Hướng Dẫn Ôn Tập Văn Minh Phương Đông

- 1 - HƯỚ NG D Ẫ N ÔN T ẬP VĂN MINH PHƯƠNG ĐÔNG.
- 2 - D ẫ n nh ậ p Xét v ề vùng lãnh th ổ, phương Đông ngày nay đượ c hi ể u là khu v ự c bao ph ủ toàn b ộ châu Á và ph ần Đông Bắc châu Phi.
- Nói đế n phương Đông, ngườ i ta không th ể không nh ắc đế n nh ữ ng n ền văn minh nổ i ti ếng như Ai Cập, Lưỡ ng Hà, Ấn Độ , Ar ậ p, Trung Hoa, không th ể không nh ắc đế n Nho giáo, H ồ i giáo, Ph ật giáo, Hinđu giáo và hàng loạt tín ngưỡ ng b ản đị a mang màu s ắc phương Đông.
- Tóm lạ i, phương Đông là mộ t khu v ực văn minh có “b ả n s ắ c” riêng c ả v ề.
- phương Đông chiế m m ộ t v ị trí vô cùng quan tr ọ ng trong l ị ch s ử th ế gi ớ i.
- V ấn đề th ứ 1 Cơ sở cho s ự hình thành v ăn minh phương Đông Châu Á và Đông Bắc châu phi là nơi ra đờ i nh ữ ng n ền văn minh cổ kính c ủa phương Đông nói riêng và c ủa loài ngườ i nói chung.
- Ở đây đ ã xu ấ t hi ệ n nh ữ ng qu ố c gia chi ế m h ữ u nô l ệ t ố i c ổ xây d ự ng trên s ự tan rã c ủ a ch ế độ công xã nguyên th ủ y.
- Điề u ki ệ n t ự nhiên: Nh ữ ng n ền văn minh cổ kính đó xuấ t hi ện trên lưu vự c nh ữ ng con sông l ớn như sông Nile (Ai C ập), Tigris và Euphrates (Lưỡ ng Hà), sông Ấ n (Indus) và sông H ằ ng (Gange.
- Ấn Độ.
- khí h ậ u ấ m áp, ngu ồn nước phong phú, đất đai màu mỡ và d ễ canh tác đ ã cho phép các qu ố c gia c ổ đại phương Đông phát tri ể n nông nghi ệ p thu ậ n l ợ i.
- Người phương Đông cổ đạ i s ống trên lưu vự c các con sông t ừ th ờ i nguyên th ủy đ ã s ớ m phát hi ệ n và l ợ i d ụ ng nh ữ ng thu ậ n l ợi đó để phát tri ể n s ả n xu ấ t.
- Sông Nile là m ộ t trong nh ữ ng con sông dài nh ấ t th ế gi ớ i, kho ả ng 6500km, v ớ i b ả y nh ánh đổ ra Đị a Trung H ả i, ph ầ n ch ả y qua Ai C ậ p dài 700km.
- Ấn Độ có s ự đa dạ ng v ề đị a hình và khí h ậ u ở các vùng B ắ c Ấ n, Trung Ấ n và Nam Ấ n.
- Sông Ấ n (Indus), sông H ằ ng (Gange hay Gangga ) đ ã t ạ o nên nh ững vùng đồ ng b ằ ng màu m ỡ , có vai trò r ấ t quan tr ọ ng d ẫn đế n s ự ra đờ i s ớ m c ủ a n ề n văn minh nông nghiệ p ở.
- Tính đa dạ ng và ph ứ c t ạ p c ủ a thiên nhiên Ấn Độ , m ộ t m ặt là điề u ki ệ n thu ậ n l ợi cho cư dân cổ t ụ cư và phát tri ể n, m ặ t khác là nh ữ ng th ế l ực đè nặ ng lên s ố ph ận con ngườ i Ấn Độ khi nh ậ n th ứ c c ủ a h ọ còn th ấ p kém.
- T ừ xa xưa, nhữ ng con sông này là nh ữ ng tuy ế n giao thông huy ế t m ạ ch n ố i li ề n các vùng trong lãnh th ổ Trung Qu ố c.
- Các tri ều đại đ ã xu ấ t hi ệ n, t ồ n t ạ i và l ớ n m ạ nh trên lưu vự c hai dòng sông này và xây d ự ng nên n ền văn minh Trung Quốc độc đáo.
- Bên c ạ nh nh ữ ng thu ậ n l ợ i nói trên, nh ữ ng con sông này l ạ i b ị ngăn cách bở i h ệ th ố ng núi non trùng điệ p và nh ữ ng vùng sa m ạc mênh mông.
- đó cùng vớ i nh ững phương ti ệ n giao thông h ế t s ứ c h ạ n ch ế th ờ i c ổ đại đ ã làm cho các n ền văn minh này xuấ t hi ệ n và phát tri ể n m ột cách độ c l ậ p.
- S ự liên h ệ bu ổi đầ u h ầu như không xả y ra, do đó mỗ i n ền văn minh đ ã phát tri ể n m ột cách độc đáo, mang đậ m b ả n s ắ c dân t ộ c.
- dân cư: Trên cơ sở nh ữ ng điề u ki ệ n t ự nhiên như vậy, cư dân ở.
- phương Đông ra đờ i s ớ m và phát tri ể n nhanh chóng.
- phương Đông di ễ n ra r ất đa dạ ng và ph ứ c t ạ p.
- ngườ i Ai C ậ p th ờ i c ổ là nh ữ ng th ổ dân châu Phi, hình thành trên c ơ sở h ỗ n h ợ p r ấ t nhi ề u b ộ l ạc.
- Lưỡ ng Hà: Ngườ i Sumer t ừ thiên niên k ỉ IV.TCN đ ã di c ư tớ i đây và sáng l ậ p ra n ền văn minh đầ u tiên ở.
- Tr ả i hàng ngàn năm, qua quá tr ình lao độ ng, h ọ đ ã hòa nh ậ p thành m ộ t c ộng đồng dân cư ổn đị nh và xây d ự ng nên n ền văn minh rự c r ỡ.
- Ấn Độ: Cư dân Ấn Độ đa dạ ng v ề t ộc ngườ i và ngôn ng ữ .
- Họ chính là t ổ tiên c ủ a dân t ộ c Hán – ngườ i sáng t ạ o ra n ền văn minh Hoa Hạ .
- V ề kinh t ế , các qu ố c gia c ổ đạ i phương Đông ra đờ i ở th ờ i kì mà s ứ c s ả n xu ấ t xã h ội đang ở trình độ h ế t s ứ c th ấ p kém.
- V ớ i m ộ t trình độ s ả n xu ất như vậ y không cho phép các qu ố c gia c ổ đại phương Đông phát triể n ch ế độ chi ế m h ữ u nô l ệ c ủ a mình m ộ t cách thu ầ n th ục và điể n hình.
- S ự phát tri ể n r ấ t y ế u ớ t ch ế độ tư hữ u ru ộng đấ t và s ự t ồ n t ạ i dai d ẳ ng nh ữ ng t ổ ch ứ c công xã nông thôn, tàn tích c ủ a xã h ộ i th ị t ộ c nguyên th ủ y có th ể coi là nh ữ ng nguyên nhân gây nên tình tr ạ ng trì tr ệ , y ế u kém c ủ a các n ền văn minh cổ đại phương Đông..
- phương Đông ra đờ i và t ồ n t ạ i m ộ t hình th ức nhà nướ c đặc thù, nhà nướ c quân ch ủ chuyên ch ế trung ương tậ p quy ề n mà m ọ i quy ề n l ực đề u ở trong tay nhà vua và m ộ t b ộ máy quan l ạ i c ồ ng k ề nh, quan liêu.
- Các qu ố c gia c ổ đại phương Đông đ ã duy trì lâu dài ch ế độ nô l ệ gia trưở ng và các hình th ứ c áp b ứ c bóc l ộ t ki ểu gia trưở ng nên vai trò c ủ a nô l ệ trong xã h ội chưa nổ i b ậ t.
- như vậ y mà n ền văn minh phương Đông ra đờ i và phát tri ể n và c ũng chính các y ế u t ố đó đ ã ảnh hưở ng, chi ph ố i t ạ o nên nh ững nét đặ c thù c ủ a n ền văn minh phương Đông .
- V ấn đề th ứ 2 Trình độ s ả n xu ấ t và chinh ph ụ c t ự nhiên c ủ a các qu ố c gia phương Đông Trên cơ sở.
- điề u ki ệ n t ự nhiên thu ậ n l ợi, cư dân phương Đông cổ đại đ ã s ớ m bi ế t l ợ i d ụ ng điề u ki ệ n t ự nhiên để s ả n xu ấ t, ch ế t ạ o công c ụ lao độ ng, chinh ph ụ c t ự nhiên xây d ự ng nh ữ ng n ền văn minh đầ u tiên trên th ế gi ớ i.
- Ngay t ừ th ờ i nguyên th ủy con người đ ã bi ế t ch ế t ạ o công c ụ lao độ ng, t ừ nh ữ ng công c ụ thô sơ bằng đá, gốm đế n nh ữ ng công c ụ b ằng đồ ng, s ắt… đ ã cho phép con ng ườ i t ạ o ra m ộ t năng suất lao độ ng ngày càng cao.
- Sang th ời Xuân Thu, người ta đ ã bi ế t dùng nh ữ ng công c ụ b ằ ng sát, có nh ữ ng lò luy ệ n s ắ t có trên 300 công nhân.
- Nh ữ ng công c ụ b ằ ng kim lo ại đ ã cho phép con ng ười nâng cao năng suất lao độ ng.
- Bên c ạ nh vi ệ c sáng t ạ o ra nh ữ ng công c ụ lao động, cư dân cổ đại phương Đ ông c ũng đ ã đạ t m ộ t trình độ t ổ ch ứ c s ả n xu ất tương đố i cao.
- vi ệ c t ổ ch ức điề u hành s ả n xu ấ t trong toàn qu ố c có ý ngh ĩa sống càn đố i v ớ i các qu ốc gia phương Đông cổ đạ i, b ở i vì n ền văn minh phương Đông chủ y ế u hình thành trên.
- 6 - lưu vự c c ủ a nh ữ ng con sông l ớn.
- Các qu ố c gia c ổ đại phương Đông cũng đ ã bi ế t thu ần dưỡ ng súc v ậ t làm v ậ t nuôi ph ụ c v ụ s ả n xu ấ t và cung c ấ p th ự c ph ẩm cho đờ i s ố ng h ằ ng ngày.
- Trong nh ữ ng ngành th ủ công nghi ệp ngườ i ta c ũng đ ã bi ết làm đồ g ốm, đồ th ủ y tinh, thu ộ c da, d ệ t.
- Ấn Độ người ta đ ã bi ết làm đồ trang s ứ c tinh x ả o và ch ạ m tr ổ trên đá.
- Vi ệ c m ở r ộng giao lưu buôn bán giữ a các qu ốc gia đ ã t ạo điề u ki ện để giao lưu văn hóa và thúc đẩ y s ả n xu ấ t làm cho xã h ội phương Đông cổ đạ i phát tri ển ngày càng cao hơn.
- ra đờ i c ủa nhà nướ c và trình độ qu ả n lý xã h ộ i c ủ a các qu ốc gia phương Đông.
- Nh ững nhà nướ c c ổ đạ i Ai C ập, Lưỡ ng Hà, Trung Qu ố c, Ấn Độ … là nh ữ ng nơi có điề u ki ệ n thiên nhiên thu ậ n l ợ i cho s ự phát tri ể n kinh t ế nông nghi ệp, nơi mà quá tr ình phân hóa xã h ộ i, t ậ p trung c ủ a c ải tư hữu và đấ u tranh giai c ấ p di ễ n ra s ớ m nh ấ t.
- Do nhu c ầ u ch ố ng ch ọ i v ớ i thiên nhiên và t ổ ch ứ c s ả n xu ất mà các nhà nước phương Đông đ ã ra đờ i.
- 7 - Môria (321-184.TCN), b ộ máy nhà nướ c c ủ a Ấn Độ c ổ đại tương đố i hoàn ch ỉ nh có nh ững đặ c trương củ a m ộ t b ộ máy nhà nướ c chuyên ch ế.
- phương Đông.
- phương Đông cổ đại đ ã xu ấ t hi ệ n và t ồ n t ạ i m ộ t hình th ức nhà nước đặ c bi ệ t.
- phương Đông cổ đại đ ã góp ph ầ n xây d ự ng nên nh ữ ng n ền văn minh rự c r ỡ.
- V ấn đề th ứ 4 Nh ững đặc điể m c ủa văn minh phương Đông Văn minh phương Đông rấ t r ộ ng l ớ n v ề quy mô, lãnh th ổ , r ất đa dạ ng v ề màu s ắ c và có s ự t ồ n t ạ i r ấ t lâu dài v ề m ặ t l ị ch s ử.
- Khái quát cho đúng, cho hế t nh ững đặc điể m c ủa văn minh phương Đông quả là m ộ t công vi ệ c không h ề đơn giả n, n ế u không nói là h ế t s ức khó khăn.
- Văn minh phương Đông mang đậ m tính ch ấ t văn minh nông nghi ệ p , văn minh sông nướ c.
- T ính ch ấ t nông nghi ệ p , sông nướ c là đặc điể m n ổ i b ậ t nh ấ t, là b ả n s ắ c d ễ th ấ y nh ấ t c ủ a văn minh phương Đông .
- Đặ c điể m này thu ộ c v ề lo ạ i hình v ăn minh : Văn minh phương Đông ch ủ y ếu là văn minh g ố c nông nghi ệp, trong khi văn minh phương Tây chủ y ế u thu ộ c lo ạ i hình g ố c du m ục và thương nghiệ p.
- T ất nhiên nói như thế không có ngh ĩa là trong văn minh phương Đông không có các y ế u t ố du m ục và thương nghiệp nhưng nh ìn m ộ t cách t ổ ng th ể thì tính ch ấ t nông nghi ệ p , tính sông nướ c là nét ch ủ đạ o.
- V ăn minh phương Đông từ đây càng ngày càng phát tri ển đa dạ ng và phong phu.
- V ấn đề th ứ 6 Nh ữ ng h ạ n ch ế c ủ a n ề văn minh phương Đông Văn minh phương Đông, như đ ã nói ở trên ở trên, có nhi ề u thành t ự u v ĩ đạ i.
- Tuy nhiên văn minh phương Đông không phả i không có nh ữ ng h ạ n ch ế nh ất đị nh.Các h ạ n ch ế c ủa văn minh phương Đông, suy cho cùng, chủ y ếu do đờ i s ố ng nông nghi ệ p chi ph ố i.
- Văn minh g ố c nông nghi ệ p mang tính làng xã c ủa phương Đông đ ã t ạ o ra nh ữ ng h ạ n ch ế .
- H ọ d ễ bì t ị, đố k ị v ớ i nh ữ ng ngườ i giàu có, v ớ i nh ững ngườ i có cu ộ c s ống dư dả hơn m ình.
- N ề n s ả n xu ấ t nông nghi ệ p v ố n ít có nh ữ ng đ òi h ỏ i kh ắ t khe v ề th ời gian, ngườ i ta không ph ả i lo c ạ nh tranh gay g ắ t, không b ị ai thúc ép.
- Vì th ế nên khi bướ c vào xã h ộ i hi ện đạ i v ớ i yêu c ầ u phát tri ể n công nghi ệ p thì tính cách tu ỳ ti ệ n, thi ế u k ỉ lu ậ t, thi ế u tính t ổ ch ứ c m ớ i b ộ c l ộ t ấ t c ả nh ữ ng y ế u kém c ủa nó.
- Đó là mặ t h ạ n ch ế cơ bả n c ủa con ngườ i nông nghi ệp phương Đông trong s ự so sánh v ới con người phương Tây vố n quen tác phong nhanh nh ẹ n, chính xác và làm vi ệ c h ế t mình.
- Như đ ã phân tích ở trên, xã h ộ i nông nghi ệ p v ớ i ch ế độ công xã nông thôn cô l ậ p, tách bi ệ t, c ộ ng v ớ i nh ữ ng xi ề ng xích nô l ệ c ủ a các quy t ắ c hà kh ắ c c ổ truy ền “đ ã làm h ạ n ch ế lí trí c ủa con ngườ i trong nh ữ ng khuôn kh ổ ch ậ t h ẹ p và tr ở thành công c ụ ngoan ngoãn c ủ a mê tín.
- Nh ữ ng công xã này ch ủ y ế u làm cho con ngườ i ph ụ c tùng nh ữ ng hoàn c ả nh bên ngoài ch ứ.
- 15 - không nâng con người lên đị a v ị làm ch ủ nh ữ ng hoàn c ả nh ấ y.
- Tình tr ạ ng t ĩnh tạ i, trì tr ệ c ủ a xã h ội phương Đông kéo dài đế n t ận mươi năm đầ u c ủ a th ế k ỉ XIX.
- phương Đông tồ n t ạ i quá dai d ẳ ng, làm c ả n tr ở s ự phát tri ể n c ủ a xã h ộ i .
- Nh ữ ng phát ki ế n v ề khoa h ọ c – k ĩ thuậ t c ủa phương Đông trước đây chủ y ế u g ắ n v ớ i s ả n xu ấ t, n ả y sinh t ừ s ả n xu ấ t.Trên m ộ t ý ngh ĩa nào đấy, đó cũng l à m ộ t h ạ n ch ế c ủa văn minh phương Đông.
- 3 Phương Đông đ ã có nh ữ ng t ấm gương sáng về s ự phát tri ển vượ t tr ộ i: Nh ậ t B ả n, Hàn Qu ố c, Singapore.
- Trong s ố nh ữ ng bài h ọ c có th ể rút ra đượ c t ừ các qu ố c gia nói trên có bài h ọ c v ề gi ữ gìn b ả n s ắc ưu việ t c ủa văn hoá truyề n th ố ng, lo ạ i b ỏ nh ữ ng y ế u t ố.
- văn hoá lạ c h ậ u, l ỗ i th ờ i, h ạ n ch ế do n ề n s ả n xu ấ t nông nghi ệ p l ạ c h ậ u g ắ n li ề n v ớ i công xã nông thôn quy đị nh, và ti ế p thu nh ữ ng y ế u t ố.
- Nói cách khác, đồ ng th ờ i v ớ i vi ệ c b ả o t ồ n và phát huy nh ữ ng thành qu ả , nh ữ ng y ế u t ố tích c ự c xây d ự ng m ộ t n ề n văn minh công nghi ệ p (và h ậ u công nghi ệ p) tiên ti ế n cho s ự phát tri ể n kinh t ế – xã h ộ i c ủ a m ỗ i qu ố c gia và toàn khu v ự c .
- V ấn đề th ứ 7 Nh ữ ng thành t ự u c ủa văn minh phương Đông (1) Nh ữ ng thành t ự u v ề ch ữ vi ế t- văn họ c: 1.
- Đế n th ời Tân và Trung Vương quốc, văn học đ ã ph ả n ánh nh ữ ng mâu thu ẫ n xã h ộ i, phê phán b ọ n quan l ạ i và nói lên n ỗ i kh ổ c ủ a nh ững người lao độ ng.
- Văn họ c Ai C ập đ ã có nh ững bướ c ti ế n khá rõ r ệ t, t ừ nh ữ ng tác ph ẩm thô sơ mang tính ch ất tôn giáo, đế n ch ỗ xu ấ t hi ệ n nhi ề u tác ph ẩ m v ớ i nhi ề u th ể lo ạ i, ph ả n ánh tình hình xã h ộ i, th ể hi ệ n s ứ c sáng t ạ o kì di ệ u c ỉa ngườ i Ai C ậ p c ổ đạ i.
- Đầu tiên ngườ i Sumer dùng nh ữ ng hình v ẽ v ề sau là nh ữ ng nét v ạ ch h ợ p l ạ i thành ý.
- R ấ t nhi ề u dân t ộ c ở Tây Á th ờ i c ổ đại đ ã dùng lo ạ i ch ữ vi ết này để ghi l ạ i sinh ho ạ t kinh t ế , xã h ộ i và nh ữ ng di ễ n bi ế n chính tr ị th ời đó.
- Trườ ng ca Gilgamesh ca ng ợ i tinh th ầ n anh d ũng củ a nh ữ ng nhân v ậ t có th ật đượ c th ầ n thánh hóa, ph ả n ánh v ớ i m ố i quan h ệ gi ữa con ngườ i v ớ i t ự nhiên.
- Ngoài ra kinh Koran còn ch ứa đự ng nhi ề u truy ề n thuy ế t, nh ữ ng câu chuy ệ n l ị ch s ử , ph ả n ánh sinh độ ng b ộ m ặ t xã h ộ i lúc b ấ y gi ờ , là nh ững tư liệ u l ị ch s ử , và ngu ồ n c ả m h ứ ng b ấ t t ậ n cho bi ế t bao th ế h ệ nhà thơ, nhà văn sáng tác ra nhữ ng tác ph ẩ m b ấ t h ủ , làm phong phú thêm cho n ền văn họ c Ar ậ p.
- Nghìn l ẻ m ột đêm, tác phẩ m v ĩ đạ i nh ấ t c ủ a n ền văn họ c Ar ậ p, là m ộ t trong nh ữ ng công trình sáng t ạo đồ s ộ và tuy ệ t di ệ u c ủ a n ền văn họ cth ế gi ới.
- Ngôn ng ữ và ch ữ vi ế t: Ấn Độ có r ấ t nhi ề u ngôn ng ữ , nh ữ ng ngôn ng ữ chính đượ c bi ể u đạ t b ằ ng h ệ th ố ng ch ữ vi ế t riêng.
- Ch ữ vi ết đầ u tiên c ủ a Ấn Độ dướ i d ạng đồ h ọ a có t ừ th ờ i Harappa.
- Ấn Độ như Hindi, Benga, Urdu … là bi ế n thái c ủ a ngôn ng ữ Ph ạ n.
- Mahabharata đượ c coi là m ộ t b ộ (bách khoa toàn thư) củ a Ấn Độ.
- Thông qua câu chuy ệ n tình đó, bộ s ử thi ph ả n ánh nh ữ ng ngành ngh ề , vi ệc làm ăn sinh số ng, phong t ục cướ i xin, quan ni ệ m c ủa ngườ i Ấn Độ v ề con ngườ i, cha con, v ợ ch ồ ng, anh em, lòng chung th ủy và đứ c tính trung ngh ĩa ở.
- Ngoài ra văn họ c Ấn Độ còn xu ấ t hi ệ n nhi ề u tác ph ẩ m vi ế t b ằ ng nhi ề u lo ại phương ngữ khác nhau.
- Trung Qu ố c: a.
- Ngườ i Ar ập trên con đườ ng chinh chi ế n c ũng rấ t chú tr ọng đế n vi ệ c ti ế p thu các thành t ựu văn hóa và chú ý l ưu giũ các tác phẩ m ngh ệ thu ậ t, nh ữ ng công trình khoa h ọ c, sách v ở … chính vì v ậ y nhi ề u tác ph ẩ m có giá tr ị đượ c phát minh ở Hy L ạ p, Ấn Độ, nhưng sau đó lạ i đượ c tìm th ấ y và ph ổ bi ế n r ộ ng rãi ở Ar ậ p.
- Toán h ọc: Ngườ i Ar ậ p ti ế p t ụ c phát tri ển các môn đạ i s ố, lượ ng giác, hình h ọ c và hoàn thi ệ n h ệ th ố ng ch ữ s ố th ậ p phân c ủa ngườ i Ấn Độ ma cho đến ngày nay ngườ i ta v ẫ n quen g ọ i là ch ữ s ố Ar ậ p.
- Đặ c bi ệ t h ọ đ ã bi ế t t ổ ng k ế t nh ữ ng hi ể u bi ế t v ề thiên văn h ọ c trong tác ph ẩ m Sidhanta, m ộ t tác ph ẩm thiên văn cổ vào lo ạ i s ớ m nh ấ t th ế gi ớ i.
- Toán h ọc: Ngườ i Ấn Độ đ ã phát minh ra 10 ch ữ s ố t ự nhiên, đ ã đưa ra đượ c nh ữ ng khái ni ệm cơ bả n v ề hình h ọc và lượ ng giác, hoàn thi ệ n h ệ th ố ng s ố th ậ p phân có s ố 0.
- Ngườ i Ấn Độ đ ã bi ết đề cao y đứ c c ủ a ngườ i th ầ y thu ố c.
- V ậ t lí và hóa h ọ c: Ngườ i Ấn Độ đ ã nêu ra thuy ế t nguyên t ử , bi ế t ch ế nh ữ ng chi ếc la bàn đơn giả n ph ụ c v ụ cho các nhà hàng h ả i, bi ết đượ c s ứ c hút c ủa Trái Đấ t … th ờ i Gúpta, ngh ề n ấ u s ắt đ ã phát tri ể n khá cao, m ộ t s ố ngh ề khác c ũng phát triển như nghề nhu ộ m, thu ộ c da, n ấ u th ủy tinh, xi măng … 4.
- Trung Qu ố c’ a.
- Th ờ i Hán có “ Thương hàn tạ p b ệ nh” c ủa Trương Trọ ng C ả nh, th ời Đườ ng có “Tiên th ụ lí thương, kế t ụ c m ật phương ” c ủa Lan Đạ o Nhân… V ề Đông y: Có rấ t nhi ề u sách vi ế t v ề các dượ c li ệu như “ Sơn hả i kinh” (Tiên T ầ n), “Th ầ n nông b ả n th ả o kinh”(Hán), “Bào c ứ u lu ậ n”(Nam Tri ề u)… Đặ c bi ệ t “B ổ n th ảo cương mụ c” do Lí Th ờ i Trân (nhà Minh) so ạn đ ã phê phán và k ế th ừa đượ c nh ữ ng tinh túy c ủ a các sách thu ố c

Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn
hoặc xem Tóm tắt