai li hp th cc sn
phm ny.
- Gii thiu mt s trng cao ng v i hc o to ngnh cng ngh thc phm
v cc a ch trn mng (xem ph lc 3) lin quan n ngnh ny cho HS no c s
thch tm hiu v nghin cu dn, nh hng ngh nghip tng lai cho bn thn.
Ngay sau khi kt thc bi hc, chng ti s dng phiu trc nghim khch
quan vi 08 cu hi nh gi kh nng hiu bi v mc nhn thc tri thc v
ngh nghip v GDHN ca HS:
1. ng dng no di y khng da vo s tng hp VSV?
A. Sn xut gm sinh hc. B. Sn xut sinh khi.
C. Ci thin cng nghip thuc da. D. Sn xut axit amin.
2. no sau y khng ng trong vic ng dng ca qu trnh phn gii VSV
trong lnh vc sn xut thc phm v thc n gia sc?
A. Dng nm mc v vi khun phn gii xi, ng, u tng sn xut tng.
B. Tn dng b thi thc vt trng nm.
C. Dng vi khun v nm t phn gii ha cht c.
D. Nui cy nm men trong nc thi ly sinh khi.
3. ng dng no sau y khng da vo s phn gii VSV?
A. Cung cp cht dinh dng cho sinh vt.

58
B. Sn xut gm sinh hc.
C. To bt git sinh hc.
D. Ci thin cng nghip thuc da.
4. Cng dng ca enzim lipaza:
A. Dng lm tng, ch bin tht, trong cng nghip thuc da, cng nghip bt git.
B. Dng lm tng, ru np, trong cng nghip sn xut bnh ko, cng
nghip dt, sn xut xir giu fructz.
C. Dng ch bin rc thi v x l cc b thi dng lm thc n cho vt nui.
D. Dng trong cng nghip bt git v cht ty ra.
5. no di y khng ng khi gii thch ch sinh hc c trong cc bt git
sinh hc trn th trng?
A. C enzim AND plymeraza ty b axit nuclic.
B. Trong bt git cha t nht 1 loi enzim t VSV dng ty sch mt s vt bn
do thc n gy ra.
C. C enzim prtaza c tc dng ty b tht v lipaza c tc dng ty b m.
D. C enzim amilaza c tc dng ty b tinh bt.
6. Vic lm tng, nc chm l ng dng ca qu trnh no?
A. Phn gii prtin. B. Ln men lactic.
C. Phn gii plisaccarit. D. Ln men ru.
7. Mc ch ca vic s dng mi trng nui cy lin tc trong cng ngh l g?
A. hn ch sinh trng ca VSV.
B. tng thi gian th h ca qun th VSV.
C. duy tr mt t bo VSV mc ti thiu trong dch nui cy.
D. thu nhiu sn phm v sinh khi t bo VSV.
8. VSV no di y khng c s dng trong sn xut sinh khi?
A. Vi khun lam (Spirulina). B. Vi khun lu hunh.
C. To (Chlorella). D. Nm men.
P N:
1. C 2. C 3. B 4. D 5. A 6. A 7. D 8. D


59
Chng 3
THC NGHIM S PHM
3.1. Mc ch - nhim v thc nghim s phm
3.1.1. Mc ch thc nghim s phm (TNSP)
Trin khai trong thc tin dy hc kim chng gi thuyt khoa hc ca
ti nu ra: Nu tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt hc
(SH 10) s gp phn to ra hng th la chn ngh nghip cho hc sinh, qua
nng cao cht lng dy hc mn hc ny trng ph thng.
3.1.2. Nhim v thc nghim s phm
Thng qua phng php chn cc lp thc nghim (hc sinh v gio vin) c
trnh tng ng tin hnh dy thc nghim c i chng, p dng cch
nh gi nh nhau v kt qu hc tp ca hc sinh cc lp thc nghim (TN) v
cc lp i chng (C), qua thu thp cc s liu ri dng thng k x l cc s
liu (tnh mt s tham s c trng) rt ra cc kt lun v hiu qu ca vic tch hp
gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt hc (SH 10).
3.2. Ni dung v phng php thc nghim
3.2.1. Ni dung thc nghim
Thc nghim s phm c tin hnh i vi cc bi m ni dung cho php
tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt hc (SH 10). Chng ti
tin hnh son ging 4 bi l thuyt trong chng I v chng III phn ba: Vi
sinh vt ( SGK sinh hc 10 THPT) theo t tng gi thuyt khoa hc ca ti
nu sau y:
Bng 3.1. Cc bi dy thc nghim
STT Bi Tn bi Kin thc
1 22 Dinh dng, chuyn ho vt cht v nng lng vi
sinh vt
Khi nim
2 23 Qu trnh tng hp v phn gii cc cht vi sinh vt Qu trnh
3 30 S nhn ln ca virut trong t bo ch Qu trnh
4 31 Virut gy bnh. ng dng ca virut trong thc tin ng dng


60
3.2.2. Phng php thc nghim
3.2.2.1. Chn cc trng thc nghim
Thc nghim tin hnh trng THPT Sng Cng (th x Sng Cng) thuc
tnh Thi Nguyn. Trng thc nghim c iu kin c s vt cht, trang thit b
dy hc tng i ng u so vi cc nh trng khc trong cng tnh, (thng tin
v iu kin hc tp v cht lng o to ca cc trng c ly t S gio dc,
ban gio dc ca thnh ph, th x).
3.2.2.2. Chn gio vin v lp tham gia thc nghim
Sau khi chn cc trng thc nghim chng ti thng k ton b lp 10
ca trng THPT Sng Cng (12 lp 10). Vi yu cu c th nh sau:
- Cc lp dy TN v lp C phn b ng u khi 10.
- Gio vin dy TN cng l gio vin dy lp C.
m bo tnh khch quan v ngu nhin, vic chn gio vin tham gia
thc nghim c thc hin theo phng php rt mu trc tip t tng th bng
phn mm Microsoft Excel trn my vi tnh [3].
My tnh s thng bo cho bit tn ca cc lp tham gia thc nghim v tn
gio vin dy. Vi iu kin lp TN v lp C cng mt gio vin ging dy. Cng
bng phng php trn, tip tc rt t cc lp tham gia thc nghim ly cc lp dy
TN, cn li l cc lp C. Phn mm excel s t ng rt mu cho chng ta mt
cch ngu nhin. Loi b hon ton kin ch quan ca ngi nghin cu.
Tnh ng u v kt qu hc tp mn sinh hc gia lp dy TN v lp C
c xc nh qua thng k kt qu hc tp mn sinh hc nm hc trc. Chng
ti kim tra gi thuyt H
0
v s ng u trong hc tp mn sinh hc ca cc lp
TN v cc lp C bng tiu chun U v gi thuyt H
0
(Hypothesized Mean
Difference) c cng nhn khi P< 0.05.
Hn na, s lng hc sinh tham gia kho st l tng i ln v c chn
ngu nhin nn v trnh nhn thc ca hc sinh ca cc lp TN v lp C c
coi l tng i ng u.
Bng quy trnh rt mu ngu nhin chng ti xc nh c 5 lp TN v 5
lp C m bo cc yu cu trn cho TN.

61
Vic rt mu (chn gio vin) c tin hnh trc hc k II (nm hc 2008
- 2009). Gio vin tham gia TN u c trnh ging dy kh v gii. Trc khi
tin hnh TN, chng ti :
- Tho lun v thng nht thc nghim trong ton b qu trnh v trong
tng bi vi gio vin, chnh xc ho cc khi nim v ch r nhng phng php,
bin php v phng tin dy hc i vi tng ni dung. Phn tch nhng ch khc
nhau gia cch dy theo hng tch hp gio dc hng nghip so vi cch dy
thng thng, d kin nhng tnh hung kh khn s xy ra v cch gii quyt.
- Gio vin cng tc TN nghin cu bi son, nu nhng thc mc, nhng
kin b sung v hon chnh gio n theo cc phng n TN v C.
- B tr lp TN v lp C u do cng mt gio vin dy, ch khc nhau
ch:
* Cc lp TN: c dy theo t tng m gi thuyt khoa hc ca ti t ra.
Tu theo tnh cht, c im v kh nng khai thc tri thc gi tr gio dc hng
nghip tng ni dung hay tng khi nim c th m chng ti vn dng nh
phn tch trong chng 2.
* Cc lp C: Chng trnh c dy song song, cc bi dy tin hnh theo trnh t
ca sch gio khoa mt cch bnh thng.
3.2.2.3. T chc thc nghim s phm
Thc nghim c tin hnh vo hc k II nm hc 2008 - 2009 ti trng
THPT Sng Cng. Thc nghim vi 5 lp TN v 5 lp C. C 546 hc sinh tham
gia thc nghim s phm, trong c 269 hc sinh cc lp TN v 277 hc sinh
cc lp C. Thng tin thu c t thc nghim gip chng ti rt kinh nghim v
ni dung v phng php dy TN, t rt ra c nhng kt lun s b v dy
hc theo hng tch hp gio dc hng nghip trong dy hc Vi sinh vt hc.
3.2.2.4. Phng php phn tch kt qu thc nghim
Kt qu TN c phn tch rt ra cc kt lun khoa hc mang tnh khch
quan. Phn tch s liu thu c t TN bng phn mm Microsoft excel. Lp bng
phn phi thc nghim; Tnh gi tr trung bnh v phng sai ca mi mu. So snh
gi tr trung bnh nh gi kh nng hiu bi v kh nng nhn thc, thi hnh

62
vi ca bn thn i vi ngh nghip tng lai cc lp TN so vi cc lp C, ng
thi phn tch phng sai khng nh ngun nh hng n kt qu hc tp cc
lp TN v lp C l do s dng hay khng s dng hng tch hp gio dc hng
nghip trong dy hc Vi sinh vt hc.
* Tnh gi tr trung bnh ( X ) v phng sai (S
2
).
Gi tr trung bnh v phng sai ca mi mu c tnh mt cch nhanh
chng v chnh xc bi hm f
x
trn thanh cng c ca phn mm Excel.
* So snh gi tr trung bnh v kim nh bng gi thuyt H
0
vi tiu chun U
ca phn b tiu chun.
* Phn tch phng sai (Analysis of Variance = ANOVA).
Vi cch t chc thc nghim nh trn, cc nhn t nh hng ti kt qu
hc tp ca hc sinh nh nng lc gio vin, kh nng hc tp mn sinh hc ca
hc sinh cc lp C v cc lp TN coi nh l tng ng v cc lp TN c
chn ngu nhin v vi s lng hc sinh tham gia tng i ln. Gia lp C v
lp TN ch khc nhau v vic s dng hng tch hp gio dc hng nghip trong
dy hc Vi sinh vt hc. Phn tch phng sai khng nh ngun nh hng n
kt qu nhn thc v nh hng ngh nghip thng qua hc tp mn Vi sinh vt
hc ca hc sinh cc lp TN so vi cc lp C c phi l do vic s dng hng
tch hp gio dc hng nghip trong dy hc.
Chn lp thc nghim (rt mu) v x l s liu thu c trong nghin cu
bng phn mm Excel, gip cho vic nghin cu tin hnh nhanh chng, chnh xc
v khch quan.
3.3. Kt qu thc nghim s phm
nh gi v s nhn thc thi v xu hng hnh vi GDHN trc
v sau TN, v gia TN vi C chng ti s dng cu hi 4 (ni dung I) v cu
hi 2, 3 (ni dung II) trong phiu iu tra x hi hc tin hnh iu tra qua 2 ln:
ln 1 tin hnh trc TN v ln 2 tin hnh sau TN. Kt qu c th nh sau:
Vi cu hi 4: Thi hc tp mn sinh hc ca bn thn em?. Qua iu
tra chng ti thu c kt qu nh sau:


63
Bng 3.2: Kt qu iu tra thi hc tp mn Sinh hc ca hc sinh

Mc
Ln 1 Ln 2
TN C
bin
ng
(TN -
C)%
TN C bin
ng
(TN -
C)%
SL % SL % SL % SL %
Thch 117 43,49 119 42,96 + 0,53 158 58,73 120 43,32 + 15,41
Bnh
thng
144 53,54 149 53,80 - 0,26 106 39,42 149 53,80 - 14,38
Khng
thch
8 2,97 9 3,24 - 0,27 5 1,85 8 2,88 - 1,03

Qua kt qu bng trn c s chnh lch tng i ln gia hai nhm lp
C v TN iu tra ln 1 v ln 2. ln 1 khi cha tch hp GDHN trong dy hc
Vi sinh vt (SH 10) th c lp C v TN cc mc thch, bnh thng v khng
thch hc mn Sinh hc c s chnh lch song bin ng ny khng ln (+ 0,53;
- 0,26; - 0,27). Nhng ln 2 bin ng l tng i ln, c th s % HS lp
C thch hc mn Sinh l 43,32% nhng lp TN l 58,73% tng 15,41% chng
t vic tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt lm HS gia tng hng th hc tp,
lm HS yu thch mn hc hn y chnh l ng lc gip cc em hc tp c hiu
qu hn, nng cao cht lng dy hc b mn. Chnh s khai thc vn sng thc
tin thng qua vic cung cp thng tin ph hp ca GV, vic hng dn HS t tm
hiu cc ng dng thc t ca cc kin thc Vi sinh vt trong cc ngnh ngh ti a
phng v trong nc lm cho cc em thy mn hc tr nn gn gi, c tnh thc
tin cao nn cc em thch hc mn Sinh hn, bt i s khng thch mn hc v a
s cc em khng thch hc mn Sinh u a ra l do l mn Sinh hc kh, kh
hiu.

64
Vi cu hi 2: Ngh tng lai m em d nh la chn l g?. Cc em HS
t tr li v ngh nghip m mnh la chn trong tng lai. Tuy nhin do iu kin
v thi gian hn ch chng ti ch phn loi cu tr li mc hiu khi nim
Ngh bng cch sp xp loi ng - Sai. Trong cu tr li c phn loi qua
tiu ch Hiu ng khi nim Ngh bng cch la chn cu tr li ng l ngh
ch cha i su tm hiu nguyn vng ngh nghip c th ca HS.
Mt cu hi khc chng ti a ra ni dung II l cu hi 3: Em c
nhng chun b g cho ngh m em nh chn?. Chng ti ch xem xt cu tr li
mc c chun b cho ngh nghip tng lai hay khng th hin s chuyn bin
thc thi ca HS v mt trong nhiu ni dung ca GDHN. Kt qu thu c
th hin bng 3.3.
Bng 3.3: Kt qu iu tra thi nhn thc v ngh nghip, s chun b cho ngh
nghip tng lai ca HS.

Ni dung
Ln 1 Ln 2
TN C bin
ng
(TN -
C)%
TN C bin
ng
(TN -
C)%
SL % SL % SL % SL %
Hiu ng
khi nim
187 69,52 189 68,23 + 1,29 247 91,82 206 74,37 + 17,45
C chun b
cho ngh d
nh chn

169

62,83

176

63,54

- 0,71

241

89,59

192

69,31

+ 20,28

Qua bng trn ta c th nhn thy:
- iu tra ln 1 vi cu hi 2 th vic hiu ng khi nim ngh nghip c
hai nhm lp u xp x nhau (C: 68,23%; cn TN: 69,52%), nh vy cn khong
31% s HS cn cha hiu ng khi nim ngh nghip. S HS ny s gp rt nhiu
kh khn khi i vo cuc sng, vo chn ngh, hc ngh v vo th trng lao ng
sau khi tt nghip THPT; dn n cc em v gia nh s cng tr nn kh khn hn

65
khi khng hiu bit dn ti la chn ngh khng ph hp. Hu ht cc em hiu sai
khi nim ngh u la chn ngh tng lai l thi vo i hc, cao ng nhng
khng ni r ngnh hc hoc nh; y cha phi l mt ngh v n khng phi l
mt vic lm n nh lu di c thu nhp nhm m bo i sng c nhn v pht
trin ca x hi. Nhng iu tra ln 2, s HS hiu ng khi nim ngh nghip
tng ln r rt; c th lp TN c ti 247/269 HS tng ng vi 91,82% hiu
ng so vi iu tra ln 1 l 187/269 HS tng ng vi 69,52% tng 22,30%;
trong khi lp C khng tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt th t l tng
l 74,37% - 68,23% = 6,14%. bin ng gia lp TN v C sau khi thc
nghim ln ti 17,45%. Cc kt qu ny chng t hiu qu rt kh quan ca GDHN
khi tch hp trong dy hc Vi sinh vt (SH 10).
i vi cu hi 3, trong iu tra ln 1 c hai nhm lp TN v C c t l
s HS tr li c s chun b cho ngh d nh chn l 62,83% v 63,54%. Nh vy
c ti 37% s HS khng h c nh chun b g cho ngh nghip khi m cc em
ang cui hc k 2 ca lp 10 (bc hc THPT). Tuy nhin, iu tra ln 2 sau khi
tin hnh dy tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt th nhm lp TN c s
thay i rt ln ln ti 89,59% tng 26,76% v c nhiu em vit c nhng chun
b cho ngh nghip tng lai ca mnh; cn nhm lp C cng tng song ch t
69,31% - 63,54% = 5,77%. Qua kt qu ny khng nh c tnh hiu qu, tnh
kh thi ca vic tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt (SH 10) khng ch nng
cao hng th, cht lng hc tp b mn m cn lm tng hiu qu GDHN
trng THPT.
kim tra nh gi kt qu hc tp ca hc sinh, chng ti tin hnh
loi trc nghim khch quan nhm: nh gi kh nng hiu bi v mc lnh hi
kin thc hc ca HS, t nh gi c vic nhn thc tri thc v ngh
nghip v gio dc hng nghip ca HS, ngay sau khi kt thc bi hc, chng ti
s dng phiu trc nghim khch quan trong 02 bi cc lp TN v cc lp C.
Kt qu trc nghim dng Exel thng k trong bng 3.4.


66
Bng 3.4: Tn sut im trc nghim
Phng
n n
i

2 3 4 5 6 7 8 9 10
X
S
2

C 277
1.8 2.2 6.1 21 18.8 29 17.3 3.97 0 6.28 2.21
TN 269
0 0.7 3.7 7.4 13.8 23 39.8 8.55 2.6 7.22 1.82
S liu trong bng 3.4 cho thy gi tr trung bnh im trc nghim ca lp
TN (7.22) cao hn so vi lp C (6.28). Phng sai ca lp TN (1.82) nh hn so
vi lp C (2.21). Nh vy, im trc nghim cc lp TN tp trung hn so vi
cc lp C.
T s liu bng 3.4, dng quy trnh v th ca Exel, lp th tn sut
im s ca cc bi trc nghim (hnh 3.1).
Biu tn sut im trc nghim
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
xi
f
i
(
%
)
C
TN

Hnh 3.1. Biu tn sut im trc nghim
Trn hnh 3.1, chng ta nhn thy gi tr Mode im trc nghim ca cc lp
TN l im 8, ca cc lp C l im 7. T gi tr Mode tr xung (im 7 n
im 2), tn sut im s ca cc lp C cao hn so vi cc lp TN. Ngc li, t
gi tr Mode tr ln, tn sut im s ca cc lp TN cao hn tn sut im s ca

67
cc lp C. iu ny cho php d on kt qu cc bi trc nghim cc lp TN
cao hn so vi kt qu cc lp C.
T s liu ca bng 3.4, dng Exel lp bng tn sut hi t tin (bng 3.5)
so snh tn sut bi t im t gi tr X
i
tr ln.
Bng 3.5. Tn sut hi t tin im trc nghim
Phng n
Xi
n
2 3 4 5 6 7 8 9 10
C 277
100 98 96 90 68.6 50 21.3 3.97 0
TN 269
100 100 99 96 88.1 74 50.9 11.2 2.6
S liu bng 3.5 cho bit t l phn trm cc bi t t gi tr X
i
tr ln. V
d, tn sut t im 7 tr ln cc lp C l 50%; cn cc lp TN l 74%. Nh
vy, s im t 7 tr ln cc lp TN nhiu hn so vi cc lp C.
T s liu ca bng 3.5, v th tn sut hi t tin ca im cc bi trc
nghim (hnh 3.2).
0
20
40
60
80
100
120
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
xi
f
i
(
%
)
C
TN

Hnh 3.2. th tn sut hi t tin im trc nghim
Trong hnh 3.2, ng hi t tin tn sut im ca cc lp TN nm v bn
phi so vi ng hi t tin tn sut im ca cc lp C. Nh vy, kt qu im
s bi trc nghim ca cc lp TN cao hn so vi cc lp C.

68
khng nh iu ny, phi so snh gi tr trung bnh v phn tch phng
sai kt qu im trc nghim ca cc lp TN v cc lp C.
Gi thuyt H
0
t ra l: Khng c s khc nhau gia kt qu hc tp ca cc
lp TN v cc lp C. Dng tiu chun U kim nh gi thuyt H
0
, kt qu
kim nh bng Exel th hin bng 3.6.
Bng 3.6. Kim nh X im trc nghim
Kim nh X ca hai mu
(U -Test: Two Sample for Means) C TN
Mean ( X
C
v X
TN
) 6.28 7.22
Known Variance (Phng sai) 2.21 1.82
Observations (S quan st) 277 269
Hypothesized Mean Difference (gi thuyt H
0
) 0
Z (Tr s z = U) -7.75
P(Z<=z) one-tail (Xc sut 1 chiu ca z) 0
z Critical one-tail (Tr s z tiu chun theo XS 0,05 tnh ton) 1.64
P(Z<=z) two-tail (Xc sut 2 chiu ca tr s z tnh ton) 0
z Critical two-tail (Tr s z tiu chun XS 0,05 hai chiu) 1.96
H
0
b bc b v gi tr tuyt i ca z (U) > 1,96
Kt qu phn tch s liu bng bng 3.6 cho thy: X
TN
> X
C
( X
TN
=
7.22; X
C
= 6.28). Tr s tuyt i ca U = 7.75, gi thuyt H
0
b bc b v gi tr
tuyti ca tr s U > 1,96 (tr s z tiu chun), vi xc sut (P) l 1,64 > 0,05.
Nh vy,s khc bit ca X
TN
v X
C
c ngha thng k vi tin cy l 95%.
Phn tch phng sai khng nh kt lun ny. t gi thuyt H
A
l: Ti
thc nghim, dy - hc theo hng tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt hc
(SH 10) v cc phng php khc tc ng nh nhau n mc hiu bi ca HS
cc lp TN v C. Kt qu phn tch phng sai th hin trong bng 3.7.


69
Bng 3.7. Phn tch phng sai im trc nghim
Phn tch phng sai mt nhn t (Anova: Single Factor)
Tng hp (SUMMARY)
Nhm (Groups)
S lng
(Count)
Tng
(Sum)
Trung bnh
(Average)
Phng sai
(Variance)
C 277 1739 6.28 2.21
TN 269 1942 7.22 1.82

Phn tch phng sai (ANOVA)
Ngun bin ng
(Source of Variation)
Tng bin
ng (SS)
Bc t
do (df)
Phng sai
(MS)
F
A
= S
a
2
/
S
N
2
Xc sut F
A

(P - value) F - crit
Gia cc nhm
(Between Groups) 120.93 1 120.93 59.93 1E -14 3.86
Trong nhm
(Within Groups) 1097.66 544 2.02
Trong bng 3.7, phn tng hp (Summary) cho thy s bi trc nghim
(Count), tr s trung bnh (Average), phng sai (Variance). Bng phn tch phng
sai (ANOVA) cho bit tr s F
A
= 59,39 > F - crit (tiu chun) = 3,86 nn gi thuyt
H
A
b bc b, tc l hai phng php dy - hc khc nhau nh hng n cht
lng hc tp ca hc sinh.


70
KT LUN V NGH
A. KT LUN
1. Vit Nam c nhiu cng trnh nghin cu v GDHN v tch hp gio
dc dn s, gio dc mi trng trong dy hc cc mn hc nh trng ph
thng. Tuy nhin, c rt t cng trnh i su nghin cu v tch hp GDHN trong
dy hc Sinh hc, c bit l trong dy hc Vi sinh vt (SH 10). Do vy, tch hp
GDHN trong dy hc Vi sinh vt nhm gp phn i mi phng php dy hc SH
trng ph thng l ph hp v c ngha cn thit.
2. Cc nguyn tc a kin thc GDHN vo ni dung mn hc l: khng lm
thay i tnh c trng ca mn hc, khng bin bi hc thnh bi GDHN; khai
thc ni dung GDHN c chn lc, c tnh h thng tp trung vo chng mc nht
nh v pht huy cao tnh tch cc ca HS. Nhng nguyn tc ny s gip cho
GV nh hng ng vic xc nh ni dung GDHN cn tch hp trong kin thc
mn hc.
3. Lun vn xut cc bin php tch hp GDHN v 6 bc chun b bi
hc tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt hc, thit k 4 gio n th hin
tch hp GDHN trong dy hc Vi sinh vt hc c tc dng gip GV ph thng tham
kho t thit k gio n theo hng tch hp phc v cho bi dy ca mnh.
4. Kt qu thc nghim s phm chng t gi thuyt khoa hc ca ti
nu ra l ng, c tnh kh thi va gp phn nng cao hiu qu dy - hc b mn,
va to ra hng th la chn ngh nghip ca hc sinh.
B. NGH
1. Cn tip tc hng nghin cu ny cho cc phn khc nhau trong chng
trnh Sinh hc THPT, nhng mn hc gn nhau v bn cht i tng v mc tiu
tng kt hon thin l lun v phng php dy hc tch hp cc khoa hc trong
nh trng ph thng.
2. Cn phi bi dng GV ph thng nng cao hn na kin thc c bn v
GDHN, c bit l phng php dy hc tch hp cc mn hc t c mc
tiu ca GDHN.

71
3. Cn nghin cu, bin son, cung cp t liu v GDHN, c bit l phng
php tch hp GDHN cho cc GV dy cc b mn vn ha c bn trong c GV
dy mn Sinh hc, cho sinh vin khoa Sinh cc trng s phm th va nng cao
cht lng dy hc b mn, va nng cao hiu qu GDHN.


72
TI LIU THAM KHO
1. ng Danh nh (2002), Hng nghip trong trng ph thng, Tp ch Gio
dc, S 42, tr. 3.
2. Nguyn Nh t (2005), Vn phng php lun xy dng ni dung GDHN
trng ph thng Vit Nam, i thoi Php v cc vn v hng i cho
GDHN ti Vit Nam.
3. Nguyn Phc Chnh (ch bin), Phm c Hu (2007), ng dng tin hc trong
nghin cu khoa hc gio dc v dy hc sinh hc, Nxb Gio dc, H Ni.
4. Phm Tt Dong (ch bin), Phm Huy Th, Nguyn Minh An (1987), Gio trnh
cng tc hng nghip trong trng ph thng, Nxb Gio dc, H Ni.
5. Phm Tt Dong (2005), Nhng vn mi t ra trc yu cu nng cao hiu
qu cng tc HN hin nay, i thoi Php v cc vn v hng i cho
GDHN ti Vit Nam.
6. Phm Tt Dong v cng s (2007), T vn hng nghip cho hc sinh THCS,
(D n pht trin gio dc trung hc c s II), H Ni.
7. Phm Tt Dong, Nguyn Nh t (2003), S la chn tng lai t vn v HN,
Nxb Thanh nin, H Ni.
8. Nguyn Ln Dng, Nguyn nh Quyn, Phm Vn Ty (1998), Vi sinh vt hc,
Nxb Gio dc, H Ni.
9. ng Cng sn Vit Nam (2006), Vn kin i hi i biu ton quc ln th X,
Nxb Chnh tr quc gia, tr. 96 97.
10. Nguyn Thnh t, Phm Vn lp, Trn D Chi, Trnh Nguyn Giao, Phm
Vn Ty (2006), Sinh hc 10 (Sch gio khoa), Nxb Gio dc, H Ni.
11. Nguyn Thnh t, Phm Vn Lp, Trn D Chi, Trnh Nguyn Giao, Phm
Vn Ty (2006), Sinh hc 10 (Sch gio vin), Nxb Gio dc, H Ni.
12. Phm Vn ng (1999), V vn gio dc - o to, Nxb Chnh tr quc gia,
H Ni.
13. Nguyn Nh Hin, Nguyn Nh t (2006), Cng ngh sinh hc v ng dng
vo pht trin nng nghip nng thn, Nxb Thanh nin, H Ni.

73
14. Bi Hin, Nguyn Vn Giao, Nguyn Hu Qunh, V Vn To (2001), T in
Gio dc hc, Nxb T in Bch khoa, H Ni.
15. Nguyn Vn H, Nguyn Th Thanh Huyn (2006), Hot ng gio dc hng
nghip v ging dy k thut trong trng THPT, Nxb Gio dc, H Ni.
16. Nguyn Vn H, H Th c (2002), Gio dc hc i cng, Tp 1, Nxb Gio
dc, H Ni.
17. Nguyn Vn H (1998), C s s phm ca cng tc hng nghip trong
trng ph thng, Nxb Gio dc, H Ni.
18. Nguyn Th Thanh Huyn (2006), Thc trng thc hin cng tc GDHN trong
trng THPT khu vc min ni ng Bc Vit Nam, Bo co tng kt ti khoa
hc v cng ngh cp B, Thi Nguyn.
19. Nguyn Tng Lm (2005), Cch t chc GDHN trng THPT Dn Lp
inh Tin Hong H Ni, i thoi Php v cc vn v hng i cho
GDHN ti Vit Nam.
20. Nguyn Vn L, H Th Truyn (2004), Mt s kinh nghim v gio dc ph
thng v hng nghip trn th gii, Nxb i hc s phm, H Ni.
21. Nguyn Th M Lc (2005), Gio dc v t vn HN Nhng vn v thc
trng, chuyn mn, phng hng v hp tc pht trin, i thoi Php - v cc
vn v hng i cho GDHN ti Vit Nam.
22. Bin Vn Minh v cng s (2006), Bi ging Vi sinh vt hc, Nxb i hc Hu.
23. H Ch Minh (2003), Hc sinh v lao ng, Bo Nhn dn s ra ngy 23/11.
24. Lu Xun Mi (2003), Phng php lun nghin cu khoa hc, Nxb i hc s
phm, H Ni.
25. H Huy Nin (ch bin), Nguyn Th Ct (2004), Bo v thc vt, Nxb i hc
s phm, H Ni.
26. Phm Th T Oanh (2004), Vn GDHN cho HS qua cc mn vn ha c
bn trng THPT cc tnh ng bng Sng Cu Long, Tp ch Gio dc, S 86,
tr. 10 12.
27. Hong Ph (2004), T in ting Vit, Nxb Nng.

74
28. Bi Vit Ph (2007), nh hng GDHN cho HS ph thng nc ta trong
thi k CNH, HH, Tp ch Gio dc, S 157, tr. 4 5.
29. o Trng Quang, Nguyn Ngc Nh (Ngi dch) (1996), Khoa s phm tch hp
hay lm th no pht trin cc nng lc nh trng, Nxb Gio dc, H Ni.
30. Quc hi (2006), Lut Gio dc 2005, Nxb Chnh tr quc gia.
31. Dng Tin S (2008), Bi ging Tch hp gio dc mi trng trong dy hc
sinh hc trng ph thng (Chuyn o to thc s chuyn ngnh LL & PPDH
sinh hc).
32. Dng Tin S (1997), Gio dc mi trng qua dy hc Sinh thi hc lp 11
ph thng trung hc, Lun n tin s gio dc hc, Trng i hc s phm H
Ni.
33. Nguyn Quang Thch (ch bin), Nguyn Th L Anh (2005), Cng ngh sinh
hc nng nghip, Nxb i hc s phm, H Ni.
34. Trn Th Thanh (2007), Cng ngh vi sinh, Nxb Gio dc, H Ni.
35. Nguyn Xun Thnh (ch bin), Nguyn Nh Thnh, Dng c Tin (2004),
Vi sinh vt hc nng nghip, Nxb i hc s phm, H Ni.
36. Nguyn c Tr (2006), GDHN trong trng ph thng - Vn v nh
hng gii php, Tp ch Gio dc, S 146, tr. 8 - 10.
37. Trung tm lao ng - hng nghip (2000), Sinh hot hng nghip THPT.
38. V Vn V, V c Lu, Nguyn Nh Hin, Ng Vn Hng, Nguyn nh
Quyn, Trn Qu Thng (2006), Sinh hc 10 (Sch gio khoa nng cao), Nxb Gio
dc, H Ni.
39. V Vn V, V c Lu, Nguyn Nh Hin, Ng Vn Hng, Nguyn nh
Quyn, Trn Qu Thng (2006), Sinh hc 10 (Sch gio vin nng cao), Nxb Gio
dc, H Ni.
40. Gio trnh Vi sinh vt cng nghip ( http:// www.elearning.hueuni.edu.vn).
41. Gio trnh Vi sinh vt hc (http:// www.elearning.hueuni.edu.vn).


75
PH LC
PH LC 1
PHIU IU TRA X HI HC
H v tn: ............................. Gii tnh:
Dn tc: ....................................................................................................................................
Thnh phn gia nh: ....................................................................................................................
Ngh nghip ca b: ....................................................................................................................
Ngh nghip ca m: ....................................................................................................................
Mi em vui lng tr li cc cu hi sau:
NI DUNG I
1. Em hy thng k t 5 10 ngh m i tng ngh lin quan ti vi sinh vt.
a. C lin quan trc tip. l cc ngh: .....................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
b. C lin quan 1 phn. l cc ngh: ........................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
2. Theo em kin thc sinh hc ni chung v kin thc vi sinh vt ni ring c cn thit hay khng
i vi mi con ngi v hot ng ngh nghip ca h trong th k XXI?
Vi tt c mi ngi. l cc kin thc v: ............................................................................
.....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
Vi mt s ngi lm mt s ngh nht nh. l cc ngh no? T 5 n 10 la chn gm: .
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
3. Em hy nu cc ngnh ngh Vit Nam thuc cc lnh vc sau? (Mi lnh vc chn ti a 5
ngnh ngh).
a. Nng, lm, ng nghip: ............................................................................................................
.....................................................................................................................................................
b. Dc phm, y hc: ...................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
c Cng ngh vi sinh: .....................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
d. Cng ngh thc phm: ..............................................................................................................
.....................................................................................................................................................

76
Trong cc ngnh ngh trn, em thch nht ngnh ngh no? ..........................................................
4. Thi hc tp mn sinh hc ca bn thn em (nh du vo mt trong cc sau).
Thch Bnh thng Khng thch
5. Theo em, cc ngun thng tin c th gip cc em tm hiu cc ngh lin quan n sinh hc l
ngun no? (nh du +), trong ngun no m em s dng? (nh du ) vo cc gi
sau:
Kin thc sinh hc ph thng khi hc mn Sinh hc.
Cc phng tin thng tin i chng nh i, bo, tp ch.
Mng Internet
Kin thc trong phn gio dc hng nghip ca nh trng.
T ngi thn, gia nh, bn b,
Chuyn gia t vn hng nghip.

NI DUNG II
1. Em s nh du vo nhng hng i ca em sau khi tt nghip THPT (hng ch yu nh
du +, hng th yu nh du -).
Thi tuyn vo i hc, Cao ng.
Thi tuyn vo Trung cp ngh.
Tham gia lao ng sn xut ti a phng.
2. Ngh tng lai m em d nh la chn l g? ..........................................................................
.....................................................................................................................................................
3. Em c nhng chun b g cho ngh m em nh chn? ..........................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
4. L do em chn vo hc ngnh (ngh) ny? (nh du (+) vo thch hp)
STT L DO CHN NGNH (NGH) HC KIN CA HS
1 B m, anh ch, ngi thn
2 Gio vin ch nhim
3 Gio vin b mn
4 Cc chuyn gia t vn
5 Bn b
6 Sch bo v cc phng tin thng tin khc
7 Cc hot ng ngoi kho ca trng
8 Nhng ngi hc v lm ngh tng ng
9 on TNCS tuyn truyn, vn ng

Rt cm n s hp tc ca em!


77
PH LC 2
GII THIU SCH V CC TRNG I HC, CAO NG LIN
QUAN N NGNH NGH THUC LNH VC VSV SCH GDHN
1. Gio trnh Th nghim cng ngh thc phm, Nxb i hc Nng.
(http:// www.ebook.edu.vn)
2. Sch ng vo ngh - Cng ngh thc phm, Nxb Tr.
(http:// www.vinabook.com)
3. Cng ngh sinh hc v ng dng vo pht trin nng nghip nng thn,
Nguyn Nh Hin, Nguyn Nh t, NXB Thanh nin, 2006.
4. Cng ngh vi sinh, Trn Th Thanh, NXB Gio dc, 2007.
5. Cng ngh sinh hc vi sinh v cng ngh mi trng, Phm Vn Ty, NXB
Thanh nin.
6. Cm nang hng nghip, Nguyn Anh Vit su tm v bin son.
7. Tui tr lp nghip t trang tri, Nguyn Nh t, Phan Th Nguyt Minh, NXB
Thanh nin.
8. Ha ngh, Trung tm lao ng Hng nghip.
9. Gip bn chn ngh, NXB Thanh nin, 2004.
10. Ti chn ngh, NXB Kim ng, 2007.
11. Gio trnh phn mm h tr t vn hng nghip cho hc sinh THPT, Cng
ty c phn pht trin cng ngh Natech. (http:// www.natech.vn)
12. Vin cng ngh sinh hc v thc phm - Trng i hc bch khoa H Ni
(http:// www.hut.edu.vn). Gm cc khoa lin quan n cng ngh thc phm:
- Cng ngh sinh hc (CNSH): CNSH cng nghip, CNSH bo v mi trng,
CNSH phc v nng nghip, CNSH y t.
- Cng ngh thc phm: Cng ngh cc sn phm thc phm ln men, Cng ngh
ch bin thc phm v cng ngh sau thu hoch, cng ngh thc phm nhit i.
- My v thit b cng ngh thc phm v CNSH.
13. Trng Cao ng cng nghip thc phm TP H Ch Minh.
(http:// www.cntp.edu.vn)
14. Khoa nng nghip v sinh hc ng dng - Trng i hc Cn Th.

78
(http:// www.ctu.edu.vn)
15. Khoa cng ngh thc phm - Trng i hc k thut cng ngh TP H Ch
Minh. (http:// www.hutech.edu.vn)
16. Trang web ca V Gio dc chuyn nghip: gdcn@moet.gov.vn


79
PH LC 3
GIO N THC NGHIM
Bi 22. DINH DNG, CHUYN HO VT CHT V NNG LNG
VI SINH VT
I. Mc tiu ca bi:
- Phn bit c 4 kiu dinh dng vi sinh vt da vo ngun nng lng v
ngun cacbon. Phn bit c 3 kiu thu nhn nng lng cc vi sinh vt ho d
dng l ln men, h hp k kh v h hp hiu kh.
- Hc sinh c nhn thc ng v kin thc c nhng hnh ng ng trong cuc
sng hng ngy, ng thi GDHN cho hc sinh.
II. Phng tin dy hc: mt s tranh nh (cc vi sinh vt quang hp trn b mt
ao h, cc vi sinh vt cc y bin v sui nc nng,) v mu vt t nhin c
vi sinh vt sinh trng.
III. Tin trnh bi hc:
1. n nh t chc lp
2. Kim tra bi c ( kt hp trong phn bi mi)
3. Bi mi
HOT NG CA
GIO VIN HC SINH
NI DUNG
GV:Cho HS k tn mt s VSV quen
thuc trong i sng hng ngy?
I. Khi nim vi sinh vt
VSV l nhng c th nh b.
HS: Tr li nh vi khun lao, to lam,
trc khun E.coli, vi khun trong sa
chua, cc loi nm mc trn hoa qu
thi.
- Cu to c th: n bo nhn s hoc
nhn thc, tp hp n bo.
- Cc i din: Vi khun, ng vt nguyn
sinh, vi to, vi nm, virut.
GV: C nhn xt g v kch thc, c
im sinh trng, sinh sn v kh
nng phn b ca cc VSV trn?
- c im chung: hp th v chuyn ho
cht dinh dng nhanh, sinh trng v
sinh sn rt nhanh, phn b rng.
HS: VSV c kch thc nh, khng
nhn thy bng mt thng, quan st
c di knh hin vi; sinh sn v
sinh trng rt nhanh; phn b rng.
Vi c im nh trn th VSV c li v
c hi nh th no trong cng cuc chinh
phc v ci to thin nhin phc v
con ngi.
GV: Nhc li kin thc v cch phn
loi sinh vt theo 5 gii v tho lun
nhm tm trong tng gii nhng
i din sinh vt c th c xp vo
* Tc dng:
- VSV tham gia vo qu trnh hnh thnh
t trng trt, chng phn hu, chuyn
ho cc hp cht bn vng thnh cc hp

80
nhm VSV.
HS: Tho lun nhm v i din
nhm bo co kt qu.
GV:Chnh sa kt qu bo co ca
cc nhm, t i n khi nim v
VSV.
GV: Do VSV phn b rng ri trong
t nhin nn VSV thm nhp vo mi
hot ng sng ca con ngi. V vy,
chng ta phi nm vng hot ng ca
chng ra cc bin php lm cho
chng tr thnh v kh sc bn trong
cng cuc chinh phc v ci to thin
nhin phc v con ngi. Trc
ht, chng ta cn bit vai tr ca VSV:
[8], [33]
GV: Qua vai tr ca VSV chng ta
thy VSV hc pht trin rt nhanh v
dn n vic hnh thnh cc lnh vc
khc nhau: Vi khun hc, Nm hc,
To hc, Virut hc, Gn y cn
pht trin cc lnh vc mi nh VSV
hc phng x, a VSV hc, VSV hc
v tr
cht n gin hn v cc cht dinh dng
d tiu cung cp cho cy trng. V d: vi
khun Azotobacter.
- VSV tham gia vo vic khp kn vng
tun hon cc vt cht v gi cn bng
sinh thi trong t nhin.
- Mt s chng ging VSV tit ra cht
khng sinh, vitamin, cht kch thch sinh
trng. Chnh v vy, n cn c p
dng trong cc quy trnh cng ngh
sn xut thuc khng sinh, vitamin v
cht kch thch sinh trng,V d: T
cc ribosome ca tng loi vi khun gy
bnh thng hn, t, dch hch,to ra
vaccine ribosome; vi khun E.coli.
- Mt s chng ging VSV c kh nng
ng ho nit khng kh lm giu dinh
dng nit cho t, cung cp dinh dng
nit cho cy trng. V d: vi khun
Azotobacter, vi khun nt sn hoc nm
si (Bacillus polimixa, Apergillus
awamori,).
- Mt s chng ging VSV trong t bo
c cha tinh th dit cn trng. Ngi ta
dng cc chng ging VSV ny vo trong
quy trnh cng ngh sn xut ch phm
VSV dng trong bo v thc vt dit
cn trng c hi.V d: vi khun Bacillus
thuringiensis c nghin cu tr
nhiu su hi trn th gii, vi khun
Coccobacillus acridiorum c nghin
cu dit tr cn trng,
- VSV cn phn hu cc cht c hi, cc
ph thi cng - nng nghip lm sch mi
trng. V d: vi khun (Clostridium,
Bacillus, Acetobacter,), nm si
(Aspergillus, Mucor, Penicillium,), x
khun (Actinomyces, Streptomyces,).
*Tc hi
- VSV gy ra cc bnh cho ngi, ng
vt v thc vt, chng ph hu ma mng
trong qu trnh sn xut, ch bin, bo
qun lng thc v thc phm.
- VSV cn ph hu cc cng trnh xy

81
dng, cu cng, cc di tch lch s, gy
nhiu phin nhiu trong hot ng sng
ca con ngi.
GV: VSV c th sinh trng v pht
trin nhng mi trng no? Ly v
d minh ho cho tng loi mi
trng?
HS: Tr li cu hi nh bit trn.
GV: Ngoi mi trng t nhin, trong
phng th nghim khi nui cy VSV
ngi ta phi nghin cu ra cc loi
mi trng ph hp vi tng loi
VSV v mc ch nui cy.
GV: Yu cu HS ly v d cho tng
loi mi trng trong phng th
nghim v phn bit im khc nhau
gia 3 loi mi trng .
II. Mi trng v cc kiu dinh dng
1.Cc loi mi trng c bn
Trong phng th nghim, cn c vo cc
cht dinh dng, mi trng nui cy
VSV c chia lm 3 loi mi trng c
bn:
- Mi trng t nhin: l mi trng cha
cc cht t nhin khng xc nh c s
lng, thnh phn nh cao tht b,
pepton, cao nm men,
- Mi trng tng hp: l mi trng
trong cc cht u bit thnh phn
ha hc v s lng.
- Mi trng bn tng hp: l mi trng
trong c mt s cht t nhin khng
xc nh c thnh phn v s lng
nh pepton, cao tht, cao nm men v cc
cht ha hc bit thnh phn v s
lng

GV: Gii thch thut ng Kiu dinh
dng l cch thc SV s dng nng
lng v thc n trong mi trng
nh th no?
GV: Cho hs t nghin cu bng
mc II.2 trong SGK - 89 v phn bit
4 kiu dinh dng ca VSV, ly thm
v d khc v VSV ho t dng.
HS: Tr li cu hi v thc hin lnh
trong SGK - 89.
GV: Thng qua vic nm cc kiu
dinh dng ca VSV, t tm hiu
c ch hot ng dinh dng ca
VSV phn bit c VSV t dng
v VSV d dng?
HS: Da vo bng trong SGK tr
li.
1. Cc kiu dinh dng
Kiu
dinh
dng
Ngun
nng
lng
Ngun
cacbon
ch
yu
V d
Quang
t dng
nh
sng
CO
2
VK lam,

Ha t
dng
Cht v
c hoc
cht
hu c

CO
2
VK
nitrat
ha,
Quang
d dng
nh
sng
Cht
hu c
VK
khng
cha lu
hunh,
Ha d
dng
Cht
hu c
Cht
hu c
Nm,
VNS,...
GV: Tu tng chng ging VSV khc
nhau m oxi ho, phn hu cc hp
cht khc nhau, thu c nng lng
khc nhau. Yu cu hc sinh c mc
III. H hp v ln men
1. H hp
H hp l mt hnh thc ha d dng cc
hp cht cacbohirat.

82
III trong SGK - 89,90 v phn bit h
hp hiu kh v h hp k kh, h hp
v ln men da vo cc c im nh
cht nhn lectron, sn phm to
thnhLy v d v VSV cho tng
loi h hp m em bit?
HS: Nghin cu SGK v tr li cu
hi.
VSV, qu trnh phn gii ng din ra
theo cc con ng: h hp hiu kh, h
hp k kh, ln men.
2.Ln men
Ln men l qu trnh chuyn ha k kh
din ra trong t bo cht.
* Ba con ng trn u tri qua giai
on ng phn, nhng chng khc
nhau ch:
Cc con ng H hp hiu kh H hp k kh Ln men
Cht nhn electron
cui cng
xy phn t Mt phn t v c Mt cht hu c
Ngun gc ca
cht nhn electron
Ly t ngoi vo Ly t ngoi vo
VD: NO
-
3
, SO
-
4
Cht ni sinh
Sn phm to
thnh
Cht hu c bo
ha
Cht hu c khc cha bo ha

GV: - Nu mun theo ngnh sn xut ru, bia, cc loi nc gii kht, ln men
lm n bt m, sn xut glyxerin, men thc n gia sc,th cn tm hiu cc
chng ging VSV, c ch v iu kin mi trng ln men etilic.
- Nu mun theo ngnh sn xut axit lactic, ch bin sa chua, thc n cho
gia sc th cn tm hiu cc chng ging VSV, c ch v iu kin mi trng ln
men lactic.
- Nu mun bo qun hoa qu, thc phm v cc qu trnh mui da, chua
thc n trong chn nui, ngnh cng nghip sn xut cc loi ho cht nh axeton,
butanol, axit butyricth cn tm hiu cc chng ging VSV, c ch v iu kin
ln men butyric. Hoc mun ch to phomat th cn tm hiu c ch ln men
propionic, v.v
GV: Nu tm tt tnh hnh pht trin kinh t a phng ni c trng hc, gii
thiu c ngnh no lin quan n cc ngnh trn ang pht trin a phng .
Nu c iu kin GV nu xu hng pht trin ca nn kinh t nc ta v nhng
ngnh ngh trn nh th no, t hc sinh c suy ngh v cc ngh trn trong
tng lai cho bn thn.

4. Cng c: Gio vin yu cu hc sinh tr li cc cu hi cui bi cng
c kin thc bi hc.
5. Hng dn hc nh: c trc bi mi v pht hin nhng im ring
trong qu trnh tng hp v phn gii cc cht VSV.
* Rt kinh nghim gi dy:


83
Bi 23. QU TRNH TNG HP V PHN GII CC CHT
VI SINH VT
I. Mc tiu bi hc
- Nu c tm tt nhng c im chnh ca qu trnh tng hp v phn gii cc
cht VSV. Nu c mt s ng dng ca cc qu trnh tng hp v phn gii
VSV nhm phc v i sng v bo v mi sinh.
- Bit ng dng kin thc hc c tm hiu ngnh nui trng mt s vi khun
c ch nhm thu nhn sinh khi hoc sn phm trao i cht ca chng (trng nm
n, sn xut sa chua, lm dm,) hoc bit cch km hm sinh tng hp ca mt
s VSV c hi.
- Gio dc thc hc tp b mn ng thi GDHN cho hc sinh.
II. Phng tin dy hc
- Chun b tranh phng to s v qu trnh tng hp cc axit amin v gch di
nhng axit amin khng thay th m VSV c th tng hp c, s phn gii mt
s cht, ln men tilic, lacticTranh phng to s qu trnh tng hp lipit VSV.
- Mt s tranh v: vi khun axtic, nm cc en (Aspergillusniger), vi khun lam
hnh si xon (Spirulina), nm men (Saccharomyces cerevisiae).
- Phiu hc tp.
III. Tin trnh bi hc
1. n nh t chc lp
2. Kim tra bi c
- nh ngha v cho v d v 4 kiu dinh dng VSV?
- Phn bit 3 kiu trao i cht: ln men, h hp hiu kh, h hp k kh.
3. Bi mi
HOT NG CA
GIO VIN HC SINH
NI DUNG
GV t vn : sinh trng VSV
phi tng hp cc cht, nhng nhng
cht c tng hp bng c ch no
v con ngi ng dng kh nng
ca VSV trong i sng nh th no?
GV: Gii thiu tm tt s v qu
I. Qua trnh tng hp
Phn ln VSV c kh nng t tng hp
c cc loi axit amin. VSV s dng
nng lng v enzim ni bo tng hp
cc cht.
- S tng hp prtin l do cc axit amin

84
trnh tng hp cc axit amin v gii
thiu cho hc sinh bit cc axit amin
khng thay th m VSV c th tng hp
c. [41]
GV: Gii thiu tm tt s v qu
trnh tng hp axit Nuclic, prtein,
lipit (s dng tranh phng to) v
plisaccarit vi sinh vt. [41]
GV: Nu c im chung ca qu trnh
tng hp VSV? Nh li kin thc
hc, hy so snh cc qu trnh tng hp
cc cht hu c VSV v cc sinh
vt bc cao?
HS: V c bn, cc qu trnh ny l
ging nhau.
lin kt vi nhau bng lin kt peptit.
(Axit amin)
n
Prtin
- Tng hp plisaccarit l do nhiu gc
monosaccarit kt hp vi nhau.
(Monosaccarit)
n
Plisaccarit
- S tng hp lipit VSV l do s kt
hp glixrol v cc axit bo.
- Cc baz nit kt hp vi ng 5
cacbon v axit H
3
PO
4
to ra cc
nucltit, s lin kt cc nucltit to ra
cc axit Nuclic.
GV lu : khng nhng thnh phn ho hc m c c ch tng hp ca 4 i phn
t sinh hc ni trn u tng t cc t bo sinh vt. iu ny chng minh cu
ni ca J. Monod (nh sinh hc phn t ngi Php, t gii Nben): Ci g ng
vi vi khun E. coli cng ng vi con voi.
GV: Chng ta ch ng iu khin
VSV phc v li ch cho con ngi
nh th no? Em hy ly mt s v d
v sn phm m do VSV tng hp ra?
HS: Sn xut axit amin, cht xc tc
sinh hc,
GV: Nhng ngnh ngh no c lin
quan n qu trnh tng hp VSV?
Cc em nn tm hiu mt s ngnh ngh
lin quan sau: [13], [34]
* Mt s ngnh ngh lin quan n qu
trnh tng hp VSV:
- Cng ngh sn xut sinh khi nm
men: Nm men c s dng cho chn
nui gia sc, gia cm di dng bt sinh
khi men kh b sung vo khu phn
thc n.
- Cng ngh sn xut enzym: Enzym c
ng dng nhiu trong nng nghip, c
bit l trong chn nui vi mc ch l
lm tng gi tr dinh dng, tng h s
tiu ho thc n, gim chi ph thc
n,Ngoi ra, Amilaza c dng
trong lm tng, ru np, trong cng
nghip sn xut bnh ko, cng nghip


85
dt, sn xut xir. Prtaza dng trong
lm tng, ch bin tht, trong cng
nghip thuc da, cng nghip bt
git,Xenlulaza dng trong ch bin
rc thi v x l cc b thi dng lm
thc n cho chn nui v sn xut bt
git. Lipaza dng trong cng nghip bt
git v cht ty ra.
- Cng nghip sn xut axit amin: Tham
gia trc tip vo vic to nn prtein,
enzym v cc plipeptit ca ng vt;
ngoi ra cn tham gia trong qu trnh
tng hp cc vitamin, cc cht kch
thch sinh trng, cc hoocmon, cc
cht khng sinh. Hin nay axit amin
c s dng nhiu trong chn nui
nhm lm cn i v dinh dng trong
khu phn thc n.
- Cng ngh sn xut vitamin: Cc
vitamin c sn xut theo phng
php sinh tng hp nh VSV gm c
vitamin B
12
, B
2
, phc hp B - D
2
,
vitamin C. Trong vitamin B
12
c
dng b sung vo thc n gia sc
trong chn nui nhm nng cao h s
tiu ho ca thc n, lm tng trng
lng nhanh, tng sn phm chn
nui,
GV: Gii thiu mt s sch tham kho
v a ch mng (xem ph lc 3) lin
quan n cc ngnh trn hc sinh tm
hiu v tham kho. S lc tnh hnh
pht trin kinh t ca huyn v tnh nh,
gii thiu cc c s sn xut v xu th
pht trin ca cc ngnh trn.

GV: Nu mt s qu trnh phn gii
VSV nh phn gii axit Nuclic v
prtein, v lipit. Hy cho bit VSV phn
gii nhng cht g? lm g? Ti sao
cc phc cht y khng c VSV hp
th vo trong c th ri mi phn gii
nh h enzym?
HS: VSV phn gii cc loi thc n c
II. Qu trnh phn gii
1.Phn gii prtin v ng dng


86
kch thc ln khin chng kh i qua
c thnh v mng t bo c trong xc
ng vt v xc thc vt, VSV phi
tng hp v tit vo mi trng cc
enzym tng ng vi cht cn phn gii
thu phn thnh cc cht n gin
hn, c th c vn chuyn vo t
bo( VSV hp th b ng thc n qua
b mt t bo).
GV: Yu cu HS c on u cc mc
1 phn II (SGK - 92), tm ra c im
chung ca qu trnh phn gii prtin
nh VSV?
HS: Tr li cu hi.
GV: Yu cu HS ch ra sn phm ca
qu trnh phn gii prtein ngoi bo?
HS: Sn phm ca qu trnh phn gii
prtein ngoi bo l cc axit amin.
GV: Cc sn phm to ra trong qu
trnh phn gii ngoi bo do c kch
thc nh nn c VSV hp th vo
c th. Hy cho bit con ng bin i
tip theo ca cc sn phm ny?
HS: Axit amin c VSV s dng
sinh tng hp Prtein ca c th chng
hoc tip tc b phn gii (qu trnh ln
men thi).
GV: Yu cu HS nghin cu tip cc
mc 1 phn II (SGK - 92) ch ra ng
dng ca qu trnh phn gii prtein?
HS: ng dng trong vic sn xut nc
chm, nc mm (ng dng giai on
phn gii ngoi bo).
GV: Yu cu HS tr li lnh trong SGK
sau mc 1 phn II.

* Qu trnh phn gii cc prtin phc
tp thnh cc axit amin din ra bn ngoi
t bo nh VSV tit prtaza ra mi
trng (phn gii ngoi bo). Cc axit
amin ny c VSV hp th v phn gii
tip to ra nng lng cho hot ng
sng ca t b Axit amin c VSV s
dng sinh tng hp Prtein ca c th
chng hoc tip tc b phn gii (qu
trnh ln men thi).

* Axit amin c VSV s dng sinh
tng hp Prtein ca c th chng hoc
tip tc b phn gii (qu trnh ln men
thi).

* ng dng trong vic sn xut nc
chm, nc mm (ng dng giai on
phn gii ngoi bo).

GV: Yu cu HS c on u cc mc
2 phn II (SGK - 93), tm ra c im
chung ca qu trnh phn gii
plisaccarit nh VSV?
HS: Tr li cu hi.
GV: Yu cu HS ch ra sn phm ca
qu trnh phn gii plisaccarit ngoi
bo?
2. Phn gii plisaccarit v ng dng
* Nhiu loi VSV c kh nng phn gii
ngoi bo cc plisaccarit (tinh bt,
xenlulz,..) thnh cc ng n
(mnsaccarit), sau cc ng n
ny c VSV hp th v phn gii tip
theo con ng h hp hiu kh, k kh
hay ln men.

87
HS: Sn phm ca qu trnh phn gii
prtein ngoi bo l cc ng n.

GV: Tip tc nghin cu mc 2 phn II
(SGK - 93) bit c ng dng ca
qu trnh phn gii plisaccarit?
GV: Ch r cho HS thy c 2 giai
on phn gii (ngoi bo v ni bo)
ca s c trnh by trong SGK.
GV:Yu cu HS k thm cc ng dng
quen thuc khc ca qu trnh ln men
ru?
HS: Tr li cu hi
GV: Gii thiu cho HS quy trnh sn
xut ru tilic, sn xut ru vang, sn
xut bia - xem ph lc 2). [40]

a. Ln men tilic

Tinh bt Glucz

tanol + CO
2

* Lu : Khi lm bnh m, bnh bao
ngi ta s dng nm men, v sao bnh
li xp? (Lc u, c qu trnh s dng
xi phn t trong khi bt nn to ra
nhng CO
2
v sinh khi, vitamin.
Chnh cc CO
2
c to ra trong qu
trnh phn gii bt m s n ra khi nng
bnh lm cho bnh xp).
GV: Gii thch s trnh by trong
SGK ch th hin giai on phn gii
ni bo. Gii thch vi khun lactic ng
hnh khc vi vi khun lactic d hnh
ch no, t dn n sn phm ca
hai qu trnh ny khc nhau.
GV: Yu cu HS k nhng ng dng
ca qu trnh ln men lactic m em bit?
(Cc qu trnh mui chua rau qu,
chua thc n gia sc, sn xut sa
chua,). [33], [35]
GV: Hy cho bit vic mui chua rau
qu em li nhng gi tr g?
HS: Tr li cu hi.
GV: Yu cu HS thc hin lnh trong
SGK.
b. Ln men lactic

Glucz Axit lactic

Glucz

Axit lactic +CO
2
+ tanol + Axit axtic

- Vai tr ca qu trnh mui rau qu: To
lng sinh khi vi khun c ch, c ch
cc vi khun gy thi, gy chua, to
hng v thm ngt cho sn phm,
chuyn rau qu v dng chn sinh hc
do m hiu sut tiu ho cao.

GV: Cho HS pht hin cc gi tr ca
qu trnh phn gii ny?
HS: Tr li cu hi.
GV: Cho HS pht hin thm cc mt
tri ca qu trnh phn gii do VSV?
HS: Tr li cu hi.
c. Phn gii xenlulz
- Vai tr: Lm t giu dinh dng, trnh
nhim mi trng).
- Tc hi: Do qu trnh phn gii tinh
bt,prtein, xenlulz,m VSV lm
hng thc phm, ung, qun o v
thit b c xenlulz.
Nm (ng ha)
Nm men ru
VK lactic ng hnh
Vi khun lactic d hnh

88
GV cung cp thm thng tin: Trong d c ca ng vt nhai li c cc VSV tiu
ho cc cht giu xenlulz thnh cc sn phm nh glucz, maltoz v cc ng
vt nhai li hp th cc sn phm ny.
GV: Gii thiu mt s trng cao ng v i hc o to ngnh cng ngh thc
phm v cc a ch trn mng (xem ph lc 3) lin quan n ngnh ny cho HS no
s thch tm hiu v nghin cu dn, nh hng ngh nghip tng lai cho bn
thn.

GV: Chia HS trong lp thnh cc
nhm, yu cu HS c phn III (SGK -
93) v lm vic nhm tm ra mi
quan h gia tng hp v phn gii, nu
mt s im khc nhau gia hai qu
trnh tng hp v phn gii?
HS: i din nhm trnh by kt qu
ca nhm, cc nhm khc c th b
sung (nu thiu hoc sai).
GV: Chnh sa cu tr li ca cc nhm
v kt lun.
III. Mi quan h gia tng hp v
phn gii
- Mi quan h: y l hai qu trnh ngc
chiu nhau nhng thng nht trong hot
ng sng ca t bo.
- im khc nhau gia hai qu trnh tng
hp v phn gii:
Tng hp Phn gii
- Cc phn t lin
kt to thnh
cc hp cht phc
tp.

- Nng lng c
tch ly trong cc
mi lin kt ca
hp cht phc tp.

- Sinh khi tng,
t bo phn chia.
- Cc hp cht
phc tp c
phn ct thnh
cc phn t b ri
c hp th v
phn gii tip
trong t bo.
- Nng lng
c gii phng
do ph v cc mi
lin kt ca hp
cht phc tp.
- Vt cht d tr
gim, t bo gim
sinh khi v kch
thc.
4. Cng c:
- Yu cu HS c mc ch in nghing v tr li cu hi SGK - 94 hon thin
kin thc.
- Pht phiu hc tp gm cu hi 2 v cu hi 3 cui bi hc sinh tr li.
- Qu trnh hp th thc n ngi v ng vt khc vi VSV im no? (Con
ngi v ng vt c kh nng ch ng ly thc n t bn ngoi v tiu ha trong
ng rut).
5. Hng dn hc nh: Hc bi v c mc Em c bit trong SGK - 95
HS thy c vai tr ca VSV trong t nhin.

89
Bi 30. S NHN LN CA VIRUT TRONG T BO CH
I. Mc tiu bi hc
- HS trnh by c c im ca qu trnh nhn ln virut. Phn bit chu trnh
c chu trnh sinh tan v chu trnh tim tan. Trnh by c nhng hiu bit c
bn v virut HIV( c im ca virut HIV, cc con ng ly truyn bnh v bin
php phng nga) v Hi chng AIDS.
- Gio dc v thc v bit cch phng nga HIV/AIDS, ng thi GDHN cho hc
sinh.
II. Phng tin dy hc
- Tranh phng to H30 SGK (Tr 119).
- Bng hnh v qu trnh nhn ln ca virut HIV.
- Phiu hc tp.
III. Tin trnh bi hc
1. n nh t chc lp
2. Kim tra bi c
- Nu cu to v hnh thi ca virut, gii thch cc thut ng: capsit, capsme,
nuclcapsit v v ngoi?
- Nu 3 c im c bn ca virut?
3. Bi mi
HOT NG
GIO VIN HC SINH
NI DUNG
GV: Treo tranh phng to H30
SGK (Tr 119), hng dn HS quan
st tranh. Pht phiu hc tp cho cc
nhm.
HS: Hot ng theo nhm, c cc
thng tin c trnh by trong tng
giai on SGK, i chiu vi m t
trn hnh v hon thnh phiu hc
tp.
I. Chu trnh nhn ln ca virut

Ni dung ca phiu hc tp:


90
Cc giai on
ca chu trnh
sinh tan
Hp th Xm nhp Sinh tng
hp
Lp
rp
Phng
thch VR V Phag
Cc hot ng
ca virut

GV: Cho i din cc nhm trnh
by kt qu phiu hc tp trc lp.
HS: Cc nhm khc nghe, nhn xt
v b sung.
GV: Chnh sa v kt lun. Ni
dung ca 5 giai on trong chu trnh
nhn ln ca virut c th hin
phiu hc tp.

Cc giai on
ca chu trnh
sinh tan
Hp
th
Xm nhp Sinh tng
hp
Lp
rp
Phng
thch VR V Phag

Cc hot ng
ca virut
Virut
bm
mt
cch
c
hiu ln
th th
b mt
t bo,
nu
khng
c
hiu th
virut
khng
bm
vo
c.
a c
nucl -
capsit
vo t
bo
cht,
sau
ci
v
gii
phng
axit
Nuclic.
Enzim
lizzim
ph hy
thnh t
bo
bm axit
Nuclic
vo t
bo
cht,
cn v
nm bn
ngoi.
- Virut s
dng enzim
v nguyn
liu ca t
bo tng
hp axit
Nuclic v
prtin cho
ring mnh.
- Ngun
nguyn liu
v enzim:
do t bo
ch cung
cp.
Lp rp
axit
Nuclic
vo
prtin
v
to
virut
hon
chnh.
Virut
c 2
cch:
- Virut
ph v
t bo
t
chui ra
ngoi
t
bo
ch
cht
ngay.
- Virut
chui ra
t t
theo
li
t bo
ch
tn ti
1 thi
gian
ngn.
GV: Yu cu HS thc hin lnh
trong SGK cui mc I SGK.
* Ch : Khi virut nhn ln m lm tan t
bo th gi l chu trnh tan.
GV: Kin thc v HIV/AIDS khng II. HIV/AIDS

91
cn xa l i vi HS THPT nn cho
HS hot ng theo nhm v tr li
cc cu hi do gio vin t.
- HIV l g? Chng tn cng vo loi
t bo no?
- Ngi c HIV s b bnh g? Biu
hin lm sng ca bnh?
- Th no l vi sinh vt c hi v
bnh c hi?

- HIV c ly truyn ch yu qua
nhng con ng no?

- Cc i tng no c xp vo
nhm c nguy c ly nhim cao?

- Trnh by nhng hiu bit ca em
v cc giai on pht trin ca bnh?

- Ti sao nhiu ngi khng hay bit
mnh ang b nhim HIV. iu
nguy him nh th no i vi x
hi.

- Nu cc bin php phng nga
HIV/AIDS?
1. Khi nim v HIV
- HIV l virut gy suy gim min dch
ngi. Chng c kh nng gy nhim v
ph hy mt s t bo ca h thng min
dch (t bo limph T
4
).
- HIV gy nn bnh AIDS, vi biu hin:
st ko di, st cn, tiu chy, vim da,
- Mt s vi sinh vt iu kin bnh
thng th khng gy bnh nhng khi c
th b yu hoc kh nng min dch b
suy gim th chng li tr thnh gy
bnh. Vi sinh vt y gi l vi sinh vt c
hi v bnh do chng gy ra gi l bnh
c hi.
2. Ba con ng ly truyn HIV
- Qua ng mu.
- Qua ng tnh dc.
- M truyn sang con (bo thai, sa
m,)
(Nhng ngi tim chch ma ty v gi
mi dm thuc nhm c nguy c ly
nhim cao).
3. Ba giai on pht trin ca bnh
- Giai on s nhim hay giai on ca
s: ko di 2 tun n 3 thng. Thng
khng biu hin triu chng hoc biu
hin nh.
- Giai on khng triu chng: ko di 1 -
10 nm. Lc ny s lng t bo limph
T
4
gim dn.
- Giai on biu hin triu chng AIDS:
cc bnh c hi xut hin nh tiu chy,
vim da, st cn,v cui cng cht.
* V thi gian bnh ca HIV rt lu, c
th n 10 nm. Ch khi no c th b suy
gim min dch trm trng, cc VSV c
hi mi tn cng c th gy triu
chng AIDS. Khi cn cha biu hin
triu chng, ngi bnh c th khng bit
mnh b nhim HIV nn khng c bin
php phng nga, d ly lan cho ngi
thn v cng ng.
4. Bin php phng nga
- Hiu bit v HIV/AIDS.

92
HS: Da vo s hiu bit ca bn
thn v c SGK mc II (Tr 120)
tr li cc cu hi do gio vin a
ra.
GV: Cho i din cc nhm trnh
by kin ca nhm.
HS: Lng nghe v a kin b
sung.
GV: Chnh sa v kt kun.
GV: Chiu on bng hnh v qu
trnh nhn ln ca virut HIV.
HS: Xem phim i chiu li cc
kin thc va tm hiu.
- Sng lnh mnh.
- Loi tr t nn x hi.
- V sinh y t.
4.Cng c:
GV: a ra cu hi yu cu cc nhm tho lun v trnh by kin ca nhm trc
tp th.
- Nu cc giai on xm nhp ca HIV. Em hy cho bit s nhn ln ca HIV
khc vi s nhn ln ca virut m cc em c hc nh th no? Ti sao
li c s khc nhau ?
(Cc giai on xm nhp ca HIV: Hp ph Xm nhp Sao m ngc
Ci xen Sinh tng hp Lp rp Phng thch.)
- Hin nay c thuc cha bnh HIV cha? Ti sao?
- Vit Nam sn xut c cc loi vacxin phng bnh no? Trn th gii
sn xut c cc loi vacxin phng bnh g?
- K tn mt s nh khoa hc nghin cu v HIV/AIDS?
- a phng, em c thi g i vi nhng ngi b HIV/AIDS v
s dng bin php no phng bnh cho bn thn.
HS: Da vo kin thc c cc nhm tho lun v tr li cc cu hi trn.
GV: T chc cho cc nhm tho lun, b sung v kt lun. Gii thiu s lc tnh
hnh pht trin ca HIV/AIDS hin nay v cc ngnh ngh lin quan iu tr v
ngn nga HIV/AIDS.
GV: S dng phn tm tt c ng khung cui bi hc cng c. Yu cu HS
c mc Em c bit?.
5. Hng dn hc nh: Tr li cc cu hi trong SGK, tm c thm v
HIV/AIDS.

93
Bi 31:VIRUT GY BNH, NG DNG CA VIRUT
TRONG THC TIN
I. Mc tiu bi hc
- HS trnh by c s lc cch thc xm nhp v ly lan gy bnh ca virut gy
bnh cho VSV, virut gy bnh cho thc vt v virut gy bnh cho cn trng, t
xut c mt s bin php phng bnh do virut gy nn. Nu c nguyn l v
ng dng thc tin ca virut trong k thut di truyn, trong sn xut dc phm,
trong nng nghip.
- Rn luyn k nng phn tch knh hnh v lm vic theo nhm.
- Gio dc thc phng bnh do virut gy ra, ng thi GDHN cho HS.
II. Phng tin dy hc
- Tranh phng to H31 - SGK (Tr 123).
- Phiu hc tp.
III. Tin trnh bi hc
1. n nh t chc lp
2. Kim tra bi c
- Nu 5 giai on nhn ln ca virut trong t bo?
- HIV c th ly nhim theo nhng con ng no? Cn phi c nhn thc v
thi nh th no phng trnh ly nhim HIV?
3. Bi mi
HOT NG CA GIO VIN - HC
SINH
NI DUNG
GV: Chia hc sinh thnh cc nhm,
pht phiu hc tp v yu cu cc nhm
c mc I - SGK tm thng tin in
vo phiu hc tp.
Ni dung phiu hc tp:
I. Cc virut k sinh vi sinh vt, thc
vt v cn trng.
1. Virut k sinh vi sinh vt (phag).
Nhm virut gy
bnh
S loi Cch thc xm nhp v ly
lan
Tc hi

GV: Gi cho hc sinh bng cc cu
hi khi hon thnh phiu hc tp.
2. Virut k sinh thc vt.
Ch : Khi cn trng n l cha virut,

94
- Virut gy bnh gm nhng loi no?
- Cch thc xm nhp v ly lan ca
tng loi virut?
- Nu tc hi ca virut gy bnh cho vi
sinh vt, cho thc vt v cho cn trng?
HS: Nghin cu thng tin SGK, trao
i nhm thng nht p n hon
thnh phiu hc tp.
GV: Gi ln lt cc nhm cha phiu
hc tp.Nhm khc nhn xt b
sung.GV chnh xc ho kin thc.
HS: Cha vo phiu hc tp.
GV t cu hi vn dng: Em hy
xut mt s bin php phng bnh do
virut gy nn?, ng thi cho hc sinh
ln lt thc hin cc lnh trong mc I
- SGK.
GV: Cho hc sinh quan st on hnh
nh v mt s bnh do virut gy nn
vi sinh vt, thc vt v cn trng.
cht kim trong rut cn trng phn gii
v bc, gii phng virion.Virion xm
nhp vo t bo rut gia hoc theo dch
bch huyt lan ra khp c th.Tnh cht
ny s c con ngi li dng sn
xut thuc tr su sinh hc khng nh
hng xu ti sc kho con ngi v
mi trng sng.
3. Virut k sinh cn trng.

* hn ch tc hi ca virut gy bnh,
cn tuyn chn nhng chng vi sinh vt,
nhng ging vt nui, cy trng sch
bnh; thc hin cc bin php v sinh,
tiu dit vt trung gian truyn bnh
GV nu vn : Inteferon l prtein c
bit ch do t bo ngi v ng vt tit
ra c tc dng chng virut, chng t
bo ung th v tng cng kh nng
min dch.Trc y inteferon c
sn xut bng cch chit xut t t bo
bch cu trong huyt tng nn lng
thu c rt thp v c gi thnh
cao.Vn t ra l c cch no sn
xut 1 lng ln inteferon rong thi
gian ngn v vi gi thnh r?
GV: Treo tranh phng to H31 (SGK tr
123), gii hiu chm cc thng tin
(bng li v hnh minh ho), sau t
cu hi: Nhng i tng no c con
ngi s dng trong quy trnh sn xut
inteferon?
HS: Tr li cu hi.
GV: Hy quan st li tng bc ca
quy trnh v ch ra c tnh no ca
phag, ca vi khun c con ngi
li dng trong quy trnh ny?
HS: Tho lun v tr li.
GV: Gi hc sinh ch trn tranh v m
II. ng dng ca virut trong thc tin.
1. Trong sn xut cc ch phm sinh
hc.

- i tng c con ngi s dng
trong quy trnh sn xut inteferon l
phag v vi khun E.coli.

- Ngi ta li dng kh nng cho
php gn gen l vo b gen ca phag v
kh nng sinh sn rt nhanh vi khun
sn xut 1 lng ln inteferon trong
thi gian ngn v vi gi thnh r.


95
t li cc bc ca quy trnh.Giao
nhim v v nh thit k quy trnh
tng t sn xut insulin.
Quy trnh sn xut inteferon va gii
thiu c gi l quy trnh sn xut da
trn k thut di truyn .Nh k thut
ny, mt lot cc dc phm sinh hc
khc c sn xut ra vi quy m
cng nghip s dng trong y hc.
GV gii thiu: K thut di truyn l
mt quy trnh cng ngh dng
chuyn gen t t bo ny sang t bo
khc (thng l chuyn gen t t bo
loi ny sang t bo loi khc). K
thut ny c ng dng vo trong
cc ngnh ngh no?
HS: Tr li cu hi.
GV: Nhn xt cu tr li ca HS v
cung cp thm cho HS cc ngnh ngh
lin quan.

- Quy trnh sn xut inteferon gm 4
bc:
+ Tch gen IFN ca t bo ngi nh
enzim ct.
+ Gn gen IFN vo AND ca phag.
+ Nhim phag ti t hp vo E.coli.
+ Nui E.coli nhim phag ti t hp
trong ni ln men.

* K thut di truyn c ng dng
trong cc lnh vc sau [8]:
- Trong cng nghip dc phm: sn
xut insulin ca ngi, yu t sinh
trng ca ngi, sn xut vacxin v
vitamin.
- Trong nng nghip: ci bin ging thc
vt, ng vt nhm nng cao nng sut
v cht lng sn phm vt nui, cy
trng.
- Cung cp cc bin php mi cho bo
v mi trng.
GV nu vn : Vic lm dng thuc
tr su ho hc nh hng xu ti
sc kho con ngi v mi trng
sng.Do , bin php phng tr sinh
hc (cn gi l u tranh sinh hc)
ang ngy cng c x hi quan
tm.Mt trong nhng bin php l
vic li dng c tnh xm nhp v ly
lan ca virut vo cn trng m cc em
va hc sn xut thuc tr su sinh
hc tiu dit cn trng c hi. Vit
Nam, chng ta sn xut thuc tr
su sinh hc c cha virut Baculo
dit nhiu loi su n l.Thuc c
bc bi mt mng keo ch tan trong
ng rut ca cn trng.Khi mng keo
tan ra virut mi chuyn sang dng hot
ng gy cht cho su.
GV t cu hi: Em hy d on
nhng u vit v hiu qu dit su, gi
thnh, mc an ton cho ngi s
2. Trong nng nghip: thuc tr su t
virut.
* Thuc tr su vi sinh bao gm cc ch
phm t VSV gy bnh cho cn trng
c gia cng thnh sn phm thng
mi.

* Nhng u vit ca thuc tr su
sinh hc c cha virut Baculo:
- Virut c tnh c hiu cao, ch gy hi

96
dng v cho mi trng sng ca ch
phm ni trn so vi thuc tr su ho
hc?V sao?
GV: Hng dn hc sinh tho lun
thc hin lnh cui bi hc.
GV: Ngoi loi thuc trn, Vit
Nam v trn th gii sn xut c
nhng loi thuc tr su sinh hc no
t virut?
HS: Tr li cu hi.
GV: Cung cp thm cho HS cc tn
thuc tr su sinh hc c sn xut
v s dng.
cho mt s su nht nh; khng gy c
cho ngi , ng vt v cn trng c ch.
- Virut c bo v trong th bc nn
trnh c cc yu t mi trng bt
li.Do , c th tn ti rt lu (thm ch
10 nm) ngoi c th cn trng.
- D sn xut, hiu qu dit su cao, gi
thnh h.

* Hin nay ngi ta bit ti 1500 loi
VSV hoc sn phm ca chng c kh
nng tham gia vo cng vic phng tr
cc loi bnh hi cy, tuyn trng hi
cy, c di hi cy, v.v...[25], [34]
- BT l loi thuc vi sinh tr su c
sn xut bng phng php ln men vi
khun Bacillus thuringiensis.
- Ch phm t virut nhn a din NPV
v virut t bo cht a din CPV.
- Ch phm nm tr su: cc loi nm k
sinh gy bnh dit cn trng c s
dng ch to thnh ch phm sinh hc.
4. Cng c.
- Gi hc sinh c phn ghi nh v mc Em c bit trong SGK trang 124.
- GV gii thiu cc ngnh ngh c lin quan n dc phm v thuc tr su
sinh hc.
- a phng em s dng thuc tr su sinh hc c cha virut Baculo
cha?Nu thc trng vic s dng thuc tr su a phng em? Em hy xut mt
s bin php bo v sc kho ca con ngi, ng vt v mi trng xung quanh?
5. Hng dn hc nh.
- Hc thuc bi v tm hiu thm cc bnh do virut gy nn cho vi sinh vt,
thc vt v cn trng.
- Tm hiu v bnh truyn nhim: Nhng bnh truyn nhim hay gp ngi,
biu hin truyn nhim, tc nhn gy bnh, iu kin gy bnh, phng thc ly
truyn, con ng ly nhim, bin php phng trnh?

Tích Hợp Giáo Dục Hướng Nghiệp Trong Dạy Học Vi Sinh Vật Học (Sinh Học 10)

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tích Hợp Giáo Dục Hướng Nghiệp Trong Dạy Học Vi Sinh Vật Học (Sinh Học 10)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

S ha bi Trung tm hc liu i hc Thi Nguyn http://www.lrc-tnu.edu.

You might also like