No.16_June 2020|Số 16 – Tháng 6 năm 2020|p.51-54
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC TÂN TRÀO
ISSN: 2354 - 1431
http://tckh.daihoctantrao.edu.vn/
GIẢI PHÁP KHAI THÁC NGUỒN HỌC LIỆU PHỤC VỤ BẠN ĐỌC
TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂN TRÀO
Lê Kim Anha*
a
Trường Đại học Tân Trào
*
Email: lekimanh.86@gmail.com
Thông tin bài viết
Ngày nhận bài:
9/4/2020
Ngày duyệt đăng:
10/6/2020
Từ khóa:
Nguồn học liệu, khai thác
nguồn học liệu, giải pháp
khai thác nguồn học liệu.
Tóm tắt
Hệ thống nguồn học liệu là một bộ phận có giá trị đặc thù trong nguồn tin
nội sinh của trường đại học, phản ánh thương hiệu, uy tín của trường đại học.
Đối với các trung tâm học liệu hoặc trung tâm thông tin - thư viện của các
cơ sở giáo dục đại học thì nguồn học liệu của thư viện hỗ trợ đắc lực cho các
hoạt động giảng dạy, học tập, nghiên cứu khoa học của bạn đọc. Bài viết này
phân tích thực trạng và đưa ra một số giải pháp khai thác nguồn học liệu phục
vụ bạn đọc tại Trường Đại học Tân Trào.
1. Mở đầu
Vào đầu những năm 1990, thuật ngữ courseware,
bộ môn, khoa, trường - một bộ phận có giá trị đặc thù
tiếng Việt là học liệu ra đời và được sử dụng trong rất
trong nguồn tin nội sinh của trường đại học phản ánh
nhiều tài liệu khoa học. Thuật ngữ gốc được tạo thành từ
thương hiệu, uy tín của trường đại học.
sự kết hợp 2 thuật ngữ nguyên thủy là course và
software, phản ánh các loại tài liệu được sinh viên sử
dụng trong quá trình học ở trường đại học, do người dạy
xác định, lựa chọn và thường được bao gói dưới dạng số
để khai thác được qua máy tính. Liền sau đó là sự xuất
hiện của Open Course Ware (OCW) - học liệu mở, thuật
Hiện nay, Trung tâm Thông tin - Thư viện
Trường Đại học Tân Trào đã cơ bản đáp ứng được
nhu cầu bạn đọc tại chỗ, tuy nhiên việc khai thác, sử
dụng
nguồn
học
liệu
trên
trang
http://tttttv.daihoctantrao.edu.vn của Nhà trường còn
hạn chế. Do vậy, để đáp ứng được nhu cầu bạn đọc
ngữ được sử dụng để chỉ các tài liệu giảng dạy, giáo trình
một cách toàn diện, bài viết tập trung đi vào nội dung
do các trường đại học tạo nên và có thể được chia sẻ tự
“Giải pháp khai thác nguồn học liệu phục vụ bạn đọc
tại trường Đại học Tân Trào” nhằm hoàn thiện và nâng
cao hiệu quả quản trị nguồn học liệu tại Trung tâm
do trong cộng đồng sử dụng Interrnet.
Xét về thành phần, hệ thống nguồn học liệu bao
gồm: đề cương bài giảng, các tài liệu hướng dẫn,
kiểm tra, bài tập, giáo trình, chuyên khảo, bài báo
Thông tin - Thư viện Trường Đại học Tân Trào, góp
phần giúp sự khai thác các nội dung của bạn đọc được
khoa học, luận án…. có nội dung liên quan trực tiếp
hiệu quả và phong phú hơn.
đến bài giảng, được giảng viên chỉ định và yêu cầu
sinh viên phải sử dụng trong quá trình học. Nguồn
2. Đánh giá thực trạng khai thác nguồn học liệu
phục vụ bạn đọc tại trường Đại học Tân Trào hiện
học liệu là sự pha trộn giữa nguồn tin khoa học nội
nay
sinh của trường đại học và nguồn tin từ bên ngoài.
Hệ thống nguồn học liệu của một ngành đào tạo, của
Trung tâm Thông tin - Thư viện được thành lập theo
Quyết định số 1512/QĐ-ĐHTTr của Hiệu trưởng
L.K.Anh/ No.16_June 2020|p.51-54
Trường Đại học Tân Trào với chức năng nhiệm vụ phục
5 năm gần đây có sự tăng lên, một điểm tích cực cần
vụ hoạt động giảng dạy, học tập, đào tạo, nghiên cứu
khoa học, triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học công
Năm 2014 có 25.342 lượt bạn đọc; Năm 2015 có
nghệ và quản lý của Nhà trường thông qua việc sử
34.768 lượt bạn đọc, lượt truy cập Internet 12.415 lượt;
dụng, khai thác các loại tài liệu có trong Thư viện.
Trung tâm Thông tin - Thư viện là thành viên của Liên
Năm 2016 có 38.348 lượt bạn đọc, lượt truy cập
chi hội Thư viện đại học khu vực phía Bắc; Chi hội
Thông tin - Thư viện Đại học, Cao đẳng khu vực Trung
được phát huy trong tiến trình phát triển của Trung tâm:
Internet 15.215 lượt; Năm 2017 có 36.524 lượt bạn đọc,
lượt truy cập Internet 24.315 lượt; Năm 2018 có 34.125
lượt bạn đọc, lượt truy cập Internet 30.912 lượt [4, tr
du miền núi phía Bắc. Nhà trường đã tăng cường bổ
sung các giá sách theo tiêu chuẩn, trang bị các máy tính
truy cập, hoặc tham gia các mô hình liên kết chia sẻ dữ
truy cập với đường truyền cao, nâng cấp chất lượng các
liệu của các cơ sở dữ liệu mang tính học thuật là điều
64]. Các tài liệu số, từ việc mua quyền sở hữu, quyền
phòng đọc sách, phòng tra cứu Internet, sách, giáo trình,
tài liệu tham khảo. Thư viện quản lý các tài nguyên của
quan trọng và được Nhà trường chú trọng triển khai.
trường bằng phần mềm ELIB-LRC. Hệ thống Cơ sở dữ
liệu dùng chung luôn được khai thác có hiệu quả phục
cung cấp cho cán bộ, sinh viên nhiều sự lựa chọn hơn
vụ cho học tập, nghiên cứu. Hàng năm, cán bộ, nhân
viên Thư viện đều được Nhà trường cử đi tập huấn
nghiệp vụ để nắm vững quy trình, kỹ năng nghiệp vụ
[4, tr 62].
Tài liệu vật lý (Tài liệu truyền thống): Trung tâm
Thông tin - Thư viện là nơi cung cấp tài liệu có nội dung
chủ yếu tập trung vào các ngành học đang được đào
tạo tại trường, do vậy, cán bộ, sinh viên tìm đến là các
tài liệu vật lý như sách, báo, và tạp chí. Thư viện trường
hiện đang quản lý 5.508 đầu sách, 180.855 bản sách; số
lượng đề tài NCKH 126; luận án, luận văn là 105; số
lượng bài báo đăng trên các tạp chí là 616 bài trong đó
có 67 bài đăng trên các tạp chí khoa học quốc tế, 18 bài
danh mục ISI [4, tr 63].
Đồng thời, đề cương mỗi môn học liệt kê các tài liệu
Việc số hóa này đã hỗ trợ cho việc lưu trữ tài liệu,
trong việc truy cập và khai thác.
Tuy vậy, trong quá trình khai thác và sử dụng nguồn
học liệu tại Trung tâm Thông tin - Thư viện trường Đại
học Tân trào cũng còn một số khó khăn, hạn chế như:
Tìm kiếm, lựa chọn thông tin: Thời đại công nghệ
4.0 đã đưa lại tính ưu việt là bạn đọc được cung cấp rất
nhiều thông tin đa dạng, phong phú. Do vậy, bạn đọc
cần phải tìm kiếm, lựa chọn những thông tin phù hợp,
cập nhập cho hoạt động giảng dạy, nghiên cứu khoa
học, học tập của mình. Thực tế tại trường Đại học Tân
Trào chưa có nhiều các chương trình hoặc khóa đào tạo
về kỹ năng khai thác hiệu quả kho tài nguyên hiện có
của thư viện, phòng tư liệu hoặc các cơ sở dữ liệu đã
đăng ký mua quyền truy cập [4, tr 63]. Đại đa số bạn
đọc đều chưa được được trang bị những kỹ năng bài
tham khảo và thông tin chỉ dẫn cho việc khai thác các
bản trong việc tìm kiếm thông tin phục vụ cho việc học
tập và nghiên cứu khoa học.
tài liệu này. Một trong những yêu cầu cơ bản đối với
Thư viện chưa phát huy hết vai trò tư vấn và cung
một đề cương môn học theo khung chương trình đào
tạo là liệt kê các tài liệu tham khảo và thông tin thư mục
chỉ dẫn giúp cán bộ, sinh viên có thể tìm kiếm và tiếp
cận với các tài liệu đó. Hơn nữa, ngoài việc cung cấp
phạm vi nội dung của học liệu tham khảo, danh sách
cấp các dịch vụ thông tin cho cán bộ, sinh viên: Để có
thể thực hiện đúng vai trò và trách nhiệm của mình
trong một trường đại học, thư viện cần phải đáp ứng
được nhiều tiêu chí khác nhau từ nguồn tài nguyên,
này còn có khả năng định hướng cho người học trong
trang thiết bị, nhân sự cho đến các sản phẩm và dịch vụ
khai thác cung cấp thông tin.
việc chủ động tìm hiểu sâu hơn và rộng hơn nội dung
Dịch vụ này ngoài việc cung cấp các thông tin học
họ cảm thấy hứng thú được đề cập đến trong môn học.
Tài liệu mở (trực tuyến): Nhờ việc liên kết với
Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin - Đại học
Thái Nguyên, bạn đọc có nhiều điều kiện thuận lợi để
truy cập các nguồn tài nguyên số đa dạng và đặc biệt là
thuật phục vụ cho việc dạy và học còn phải có khả năng
tư vấn và hỗ trợ cán bộ, sinh viên trong việc tìm kiếm
và khai thác thông tin. Hơn nữa, dịch vụ này còn có vai
trò trang bị kiến thức thông tin cho cán bộ, sinh viên
tính cập nhật rất cao. Theo số liệu thống kê, số cán bộ,
bằng cách kết hợp với các đơn vị liên quan triển khai
các chương trình đào tạo về kiến thức thông tin, kiến
giảng viên, sinh viên đến Trung tâm Thông tin - Thư
thức máy tính, kỹ năng tìm tin hoặc nhiều kiến thức và
viện tra cứu tài liệu, truy cập Internet trên thực tế trong
kỹ năng khác với mục đích giúp cán bộ, sinh viên có
L.K.Anh/ No.16_June 2020|p.51-54
thể khai thác thông tin trong và ngoài thư viện một cách
hiệu quả;
3.2. Liên kết với các nguồn học liệu khác/các cơ
sử dữ liệu có tính phí
Thư viện chưa có cơ sở dữ liệu tính phí: Hiện nay,
Để liên kết với các nguồn học liệu khác thì Trung
trên giao diện trang http://tttttv.daihoctantrao.edu.vn
tâm Thông tin - Thư viện Trường Đại học Tân Trào cần
của Trung tâm Thông tin Thư viện, trường Đại học Tân
nâng cấp, cải tiến giao diện trang website của Trung
Trào, bạn đọc chủ yếu khai thác nguồn học liệu từ
tâm để cập nhập, bổ sung thêm nguồn học liệu. Đồng
Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin - Đại học
thời, việc liên kết với các nguồn học liệu khác/các cơ
Thái Nguyên, Trung tâm Thư viện - trường Đại học
sở dữ liệu có tính phí là một trong những hình thức hợp
Hùng Vương, chưa có liên kết với các trang có cơ sở
tác chia sẻ dữ liệu giúp cho nguồn học liệu phục vụ đào
dữ liệu tính phí. Do đó, cán bộ, sinh viên ít có điều kiện
tạo trở nên đầy đủ và hoạt động hiệu quả hơn. Bởi
tiếp cận với các cơ sở dữ liệu tính phí. Nếu bạn đọc
nguồn tài nguyên của họ sẽ trở nên lớn hơn và giá trị sử
được tiếp cận nhiều với cơ sở dữ liệu tính phí sẽ giúp
dụng của nguồn tài nguyên thông tin cũng được nhân
bạn đọc có nhiều kỹ năng tìm kiếm thông tin, phát triển
lên nhiều lần.
thêm kỹ năng đọc hiểu bằng tiếng nước ngoài.
3. Giải pháp khai thác nguồn học liệu phục vụ
bạn đọc tại trường Đại học Tân Trào hiện nay
Để phát huy ưu điểm và khắc phục những khó khăn,
Một trong những hình thức liên kết hiệu quả và phổ
biến là sự hợp tác, liên kết giữa các cơ quan thông tin thư viện của các trường đại học đặc biệt là các trường
đại học có chung nhiều chuyên ngành đào tạo. Một hình
hạn chế của Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Đại
thức khác cũng được nhiều cơ quan thông tin - thư viện
học Tân Trào, bài báo đề xuất một số giải pháp như sau:
tại các trường đại học phát huy đó là hình thức liên kết
3.1. Tham khảo hệ thống học liệu mở của Viện
với nhiều cơ sở dữ liệu khoa học trên thế giới như
Công nghệ Massachusetts (MIT)
Tại địa chỉ http://ocw.mit.edu/index.htm cho thấy
hiện đang lưu trữ 2.260 tài liệu của các giáo trình
dạng trực tuyến theo một ý tưởng rất giản lược
là xuất bản mọi giáo trình hiện có của MIT dưới hình
thức trực tuyến để có thể đến được một cách rộng rãi
ProQuest, EBSCO, Science Direct,... Với hình thức liên
kết này, nguồn học liệu sẽ có điều kiện tốt nhất trong
việc bao phủ phạm vi của các nguồn tin khoa học có uy
tín trên thế giới.
3.3. Luôn có các hình thức quảng bá để thu hút
bạn đọc sử dụng
với bất kỳ ai [5]. Hệ thống học liệu mở được hệ thống
Để cán bộ, giảng viên, sinh viên tìm đến với nguồn
hóa theo chủ đề, mã số và theo khoa/ ngành đào tạo.
học liệu tại thư viện, các hình thức quảng bá sản phẩm
Mỗi môn học đều có một hệ thống học liệu tương
và dịch vụ thông tin tại thư viện đại học cần được đẩy
ứng và thực chất là một bộ cơ sở dữ liệu được liên
mạnh và phát huy. Việc quảng bá có hiệu quả phụ thuộc
kết với nhau. Chúng được giới thiệu theo một cấu
vào các ý tưởng của cán bộ thư viện. Ngoài ra, nguồn
trúc thống nhất tại trang chủ của mỗi môn học. Theo
học liệu đa dạng, phong phú, kinh phí và các chính sách
đó, các thông tin về người dạy, lịch trình giảng dạy,
của thư viện đối với bạn đọc cũng giúp cho quá trình
đối tượng sử dụng, các tài liệu, môn học có liên
marketing quảng bá được thành công.
quan... được giới thiệu chi tiết và được kết nối tới các
dữ liệu liên quan. Máy tìm được thiết kế tại Open
Course Ware của MIT cho phép thực hiện các kiểu
tìm: theo mã số môn học, chủ đề môn học, tên môn học
và theo khoa/ngành học. Các nội dung chính của học
liệu bao gồm: giáo trình của môn học, đề cương bài
giảng của môn học, danh sách các tài liệu tham khảo,
được tổ chức kết nối tới tài liệu/nguồn toàn văn - các
loại bài tập, bài kiểm tra. Đáng chú ý là trong nhiều
trường hợp, có công bố các bài giảng dưới dạng băng
video.
4. Kết luận
Việc khai thác nguồn học liệu phục vụ bạn đọc được
xác định một nhiệm vụ quan trọng của Trung tâm
Thông tin - Thư viện, Trường Đại học Tân Trào. Đó là
sự phục vụ tốt nhất cho bạn đọc, đồng thời có ý nghĩa
quảng bá rộng rãi giá trị của thư viện đại học. Do vậy,
để xây dựng, khai thác nguồn học liệu phong phú, có
giá trị, đáp ứng yêu cầu đào tạo, bồi dưỡng, phát triển
nguồn nhân lực và phục vụ bạn đọc, cần chú trọng đến
việc bổ sung tài liệu phù hợp với đề cương môn học,
cung cấp tài liệu ở nhiều dạng khác nhau để bạn đọc có
L.K.Anh/ No.16_June 2020|p.51-54
thể khai thác được nguồn thông tin được đầy đủ nhất.
Ngoài ra, việc liên kết chia sẻ nguồn học liệu giữa các
trung tâm thông tin - thư viện, trung tâm học liệu, các
cơ sở có tính phí cần được đẩy mạnh, làm tăng số
lượng và chất lượng nguồn học liệu tại thư viện, đáp
ứng yêu cầu ngày càng cao của quản trị đại học.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lê Quỳnh Chi (2015), Quản lý nguồn lực thông
tin trong thư viện trường đại học, Luận án tiến sỹ khoa
học giáo dục, Chuyên ngành: Quản lý giáo dục, Mã số:
62 14 01 14- Tp. Hồ Chí Minh, Trường Đại học Sư
phạm Thành phố Hồ Chí Minh.
2. Nguyễn Huy Chương (2009), Nghiên cứu, thiết
kê mô hình và xây dựng thử nghiệm nguồn học liệu trực
tuyến phục vụ đào tạo chất lượng cao cho một số
ngành, chuyên ngành tại Đại học Quốc gia Hà Nội, Đề
tài cấp Đại học Quốc gia, Đại học quốc gia Hà Nội, Hà
Nội.
3. Trần Thị Quý, Đỗ Văn Hùng, Phạm Tiến Toàn
(2014), Quản trị nguồn học liệu số tại Trường Đại học
Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà
Nội, Kỷ yếu Hội thảo khoa học Hoạt động thông tin thư viện với vấn đề đổi mới căn bản và toàn diện giáo
dục đại học Việt Nam, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội,
Hà Nội.
4. Trường Đại học Tân Trào (2019), Báo cáo đánh
giá cơ sở giáo dục, tr 62-64.
5. https://ocw.mit.edu/index.htm, truy cập ngày
02/04/2020.
6. http://tttttv.daihoctantrao.edu.vn, truy cập ngày
02/04/2020.
Solution to exploit learning resources for readers
at Tan Trao University
Le Kim Anh
Article info
Recieved:
9/4/2020
Accepted:
10/6/2020
Keywords:
Learning
materials,
exploi
learning
materials, solutions to
exploit
learning
materials
Abstract
The system of learning resources is a valuable component in the endogenous
information resources of the university, which reflect the brand and reputation
of the university. For learning centers or information-library centers of higher
education institutions, the library's learning resources, it provides a great support
for your teaching, learning and scientific research activities. read. This article
analyzes the situation and offers some solutions to exploit learning resources for
readers at Tan Trao University.