B GIÁO D C VÀ ðÀO T O TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN ð Th ðông PHÂN TÍCH CHU I GIÁ TR VÀ T CH C QUAN H LIÊN K T C A CÁC DOANH NGHI P MAY XU!T KH"U # VI T NAM CHUYÊN NGÀNH: KINH T CÔNG NGHI&P Mà S : 62.31.09.01 LU3N ÁN TI N SĨ KINH T NGƯ I HƯ5NG D6N KHOA H C: GS.TS. NGUY8N K TU9N HÀ N I: NĂM 2011 ii L I CAM ðOAN Tôi xin cam ñoan luEn án này là công trình nghiên cMu cNa riêng tôi. TOt cP các sR liSu và nhUng trích dXn trong luEn án ñYu có ngu[n chính xác và rõ ràng. NhUng phân tích trong luEn án cũng chưa tang ñưbc công bR d met công trình nào cNa tôi. Tôi xin hoàn toàn ch u trách nhiSm vY lfi cam ñoan này. Tác giP luEn án ð Th ðông iii M$C L$C L%I CAM ðOAN ............................................................................................................ ii DANH M$C CÁC T) VI T T*T ................................................................................ v DANH M$C CÁC B-NG ............................................................................................ vii DANH M$C CÁC HÌNH V/...................................................................................... viii DANH M$C CÁC H0P ................................................................................................. x L%I NÓI ð3U ................................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: NH8NG LÝ LU:N CƠ B-N V; PHÂN TÍCH CHU I GIÁ TR VÀ T CH C QUAN H LIÊN K T KINH T C A CÁC DOANH NGHI P .......... 9 1.1. Khái ni@m chuDi giá trH......................................................................................... 9 1.1.1. Khái niSm chu i giá tr .................................................................................... 9 1.1.2. Chu i giá tr toàn cgu..................................................................................... 15 1.2. Phân tích chuDi giá trH ........................................................................................ 19 1.2.1. BPn chOt cNa viSc phân tích chu i giá tr ....................................................... 19 1.2.2. Nei dung cNa phân tích chu i giá tr .............................................................. 20 1.2.3. Lbi ích cNa viSc phân tích chu i giá tr .......................................................... 34 1.3. TM chNc quan h@ liên kTt kinh tT giUa các doanh nghi@p................................ 36 1.3.1. Sj cgn thikt nghiên cMu vY liên kkt kinh tk trong phân tích chu i giá tr ...... 36 1.3.2. Khái niSm vY liên kkt kinh tk ......................................................................... 37 1.3.3. Các hình thMc liên kkt kinh tk giUa các doanh nghiSp ................................... 38 1.3.4. Lbi ích cNa liên kkt kinh tk giUa các doanh nghiSp ....................................... 40 CHƯƠNG 2: THZC TR[NG CHU I GIÁ TR TOÀN C3U VÀ QUAN H LIÊN K T KINH T C A CÁC DOANH NGHI P MAY XU!T KH"U # VI T NAM ......................................................................................................................................... 45 2.1. Th^c tr_ng ngành may xubt khcu Vi@t Nam ................................................... 45 2.1.1. SPn phom và th trưfng.................................................................................. 45 2.1.2. Năng ljc sPn xuOt và qui mô xuOt khou......................................................... 53 2.1.3. Nguyên liSu ñgu vào ...................................................................................... 59 2.1.4. Lao ñeng ........................................................................................................ 61 iv 2.2. Th^c tr_ng vi@c tham gia chuDi giá trH toàn cdu cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam................................................................................................ 63 2.2.1. Thjc trrng chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou d ViSt Nam ..... 63 2.2.2. V trí cNa ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu ngành dSt may................... 66 2.3. Th^c tr_ng vg quan h@ liên kTt cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam ............................................................................................................................. 87 2.3.1. Lbi ích cNa viSc liên kkt kinh tk cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam.......................................................................................................................... 87 2.3.2. Các hình thMc liên kkt kinh tk chN yku trong các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam............................................................................................................... 91 2.4. ðánh giá vg th^c tr_ng tham gia chuDi giá trH toàn cdu và quan h@ liên kTt cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam ............................................... 100 2.4.1. NhUng kkt quP ñrt ñưbc............................................................................... 100 2.4.2. NhUng t[n tri và nguyên nhân ..................................................................... 102 CHƯƠNG 3: GI-I PHÁP TĂNG CƯ%NG SZ THAM GIA C A CÁC DOANH NGHI P MAY XU!T KH"U VI T NAM VÀO CHU I GIÁ TR TOÀN C3U111 3.1. Phương hưong phát tripn cea ngành may xubt khcu cea Vi@t Nam trong thqi gian toi .............................................................................................................. 111 3.1.1. Quan ñism và phương hưung phát trisn ngành may xuOt khou ViSt Nam .. 111 3.1.2. Phân tích SWOT cho ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam......................... 113 3.2. Giri pháp tăng cưqng s^ tham gia cea các doanh nghi@p may xubt khcu cea Vi@t Nam vào chuDi giá trH toàn cdu và tăng cưqng liên kTt................................ 118 3.2.1. GiPi pháp ñRi vui doanh nghiSp................................................................... 119 3.2.2. Khuykn ngh ñRi vui Nhà nưuc và các HiSp hei.......................................... 143 K T LU:N .................................................................................................................. 163 DANH M$C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI- CÓ LIÊN QUAN ð N LU:N ÁN ................................................................................................................................. 164 TÀI LI U THAM KH-O .......................................................................................... 165 PH$ L$C ..................................................................................................................... 170 v DANH M C CÁC T VI T T T AGTEX Hei DSt May Thêu ðan Thành phR H[ Chí Minh AFTA Khu vjc MEu d ch Tj do các nưuc ASEAN ASEAN HiSp hei các nưuc ðông Nam Á ATC HiSp ñ nh vY hàng dSt may CMT Gia công xuOt khou C/O GiOy chMng nhEn xuOt xM CCN C{m công nghiSp DN Doanh nghiSp DNNN Doanh nghiSp nhà nưuc DNCPNN Doanh nghiSp c| phgn nhà nưuc DNNNN Doanh nghiSp ngoài nhà nưuc DNTN Doanh nghiSp tư nhân ðTNN ðgu tư nưuc ngoài EU Liên minh Châu Âu ERP Horch ñ nh tài nguyên doanh nghiSp FOB XuOt khou trjc tikp GDP T|ng sPn phom quRc nei GVC Chu i giá tr toàn cgu FDI ðgu tư trjc tikp nưuc ngoài IFC TEp ñoàn Tài chính QuRc tk ITMF HiSp hei QuRc tk SPn xuOt hàng DSt JICA Cơ quan Hbp tác QuRc tk NhEt BPn KNXKDB Kim ngrch xuOt khou dj báo KNXKTH Kim ngrch xuOt khou thjc hiSn KOFOTI Liên hiSp ngành dSt Hàn QuRc MNCs Công ty ña quRc gia MPDF Dj án H trb Phát trisn vùng sông Mekong NEU ðri h€c Kinh tk QuRc dân vi NXB Nhà xuOt bPn OBM SPn xuOt theo thương hiSu riêng ODM SPn xuOt theo thikt kk riêng OEM SPn xuOt theo tiêu chuon cNa khách hàng OPT Gia công d nưuc ngoài SPSS Phgn mYm x• lý sR liSu SPSS SWOT Ma trEn kkt hbp phân tích chikn lưbc bên trong và bên ngoài TNHH Trách nhiSm hUu hrn TPHCM Thành phR H[ Chí Minh UNIDO United Nations Industry Development Organization USD ðô la M„ VA Phân tích giá tr VCA Phân tích chu i giá tr VCCI Phòng Thương mri và Công nghiSp ViSt Nam VINATEX TEp ñoàn DSt May ViSt Nam WTO T| chMc Thương mri QuRc tk WB Ngân hàng Thk giui vii DANH M C CÁC B NG TT Nei dung Trang BPng 1.1 ð†c trưng cNa chu i giá tr do ngưfi mua và ngưfi sPn xuOt chi phRi 17 BPng 1.2 Tìm hisu vY công nghS và kikn thMc trong chu i giá tr 32 BPng 2.1 Met sR chNng lori hàng may xuOt khou cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam 46 BPng 2.2 ðơn giá bình quân/m2 cNa hàng dSt may vào M„ 48 BPng 2.3 So sánh hàng dSt may ViSt Nam vui các nưuc khác 49 BPng 2.4 Kim ngrch xuOt khou cNa met sR quRc gia trong khu vjc Châu Á năm 2008 51 BPng 2.5 Cơ cOu doanh nghiSp dSt may năm 2008 53 BPng 2.6 SPn phom chN yku cNa ngành may 54 BPng 2.7 Kim ngrch xuOt khou dSt may cNa ViSt Nam giai ñorn 2004: 2009 57 BPng 2.8 NhEp khou nguyên liSu may 59 BPng 2.9 SPn xuOt nguyên ph{ liSu cNa ngành dSt năm 2007 61 BPng 2.10 So sánh chi phí nhân công ngành may năm 2008 cNa met sR nưuc 62 BPng 2.11 Tóm t‡t quan hS gia công xuOt khou 79 BPng 2.12 Kkt cOu giá (bình quân cho các m†t hàng) theo phương thMc CMT 80 BPng 2.13 Kkt cOu giá (bình quân cho các m†t hàng) theo phương thMc FOB I 81 BPng 3.1 M{c tiêu c{ ths cùa ngành dSt may trong thfi gian tui 112 BPng 3.2 Phân tích SWOT cho ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam 113 BPng 3.3 Các chŠ tiêu quPn lý khách hàng 125 BPng 3.4 SR lưbng doanh nghiSp d met sR CCN dSt may d Trung QuRc 153 viii DANH M C CÁC HÌNH V TT Nvi dung Trang Hình 1.1 Mô hình chu i giá tr cNa Porter 11 Hình 1.2 Các mRi quan hS trong met chu i giá tr ñơn giPn 13 Hình 1.3 Chu i giá tr md reng cNa ngành nei thOt g 14 Hình 1.4 Chu i giá tr toàn cgu 16 Hình 1.5 NhEn diSn các quá trình chính trong chu i giá tr cNa doanh nghiSp may xuOt khou 22 Hình 1.6 Các ñRi tưbng tham gia chu i giá tr may xuOt khou 23 Hình 1.7 Các sPn phom trong chu i giá tr 24 Hình 1.8 Phân bR ñ a lý cNa chu i giá tr 26 Hình 1.9 Các sPn phom hay d ch v{ có liên quan và các mRi liên kkt 28 Hình 1.10 Mô tP liên kkt d€c và liên kkt ngang cNa các doanh nghiSp 38 Hình 2.1 Kim ngrch xuOt khou hàng may cNa ViSt Nam giai ñorn 2004: 2009 55 Hình 2.2 ðóng góp cNa xuOt khou may vào kim ngrch xuOt khou cNa cP nưuc 56 Hình 2.3 Kim ngrch xuOt khou hàng dSt may cNa ViSt Nam ñi các nưuc 2009 58 Hình 2.4 Th phgn hàng dSt may ViSt Nam trên thk giui năm 2009 58 Hình 2.5 T‹ lS nei ñ a hóa cNa ngành dSt may ViSt Nam 60 Hình 2.6 Chu i giá tr ngành may xuOt khou theo khái niSm ñơn giPn 64 Hình 2.7 Chu i giá tr ngành may xuOt khou theo khái niSm md reng 65 Hình 2.8 V trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou (1) trên khía crnh các hort ñeng tham gia và các liên kkt 66 Hình 2.9 V trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou (2) trên khía crnh giá tr tro ra, tình huRng bình quân hàng áo sơ ni cNa các công ty trong mXu khPo sát. 68 ix TT Nvi dung Trang Hình 2.10 So sánh giá tr nhEp khou vPi và kim ngrch xuOt khou hàng may trong nhUng năm qua 73 Hình 2.11 T‹ lS % cNa giá tr nhEp khou vPi so vui kim ngrch xuOt khou ngành may trong nhUng năm qua 73 Hình 2.12 So sánh giá tr nhEp khou nguyên ph{ liSu dSt may vui kim ngrch xuOt khou cNa ngành may 74 Hình 2.13 T‹ tr€ng quá tr nhEp khou nguyên ph{ liSu dSt may so vui kim ngrch xuOt khou ngành may 75 Hình 3.1 ð nh hưung giPi pháp cho các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam 118 Hình 3.2 Minh h€a hình thMc liên kkt cNa các doanh nghiSp dSt may trong c{m công nghiSp dSt may d Trung QuRc 153 Hình 3.3 ðY xuOt thành phgn doanh nghiSp cNa c{m công nghiSp dSt may d ViSt Nam 155 x DANH M C CÁC H P TT Nvi dung Trang Hep 2.1 Tương lai cNa ngành dSt may Thái Lan nŽm d công nghS mui và thân thiSn vui môi trưfng 52 Hep 2.2 Danh sách met sR nhà nhEp khou sPn phom cNa các công ty may xuOt khou cNa ViSt Nam 78 Hep 2.3 Kkt quP ñiYu tra met sR doanh nghiSp may xuOt khou cNa nhóm nghiên cMu Trưfng ðri h€c Ngori thương 93 xi 1 L I NÓI ð U Tính cbp thiTt cea ñg tài luxn án Chu i giá tr là khái niSm ñưbc Micheal Porter khdi xưung vào giUa thEp k‹ 90 cNa thk k‹ 20. Theo ông, chu i giá tr là met tEp hbp nhUng hort ñeng ñs ñưa met sPn phom ta khi còn là ý tưdng ñkn khi ñưbc sPn xuOt, ñưa vào s• d{ng và cP d ch v{ sau bán hàng [62]. Chu i giá tr bao g[m các hort ñeng như thikt kk mXu mã, sPn xuOt, marketing, phân phRi và cP d ch v{ sau bán hàng cho ngưfi tiêu dùng cuRi cùng. NhUng hort ñeng này có ths ñưbc chia x• giUa các doanh nghiSp khác nhau. Khi sj chia x• này vưbt ra kh‘i biên giui cNa met nưuc thì chu i giá tr toàn cgu ñưbc hình thành. Theo cách nhìn nhEn này, các doanh nghiSp ta nhiYu quRc gia trên thk giui s’ trd thành nhUng m‡t xích quan tr€ng và có ths chi phRi sj phát trisn cNa met sPn phom hay met ngành nào ñó. ViSc phân tích hort ñeng kinh doanh cNa doanh nghiSp theo quan ñism chu i giá tr là met phương pháp hUu hiSu ñs ñánh giá tRt nhOt năng ljc crnh tranh cNa met doanh nghiSp, cNa met ngành, cũng như ñánh giá vai trò và phrm vi Pnh hưdng cNa met quRc gia trong chu i giá tr toàn cgu. Trong thfi ñri toàn cgu hóa hiSn nay, nYn kinh tk cNa các nưuc có xu hưung b chi phRi bdi các tEp ñoàn kinh tk mà hình thMc hort ñeng chính là mrng lưui dày ñ†c các công ty m“ và chi nhánh d rOt nhiYu nưuc khác nhau. Xu hưung toàn cgu hóa có tác ñeng ñkn tOt cP các nưuc, ñ†c biSt là nhUng nưuc ñang phát trisn bdi xu hưung này dXn ñkn viSc liên kkt và ph{ thuec lXn nhau giUa các quRc gia ngày càng trd nên ch†t ch’. ThOu hisu v trí cNa met quRc gia trong chu i giá tr toàn cgu mang lri nhUng thông tin hUu hiSu trong viSc ñưa ra nhUng chính sách, kk horch nhŽm tăng sMc mrnh mà rõ hơn nUa là tăng lbi nhuEn cNa quRc gia ñó trong th trưfng và cũng là met yêu cgu quan tr€ng trong bRi cPnh hiSn nay. ðã nhiYu năm qua, ngành may là ngành tiên phong trong chikn lưbc xuOt khou hàng hóa cNa ViSt Nam ra th trưfng thk giui, thu vY cho ñOt nưuc met lưbng ngori tS lun. Ta năm 2000 trd lri ñây, ngành may ViSt Nam ñã ñrt tRc ñe tăng trưdng xuOt khou tương ñRi cao, bình quân 20%/ năm trong giai ñorn 2000: 2008 và luôn ñMng thM hai trong các m†t hàng xuOt khou chN ljc cNa ViSt Nam. 2 Năm 2009, ngành vươn lên trd thành ngành dXn ñgu vY giá tr xuOt khou trong cP nưuc. Thành quP này là nhf ViSt Nam có met ngu[n lao ñeng d[i dào, khéo tay, chi phí lao ñeng tương ñRi thOp, các doanh nghiSp may ViSt Nam ñã xây djng và giU ñưbc chU tín trong kinh doanh vui nhiYu brn hàng trên thk giui. Xu thk tj do hóa thương mri cùng vui sj phát trisn mrnh m’ cNa khoa h€c công nghS ñang ñ†t ngành may ViSt Nam trưuc nhUng áp ljc và thách thMc vô cùng to lun bdi trong thfi gian tui ngành may xuOt khou ViSt Nam vXn ñưbc coi là ngành xuOt khou chN ljc, mang lri ngu[n ngori tS vY cho ViSt Nam và giúp cân bŽng cán cân thanh toán quRc tk. M†c dù trong thfi gian qua, ngành may xuOt khou ViSt Nam ñã ñrt ñưbc nhUng thành tju ñáng ks nhưng vXn bec le nhiYu yku tR bOt lbi cho sj phát trisn bYn vUng, ñ†c biSt là ngành công nghiSp ph{ trb phát trisn chưa tương xMng, giá tr nhEp khou chikm tui ggn 60% kim ngrch xuOt khou sPn phom may. Phương thMc xuOt khou cNa ngành may chN yku ta gia công, phgn thương mri bán sPn phom chŠ chikm met t‹ tr€ng khiêm tRn cũng là met trong nhUng ñism bOt lbi ñó. ð†t trong bRi cPnh hiSn tri, khi ngành may ñưbc kỳ v€ng là met trong nhUng nhóm ngành công nghiSp chN ljc trong hS thRng công nghiSp cNa ViSt Nam, viSc phát trisn ngành may là met vOn ñY quan tr€ng cgn ñưbc xem xét. NhEn thMc ñưbc vOn ñY này, tác giP ñã lja ch€n ñY tài “Phân tích chu i giá tr và t ch c quan h liên k t c a các doanh nghi p may xu"t kh#u $ Vi t Nam” làm ñY tài cho luEn án tikn sĩ cNa mình vui mong muRn sau khi phân tích chu i giá tr cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam, trong ñó ñ†c biSt chú tr€ng tui nhUng liên kkt cNa các doanh nghiSp, tác giP có ths ñưa ra nhUng góp ý cho viSc tăng cưfng sj tham gia cNa các doanh nghiSp may vào chu i giá tr toàn cgu cNa ngành dSt may nhŽm tăng thêm giá tr thu ñưbc cho các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. Myc ñích nghiên cNu cea luxn án : Nghiên cMu, hS thRng hóa nhUng lý thuykt có liên quan ñkn chu i giá tr và t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp. : Phân tích và ñánh giá thjc trrng viSc tham gia vào chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam. 3 : NhEn xét vY thjc trrng viSc t| chMc các quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. : Kikn ngh met sR giPi pháp nhŽm tăng cưfng sj tham gia cNa ngành may xuOt khou ViSt Nam vào chu i giá tr toàn cgu, mà chN yku là dja vào t| chMc lri các quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. Kkt quP cNa luEn án s’ là met ngu[n tài liSu tham khPo có ích cho các cơ quan quPn lý Nhà nưuc vY viSc ñánh giá thjc trrng viSc tham gia chu i giá tr toàn cgu và viSc t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou hiSn nay nhŽm horch ñ nh các chính sách hay sorn thPo các kk horch có liên quan ñkn ñ nh hưung và ñY xuOt các giPi pháp tăng cưfng hiSu quP hort ñeng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. Các kkt quP cNa luEn án cũng là met thông tin hUu ích cho các doanh nghiSp trong ngành may xuOt khou ViSt Nam ñs nhìn nhEn vY v trí cNa h€ trong chu i giá tr may toàn cgu. TMng quan các tài li@u nghiên cNu có liên quan ñTn ñg tài luxn án Cho ñkn nay, ñã có met sR nghiên cMu vY vOn ñY chu i giá tr cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam. Tuy nhiên, m i met nghiên cMu lri tikp cEn vOn ñY này d khía crnh, phrm vi và ñRi tưbng khác nhau. Phgn dưui ñây là t|ng kkt nhUng nghiên cMu ñó. : “NhUng giPi pháp chikn lưbc nhŽm nâng cao hiSu quP ngành may ViSt Nam” cNa tác giP Phrm Th Thu Phương, NXB Khoa h€c K„ thuEt năm 2000. Tác phom này ñã hS thRng hóa các vOn ñY lý luEn vY nâng cao hiSu quP phát trisn cNa ngành may ViSt Nam. Dja trên nhUng phân tích vY môi trưfng và nhUng bài h€c kinh nghiSm ñRi vui ngành may d ViSt Nam, tác giP ñưa ra nhUng giPi pháp chikn lưbc nhŽm nâng cao hiSu quP cNa ngành may [16]. : “Phương huung và các biSn pháp chN yku nhŽm phát trisn ngành công nghiSp dSt –may trong quá trình công nghiSp hóa, hiSn ñri hóa d ViSt Nam”, luEn án tikn sĩ cNa Dương ðình Giám năm 2001. Nghiên cMu tEp trung vào viSc ñánh giá thjc trrng sj phát trisn cNa ngành dSt may cNa ViSt Nam, tìm ra nhUng kkt quP tRt ñã ñrt ñưbc, nhUng t[n tri và nguyên nhân, ta ñó ñY xuOt met sR giPi pháp 4 nhŽm phát trisn ngành dSt may cNa ViSt Nam [10]. : “Chính sách công nghiSp và thương mri cNa ViSt Nam trong bRi cPnh hei nhEp” cNa nhóm tác giP trong khuôn kh| dj án hbp tác giUa T| chMc Hbp tác QuRc tk cNa NhEt BPn (JICA) và Trưfng ðri h€c Kinh tk QuRc dân (NEU), 2004. Trong bài vikt vY ngành dSt may có tên là “Ngành DSt May ViSt Nam: Giá tr gia tăng và chikn lưbc phát trisn”, nhóm tác giP ñã phân tích các phương thMc xuOt khou cNa ngành dSt may d ViSt Nam bao g[m phương thMc gia công xuOt khou và xuOt khou trjc tikp. Căn cM vào nhUng phân tích ñó, nhóm tác giP ñY xuOt chính sách phát trisn công nghiSp dSt may [7]. : Trong khuôn kh| Dj án Hbp tác Nghiên cMu ViSt Nam: ðan Mrch có tên “Nâng cao năng ljc nghiên cMu trong kinh doanh quRc tk và quRc tk hóa các doanh nghiSp ViSt Nam” do Be Ngori giao ðan Mrch tài trb, nhóm nghiên cMu ngành dSt may bao g[m Phrm Thu Hương và các ceng sj ñã tEp trung vào vOn ñY “Chikn lưbc và năng ljc crnh tranh cNa các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam sau khi d› b‘ hS thRng hrn ngrch dSt may: met cách tikp cEn trong chu i giá tr toàn cgu”. Dja trên ñiYu tra ñưbc tikn hành d ViSt Nam ta tháng 4 ñkn tháng 6 năm 2006, tEp trung vào chu i giá tr dSt may toàn cgu, bài nghiên cMu nhEn ñ nh các doanh nghiSp xuOt khou ViSt Nam ñã tham gia như thk nào vào chu i giá tr dSt may toàn cgu và nhu cgu cNa các doanh nghiSp ViSt Nam trong viSc chuysn ta xuOt khou theo phương thMc gia công (CMT) sang phương thMc xuOt khou trjc tikp (FOB). M†c dù nghiên cMu có phân tích chu i giá tr toàn cgu cNa ngành dSt may nhưng báo cáo này là chưa lưbng hóa ñưbc giá tr tro ra d m i công ñorn cNa chu i giá tr ñó [15]. : “ðoy mrnh viSc tham gia chu i giá tr toàn cgu (global value chain – GVC) nhŽm nâng cao năng ljc crnh tranh cho các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam” cNa nhóm tác giP Trưfng ðri h€c Ngori thương năm 2008. ðây có ths nói là met công trình nghiên cMu tương ñRi hoàn thiSn vY chu i giá tr và năng ljc crnh tranh cNa các doanh nghiSp dSt may d ViSt Nam cho ñkn nay. Tuy nhiên, giRng như nhUng nghiên cMu trên, báo cáo này chưa lưbng hóa phgn ñóng góp cNa các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu [23]. : “Tikp cEn chu i giá tr cho viSc nâng cOp ngành dSt may ViSt Nam” cNa 5 nhóm tác giP Trưfng ðri h€c Kinh tk, ðri h€c ðà Nœng. Bài vikt ñưbc ñăng trên Trp chí Khoa h€c và Công nghS cNa ðri h€c ðà Nœng sR 2 (37) 2010. Bài vikt tikp cEn chu i giá tr toàn cgu nhŽm giPi thích sj chuysn ñ|i trong hS thRng sPn xuOt và thương mri cNa ngành dSt may trên thk giui. Thông qua phân tích thjc trrng, bài vikt ñY xuOt chính sách nhŽm h trb nâng cOp quá trình, sPn phom và chMc năng cho mô hình sPn xuOt thikt b gRc, thay vì nh‡m ñkn bưuc nhPy ñet phá ta sPn xuOt gia công sang hS thRng sPn xuOt ñ nh hưung xuOt khou vui thương hiSu quP nhà sPn xuOt [40]. Trên thk giui, có met sR nghiên cMu tEp trung vào chu i giá tr cNa ngành dSt may cNa khu vjc, các nưuc, trong ñó có cP ViSt Nam như sau. : “Vietnam’s Garment Industry: Moving up the Value Chain” do nhóm tác giP Hassan Oteifa, Dietmar Stiel, Roger Fielding, Peter Davies, ñri diSn cNa ðri h€c Bách Khoa Hà Nei, ñri diSn cNa Phòng Thương mri và Công nghiSp ViSt Nam hoàn thành vào năm 1999 và ñưbc soát xét lri vào năm 2000. ðây là met công trình nghiên cMu ñáp Mng yêu cgu cNa met dj án thuec khuôn kh| nghiên cMu vY ViSt Nam cNa MPDF. M{c ñích cNa nghiên cMu là tìm hisu nhUng khó khăn có liên quan ñkn hort ñeng tác nghiSp và marketing cNa nhUng doanh nghiSp may tư nhân d ViSt Nam, ta ñó ñY xuOt nhUng h trb cNa MPDF dành cho nhUng doanh nghiSp này [57]. : “The global apparel chain: What prospects for upgrading by developing countries” ñưbc t| chMc UNIDO công bR vào năm 2003 do hai tác giP Appelbaum and Gereffi hoàn thành. Bài vikt s• d{ng lý thuykt vY chu i giá tr toàn cgu ñs giPi thích sj chuysn ñ|i vY sPn xuOt, thương mri, và chikn lưbc công ty cNa ngành may trong nhiYu thEp k‹ qua. Nghiên cMu tEp trung vào phân biSt các mô hình crnh tranh trong khu vjc phía b‡c cNa th trưfng M„ c{ ths là ðông Á, Mexican, và Carribean. M i mô hình ñưa ra nhUng quan ñism và nhUng thách thMc khác nhau [48]. : “Vietnam in the global garment and textile value chain: implications for firms and workers” cNa Khalid Nadvi và John Thoburn năm 2003. ðây là kkt quP nghiên cMu trong khuôn kh| Chương trình Toàn cgu hóa và Nghèo ñói. Trong môi trưfng toàn cgu hóa vui nhiYu thay ñ|i ngày nay có rOt nhiYu thách thMc ñRi 6 vui ngành dSt và ngành may. NhUng thách thMc ñó có nhUng tác ñeng nhOt ñ nh ñRi vui nhUng nhà sPn xuOt và công nhân d nhUng nưuc ñang phát trisn, tro ra nhUng ngưfi thành công và nhUng k• thOt bri. Cho rŽng met trong nhUng quRc gia thành công ñisn hình là ViSt Nam, nhóm tác giP s• d{ng mô hình chu i giá tr toàn cgu ñs phân tích trưfng hbp ViSt Nam mà c{ ths là nhUng mRi quan hS cNa ViSt Nam ñRi vui ngưfi mua toàn cgu và mRi quan hS giUa nhUng doanh nghiSp dSt và doanh nghiSp may vui nhau [60] vui m{c tiêu là ñánh giá quá trình toàn cgu hóa Pnh hưdng như thk nào ñkn nhUng doanh nghiSp dSt may cNa ViSt Nam. : “How do industry clusters success: a case study in China’s textiles and apparel industries cNa Zhiming Zhang, Chester and Ning Cao” ñăng trên trp chí QuPn lý và Công nghS dSt may cNa Trung QuRc, sR 4, năm 2004. Bài vikt tEp trung vào sj thành công cNa nhUng c{m công nghiSp d Trung QuRc trong giai ñorn chuysn ñ|i cNa nYn kinh tk và lOy ngành dSt may làm tình huRng nghiên cMu. Ta nhUng phân tích vY c{m công nghiSp dSt may Wujiang d tŠnh Jiangsu, các nhà nghiên cMu ñã ñưa ra nhUng yku tR chi phRi sj thành công cNa c{m công nghiSp cũng như sMc crnh tranh cNa ngành ñưbc cho là tr{ cet cNa nYn kinh tk nưuc này [71]. : Bài vikt “Garment industry supply chain” cNa tác giP Celia Mather xuOt bPn vào năm 2004 qua Nhà xuOt bPn Trưfng ðri h€c Manchester Motropolitan, Anh. Bài vikt tEp trung vào viSc mô tP chu i cung Mng toàn cgu cNa ngành may vui tình huRng nghiên cMu là công ty GAP. Bài vikt ñưbc hoàn thành bdi nhiYu nhóm nghiên cMu ta nhiYu quRc gia trong khu vjc Châu Á như Trung QuRc, H[ng Kông, Bangladesh, Thái Lan, Pakistan, Phillipin, Srilanka, tEp trung ñY xuOt cách thMc các công ty may có ths phân tích chu i cung Mng cNa mình, tăng cưfng hbp tác giUa nhUng công nhân chính thMc và phi chính thMc, và hbp tác d€c theo chu i cung Mng. CuRi cùng, nghiên cMu tEp trung vào viSc giúp ñ› nhUng công nhân cNa công ty tìm cách cPi thiSn v trí cNa h€ trong quá trình sPn xuOt [49]. : Ngoài ra, còn nhiYu nghiên cMu vY chu i giá tr / chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may d nhiYu nưuc trên thk giui ho†c nhUng khía crnh có liên quan ñkn ngành may và chu i giá tr cNa ngành may [50], [52], [54], [55], và [59]. Tuy 7 nhiên, cho ñkn nay, chưa có met công trình nghiên cMu nào phân tích rõ thjc trrng vY chu i giá tr cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam cũng như nhUng liên kkt cNa nhUng doanh nghiSp này. ð{i tư|ng và ph_m vi nghiên cNu ñg tài LuEn án lOy chu i giá tr và cách thMc t| chMc quan hS liên kkt kinh tk cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam làm ñRi tubng nghiên cMu. VY bPn chOt, viSc nghiên cMu chu i giá tr và nhUng vOn ñY có liên quan ñkn t| chMc quan hS liên kkt kinh tk cNa các doanh nghiSp có mRi quan hS tương h ch†t ch’, vaa là ñiYu kiSn, vaa là cơ sd cNa nhau. Chính vì vEy, trong nhUng phgn phân tích, hai vOn ñY này không tách biSt hoàn toàn. Phrm vi nghiên cMu cNa luEn án là chu i giá tr toàn cgu nhưng luEn án chŠ phân tích viSc tham gia vào chu i giá tr này cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam mà không ñY cEp ñkn viSc tham gia cNa các doanh nghiSp/ t| chMc d các nưuc khác. Thfi gian nghiên cMu cNa luEn án là ta năm 2003 ñkn 2009. Phương pháp nghiên cNu Vui cách tikp cEn tư duy biSn chMng, luEn án s• d{ng kkt hbp nhiYu phương pháp nghiên cMu khác nhau như nghiên cMu tri bàn, ñiYu tra khPo sát vui k„ thuEt thu thEp dU liSu là phát thu phiku h‘i và ph‘ng vOn chuyên gia. Phương pháp nghiên cMu tri bàn ñưbc s• d{ng ñs thu thEp dU liSu thM cOp, ta các ngu[n như sách, trp chí, báo, k‹ yku hei thPo, internet... Tác giP tEp trung vào tìm kikm, nghiên cMu và t|ng hbp nhUng tài liSu trong và ngoài nưuc vY các vOn ñY như chu i giá tr , phân tích năng ljc crnh tranh cNa các doanh nghiSp dSt may và viSc t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp, ñ†c biSt là nhUng bài vikt vY các doanh nghiSp may xuOt khou. Trên cơ sd ñó, tác giP ñã t|ng hbp thành met phgn lý thuykt tương ñRi ñgy ñN vY phân tích chu i giá tr và t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp. Các dU liSu sơ cOp ñưbc thu thEp dja trên phương pháp phát thu phiku h‘i và ph‘ng vOn chuyên gia. Thông tin ñưbc thu thEp thông qua ph‘ng vOn trjc tikp các chuyên gia, nhà quPn lý tri các doanh nghiSp, g•i bPn câu h‘i trjc tikp, g•i chuysn phát nhanh và g•i fax. Kkt quP là trong sR nhUng phiku trP lfi thông tin có 8 31 phiku hbp lS (xem danh m{c các t| chMc trP lfi bPn câu h‘i d phgn ph{ l{c). Các dU liSu ñưbc x• lý và phân tích bŽng phgn mYm SPSS phiên bPn 16.2. Ngoài ra, các dU liSu sơ cOp ñưbc thu thEp thông qua ph‘ng vOn chuyên gia ñưbc x• lý bŽng phương pháp phân tích, t|ng hbp và so sánh. NhUng ñipm moi cea luxn án : Làm rõ thêm khái niSm chu i giá tr và cách xác ñ nh chu i giá tr trong quá trình sPn xuOt ra met sPn phom nhOt ñ nh. : Xác ñ nh chu i giá tr cNa doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam : ðánh giá viSc t| chMc liên kkt giUa các doanh nghiSp may và các khâu khác trong quá trình tro ra và ñưa sPn phom may ñkn tay ngưfi tiêu dùng. : ðY xuOt giPi pháp tăng cưfng tham gia chu i giá tr và t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam vui m{c ñích tro ra giá tr gia tăng cao hơn cho nhUng doanh nghiSp này. KTt cbu chung cea luxn án Ngoài phgn md ñgu, kkt luEn, tài liSu tham khPo và ph{ l{c, nei dung cNa luEn án ñưbc chia làm 3 chương như sau: Chương 1: NhUng lý luxn cơ brn vg phân tích chuDi giá trH và tM chNc quan h@ liên kTt cea các doanh nghi@p. Chương 2: Th^c tr_ng chuDi giá trH toàn cdu và quan h@ liên kTt kinh tT cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam. Chương 3: Giri pháp tăng cưqng s^ tham gia cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam vào chuDi giá trH toàn cdu. 9 CHƯƠNG 1: NH"NG LÝ LU$N CƠ B N V% PHÂN TÍCH CHU(I GIÁ TR* VÀ T, CH-C QUAN H/ LIÊN K T KINH T C2A CÁC DOANH NGHI/P 1.1. Khái ni8m chu<i giá tr@ 1.1.1. Khái ni m chu i giá tr Khái ni m chu i Khái niSm vY chu i ñgu tiên ñưbc ñY cEp trong lý thuykt vY phương pháp chu i (filière). Phương pháp này g[m các trưfng phái tư duy nghiên cMu khác nhau và s• d{ng nhiYu lý thuykt như phân tích hS thRng, t| chMc ngành, kinh tk ngành, khoa h€c quPn lý và kinh tk chính tr Mac xít. Khdi ñgu, phương pháp này ñưbc các h€c giP cNa Pháp s• d{ng ñs phân tích hS thRng nông nghiSp cNa M„ nhUng năm 1960s, ta ñó ñưa ra nhUng gbi ý ñRi vui viSc phân tích hS thRng nông nghiSp cNa Pháp và sj hei nhEp theo chiYu d€c cNa các t| chMc trong hS thRng nưuc này. Chính sách nông nghiSp cNa Pháp s• d{ng phương pháp này như là công c{ ñs t| chMc sPn xuOt các m†t hàng xuOt khou ñ†c biSt ñRi vui nhUng m†t hàng như cao su, bông, cà phê và daa. Cho ñkn nhUng năm 1980s, phương pháp này ñưbc Mng d{ng reng rãi d nhiYu quRc gia khác trên thk giui. Trong thfi gian này, khung filière không chŠ tEp trung vào hS thRng sPn xuOt nông nghiSp mà còn chú tr€ng ñ†c biSt ñkn mRi liên kkt giUa hS thRng này vui công nghiSp chk bikn, thương mri, xuOt khou và khâu tiêu dùng cuRi cùng [63]. Trong lý thuykt vY chu i, khái niSm chu i ñưbc s• d{ng ñs mô tP hort ñeng có liên quan ñkn quá trình sPn xuOt ra sPn phom cuRi cùng (có ths là sPn phom ho†c là d ch v{). Khi nhìn lri nhUng phân tích vY chu i cNa các h€c giP sau này, khái niSm chu i d phương pháp này không có gì khác biSt nhiYu ñRi vui nhUng khái niSm chu i giá tr vY sau. Phương pháp chu i ch u Pnh hưdng nhiYu cNa nhUng phân tích vY nYn kinh tk M„ trong nhUng năm 1950s, nên chN yku tEp trung vào viSc ño lưfng ñgu vào và ñgu ra và giá tr gia tăng ñưbc tro ra trong các công ñorn cNa quá trình sPn xuOt. Phương pháp này ñ†c biSt nhOn mrnh sj ñóng góp cNa be phEn kk toán và ñY xuOt hai lu[ng tư tưdng quan tr€ng. ThM nhOt, viSc ñánh giá chu i vY m†t kinh tk và tài chính chú tr€ng vào vOn ñY tro thu nhEp và 10 phân phRi trong chu i hàng hóa, và phân tách các chi phí và thu nhEp giUa các thành phgn tham gia chu i trong nei ñ a và quRc tk. Ta ñó, phân tích sj Pnh hưdng cNa chu i ñkn nYn kinh tk quRc dân và sj ñóng góp cNa nó vào GDP theo phương pháp Pnh hưdng. ThM hai là sj chú tr€ng vào chikn lưbc cNa cNa các chN ths tham gia chu i. ViSc phân tích chu i là giúp các cá nhân và be phEn trong chu i xây djng các chikn lưbc căn cM vào giá tr gia tăng tro ra trong phgn hort ñeng cNa các cá nhân hay be phEn. Phương pháp chu i là lý thuykt ñgu tiên ñY cEp ñkn viSc nghiên cMu chu i các hort ñeng tro ra giá tr cho met lori hàng hóa nào ñó. ðism n|i bEt vY phương pháp này là nó chŠ áp d{ng cho chu i giá tr nei ñ a, nghĩa là nhUng hort ñeng nPy sinh trong biên giui cNa met quRc gia nào ñó. ðây là phương pháp ñã mang lri lbi ích cho nhUng t| chMc s• d{ng lý thuykt này ñs quPn lý các hort ñeng trong met thfi gian khá dài. VY sau, các lý thuykt vY chu i giá tr vXn thưfng ñY cEp ñkn phương pháp này như là cơ sd lý luEn vY phân tích giá tr . Chu i giá tr$ theo Micheal Porter Phương pháp chu i giá tr ñưbc Micheal Porter ñưa ra vào nhUng năm 1980 trong cuRn sách “L'i th( c)nh tranh: T)o l+p và duy trì thành tích vư't tr0i trong kinh doanh” xuOt bPn vào năm 1985, ñưbc d ch sang tikng ViSt vào năm 2009 [26, tr. 71:106]. Khái niSm vY giá tr gia tăng trong khuôn kh| chu i giá tr ñưbc coi như là yku tR ñs tro nên và duy trì lbi thk crnh tranh bYn vUng cNa met t| chMc trong kinh doanh d thk k‹ 21. Theo Micheal Porter, khái niSm chu i giá tr ñưbc s• d{ng nhŽm giúp các doanh nghiSp có ths tìm ra các lbi thk crnh tranh (thjc tk và tiYm năng) cNa mình. Ông cho rŽng, met công ty có ths cung cOp cho khách hàng met sPn phom hay met d ch v{ có giá tr tương ñương vui ñRi thN crnh tranh cNa mình vui chi phí thOp hơn ho†c chi phí cao hơn nhưng có nhUng ñ†c tính mà khách hàng mong muRn. Porter ñã lEp luEn rŽng, nku nhìn vào met doanh nghiSp như là met t|ng ths nhUng hort ñeng, nhUng quá trình thì khó, thEm chí là không ths, tìm ra ñưbc met cách chính xác lbi thk crnh tranh cNa h€ là gì. Nhưng ñiYu này có ths thjc hiSn ñưbc d¥ dàng khi phân tách thành nhUng hort ñeng bên trong. Theo cách ñó, Porter phân biSt rõ giUa các hort ñeng cơ bPn 11 hay nhUng hort ñeng chính, trjc tikp góp phgn tăng thêm giá tr cho sPn xuOt hàng hóa (ho†c d ch v{) và các hort ñeng h trb có Pnh hưdng gián tikp ñkn giá tr cuRi cùng cNa sPn phom. Hình v’ dưui ñây minh h€a lý thuykt cNa Micheal Porter vY chu i giá tr trong met t| chMc. Ngu3n: [26] Hình 1.1+ Mô hình chu i giá tr c a Porter Trong ñó, nhUng hort ñeng cơ bPn bao g[m: HEu cgn bên trong: hort ñeng tikp nhEn, quPn lý dj trU các nguyên vEt liSu và phân phRi nhUng nguyên vEt liSu này ñkn nhUng nơi trong doanh nghiSp theo yêu cgu cNa kk horch sPn xuOt. Hort ñeng tác nghiSp: quá trình chuysn ñ|i nhUng ñgu vào thành sPn phom và d ch v{ cuRi cùng. HEu cgn bên ngoài: viSc quPn lý dj trU và phân phRi sPn phom cuRi cùng cNa doanh nghiSp. Marketing và bán hàng: xác ñ nh nhu cgu cNa khách hàng và bán hàng. 12 D ch v{: hort ñeng h trb sau khi sPn phom và d ch v{ ñã ñưbc chuysn cho khách hàng như là l‡p ñ†t, hEu mãi, giPi quykt khiku nri, ñào tro,… NhUng hort ñeng h trb bao g[m: Cơ sd vEt chOt cNa doanh nghiSp: bao g[m nhUng yku tR như là cơ cOu t| chMc, hS thRng kism soát, văn hóa công ty,… QuPn lý ngu[n nhân ljc: tuysn d{ng lao ñeng, thuê lao ñeng, ñào tro, phát trisn và thù lao lao ñeng. Phát trisn công nghS: các công nghS h trb cho các hort ñeng tro ra giá tr gia tăng. Mua hàng: mua các yku tR ñgu vào như là nguyên vEt liSu, công nghS, thikt b , và các d ch v{ ñgu vào khác… Lbi nhuEn cNa met doanh nghiSp s’ ph{ thuec vào viSc doanh nghiSp thjc hiSn các hort ñeng hiSu quP như thk nào. Nku doanh nghiSp bikt cách tro ra giá tr gia tăng cho sPn phom và khách hàng sœn sàng trP cho giá tr này thì doanh nghiSp ñã tro ra ñưbc th†ng dư vY giá tr . Micheal Porter ñY xuOt met doanh nghiSp có ths có ñưbc lbi thk crnh tranh cNa mình nhf tEp trung vào chikn lưbc giá thOp ho†c tro ra sj khác biSt cNa sPn phom hay d ch v{, hay là kkt hbp cP hai cách thMc này. Khái niSm chu i giá tr theo Micheal Porter trong tác phom này chŠ ñY cEp ñkn qui mô d doanh nghiSp. Mô hình chu i giá tr ông ñưa ra ñã ñưbc coi như met công c{ lbi hri ñs phân tích lbi thk crnh tranh cNa doanh nghiSp thông qua viSc trP lfi câu h‘i: “d hort ñeng nào thjc sj là doanh nghiSp có lbi thk hơn nhUng ñRi thN crnh tranh khác?” và “doanh nghiSp s’ crnh tranh dja vào chi phí thOp, sj khác biSt cNa sPn phom hay d ch v{ hay là kkt hbp cNa cP hai yku tR trên?”. Phương pháp ti(p c+n toàn c9u Kaplinsky và Morri năm 2001 Nku như khái niSm chu i giá tr cNa Micheal Porter ñY cEp ñkn d trên chŠ tEp trung nghiên cMu d qui mô cNa doanh nghiSp, thì Kaplinsky và Morri trong 13 cuRn “Value Chain Handbook” lri md reng d phrm vi cNa chu i giá tr . Theo các tác giP này, chu i giá tr là tEp hbp các hort ñeng bao g[m sPn phom ta khi mui chŠ là ý tưdng, qua các giai ñorn sPn xuOt khác nhau, phân phRi ñkn ngưfi tiêu dùng và cuRi cùng là vMt b‘ sau khi s• d{ng [65, tr. 4]. Thikt kk SPn xuOt: và ðY cEp ñkn quá trình phát trisn sPn phom Marketing Tiêu th{ và tái s• d{ng chuysn ñ|i ta ñgu vào thành ñgu ra cuRi cùng Ngu3n: [65] Hình 1.2+ Các m1i quan h trong m2t chu i giá tr ñơn gi5n Hai tác giP này có ñưa ra hai khái niSm vY chu i giá tr : chu i giá tr ñơn giPn và chu i giá tr md reng. Theo h€ thì chu i giá tr ñơn giPn (ñưbc minh h€a trong hình 1.2) bao g[m bRn hort ñeng cơ bPn trong met vòng ñfi sPn phom là thikt kk và phát trisn sPn phom, sPn xuOt, marketing và cuRi cùng là tiêu th{ và tái s• d{ng. Quan niSm vY chu i giá tr này ñưbc áp d{ng ñs phân tích toàn cgu hóa, c{ ths là nó ñưbc s• d{ng ñs tìm hisu cách thMc mà các công ty và các quRc gia hei nhEp toàn cgu và ñs ñánh giá các yku tR quykt ñ nh ñkn phân phRi thu nhEp toàn cgu. Kaplinsky và Morris cho rŽng phân tích vY chu i giá tr cho thOy giUa các hort ñeng có liên quan ñkn vòng ñfi cNa sPn phom có mRi liên hS vui nhau met cách ch†t ch’. NhUng hort ñeng này không chŠ ñưbc thikt lEp theo met chiYu d€c mà còn tác ñeng qua lri lXn nhau. Ví d{, be phEn thikt kk và phát trisn sPn phom không chŠ có Pnh hưdng ñkn, thEm chí quykt ñ nh bPn chOt, cNa quá trình sPn xuOt mà còn Pnh hưdng ñkn nei dung cNa hort ñeng marketing. Ngưbc lri, hort ñeng marketing cũng góp phgn Pnh hưdng ñkn hort ñeng thikt kk và phát trisn sPn 14 phom, vì trong quá trình này ngưfi ta luôn phPi tính ñkn viSc sPn phom s’ ñưbc ñưa ra th trưfng như thk nào. GiRng Nưuc Máy móc Hóa chOt D ch v{ Tr[ng rang Thikt kk Máy móc Chk bikn g HEu SPn xuOt nei thOt g cgn, chOt lưbng Máy móc Ngưfi mua Sơn, keo dán, thPm b€c Ngưfi bán sŠ nei ñ a Ngưfi bán sŠ nưuc ngoài Ngưfi bán l• nei ñ a Ngưfi bán l• nưuc ngoài Khách hàng Tái s• d{ng Ngu3n: [65] Hình 1.3+ Chu i giá tr m$ r2ng c a ngành n2i th"t g 15 Chu i giá tr md reng ñY xuOt met mô hình phMc trp hơn mô hình giPn ñơn rOt nhiYu bdi nó tính ñkn cP liên kkt thưbng ngu[n và liên kkt hr ngu[n cNa doanh nghiSp, nghĩa là tính ñkn liên kkt ngành d€c trong quá trình ta khi các yku tR ñgu vào ñưbc tro thành cho ñkn khi sPn phom ñkn tay ngưfi tiêu dùng (hình 1.3). Hình 1.3 mô tP mRi quan hS trong chu i giá tr md reng cNa sPn phom nei thOt g . Theo Kaplinsky và Morris thì khi xem xét sPn phom nei thOt g cgn phPi lưu ý ta quá trình tro ra sPn phom cNa ngành tr[ng rang (nghĩa là quan tâm ñkn vOn ñY giRng cây, nưuc, máy móc, hóa chOt và các d ch v{ khác) và sau ñó là ngành chk bikn g . Tương tj như vEy, sau khi ñã hoàn thành xong sPn phom nei thOt g thì cgn phPi lưu ý ñkn quá trình phân phRi sPn phom ñkn ngưfi tiêu dùng. 1.1.2. Chu i giá tr toàn c u Khái ni m chu i giá tr$ toàn c9u Cùng vui thfi gian Kaplinsky và Morris ñưa ra khái niSm vY chu i giá tr md reng, nhiYu nhà nghiên cMu khác ñưa ra khái niSm chu i giá tr toàn cgu. Ban ñgu, các tác giP tEp trung vào viSc ñ nh nghĩa chu i giá tr như là mô tP ñgy ñN các hort ñeng cgn thikt ñs ñưa met sPn phom ta nhEn thMc, ý tưdng, sPn xuOt tui tay ngưfi tiêu dùng và cuRi cùng là tái s• d{ng. Chu i giá tr này bao g[m các công viSc như thikt kk, sPn xuOt, marketing, phân phRi và d ch v{ khách hàng. Các hort ñeng có ths do met doanh nghiSp tj thjc hiSn ho†c ñưbc phân chia cho nhiYu doanh nghiSp trong phrm vi met ho†c nhiYu khu vjc ñ a lý. Sáng kikn “chu i giá tr toàn cgu” ñ†c biSt quan tâm ñkn viSc nâng cao hisu bikt vY chu i giá tr trong ñó các hort ñeng do nhiYu doanh nghiSp tikn hành trên met khu vjc ñ a lý reng. Vì vEy ngưfi ta g€i chu i này là “chu i giá tr toàn cgu” [65]. VY cơ bPn thì chu i giá tr toàn cgu là met tikn trình, trong ñó công nghS ñưbc kkt hbp vui các ngu[n nguyên liSu và lao ñeng. Các ngu[n ñgu vào này ñưbc l‡p ráp, marketing và phân phRi. Met doanh nghiSp ñơn l• có ths chŠ là met m‡t xích trong dây chuyYn này, ho†c cũng có ths ñưbc hbp nhOt theo chiYu d€c trên phrm vi reng. Ngày nay, cùng vui quá trình toàn cgu hóa, hikm có doanh nghiSp nào có 16 ths thRng lĩnh toàn be chu i giá tr , ñ†c biSt là chu i giá tr md reng. Doanh nghiSp dja vào thk mrnh cNa mình ñs tham gia vào chu i giá tr bŽng cách chuyên môn hóa tang giai ñorn. Vì vEy, chu i giá tr trd thành met công c{ phân tích hUu ích ñs ñánh giá khP năng crnh tranh cNa met doanh nghiSp. Hình v’ 1.4 sau ñây minh h€a vY giá tr gia tăng mà các doanh nghiSp thưfng tro ra trong chu i giá tr toàn cgu. Giá tr gia tăng R&D Thikt kk sPn phom L‡p ráp và sPn xuOt Phân phRi Marketing Các công ñorn cNa quá trình sPn xuOt Ngu3n: [18] Hình 1.4. Chu i giá tr toàn c8u Nhìn vào hình v’ trên có ths thOy rŽng giá tr mà các doanh nghiSp tro ra trong quá trình sPn xuOt hay trong met chu i giá tr là khác nhau. Trong khi các doanh nghiSp chuyên tEp trung vào nghiên cMu và phát trisn, thikt kk, phân phRi và marketing có ths tro ñưbc met mMc giá tr lun, thì các giá tr mà các doanh nghiSp l‡p ráp và sPn xuOt tro ra lri chŠ tro ra phgn giá tr khiêm tRn, và là phgn giá tr thOp nhOt trong chu i giá tr toàn cgu. ðây cũng là met ñiYu lý giPi tri sao các doanh nghiSp d nhUng nưuc có trình ñe khoa h€c công nghS phát trisn lri 17 thưfng có xu hưung ñ†t nhUng nhà máy sPn xuOt và l‡p ráp sPn phom d nhUng nưuc ñang phát trisn ñs tEn d{ng ngu[n nhân ljc giá r• cNa nhUng nơi này. Các lo)i hình chu i giá tr$ toàn c9u Theo xu hưung hiSn nay, các công ty thưfng tham gia vào tikn trình toàn cgu hóa bŽng viSc thikt lEp hai mrng lưui kinh tk toàn cgu. ðây cũng có ths coi là hai lori hình chu i giá tr toàn cgu: chu i giá tr toàn cgu hưung theo nhà sPn xuOt và chu i giá tr hưung theo ngưfi mua. Gereffi ñã mô tP ñ†c trưng cNa tang lori chu i giá tr này như trong bPng dưui ñây. B5ng 1.1: ð<c trưng c a chu i giá tr do ngư>i mua và ngư>i s5n xu"t chi ph1i VRn chi phRi ChuDi giá trH do ngưqi ChuDi giá trH do ngưqi srn xubt chi ph{i mua chi ph{i VRn công nghiSp VRn thương mri Các yku tR crnh tranh cơ Nghiên cMu & Phát trisn; Thikt kk; Marketing bPn SPn xuOt Rào cPn thâm nhEp Qui mô cNa các nYn kinh Phrm vi hort ñeng cNa tk Các khu vjc kinh tk các nYn kinh tk Hàng hoá trung gian, hàng Hàng tiêu dùng mau hoá tài chính; Hàng tiêu h‘ng dùng lâu bYn Các ngành ñisn hình Ô tô, máy tính, máy bay May m†c, da gigy, ñ[ chơi ChN sd hUu Các công ty xuyên quRc Các công ty nei ñ a d gia Liên kkt mrng lưui sPn ðgu tư các nưuc ñang phát trisn Thương mri xuOt chN yku COu trúc sPn xuOt ñ†c thù ChiYu d€c ChiYu ngang Ngu3n: [48] 18 Trong chu i giá tr toàn cgu hưung theo nhà sPn xuOt, doanh nghiSp sPn xuOt lun ñóng vai trò chN ñro trong hS thRng sPn xuOt (bao g[m cP liên kkt ngưbc chiYu và xuôi chiYu). ðây chính là các ngành thâm d{ng vRn và công nghS cao như ô tô, máy bay, máy vi tính, chOt bán dXn, chk tro máy. Vai trò chN ñro trong chu i giá tr này thuec vY các công ty ña quRc gia và lbi nhuEn s’ ph{ thuec chN yku vào qui mô, sR lưbng và sj vưbt trei vY công nghS. Chu i giá tr toàn cgu hưung theo ngưfi mua bao g[m các nhà bán l• lun, các nhà marketing, các nhà sPn xuOt có thương hiSu mrnh có vai trò then chRt trong viSc hình thành mrng lưui sPn xuOt tEp trung d các nưuc xuOt khou khác nhau trên phrm vi toàn cgu, ñ†c biSt là d các nưuc ñang phát trisn. Mô hình này là ñ†c trưng chung cNa các ngành thâm d{ng lao ñeng, sPn xuOt hàng tiêu dùng như dSt may, da gigy, ñ[ chơi,... Trong hS thRng này các nhà thgu cNa thk giui thM ba ch u trách nhiSm sPn xuOt sPn phom cuRi cùng cho ngưfi tiêu dùng nưuc ngoài. Các nhà bán l• lun hay các nhà bán buôn ñ†t hàng cung cOp các sPn phom vui các ñ†c tính rõ ràng. L'i ích khi tham gia chu i giá tr$ toàn c9u Vui xu hưung toàn cgu hóa hiSn nay, ñ†c biSt là kèm theo xu hưung phân công lao ñeng xã hei ngày càng trd nên sâu s‡c, ñs có ths duy trì met cách |n ñ nh v trí trên th trưfng quRc tk, met doanh nghiSp, met ngành hay met quRc gia khó có t[n tri met cách ñec lEp. ViSc tham gia vào chu i giá tr toàn cgu tro ñiYu kiSn cho các doanh nghiSp tEn d{ng ñưbc thk mrnh cNa mình, trong so sánh tương ñRi vui nhUng chN ths khác, nhŽm tăng hiSu quP sPn xuOt, tăng giá tr gia tăng, ta ñó tăng năng ljc crnh tranh cNa các chN ths này. ViSc tham gia chu i giá tr toàn cgu, vì thk, mang lri rOt nhiYu lbi ích cho các bên tham gia. C{ ths như sau: ThM nhOt, nâng cao tính chuyên môn hóa trong quá trình sPn xuOt cNa các nưuc nói chung và cNa các doanh nghiSp nói riêng. Khi tham gia vào chu i giá tr toàn cgu, m i nưuc ñòi h‘i là thjc hiSn met ho†c met vài công ñorn nhOt ñ nh cNa quá trình tro ra sPn phom cuRi cùng. Chªng hrn, nưuc tEp trung vào nghiên cMu phát trisn và thikt kk, nưuc tEp trung vào sPn xuOt nhUng nguyên vEt liSu ñgu 19 vào, các nưuc khác lri có ths chŠ thjc hiSn công ñorn sPn xuOt hay l‡p ráp trên cơ sd nhEn ñưbc nhUng yêu cgu vY thikt kk và nguyên liSu ñgu vào, và cuRi cùng là các nưuc thì ch u trách nhiSm vY phân phRi. Thông qua sj phân công lao ñeng này, m i nưuc s’ phát trisn met k„ năng c{ ths nào ñó, ta ñó bikn k„ năng ñó trd thành lbi thk cNa mình bdi tính chuyên môn hóa cao. ThM hai, nâng cao hiSu quP kinh doanh cho doanh nghiSp. VY bPn chOt, hiSu quP kinh doanh cNa met doanh nghiSp chính là lbi nhuEn. Như ñã ñY cEp d trên, viSc met doanh nghiSp, met ngành hay met nưuc mà g€i chung là chN ths khi tham gia vào chu i giá tr toàn cgu s’ tEn d{ng ñưbc nhUng ñism mrnh cNa mình. Trên cơ sd tEn d{ng nhUng ñism mrnh ñó, chN ths tham gia chu i giá tr có ths tEp trung vào làm giPm chi phí, nâng cao chOt lưbng cNa sPn phom hay d ch v{, tRi ña hóa doanh thu và kkt quP cuRi cùng là met mMc lbi nhuEn cao hơn. 1.2. Phân tích chu<i giá tr@ 1.2.1. B n ch t c a vi c phân tích chu i giá tr Theo Micheal Porter [62], phân tích chu i giá tr là met phương pháp có hS thRng nhŽm nghiên cMu sj phát trisn cNa lbi thk crnh tranh cNa met ñRi tưbng nào ñó. Micheal Porter cho rŽng, khi phân tích chu i giá tr cgn chú ý ñkn hai yku tR cOu thành quan tr€ng là các hort ñeng khác nhau và các mRi liên kkt trong chu i giá tr . ðRi vui các hort ñeng khác nhau, ông ñã chia ra thành hai lori là: các hort ñeng chính (hEu cgn bên trong, các hort ñeng tác nghiSp, hEu cgn bên ngoài, marketing và bán hàng và d ch v{) và các hort ñeng h trb (quPn lý ngu[n nhân ljc, mua hàng, phát trisn công nghS, ...). ViSc chia hS thRng thành các hort ñeng hay các chMc năng như vEy ñòi h‘i các hort ñeng hay chMc năng này cgn ñưbc xem xét trong mRi quan hS qua lri nei be t| chMc. Porter ñã mô tP rŽng chu i giá tr là nhUng hort ñeng có liên kkt nei be. Sau này, nhiYu tác giP vXn cho rŽng ñây là met sj mô tP tương ñRi r‡c rRi. Yku tR cOu thành thM hai mà Porter ñY xuOt là khái niSm chu i giá tr ña liên kkt và g€i chu i giá tr ña liên kkt này là hS thRng giá tr . HS thRng giá tr vY cơ bPn là md reng ý tưdng cNa ông vY chu i giá tr ñkn các liên kkt lXn nhau trong met hS thRng. VOn ñY này vY sau met lgn nUa ñưbc 20 ñưa ra ñs xem xét nhưng cũng vui quan ñism không sáng sNa gì hơn cNa Womack và Jones khi h€ nghiên cMu vY sPn xuOt tinh g€n [70]. H€ ñã s• d{ng c{m ta dòng chPy giá tr ñs thay thk cho c{m ta chu i giá tr ñưbc s• d{ng ph| bikn. 1.2.2. N!i dung c a phân tích chu i giá tr Có nhiYu cách thMc ñs phân tích chu i giá tr . Nei dung phân tích chu i giá tr dưui ñây ñưbc ñY xuOt trên cơ sd kkt hbp ta nhiYu cách tikp cEn khác nhau như cách tikp cEn cNa Micheal Porter [62], Kaplinsky và Morries [65], dj án M4P [1], và dj án hbp tác giUa Be Thương mri cNa ViSt Nam, GTZ và Metro Vietnam [3], [4] và [5]. ðs phân tích chu i giá tr , ngưfi ta cgn thjc hiSn nhUng bưuc công viSc sau: BưAc 1: Xác ñ$nh chu i giá tr$ c9n phân tích Trưuc khi tikn hành phân tích chu i giá tr , cgn phPi quykt ñ nh xem s’ lja ch€n sPn phom/ hàng hóa/ hay ngành nào ñs phân tích. Do các ngu[n ljc là có hrn cho nên cgn phPi cân nh‡c và ñưa ra các tiêu chí ñs lja ch€n. Các tiêu chí lja ch€n sPn phom hay ngành ñs phân tích thưfng tEp trung vào nhUng vOn ñY sau: (1) SPn phom ho†c ngành nŽm trong chikn lưbc phát trisn cNa vùng, ngành ho†c quRc gia; (2) Có tiYm năng phát trisn ho†c có khP năng nhân reng; (3) Có tính bYn vUng vY môi trưfng; ... Như vEy, sau khi ñã căn cM vào nhUng tiêu chí mà ngưfi nghiên cMu ñưa ra, ngưfi nghiên cMu ñ[ng thfi xác ñ nh mMc ñe quan tr€ng cNa nhUng tiêu chí, ta ñó xkp hrng nhUng sPn phom hay ngành ñs phân tích và quykt ñ nh lja ch€n chu i giá tr nào ñs phân tích. Sau khi xác ñ nh chu i giá tr cgn phân tích, chN ths nghiên cMu cgn xác ñ nh m{c tiêu cNa viSc phân tích chu i giá tr . Thông thưfng, viSc phân tích chu i giá tr là nhŽm thOu hisu toàn be nhUng công ñorn/ quá trình trong met t| chMc hay met ngành nhŽm m{c ñích tìm ra cơ hei ñs cPi tikn chu i giá tr ñó cho có hiSu quP cao hơn ñRi vui nhUng ngưfi ñang tham gia chu i giá tr ho†c là thêm 21 hay but ñi met vài công ñorn/ quá trình trong chu i giá tr nhŽm ñrt ñưbc lbi nhuEn cao hơn. « met góc nhìn khác, có ths ví như là sj d ch chuysn lên ho†c d ch chuysn xuRng cNa chu i giá tr . ViSc phân tích chu i giá tr ñY cEp ñkn cơ cOu các mRi quan hS và cơ chk ñiYu phRi t[n tri giUa các bên tham gia trong chu i giá tr . « góc ñe chính sách, có ths hisu phân tích chu i giá tr là viSc xây djng, ñiYu chŠnh, s‡p xkp ths chk nhŽm nâng cao năng ljc cNa chu i giá tr . Công viSc cuRi cùng trong lja ch€n chu i giá tr cgn phân tích là xác ñ nh ñism b‡t ñgu phân tích chu i giá tr , nghĩa là xác ñ nh phrm vi phân tích trong chu i giá tr . Tùy theo sj quan tâm mà ngưfi ta có ths phân tích toàn be các quá trình hay hort ñeng trong met chu i chu i giá tr nào ñó ho†c chŠ tEp trung phân tích nhUng hort ñeng có liên quan ñkn m{c ñích nghiên cMu. ðiYu này làm phát sinh met công viSc là lja ch€n ñism b‡t ñgu phân tích chu i giá tr . Chªng hrn như, nku ñRi tưbng nghiên cMu tEp trung vào các hort ñeng mua hàng thì ñism b‡t ñgu nghiên cMu s’ là các hort ñeng kk tikp cNa hort ñeng mua hàng trd vY phía trưuc cNa chu i giá tr . Tương tj như vEy, nku ñRi tưbng nghiên cMu là các hort ñeng thikt kk thì ñism b‡t ñgu phân tích chu i giá tr s’ là hort ñeng tikp theo cNa hort ñeng thikt kk trd vY trưuc. BưAc 2: L+p sơ ñ3 chu i giá tr$ LEp sơ ñ[ chu i giá tr có nghĩa là s• d{ng nhUng minh h€a thưfng là các mô hình, bPng, ký hiSu hay hình thMc khác nhŽm cung cOp thông tin ñs hisu sâu hơn vY nhUng thông tin cNa chu i giá tr ñưbc phân tích. ðs làm ñưbc công viSc này, ngưfi nghiên cMu chu i giá tr cgn tEp trung vào nhUng công viSc sau: Công viSc 1: NhEn diSn các quá trình trong chu i giá tr Câu h‘i ñgu tiên cgn thikt phPi trP lfi khi phân tích bOt kỳ met chu i giá tr nào là “Chu i giá tr có nhUng quá trình nào?”. Nguyên t‡c là ngưfi phân tích cgn xác ñ nh và phân biSt ñưbc các qui trình chính mà nguyên liSu thô luân chuysn qua trưuc khi ñkn giai ñorn tiêu th{ cuRi cùng. Chªng hrn như là vui met doanh nghiSp may xuOt khou thì các quá trình ñưbc xác ñ nh là như trong hình 1.5. 22 Thikt kk Mua hàng May XuOt khou Marketing và Phân phRi SPn xuOt nguyên ph{ liSu Ngu3n: Tác giE xây dGng Hình 1.5+ NhAn di n các quá trình chính trong chu i giá tr c a doanh nghi p may xu"t kh#u Theo ñó, chu i giá tr cNa doanh nghiSp này bao g[m 6 quá trình chính như ñưbc trình bày d hình v’ trên. Trong ñó, có các quá trình có ths ñưbc tách ra thành nhUng công ñorn sPn xuOt ñec lEp là (1) thikt kk, (2) sPn xuOt nguyên ph{ liSu, (3) mua hàng, (4) may bao g[m c‡t, may và hoàn thiSn, (5) xuOt khou, và (6) phân phRi bao g[m marketing và phân phRi sPn phom. Công viSc 2: Xác ñ nh các ñRi tưbng tham gia các quá trình Khi các quá trình ñã ñưbc lEp thành sơ ñ[, ngưfi nghiên cMu chu i giá tr cgn xác ñ nh xem nhUng chN ths tham gia chu i giá tr là nhUng ñRi tưbng nào và h€ làm nhUng công viSc c{ ths gì. ðs có ths làm ñưbc như vEy, ngưfi nghiên cMu cgn phPi cR g‡ng chia nh‘ các quá trình thành nhUng bưuc công viSc chi tikt hơn ñ[ng thfi xác ñ nh nhUng ñRi tưbng khác nhau vào trong nhUng bưuc công viSc ñó. ðs có ths thông hisu thông tin này, ngưfi nghiên cMu cgn tEp trung vào trP lfi nhUng câu h‘i sau: (1) Các ñRi tưbng tham dj nhUng quá trình trong chu i giá tr là ai? (2) NhUng ñRi tưbng này làm viSc gì? 23 ThiTt kT Mua hàng Các nhà/công ty thi(t k( Các nhân viên/công ty Công vi c: thi(t k( mJu sEn phKm, in trên giNy và sEn xuNt thO nghi m Công vi c: lGa chPn các ngu3n vEi và phQ li u ñR mua hàng cho ñúng thi(t k( May Công nhân/ công ty Công vi c: cTt vEi và các phQ li u, may và hoàn thi n như thùa khuy(t, ñơm cúc, các hPa ti(t trang trí, cTt chV, là, ñóng gói, x(p vào kho Xubt khcu Các nhân viên/ công ty Công vi c: thGc hi n các thX tQc ñR ñưa hàng hóa ra khYi Vi t Nam Marketing và Phân ph{i Các nhân viên/ công ty Công vi c: marketing và bán hàng t)i các trung tâm thương m)i, các cOa hàng bán l[,… Srn xubt nguyên phy li@u Công nhân/ công ty Công vi c: sEn xuNt vEi và các lo)i phQ li u khác Ngu3n: Tác giE xây dGng Hình 1.6+ Các ñ1i tưCng tham gia chu i giá tr may xu"t kh#u 24 Cách phân lori tRt nhOt là phân lori theo nghY nghiSp, phân lori theo v trí công viSc ho†c là theo công ñorn mà h€ tham gia vào quá trình sPn xuOt hay cung cOp d ch v{. Hình v’ 1.6 mô tP viSc phân tích các ñRi tưbng này trong các quá trình chính cNa met chu i giá tr cNa met doanh nghiSp may xuOt khou và nhUng công viSc chính mà các ñRi tưbng thjc hiSn trong tang công ñorn. Bưuc 3: Xác ñ nh nhUng sPn phom d ch v{ trong chu i giá tr Sau khi ñã xác ñ nh ñưbc nhUng quá trình chính trong chu i giá tr và hisu ñưbc nhUng ñRi tưbng tham gia vào chu i giá tr cũng công viSc mà các chN ths này thjc hiSn, ngưfi phân tích chu i giá tr cgn hisu trong chu i giá tr có nhUng sPn phom hay d ch v{ nào. ðây không phPi là met công viSc khó bdi vì chŠ cgn ñi theo nhUng giai ñorn mà met sPn phom c{ ths trPi qua ta lúc là nguyên liSu thô ñkn khi thành thành phom, thông qua viSc g€i tên và mô tP sPn phom ta giai ñorn ñgu tiên ñkn giai ñorn cuRi cùng (có s‡p xkp theo trEt tj cNa quá trình sPn xuOt ho†c cung cOp d ch v{) mà ngưfi ta có ths xác ñ nh ñưbc nhUng thông tin này. Hình 1.7 mô tP sPn phom cNa tang công ñorn chính trong chu i giá tr cNa met doanh nghiSp may xuOt khou. ThiTt kT Mua hàng May Xubt khcu D$ch vQ thi(t k( D$ch vQ thương m)i Hàng may D$ch vQ xuNt khKu Srn xubt nguyên phy li@u VEi và các phQ li u như m(ch, mác, cúc, khóa, chV, zen, cư`m và các phQ li u khác Marketing và Phân ph{i D$ch vQ marketing và thương m)i Ngu3n: Tác giE xây dGng Hình 1.7+ Các s5n ph#m trong chu i giá tr 25 Sau khi ñã hoàn thành viSc mô tP sPn phom cNa tang quá trình cNa chu i giá tr , ngưfi nghiên cMu cgn phPi xác ñ nh xem giá tr cNa sPn phom thay ñ|i như thk nào theo tang quá trình ñó. Nói cách khác, d bưuc này, ngưfi nghiên cMu s’ xác ñ nh giá tr gia tăng cNa sPn phom hay d ch v{ cNa m i quá trình như thk nào. ðây là met công viSc khó khăn bdi sPn phom bao g[m hai phgn cOu tro là phgn cMng và phgn mYm. Vui phgn cMng, ngưfi ta d¥ dàng lưbng hóa giá tr ñưbc, nhưng phgn mYm thì không phPi khi nào cũng d¥ dàng lưbng hóa ñưbc. Tuy nhiên, ñs thông hisu chu i giá tr , ñây là met công viSc cgn thikt vì chŠ khi phân tích nei dung này mà ngưfi ta mui có ths ñánh giá ñưbc viSc ñóng góp cNa m i met quá trình/ công ñorn vào giá tr cNa sPn phom cuRi cùng. Cách mô tP giá tr cNa sPn phom hay d ch v{ ñơn giPn nhOt là nhìn vào các giá tr ñưbc tro thêm d m i bưuc cNa cP chu i giá tr . Met sR nhUng dU liSu giúp ngưfi ta có ñưbc thông tin này là doanh thu, cơ cOu chi phí, lãi và t‹ suOt lbi nhuEn trên vRn ñgu tư. Bưuc 4: LEp sơ ñ[ dòng luân chuysn sPn phom hay d ch v{ vY m†t ñ a lý Trong nei dung phân tích này, ngưfi phân tích chu i giá tr cgn lEp met bPn ñ[ ñ a lý thjc tk theo dOu sPn phom ho†c d ch v{ cNa chu i giá tr . Sơ ñ[ luân chuysn sPn phom hay d ch v{ vY m†t ñ a lý ñưbc b‡t ñgu ta nơi b‡t ngu[n và kkt thúc tri nơi hàng hóa ñưbc phân phRi cho khách hàng. Lori sơ ñ[ này cho ngưfi ta thOy ñưbc sj khác biSt vY ñ a phương ho†c vùng cNa các công ñorn sPn xuOt ho†c cung cOp d ch v{. Hình 1.8 mô tP sơ ñ[ dòng luân chuysn sPn phom d ch v{ cNa ngành may xuOt khou vY m†t ñ a lý. Cgn lưu ý met ñiYu rŽng, sơ ñ[ chu i giá tr vY m†t ñ a lý chŠ chính xác trong met khoPng thfi gian nhOt ñ nh nào ñó, nhOt là ñRi vui nhUng ngành có hiSu Mng d ch chuysn (có ngưfi còn g€i là hiSu Mng ñàn sku) như là ngành dSt may. Ban ñgu, hort ñeng may gia công ñưbc thjc hiSn bdi nhUng quRc gia phát trisn như là Anh, M„ và met sR quRc gia Châu Âu. Sau Thk chikn thM hai, hort ñeng này ñưbc ñPm nhiSm bdi các nưuc như là NhEt BPn, Hàn QuRc, ðài Loan, H[ng Kông, r[i ñkn Thái Lan ... ROt nhanh sau ñó, các nưuc này có nhiYu tikn be khoa h€c công nghS và h€ b‡t ñgu tEp trung vào 26 sPn xuOt nhUng m†t hàng có hàm lưbng công nghS cao thay vì nhUng m†t hàng thâm d{ng lao ñeng, vì vEy hort ñeng này ñưbc thjc hiSn bdi nhóm các nưuc khác như Trung QuRc, 9n ðe, ViSt Nam, Băngladesh, Cămphuchia,... Theo hiSu Mng d ch chuysn này, có ths là sau met khoPng thfi gian nUa, như là sau 40 hay 50 năm nUa, hort ñeng may gia công xuOt khou cũng không còn t[n tri d ViSt Nam nUa mà lri d ch chuysn sang nhUng nưuc có trình ñe phát trisn kinh tk thOp hơn, ví d{ như các nưuc d Châu Phi. ThiTt kT Mua hàng May Luân ñôn, Paris, NewYork, Tokyo, Hong Kong, … Hàng ñư'c mua c nhdng qufc gia sEn xuNt nguyên phQ li u Xubt khcu Trung Qufc, Vi t Nam, Bangladesh, Cămphuchia ð(n các nưAc/khfi như Mi, Nh+t, EU,ðài Loan, H3ng Kông,… Marketing và Phân ph{i Luân ñôn, Paris, NewYork, Tokyo, Hong Kong,và các ñ$a bàn Srn xubt nguyên phy li@u ln ð0, Trung Qufc, ðài Loan, H3ng Kông, Hàn Qufc, Thái Lan, Ngu3n: Tác giE tG xây dGng Hình 1.8: Phân b1 ñ a lý c a chu i giá tr Sau khi ‘‘hiSu Mng ñàn sku” xPy ra, nghĩa là sau khi met nưuc tham gia vào hort ñeng gia công xuOt khou, song vì trình ñe công nghS phát trisn cao hơn, quRc gia này ta b‘ hort ñeng gia công may, thì thông thưfng quRc gia này ñã tích lũy cho mình ñưbc nhiYu hort ñeng có liên quan và vXn duy trì nhUng hort ñeng này. Ví d{, m†c dù ggn như không còn thjc hiSn hort ñeng gia công xuOt khou, nhưng nhUng quRc gia như NhEt, M„, Hàn QuRc, Thái Lan, ðài Loan, H[ng Kông,... có nhUng trung tâm thikt kk mXu và các trung tâm sPn xuOt nguyên ph{ liSu là ñ a chŠ tìm ñkn cNa nhUng công ty may gia công xuOt khou d các quRc gia khác. 27 Bưuc 5: Xác ñ nh các hình thMc liên kkt và xác ñ nh nhUng sPn phom hay d ch v{ có liên quan Công viSc quan tr€ng cgn thjc hiSn trong nei dung lEp sơ ñ[ chu i giá tr là lEp sơ ñ[ các mRi liên kkt giUa nhUng ngưfi tham gia trong chu i giá tr . ðs thjc hiSn công viSc này, ngưfi ta cgn t|ng kkt lri xem có nhUng ñRi tưbng nào tham gia vào chu i giá tr (ñã trình bày d bưuc 2 d trên), nhUng ngưfi tham gia có nhUng quan hS nào. Các mRi quan hS có ths t[n tri giUa các bưuc cNa quá trình khác nhau (ví d{, ngưfi sPn xuOt và ngưfi phân phRi) và trong cùng met qui trình (ví d{, ngưfi sPn xuOt vui ngưfi sPn xuOt). Hình 1.9 mô tP các sPn phom và các d ch v{ liên quan trong chu i giá tr cNa các doanh nghiSp may xuOt khou, ñ[ng thfi mô tP nhUng liên kkt mà các ñRi tưbng trong chu i giá tr có ths có. Theo ñó, có nhUng lori liên kkt sau ñây: (1) Liên kkt thikt kk : sPn xuOt nguyên ph{ liSu: các nhà thikt kk trao ñ|i thông tin vui các nhà sPn xuOt ph{ liSu ñs ñPm bPo là sPn phom mà h€ thikt kk khP thi. MRi quan hS giUa nhà thikt kk và các nhà sPn xuOt nguyên ph{ liSu là rOt khăng khít. Do ñó, trong gia công may xuOt khou thjc hiSn bdi nhUng quRc gia ñang phát trisn, thông thưfng các nhà thikt kk chính là nhUng nhà phân phRi và h€ cũng là ngưfi chŠ ñ nh cho nhUng công ty may gia công nơi mà h€ có ths mua nguyên ph{ liSu. (2) Liên kkt thikt kk : may: các nhà thikt kk, nku không phPi là nhUng ñơn v nh‘ cNa các tEp ñoàn có ths thjc hiSn hort ñeng may xuOt khou, cgn tìm nhUng ñơn v này ñs hiSn thjc hóa ý tưdng cNa h€ thành nhUng sPn phom hoàn chŠnh. (3) Liên kkt thikt kk : xuOt khou: như ñã trình bày d trên, thikt kk có ths có liên kkt ch†t ch’, thEm chí chính là t| chMc thjc hiSn hort ñeng xuOt khou. 28 ThiTt kT Công vi c: Thi(t k( mJu sEn phKm, in trên giNy và sEn xuNt thO nghi m Mua hàng May Xubt khcu Công vi c: LGa chPn các ngu3n vEi và phQ li u ñR mua hàng cho ñúng thi(t k( Công vi c: CTt vEi và các phQ li u khác, may và hoàn thi n Công vi c: May thành thành phKm Marketing và Phân ph{i Công vi c: Xây dGng và triRn khai các chương trình marketing và phân phfi hàng may Srn xubt Công vi c: SEn xuNt vEi và các lo)i phQ li u khác theo thi(t k( Ngu3n: Tác giE xây dGng Hình 1.9+ Các s5n ph#m hay d ch vI có liên quan và các m1i liên k t 29 (4) Liên kkt thikt kk : xuOt khou : phân phRi: ñây là liên kkt thưfng g†p d trong hgu hkt các chu i giá tr may xuOt khou. Tri ñây, nhUng nhà thikt kk chính là nhUng ngưfi thjc hiSn công ñorn xuOt khou và sau ñó là marketing và phân phRi hàng ñkn tay ngưfi tiêu dùng. (5) Liên kkt may : sPn xuOt nguyên ph{ liSu: ñây là mRi liên kkt truyYn thRng. Tri ñó, các doanh nghiSp may có mRi quan hS ch†t ch’ vui các doanh nghiSp dSt và sPn xuOt các lori nguyên ph{ liSu khác. (6) Liên kkt may : xuOt khou : phân phRi: là mRi quan hS giUa doanh nghiSp may vui doanh nghiSp thjc hiSn cP hort ñeng xuOt khou và phân phRi. (7) Liên kkt xuOt khou : phân phRi: là mRi quan hS giUa các t| chMc thjc hiSn hort ñeng xuOt khou vui các t| chMc thjc hiSn hort ñeng phân phRi Có nhiYu cách ths hiSn các mRi liên kkt giUa nhUng ñRi tưbng tham gia vào chu i giá tr , nhưng ph| bikn nhOt là phân biSt nhUng mRi liên kkt ñó thành: (1) các quan hS th‘a thuEn dMt ñism, trong ñó nhUng ngưfi tham gia giao d ch th‘a thuEn chŠ trong thfi hrn và phrm vi cNa giao d ch ñó mà không có liên quan hay Pnh hưdng gì ñkn nhUng công viSc, sj kiSn khác trong chu i giá tr ; (2) các mRi quan hS mrng lưui, trong ñó nhUng giao d ch ñưbc thjc hiSn l†p ñi l†p lri, thông thưfng lori quan hS này có ñe tin cEy cao hơn và tính ph{ thuec cNa các bên tham gia giao d ch vào nhau cũng ch†t ch’ hơn; và (3) hei nhEp, là hình thMc liên kkt ch†t ch’ hơn cP bdi hai bên cùng hưung ñkn met m{c tiêu nào ñó và thưfng chung met ho†c met vài hort ñeng trong chu i giá tr cNa mình. Nku quá trình phân tích chu i giá tr không ñY cEp ñkn môi trưfng xung quanh chu i giá tr , thì viSc phân tích có ths không toàn diSn và không ñưa ra ñưbc met cái nhìn t|ng quan vY các yku tR tác ñeng ñkn giá tr trong tang quá trình/ công ñorn cũng như là toàn be chu i. ðs kh‡c ph{c ñiYu này, cách tRt nhOt là ngưfi phân tích phPi tính ñkn nhUng sPn phom hay d ch v{ có liên quan ñkn hay các ñRi tưbng tham gia vào chu i giá tr . 30 BưAc 3: Phân tích các quá trình cXa chu i giá tr$ Sau khi ñã lEp sơ ñ[ chu i giá tr , ngưfi nghiên cMu cgn phân tích chu i giá tr trên met sR khía crnh như doanh thu, chi phí, lbi nhuEn, giá tr gia tăng, công nghS, liên kkt,... ViSc phân tích chu i giá tr ñưbc thjc hiSn căn cM vào nhUng quá trình ho†c ñRi tưbng tham gia chu i giá tr . Không phPi phân tích chu i giá tr nào cũng s• d{ng tOt cP nhUng chŠ tiêu này mà ngưfi ta căn cM vào m{c tiêu phân tích chu i giá tr ñs lja ch€n chŠ tiêu phân tích. Chªng hrn như nku m{c tiêu phân tích chu i giá tr là tìm hisu vY viSc phân phRi lbi ích thì ngưfi ta tEp trung chN yku vào doanh thu, giá tr gia tăng, lbi nhuEn. Nku m{c tiêu phân tích chu i giá tr là tìm ra nhUng biSn pháp ñs ñ|i mui và nâng cOp chu i giá tr thì ngưfi ta tEp trung chN yku vào giá tr gia tăng, công nghS, viSc làm, liên kkt... Dưui ñây là met sR chŠ tiêu ph| bikn thưfng s• d{ng trong phân tích chu i giá tr . Doanh thu hay tong giá tr$ ñ9u ra Doanh thu hay t|ng giá tr ñgu ra ñưbc tính bŽng cách nhân sR lưbng hàng bán vui giá bán ceng thêm nhUng ngu[n thu nhEp thêm như doanh thu ta viSc thjc hiSn nhUng d ch v{ có liên quan, ta viSc bán phk phom, tư vOn,... ChŠ tiêu này cho bikt ñRi tưbng tham gia chu i giá tr thu ñưbc bao nhiêu tiYn. Khi nghiên cMu chu i giá tr trong met khoPng thfi gian dài, ngưfi ta cgn phPi lưu ý vY t‹ lS lrm phát ho†c giPm phát do vEy phPi ch€n met mRc thfi gian c{ ths và quy giá tr cNa doanh thu vY mRc thfi gian ñó mui chính xác. Giá tr$ gia tăng hay tong giá tr$ ñ9u ra dòng Giá tr gia tăng hay t|ng giá tr ñgu ra dòng ñưbc tính bŽng t|ng giá tr ñgu ra tra ñi t|ng giá tr ñgu vào. ðây là met chŠ tiêu quan tr€ng trong phân tích chu i giá tr bdi nó cho bikt ñRi tưbng tham gia chu i giá tr ñóng góp ñưbc bao nhiêu giá tr vào sPn phom hay d ch v{ cuRi cùng. Chi phí và l'i nhu+n ViSc phân tích chi phí và lbi nhuEn có ý nghĩa quan tr€ng ñRi vui ngưfi phân tích chu i giá tr bdi thông tin vY chi phí và lbi nhuEn là thông tin có ý 31 nghĩa quan tr€ng trong viSc ñưa ra nhUng quykt ñ nh có liên quan ñkn chu i. M{c tiêu cNa viSc phân tích chu i giá tr trên khía crnh chi phí và lbi nhuEn là: (1) Xác ñ nh các chi phí hort ñeng và ñgu tư ñang ñưbc phân chia giUa nhUng ngưfi tham gia chu i như thk nào ñs kkt luEn xem liSu vui mMc chi phí như vEy cho tang ñRi tưbng không. (2) ViSc phân tích chu i giá tr còn giúp xem xét lbi nhuEn ñã ñưbc phân chia như thk nào cho nhUng ngưfi tham gia chu i giá tr , cũng như cơ hei ñs tăng giá tr cNa quá trình/ công ñorn ñó. (3) ViSc phân tích chu i giá tr cho phép so sánh chu i giá tr này vui chu i giá tr khác nhŽm lja ch€n hay chuysn ñ|i chu i giá tr . (4) ViSc phân tích chi phí và lbi nhuEn còn cho phép so sánh chu i giá tr này vui chu i giá tr khác tRt hơn nhŽm ñ|i mui hay nâng cOp chu i giá tr cNa mình. ViSc phân tích chi phí và lbi nhuEn cNa chu i giá tr tEp trung vào nhUng nei dung xác ñ nh chi phí và vRn ñgu tư cgn thikt, tính doanh thu, tính các t‹ suOt tài chính, v thk tài chính cNa nhUng ñRi tưbng tham gia chu i giá tr . Kkt quP cNa phgn phân tích tài chính và lbi nhuEn là tình hình tài chính cNa nhUng ñRi tưbng tham gia chu i giá tr phPi ñưbc ths hiSn rõ ràng. Bên crnh ñó, nhUng ñism mrnh và ñism yku có liên quan ñkn tài chính cNa nhUng ñRi tưbng tham gia cũng cgn ths hiSn rõ. Công ngh Khái niSm công nghS ñưbc ñY cEp d ñây là tOt cP các lori công nghS ta công nghS truyYn thRng ñkn công nghS cao. ðs có ths phân tích ñưbc công nghS cNa chu i giá tr , cgn v’ sơ ñ[ sj bikn ñ|i vY công nghS và kikn thMc trong các qui trình riêng biSt trong chu i giá tr . Công viSc này s’ ñưbc thjc hiSn thông qua viSc ñ†t nhUng câu h‘i như sau: Quá trình phân tích các vOn ñY có liên quan ñkn công nghS và kikn thMc chŠ kkt thúc khi ngưfi phân tích ñã cung cOp ñgy ñN nhUng thông tin có liên quan ñkn công nghS ñưbc s• d{ng ñs tham gia vào nhUng quá trình chính cNa 32 chu i giá tr cũng như nhUng kikn thMc cgn thikt mà h€ s• d{ng cho quá trình vEn hành nhUng lori công nghS này. B5ng 1.2+ Tìm hiLu vM công ngh và ki n th c trong chu i giá tr Câu h‘i Tìm kikm nhUng chi tikt Lori công nghS nào ñưbc s• ñs sPn Mô tP chi tikt vY công nghS ñã s• d{ng xuOt sPn phom? ñs sPn xuOt sPn phom Công nghS này ñưbc sPn xuOt khi nào Nêu rõ thfi gian công nghS này ñưbc và ñưbc ñưa vào s• d{ng ta khi nào? sPn xuOt và ñưbc s• d{ng Tìm hisu thông tin vY công nghS này d Mô tP chi tikt vY cách thMc và thông tin ñâu? mà ngưfi sPn xuOt tìm hisu ñưbc vY công nghS Ai hưung dXn nhà sPn xuOt s• d{ng ChŠ rõ cá nhân hay t| chMc hưung dXn nhà công nghS này? sPn xuOt cách thMc s• d{ng công nghS ðã ñgu tư nhUng gì vào công nghS ðY cEp ñkn sR tiYn ñgu tư ban ñgu, sR này? tiYn bPo dư›ng, thay ñ|i, s•a chUa, và chi phí vEn hành công nghS Ngu3n: Xây dGng căn cq vào [1] Vi c làm Khi nghiên cMu vY chu i giá tr , ngưfi ta cgn phPi xem xét viSc phân b| viSc làm giUa và trong các cOp khác nhau cNa chu i giá tr . Cách nhanh nhOt ñs có ñưbc thông tin vY viSc làm trong chu i giá tr là ph‘ng vOn các ñRi tưbng tham gia vào chu i giá tr ñó. Có nhiYu cách ñs phân biSt viSc làm cNa các ñRi tưbng này, thông thưfng, ngưfi ta tEp trung vào nhUng cách sau: Theo chuyên môn: sPn xuOt ho†c thương mri, sPn xuOt lri có ths chia làm nhà thgu, xây djng, sPn xuOt, chk bikn và thương mri lri có ths g[m ngưfi bán buôn, bán l•, vEn chuysn, thu mua,… Theo k„ năng: không có k„ năng, có k„ năng thOp, có k„ năng cao. 33 Theo lori hình kinh doanh: cá ths kinh doanh, t| chMc kinh doanh, ... tisu thương nh‘, vaa và lun. Các mfi liên k(t Phân tích mRi liên kkt bao g[m viSc xác ñ nh t| chMc và ngưfi tham gia nào liên kkt vui nhau và xác ñ nh nguyên nhân cNa nhUng liên kkt này cũng như là lbi ích mà nhUng liên kkt này mang lri. Thông thưfng, viSc cNng cR các mRi liên kkt giUa nhUng ngưfi tham gia hS thRng th trưfng s’ tro nên nYn móng cho viSc cPi tikn trong các cPn trd khác. ðs mô tP hkt ñưbc nhUng liên kkt này, ngưfi ta cgn v’ sơ ñ[ nhUng ngưfi tham gia vào chu i giá tr và xác ñ nh xem có mRi liên kkt cNa nhUng ñRi tưbng tham gia ñó không, nku có thì mMc ñe liên kkt như thk nào. Ngưfi ta ñ[ng thfi phPi xác ñ nh viSc phân b| quyYn ljc trong nhUng mRi liên kkt ñó. Nghĩa là cgn xác ñ nh xem trong nhUng mRi liên kkt ñó thì ñRi tưbng nào chi phRi ñRi tưbng nào, hay ñRi tưbng nào ph{ thuec vào ñRi tưbng nào. Thông thưfng, nhUng ngưfi tham gia có sj tikp cEn ñec quyYn tui nhUng tài sPn và ngu[n ljc chính có ths ñưbc coi là có quyYn ljc hơn và có năng ljc ñRi vui viSc Pnh hưdng tui nhUng ngưfi khác trong chu i giá tr . Các chV tiêu khác Ngoài ra, ngưfi ta còn có ths phân tích chu i giá tr dja trên nhiYu chŠ tiêu khác như sPn lưbng, năng suOt, thu nhEp thugn, lbi nhuEn ròng, ñism hòa vRn, qui trình thjc hiSn công viSc, thanh toán, xuOt khou, nhEp khou, năng ljc công nghS, năng ljc t| chMc, năng ljc marketing, rào cPn ra nhEp th trưfng, … Trong ñó có nhUng chŠ tiêu có ths ñ nh lưbng ñưbc nhưng cũng có nhUng chŠ tiêu là ñ nh tính. BưAc 4: Rút ra các k(t lu+n ViSc phân tích chu i giá tr bao gif cũng là ñs ph{c v{ met m{c ñích nào ñó như là phân phRi lbi ích thích hbp, ñ|i mui và nâng cOp chu i giá tr , tìm ra nhUng khó khăn trong viSc tham gia chu i giá tr và hưung giPi quykt, xây djng chikn lưbc hort ñeng, tăng cưfng mMc ñe tham gia vào chu i giá tr … Vì vEy, sau khi 34 phân tích chu i giá tr ngưfi nghiên cMu cgn rút ra nhUng kkt luEn nhŽm tro cơ sd cho nhUng giPi pháp ñưbc ñY xuOt cNa mình. 1.2.3. L%i ích c a vi c phân tích chu i giá tr ViSc phân tích chu i giá tr mang lri lbi ích to lun cho các cá nhân và các t| chMc trên phương diSn tìm kikm cơ hei thâm nhEp chu i giá tr ho†c cPi tikn chu i giá tr . NhUng phgn trình bày dưui ñây mô tP nhưng lbi ích ñó: Nh+n d)ng l'i th( c)nh tranh Phân tích chu i giá tr giúp các doanh nghiSp xác ñ nh và hisu chi tikt hơn các công ñorn trong chu i giá tr cNa sPn phom, ta ñó doanh nghiSp có ths xác ñ nh ñưbc lbi thk crnh tranh ñang nŽm d công ñorn nào ñs có chikn lưbc ñRi vui sj phát trisn sPn phom dja trên lbi thk crnh tranh sœn có. Có ths nói rŽng, khi xu hưung toàn cgu hóa ngày càng tăng lên mrnh m’, kéo theo là xu hưung chuyên môn hóa, viSc phân tích chu i giá tr là met ñòi h‘i tOt yku ñs các t| chMc có ths xác ñ nh ñưbc nhUng ñism mrnh và ñism yku cNa mình. ð†c biSt trong bRi cPnh hei nhEp kinh tk, khi viSc tEn d{ng các ngu[n ljc sœn có là vOn ñY ưu tiên, phân tích chu i giá tr thjc sj là hUu ích ñRi vui các doanh nghiSp. CEi ti(n ho)t ñ0ng ViSc hisu rõ chu i giá tr giúp các doanh nghiSp hoàn thiSn hay nâng cOp nhUng hort ñeng. Trên cơ sd hisu rõ nhUng ñism mrnh, ñism yku cNa các yku tR có liên quan ñkn chu i giá tr bao g[m doanh thu, chi phí, lbi nhuEn, công nghS, kikn thMc, lao ñeng, ... cũng như hisu rõ vY hiSu quP cNa quá trình cung cOp sPn phom hay d ch v{, doanh nghiSp s’ có nhUng ñiYu chŠnh ñRi vui nhUng yku tR này nhŽm tro ra hiSu quP hort ñeng cao hơn. T)o cơ h0i ñánh giá l)i năng lGc Phân tích chu i giá tr là cơ hei ñánh giá lri năng ljc cNa doanh nghiSp. Như ñã trình bày trong nei dung phân tích chu i giá tr , thông qua viSc phân tích các yku tR liên quan bao g[m chi phí, lbi nhuEn, công nghS, kikn thMc, lao ñeng,... ViSc phân tích chu i giá tr là thjc sj cgn thikt bdi nó giúp doanh nghiSp nhEn rõ ñ†c ñism cNa tang công ñorn trong chu i giá tr cũng như hiSu 35 quP hay giá tr gia tăng ñưbc tro ra trong công ñorn ñó. Kkt quP là doanh nghiSp s’ có nhUng ñánh giá cP chN quan và khách quan vY hiSu quP cNa viSc thjc hiSn công ñorn này, qua ñó tro cơ sd cho viSc xây djng chikn lưbc hort ñeng cho doanh nghiSp. Kaplinsky và Morri quan sát ñưbc rŽng, trong quá trình toàn cgu hóa, khoPng cách thu nhEp trong và giUa các nưuc tăng lên [38]. Các tác giP này lEp luEn rŽng phân tích chu i giá tr có ths giúp giPi thích quá trình này. Trong khuôn kh| chu i giá tr , các mRi quan hS thương mri quRc tk ñưbc coi là met phgn cNa các mrng lưui nhUng nhà sPn xuOt, xuOt khou, nhEp khou và bán l•, trong ñó, tri thMc và quan hS ñưbc phát trisn ñs tikp cEn ñưbc các th trưfng và các nhà cung cOp. Như vEy, viSc phân tích chu i giá tr md reng s’ giúp doanh nghiSp ñánh giá ñưbc năng ljc cNa mình trong chu i giá tr này. Phân phfi thu nh+p h'p lý Phân tích chu i giá tr giúp doanh nghiSp thjc hiSn viSc phân phRi thu nhEp hbp lý. BŽng cách lEp sơ ñ[ nhUng hort ñeng trong chu i, met phân tích chu i giá tr phân tích t|ng thu nhEp cNa met chu i giá tr thành nhUng khoPn mà các bên khác nhau trong chu i giá tr nhEn ñưbc. ðs có ñưbc nhUng ñánh giá khách quan vY sj ñóng góp cNa các ñRi tưbng tham gia vào chu i giá tr , viSc phân tích chu i giá tr là cách duy nhOt ñs có ñưbc nhUng thông tin ñó. Cân btng quyun lGc Met phân tích chu i giá tr có ths làm sáng t‘ viSc các chN ths tham gia vào các công ñorn cNa chu i, doanh nghiSp, vùng và quRc gia ñưbc kkt nRi vui nhau và kkt nRi vui nYn kinh tk toàn cgu như thk nào. ViSc xem xét các mRi liên kkt trong chu i giá tr (xác ñ nh liên kkt, nguyên nhân cNa liên kkt và lbi ích cNa liên kkt) chính là cơ sd ñs các doanh nghiSp tăng cưfng hay cNng cR các mRi liên kkt giUa nhUng chN ths tham gia chu i nhŽm tro ra hiSu quP hort ñeng cao hơn. Trong bRi cPnh hiSn nay, khi mMc ñe tham gia cNa các doanh nghiSp trên các th trưfng thay ñ|i do th trưfng xáo tren, thì viSc xem xét nhUng mRi liên kkt này thjc sj cgn thikt và là cơ sd ñs ñưa ra nhUng quykt ñ nh chikn lưbc vY viSc thâm nhEp, gìn giU hay phát trisn th trưfng. 36 1.3. TE chFc quan h8 liên kLt kinh tL giMa các doanh nghi8p 1.3.1. S' c n thi(t nghiên c*u v+ liên k(t kinh t( trong phân tích chu i giá tr VY bPn chOt, liên kkt kinh tk chính là hình thMc hbp tác và phRi hbp cNa các doanh nghiSp vui nhau ñs thjc hiSn nhUng biSn pháp nhŽm thúc ñoy các hort ñeng sPn xuOt kinh doanh theo chiYu hưung có lbi cho các doanh nghiSp. Thông qua viSc tEn d{ng tiYm năng ho†c nhUng ñism mrnh cNa các bên tham gia, các hort ñeng liên kkt ñưbc thjc thi nhŽm phát huy nhUng ñism mrnh và kh‡c ph{c nhUng ñism yku cNa các doanh nghiSp. GiPi thích theo met cách khác, liên kkt kinh tk giRng như tro ra met t| chMc có qui mô lun hơn vui nhiYu sMc mrnh hơn khi thjc hiSn các hort ñeng kinh doanh. Các chN ths tham gia vào chu i giá tr ñYu có mong muRn là tRi ña hóa lbi nhuEn cNa mình. MuRn làm ñưbc ñiYu này, chN ths tham gia phPi thâm nhEp sâu vào chu i giá tr , nghĩa là thjc hiSn nhiYu hort ñeng, giPm chi phí và tăng doanh thu. Trong cùng chu i giá tr , mMc ñe lbi nhuEn thu ñưbc d tang quá trình/ công ñorn lri khác nhau, thEm chí chênh lSch nhau rOt lun. Vì vEy, nku chN ths nào ñã ñ nh v cho mình d nhUng hort ñeng tro ra giá tr thOp có ths cPi thiSn tình hình hình lbi nhuEn cNa mình nhf viSc tăng cưfng liên kkt và d ch chuysn sang nhUng quá trình/ công ñorn tro ra nhiYu giá tr gia tăng hơn. ðRi vui nhUng chN ths này, liên kkt kinh tk giúp h€ md reng viSc trao ñ|i thông tin, tìm hisu vY các hort ñeng có liên quan còn lri trong chu i giá tr , tìm cách d ch chuysn sang nhUng hort ñeng khác có mMc lbi nhuEn hOp dXn hơn ho†c là tìm cách nâng cOp nhUng hort ñeng cNa mình nhŽm m{c ñích ñrt ñưbc mMc lbi nhuEn cao hơn. Có ths nói rŽng vOn ñY phân tích chu i giá tr và t| chMc quan hS liên kkt cNa các chN ths trong met chu i giá tr là hai nei dung có mRi quan hS tương h vui nhau. Met trong nhUng nei dung quan tr€ng cNa phân tích chu i giá tr là phân tích các liên kkt mà met chN ths nào ñó tham gia vào trong chu i giá tr . ð[ng thfi, viSc t| chMc các quan hS liên kkt kinh tk lri căn cM vào mrng lưui cNa các chN ths tham gia vào chu i giá tr . Có ths khªng ñ nh rŽng hai mPng vOn 37 ñY này có quan hS ch†t ch’ và cgn ñưbc xem xét met cách t|ng ths chM không tách rfi. ðó cũng chính là lý do mà nei dung liên kkt kinh tk luôn ñưbc chú tr€ng trong phân tích chu i giá tr . Trong phgn tikp theo, nei dung liên kkt kinh tk ñưbc xem xét d ba phgn cơ bPn là khái niSm liên kkt, các hình thMc liên kkt và lbi ích cNa liên kkt. 1.3.2. Khái ni m v+ liên k(t kinh t( Hisu met cách ñơn giPn nhOt, liên kkt kinh tk là nhUng hình thMc phRi hbp hort ñeng, do các ñơn v kinh tk tj nguySn tikn hành ñs cùng nhau bàn brc và ñY ra các biSn pháp có liên quan ñkn hort ñeng cNa mình, nhŽm thúc ñoy viSc kinh doanh phát trisn theo chiYu hưung có lbi nhOt. Liên kkt kinh tk ñưbc thjc hiSn trên cơ sd nguyên t‡c tj nguySn, bình ñªng, cùng có lbi thông qua ho†c thông qua hbp ñ[ng kinh tk ký kkt giUa các bên tham gia và trong khuôn kh| pháp luEt cNa các nhà nưuc. M{c tiêu cNa liên kkt kinh tk là tro ra mRi quan hS kinh tk |n ñ nh thông qua các hbp ñ[ng kinh tk ho†c các quy chk hort ñeng ñs tikn hành phân công sPn xuOt chuyên môn hoá và hiSp tác hoá, nhŽm khai thác tRt tiYm năng cNa tang ñơn v tham gia liên kkt; ho†c ñs cùng nhau tro th trưfng chung, phân ñ nh hrn mMc sPn lưbng cho tang ñơn v thành viên, giá cP cho tang lori sPn phom nhŽm bPo vS lbi ích cNa nhau, cùng giúp nhau ñs có khoPn thu nhEp cao nhOt. Liên kkt kinh tk có nhiYu hình thMc và quy mô t| chMc khác nhau, tương Mng vui nhu cgu sPn xuOt, kinh doanh cNa các ñơn v thành viên tham gia liên kkt. NhUng hình thMc ph| bikn là hiSp hei sPn xuOt và tiêu th{, nhóm sPn xuOt, nhóm vS tinh, hei ñ[ng sPn xuOt và tiêu th{ theo ngành ho†c theo vùng, liên ñoàn xuOt nhEp khou... Nei dung này s’ ñưbc trình bày c{ ths trong phgn sau. Các t| chMc tham gia liên kkt là các ñơn v có tư cách pháp nhân ñgy ñN, không phân biSt quan hS sd hUu, quan hS trjc thuec vY m†t quPn lý Nhà nuuc thành lEp met t| chMc kinh tk vui tên riêng, có qui chk hort ñeng riêng, do các ñơn v thành viên dja vào qui ñ nh này cùng nhau th‘a thuEn ñs xác ñ nh và 38 phPi ñưbc met cơ quan Nhà nưuc có thom quyYn cho phép hort ñeng. Các t| chMc kinh tk có ths cùng met lúc tham gia nhiYu t| chMc liên kkt khác nhau, và phPi tôn tr€ng qui chk hort ñeng cNa các t| chMc ñó. Trong khi tham gia liên kkt kinh tk, không met ñơn v nào b mOt quyYn tj chN cNa mình, cũng như không ñưbc mi¥n giPm bOt cM nghĩa v{ nào ñRi vui nhà nưuc theo pháp luEt hay nghĩa v{ hbp ñ[ng ñã kí vui các ñơn v khác. 1.3.3. Các hình th*c liên k(t kinh t( gi/a các doanh nghi p Liên kkt kinh tk giUa các doanh nghiSp có nhiYu hình thMc và d nhiYu mMc ñe khác nhau. Căn cM vào quá trình sPn xuOt hay cung cOp d ch v{, có liên kkt d€c, liên kkt ngang và liên kkt h n hbp [45]. Liên kkt d€c Nhà cung cOp T| chMc Khách hàng Nhà cung cOp T| chMc Khách hàng Nhà cung cOp T| chMc Khách hàng Nhà cung cOp T| chMc Khách hàng Liên kkt ngang Liên kkt ngang Liên kkt ngang Ngu3n: Tác giE tG xây dGng Hình 1.10: Mô t5 liên k t dOc và liên k t ngang c a các doanh nghi p Liên kkt d€c là hình thMc liên kkt cNa hai hay nhiYu chN ths tham gia vào quá trình sPn xuOt theo hưung hoàn thiSn cNa sPn phom hay d ch v{. Nghĩa là, 39 các nhà cung cOp liên kkt vui t| chMc và các khách hàng (hình 1.10). Thông thưfng, thjc hiSn liên kkt d€c giúp các doanh nghiSp tăng cưfng khP năng nghiên cMu và ñ|i mui sPn phom và tikt kiSm chi phí sPn xuOt. Trong khi ñó, liên kkt ngang lri là liên kkt cNa nhUng doanh nghiSp hay t| chMc có cùng v trí vui nhau trong chu i cung Mng. Chªng hrn, liên kkt cNa nhUng nhà cung cOp nguyên ph{ liSu may vui nhau, liên kkt cNa nhUng doanh nghiSp may xuOt khou vui nhau, hay liên kkt cNa nhUng doanh nghiSp phân phRi hàng may d th trưfng nưuc ngoài. M{c ñích cNa liên kkt ngang thưfng là ho†c tìm kikm sj hbp tác cNa nhUng t| chMc có cùng chMc năng ñs tăng cưfng công tác nghiên cMu và phát trisn sPn phom hay d ch v{ ho†c thjc hiSn nhUng hort ñeng nhŽm tăng cưfng khP năng bán hàng cNa các doanh nghiSp. Hình thMc liên kkt h n hbp nghĩa là kkt hbp giUa liên kkt d€c và liên kkt ngang cNa các chN ths. Nhìn chung, các doanh nghiSp cho dù là thjc hiSn hình thMc liên kkt d€c hay ngang thì ñYu hưung ñkn m{c tiêu chung là hiSu quP hort ñeng cao hơn. Hình 1.10 minh h€a liên kkt d€c và liên kkt ngang cNa các doanh nghiSp. MRi liên kkt d€c ñưbc minh h€c trong hình e líp nŽm ngang bao g[m chu i m‡t xích nhà cung cOp – t| chMc – khách hàng. Tương tj như vEy, có ths có rOt nhiYu liên kkt d€c mi¥n là nhUng liên kkt này hàm chMa các t| chMc cùng hưung vào viSc hoàn thiSn sPn phom hay d ch v{. Liên kkt ngang ñưbc minh h€a trong hình e líp nŽm d€c bao g[m các t| chMc cùng v trí vui nhau trong chu i giá tr như là các nhà cung cOp vui nhau, các t| chMc vui nhau ho†c là các khách hàng vui nhau. Nku căn cM vào sR lưbng các chN ths tham gia liên kkt, có ths chia làm liên kkt song phương và liên kkt ña phương. Liên kkt song phương là viSc liên kkt cNa hai doanh nghiSp nhŽm tro ra hiSu quP hort ñeng cao hơn. Khi sR lưbng chN ths tham gia nghiên cMu này nhiYu hơn 2 doanh nghiSp thì ngưfi ta có liên kkt ña phương. Cũng có ths phân lori liên kkt kinh tk cNa các doanh nghiSp căn cM vào hình thMc t| chMc liên kkt. Nghĩa là xem xét cái gì ñưbc tro ra sau liên kkt. Theo ñó, có ths chia làm nhiYu hình thMc liên kkt kinh tk như sau: 40 HiSp hei (còn g€i là liên hiSp hei, t|ng hei, liên ñoàn, hiSp hei, câu lrc be): các doanh nghiSp, cá nhân cùng ngành nghY, cùng sd thích, cùng giui, có chung m{c ñích tEp hbp, ñoàn kkt hei viên, hort ñeng thưfng xuyên, không v{ lbi nhŽm bPo vS quyYn, lbi ích hbp pháp cNa hei viên; h trb nhau hort ñeng có hiSu quP, góp phgn vào viSc phát trisn kinh tk: xã hei cNa ñOt nưuc. Nhóm (sPn phom, vS tinh, ...): met sR doanh nghiSp kkt hbp thành nhóm các doanh nghiSp. Hei ñ[ng ngành (sPn xuOt, tiêu th{, ...): các doanh nghiSp trong ngành kkt hbp lri tro thành hei ñ[ng ngành. Hei ñ[ng vùng (sPn xuOt, tiêu th{, ...): các doanh nghiSp trong cùng met vùng ñ a lý liên kkt lri thành hei ñ[ng vùng. C{m (sPn xuOt, thương mri,...): các doanh nghiSp trong cùng met vùng ñ a lý ho†c cùng met khu vjc ñ a lý kkt hbp tro thành c{m. Cơ chk quPn lý chN yku cNa hình thMc liên kkt kinh tk ñưbc qui ñ nh tùy thuec vào pháp luEt cNa met quRc gia. « ViSt Nam, cơ chk quPn lý chN yku ñRi vui t| chMc ñưbc sinh ra bdi liên kkt kinh tk ñưbc qui ñ nh c{ ths trong met sR văn bPn ví d{ như Ngh ñ nh cNa Chính phN vY Quy ñ nh vY t| chMc, hort ñeng và quPn lý Hei ngày 21/4/2010, vY trb giúp phát trisn doanh nghiSp nh‘ và vaa (Ngh ñ nh 56/Nð:CP ra ngày 30/6/2009) và mui ñây là Quykt ñ nh 22/NQ:CP ngày 5/5/2010 cNa Chính phN vY viSc trisn khai Ngh ñ nh 56/2009/Nð:CP, tEp trung vào nhiYu biSn pháp h trb doanh nghiSp vaa và nh‘ d ViSt Nam trong ñó có phát trisn c{m doanh nghiSp vaa và nh‘. 1.3.4. L%i ích c a liên k(t kinh t( gi/a các doanh nghi p KhTc phQc bNt l'i vu qui mô Hình thMc liên kkt kinh tk nhŽm kh‡c ph{c nhUng bOt lbi vY m†t qui mô trong tikng Anh ñưbc ths hiSn thông qua thuEt ngU outsourcing. ðây là hình thMc liên kkt rOt ph| bikn, ñ†c biSt là trong giai ñorn toàn cgu hóa hiSn nay. Trong hort ñeng sPn xuOt kinh doanh, m i doanh nghiSp ñYu có met ho†c vài 41 lĩnh vjc hort ñeng chN ñro, mang tính ñ†c thù, chuyên biSt. Doanh nghiSp cũng ñ[ng thfi phPi thjc hiSn nhiYu hort ñeng ph{ ñs góp phgn tro ra sPn phom chính ví d{ như sPn xuOt nhUng chi tikt hay thjc hiSn nhUng d ch v{ trong quá trình kinh doanh. Tuy nhiên, do ngu[n ljc có hrn, doanh nghiSp không ths thjc hiSn ñưbc tOt cP nhUng hort ñeng không ths không thjc hiSn này. Do vEy, cách tRt nhOt là doanh nghiSp thuê ngoài nhUng sPn phom hay d ch v{ ñó. Trong quá trình h€at ñeng kinh doanh, có rOt nhiYu cơ hei công viSc vưbt quá sMc cNa các doanh nghiSp. Nku doanh nghiSp ta b‘ cơ hei s’ lãng phí, nhưng nku như muRn tEn d{ng cơ hei thì năng ljc lri không cho phép. Thông qua liên kkt kinh tk, doanh nghiSp có ths cùng nhau tham gia dj án, m i doanh nghiSp ñPm nhEn met phgn công viSc, ta ñó, hoàn thành tRt công viSc vui met tgm năng ljc lun hơn. ðó cũng là met khía crnh khác vY lbi ích cNa liên kkt kinh tk giúp doanh nghiSp kh‡c ph{c bOt lbi vY qui mô. Ví d{ như met doanh nghiSp may xuOt khou không phPi có ths thjc hiSn ñưbc toàn be nhUng quá trình/ công ñorn cNa mình. Do vEy, sau khi các thân áo ñưbc c‡t xong, h€ s• d{ng met sR t| chMc d bên ngoài, có ths là công ty, trung tâm hay met cơ sd sPn xuOt nh‘ l• thjc hiSn công viSc ñính cưfm vào thân áo. Sau khi các hrt cưfm ñưbc ñính vào thân áo, sPn phom này lri ñưbc chuysn lri cho doanh nghiSp may ñs thjc hiSn nhUng công viSc tikp theo. Tương tj như vEy, các công viSc như thêu, móc, … có ths ñưbc thjc hiSn bdi các t| chMc khác. « trưfng hbp khác, cũng có khi có ñơn hàng may xuOt khou yêu cgu vY thfi gian giao hàng và lưbng hàng vưbt quá sMc cNa met doanh nghiSp. Trong trưfng hbp này, hai ho†c vài doanh nghiSp cũng có ths kkt hbp vui nhau ñs cùng thjc hiSn ñơn hàng. Cũng có ths hisu rõ hơn vY hình thMc liên kkt kinh tk này nku xem xét met doanh nghiSp sPn xuOt và l‡p ráp xe máy. Met doanh nghiSp sPn xuOt và l‡p ráp xe máy chŠ tEp trung vào viSc sPn xuOt và l‡p ráp nhUng be phEn chính cNa chikc xe máy là khung sưfn và ñeng cơ. Các chi tikt khác như ykm, ñuôi xe, ñgu xe, chân chRng, vành lRp, nan hoa, ñSm ghk, các ph{ kiSn nei thOt... h€ có ths thuê các t| chMc khác thjc hiSn. Như vEy, thay bŽng viSc nhEp toàn be máy 42 móc thikt b ñs sPn xuOt ra nhUng chi tikt này, h€ thjc hiSn viSc mua g€n sPn phom vui hy v€ng tikt kiSm chi phí và ta ñó tìm kikm lbi nhuEn cao hơn. Có ths d¥ dàng nhìn thOy hình thMc này d rOt nhiYu nơi trên thk giui cũng như ViSt nam. Ví d{ như hãng Ford cNa M„ mua các linh kiSn sPn xuOt và l‡p ráp xe ô tô ta các doanh nghiSp cNa Trung QuRc. Các doanh nghiSp sPn xuOt và l‡p ráp sPn phom ñiSn t• cNa NhEt BPn mua các linh kiSn ta nhUng doanh nghiSp sPn xuOt linh kiSn d Trung QuRc, 9n ðe, Singapo, Malaysia,… Giúp doanh nghi p phEn qng nhanh vAi nhdng thay ñoi cXa th$ trư`ng Như trên ñã nói, bên crnh viSc liên kkt kinh tk giúp doanh nghiSp kh‡c ph{c ñưbc nhUng hrn chk vY quy mô, thì d met khía crnh khác, liên kkt kinh tk còn giúp cho doanh nghiSp phPn Mng nhanh vui nhUng thay ñ|i cNa th trưfng. ðiYu ñó ñưbc ths hiSn d nhUng nei dung sau: : Do có liên kkt kinh tk mà các doanh nghiSp tikp cEn nhanh hơn vui thông tin vY nhu cgu cNa khách hàng ñ[ng thfi sj kkt hbp giUa các doanh nghiSp cũng tro ra năng ljc tRt hơn trong viSc trisn khai các phương án sPn xuOt mui ñs ñáp Mng yêu cgu cNa khách hàng. Vì nhu cgu luôn luôn thay ñ|i nên tăng năng ljc trong viSc n‡m b‡t nhu cgu và ñáp Mng nhu cgu là met lbi thk rOt lun ñRi vui doanh nghiSp. Chªng hrn như met doanh nghiSp chuyên sPn xuOt hàng may m†c thfi trang, khi có met mRt mui xuOt hiSn, doanh nghiSp muRn trisn khai sPn xuOt theo mXu này. M†c dgu nguyên liSu chính vXn là vPi, song, sPn phom mui lri có nhu cgu s• d{ng nhiYu lori ph{ liSu mui như ruy băng, hrt cưfm... MuRn trisn khai sPn xuOt, doanh nghiSp phPi liên kkt vui các cơ sd khác ñs có ñưbc các ph{ liSu này. : Liên kkt kinh tk giúp cho các doanh nghiSp tiêu th{ sPn phom cNa mình ñưbc nhanh hơn. ðiYu ñó ñưbc ths hiSn rOt rõ qua sj liên kkt cNa các nhà sPn xuOt và các t| chMc thương mri thông qua hình thMc ñri lý, c•a hàng giui thiSu sPn phom. Thông qua nhUng t| chMc này, sPn phom cNa doanh nghiSp ñưbc ñưa vào th trưfng met cách nhanh chóng hơn. Hình thMc liên kkt này có ths thOy rõ trong ngành dSt may. Hgu như các công ty may, trong ñó có các công ty may xuOt khou ñYu có các ñri lý bán hàng (vui nhiYu cOp) và có các c•a hàng giui 43 thiSu sPn phom. : Liên kkt kinh tk giúp cho các doanh nghiSp tikp cEn nhanh chóng vui các công nghS và k„ thuEt mui. Met hình thMc liên kkt ñang rOt ñang ph| bikn trên thk giui cũng như d ViSt Nam hiSn nay là liên kkt giUa các doanh nghiSp vui nhUng trufng ñri h€c và các viSn nghiên cMu. Các doanh nghiSp ch u trách nhiSm vY kinh phí nghiên cMu vY sPn phom nào ñó như là máy móc thikt b , giRng cây tr[ng, phương thMc làm viSc mui,… còn các trưfng ñri h€c hay viSn nghiên cMu ch u trách nhiSm tro ra nhUng sPn phom hay ñY xuOt phương thMc làm viSc mui ñó. Thông qua liên kkt này, các doanh nghiSp s’ tikp cEn vui công nghS mui nhanh hơn, ta ñó góp phgn nâng cao hiSu quP quá trình sPn xuOt. Liên k(t kinh t( giúp doanh nghi p giEm thiRu rXi ro trong kinh doanh Liên kkt kinh tk, vY bPn chOt là viSc kkt hbp cNa hai hay nhiYu doanh nghiSp thjc hiSn met công viSc nào ñó, nhŽm làm tăng hiSu quP h€at ñeng cNa nhUng doanh nghiSp này. Như vEy, m i doanh nghiSp tham gia liên kkt kinh tk thjc hiSn met phgn công viSc nhOt ñ nh trong qui ñ nh ràng buec vY lbi ích cũng như trách nhiSm chªng hrn như thông qua hbp ñ[ng kinh tk, th‘a thuEn kinh tk, cam kkt hbp tác,… Nhìn nhEn d met khía crnh này thì viSc liên kkt kinh tk chính là giúp cho các doanh nghiSp ñrt ñưbc mMc năng ljc lun hơn và phân chia rNi ro. Liên kkt kinh tk cũng giúp các doanh nghiSp giPm but rNi ro thông qua viSc kkt hbp vui nhUng doanh nghiSp vRn là ñRi thN crnh tranh vui mình. ViSc liên kkt này giúp các doanh nghiSp th‘a hiSp, phân chia th trưfng, … như vEy không nhUng giúp doanh nghiSp tăng cưfng năng ljc hort ñeng mà còn giúp giPm but nhUng rNi ro trong crnh tranh. K T LU3N CHƯƠNG 1 Chu i giá tr là khái niSm ñưbc Micheal Porter khdi xưung vào giUa thEp k‹ 90 cNa thk k‹ 20. Theo các nhìn nhEn vY chu i giá tr , các doanh nghiSp ta nhiYu quRc gia trên thk giui s’ trd thành nhUng m‡t xích quan tr€ng và có ths chi phRi sj phát trisn cNa met sPn phom hay met ngành nào ñó. ViSc phân tích hort ñeng kinh doanh cNa doanh nghiSp theo quan ñism chu i giá tr là met 44 phương pháp hUu hiSu ñs ñánh giá tRt nhOt năng ljc crnh tranh cNa met doanh nghiSp, cNa met ngành, cũng như ñánh giá vai trò và phrm vi Pnh hưdng cNa met quRc gia trong chu i giá tr toàn cgu. Chương 1 cNa luEn án ñã làm rõ các vOn ñY sau: ThM nhOt là phân tích khái niSm vY chu i giá tr và chu i giá tr toàn cgu. Các ñ†c trưng cNa hai lori hình chu i giá tr toàn cgu là chu i giá tr do ngưfi mua chi phRi và chu i giá tr do ngưfi sPn xuOt chi phRi cũng ñưbc trình bày và phân tích. ThM hai là trình bày và phân tích các nei dung có liên quan ñkn phân tích chu i giá tr . ðs có ths phân tích ñưbc chu i giá tr thì cgn tikn hành các bưuc công viSc g[m xác ñ nh chu i giá tr cgn phân tích, xác ñ nh m{c tiêu cNa phân tích chu i giá tr , lEp sơ ñ[ chu i giá tr , s• d{ng các tiêu chí quan tr€ng như chi phí, doanh thu, lbi nhuEn, công nghS,… ñs phân tích chu i giá tr . Phgn cuRi cNa nei dung này trình bày nhUng lbi ích cNa viSc phân tích chu i giá tr cho các chN ths nghiên cMu. ThM ba là trình bày các nei dung có liên quan ñkn vOn ñY t| chMc quan hS liên kkt kinh tk giUa các doanh nghiSp. Sau khi trình bày khái niSm vY liên kkt kinh tk và nhUng hình thMc cNa liên kkt kinh tk. LuEn án tEp trung phân tích nhUng lbi ích mà liên kkt kinh tk giUa các doanh nghiSp mang lri. Vui nhUng nei dung trên, luEn án ñã hS thRng hóa nhUng vOn ñY lý luEn vY phân tích chu i giá tr và t| chMc quan hS liên kkt kinh tk cNa các doanh nghiSp. 45 CHƯƠNG 2: THQC TRRNG CHU(I GIÁ TR* TOÀN C U VÀ QUAN H/ LIÊN K T KINH T C2A CÁC DOANH NGHI/P MAY XUUT KHVU W VI/T NAM 2.1. ThXc trYng ngành may xu]t kh^u Vi8t Nam 2.1.1. S n ph1m và th tr23ng Vu chXng lo)i và chNt lư'ng sEn phKm Trong thfi gian qua, ngành may ViSt Nam ñã ñrt ñưbc met sR kkt quP ñáng khích lS. SPn phom cNa ngành khá ña drng bao g[m nhiYu chNng lori khác nhau ta sơ mi nam nU, áo jackét, áo khoác nam nU, qugn jeans, be qugn áo nam nU,… (bPng 2.1). NhiYu sPn phom mui ra ñfi, ñ†c biSt ñã xuOt hiSn met sR hàng chOt lưbng cao có tiêu chuon quRc tk như sơ mi cao cOp, áo jacket, qugn jeans, veston,… NhUng sPn phom này ñã khªng ñ nh ñưbc ch ñMng trên nhiYu th trưfng khó tính như Paris, Luân ñôn, Amstecdam, Berlin, Tokyo, NewYork… M†c dù chNng lori sPn phom ña drng, nhưng vui ñiYu kiSn k„ thuEt và công nghS hrn chk, nhiYu sPn phom cNa ngành thuec nhóm sPn phom trung bình (m†c dù cũng có met sR m†t hàng có chOt lưbng cao). Các doanh nghiSp may ñã ñáp Mng ñưbc nhUng yêu cgu ñRi vui hàng may như mXu mã, ñufng nét, chOt liSu, màu s‡c… cNa th trưfng xuOt khou nhưng chưa phPi d mMc ñe xuOt s‡c. Vì sPn phom cNa ngành có nhiYu ñ†c ñism riêng biSt như yku tR thfi trang, th hiku khách hàng thay ñ|i nhanh ph{ thuec vào thfi v{, công nghS sPn xuOt thfi trang lri thufng khá ñơn giPn nên mXu mRt d¥ b b‡t chưuc… Vì vEy, dù thikt kk mXu mRt d ViSt Nam ñã có nhUng bưuc phát trisn ñáng ks trong thfi gian qua, nhưng hgu như ngành vXn s• d{ng mXu mRt cNa ñơn v ñ†t hàng gia công. Cũng vì lý do phương thMc sPn xuOt chN yku cNa ngành may xuOt khou là gia công trjc tikp, nghĩa là phương thMc tri ñó khách hàng nưuc ngoài cung cOp mXu mã, nguyên vEt liSu, thEm chí cP ph{ liSu cho các doanh nghiSp may thjc hiSn, sau ñó sPn phom ñưbc trP vY khách hàng nên lbi nhuEn mà các doanh nghiSp ViSt Nam thu ñưbc rOt khiêm tRn. Bên crnh ñó, các doanh nghiSp ViSt Nam còn b ñeng trong t| chMc sPn xuOt. 46 B5ng 2.1+ M2t s1 ch ng loPi hàng may xu"t kh#u c a các doanh nghi p may xu"t kh#u TT Tên hàng TT Tên hàng 1 Hàng may cho tr• sơ sinh 16 Áo veston nam bé trai, bé gái 2 Sơ mi nam nU cho tr• em 17 Trang ph{c lót tr• em 3 Qugn ao ths thao tr• em 18 Trang ph{c ngN tr• em 4 Qugn áo ñ[ng ph{c tr• em 19 Váy ng‡n dài tr• em gái 5 Sơ mi nam nU cho ngưfi lun 20 Áo gRi 6 Áo khoác nam nU tr• em 21 Chăn 7 Áo veston nam bé trai, bé gái 22 Túi sách 8 Trang ph{c lót tr• em 23 Hàng may chOt liSu len 9 Trang ph{c ngN tr• em 24 Hang may l{a và sbi thjc vEt 10 Váy ng‡n dài tr• em gái 25 Hàng may bông và không bông 11 Sơ mi nam nU cho tr• em 26 Mũ 12 Qugn ao ths thao tr• em 27 Qugn áo bơi các lori 13 Qugn áo ñ[ng ph{c tr• em 28 Găng tay 14 Sơ mi nam nU cho ngưfi lun 29 Rèm c•a chRng mu i 15 Áo khoác nam nU tr• em 30 Qugn áo bPo he lao ñeng Ngu3n: Tong h'p thông tin tv các công ty may xuNt khKu năm 2009 Như vEy, tuy chOt lưbng và cơ cOu sPn phom cNa ngành ña drng và phong phú hơn trưuc, nhưng so vui nhu cgu và th hiku cNa khách hàng thì còn nhiYu khoPng trRng chưa ñáp Mng ñưbc, nhOt là ñRi vui th trưfng các nưuc phát trisn. Hàng may xuOt khou cNa ngành nói chung chưa có nhãn mác thương mri riêng. ðây cũng là lý do làm giPm khP năng crnh tranh cNa sPn phom may trên th trưfng xuOt khou. Vu giá bán sEn phKm Ngành may có ñ†c ñism là có hàm lưbng lao ñeng cao, yêu cgu công nghS không quá hiSn ñri, chOt lưbng sPn phom ph{ thuec nhiYu vào k„ năng cNa ngưfi lao ñeng. ð†c ñism này làm cho ngành ñưbc ñánh giá là có tính phù hbp vui trình ñe phát trisn kinh tk ViSt Nam hiSn nay. ViSt Nam có ngu[n lao ñeng d[i dào, cgn cù, sáng tro và ñ†c biSt là giá lao ñeng thOp hơn các nưuc trong 47 khu vjc ñã tro ra lbi thk so sánh cNa sPn phom may ViSt Nam. Giá lao ñeng r• là met trong nhUng ñiYu kiSn thuEn lbi làm cho hàng may cNa ViSt Nam có cơ hei và lbi thk hơn nhUng hàng may cNa các quRc gia khác. Tuy nhiên giá lao ñeng r• chŠ là lbi thk trong so sánh tương ñRi vui các nưuc sPn xuOt hàng may. Trên thjc tk, giá lao ñeng ViSt Nam r• nhưng kèm theo là năng suOt lao ñeng thOp. Khi tính giá tr tuySt ñRi cNa tiYn công lao ñeng trên sPn phom thì ñiYu này làm cho chi phí nhân công tăng lên. Hơn thk nUa, ngày nay, khoa h€c công nghS phát trisn mrnh, các quá trình sPn xuOt ñưbc tj ñeng hóa, giá nhân công r• không còn là thk mrnh như trưuc. Bên crnh ngu[n lao ñeng vui chi phí không phPi là thjc sj r• còn có chi phí nguyên vEt liSu cao. Phgn lun lưbng nguyên liSu và cP ph{ liSu ñgu vào cNa các doanh nghiSp may là nhEp khou theo drng trm nhEp tái xuOt do khách hàng gia công cung cOp, ho†c các doanh nghiSp tj mua. Cũng có nhiYu khách hàng mua vPi và ph{ liSu cNa các doanh nghiSp ViSt Nam ñưa ñkn các doanh nghiSp may gia công, nhưng giá cP cNa các nguyên vEt liSu sPn xuOt trong nưuc thưfng ñ‡t hơn giá nhEp khou, mXu mã lri nghèo nàn, kém hOp dXn, chOt lưbng lô hàng thưfng không ñ[ng ñYu, thN t{c mua bán phMc trp, tikn ñe giao hàng sai hbp ñ[ng thưfng xuyên xPy ra… Chính vì vEy, các doanh nghiSp may thưfng nhEp khou nguyên liSu ta nưuc ngoài, ñoy giá sPn xuOt và giá bán hàng may lên rOt cao. MMc giá cNa các doanh nghiSp may thưfng cao hơn giá sPn phom cùng lori cNa các nưuc ASEAN. ð[ng thfi, viSc nhEp khou ñgu vào dXn ñkn quá trình sPn xuOt cNa các doanh nghiSp không |n ñ nh, ph{ thuec vào nhà cung cOp, viSc thjc hiSn hbp ñ[ng nhiYu khi chEm hơn tikn ñe ñ nh trưuc, làm Pnh hưdng không tRt ñkn uy tín cNa doanh nghiSp ñRi vui brn hàng. NhUng nguyên nhân ks trên làm cho giá hàng may cNa ViSt Nam cao hơn giá cNa met sR nưuc xuOt khou hàng may (bPng 2.2). ðơn giá bình quân/m2 cNa hàng dSt may ViSt Nam nhEp khou vào Hoa Kỳ năm 2006 là 2,96 USD/m2, cao hơn ggn 2 lgn so vui ñơn giá bình quân cNa t|ng nhEp khou dSt may vào Hoa Kỳ là 1,79USD/m2. Trong khi mMc giá bình quân qui ra mét vuông nhEp khou vào M„ ta các nưuc khác thưfng thOp hơn mMc giá cNa ViSt Nam. 48 B5ng 2.2. ðơn giá bình quân /m2 c a hàng d t may vào MR Nưuc ðơn giá bình quân/m2 hàng nhEp vào M„ năm 2006 (USD/m2) % so vui ViSt Nam 9n ðe 1,98 0,67 Bangladesh 2,01 0,68 Canada 1,02 0,34 Honduras 2,14 0,72 Indonesia 2,44 0,82 Mexico 1,84 0,62 Trung QuRc 1,55 0,52 ViSt Nam 2,96 1,00 Trung bình các nưuc 1,79 (ViSt Nam =1) 0,60 Ngu3n: [17] . Ngoài ra, met sR m†t hàng còn có giá cao hơn nhiYu so vui giá hàng nhEp khou cùng lori ta các nưuc khác (bPng 2.3). ThRng kê năm 2007 cho thOy, ñơn giá trung bình xuOt khou vào M„ cNa hàng ViSt Nam cao hơn so vui ñơn giá trung bình nhEp khou vào M„ ta các nưuc khác ta ggn 2 USD ñkn 5 USD/m2, ñisn hình là nhUng m†t hàng có mã sR 440, 338, 645, 638, và nhiYu m†t hàng khác. 49 B5ng 2.3+ So sánh giá hàng d t may Vi t nam vTi các nưTc khác Catg 338 Giá bình quân NhEp ta Indonesia NhEp nhEp khou cNa M„ Bangladesh năm 2005 ta NhEp ta ViSt Nam 31.5 USD/dz 46.9 USD/dz 24.6 USD/dz 52,2 USD/dz GiPm 4.76% so GiPm 33% so vui GiPm 36% so vui Tăng 7,35% so vui năm 2004 năm 2004 năm 2004 vui năm 2004 Ngu3n: [46] Bên crnh ñó, do thiku vRn kinh doanh, nhiYu doanh nghiSp phPi vay vRn ng‡n hrn ñs ñgu tư phát trisn và trP lãi suOt vay vRn cao cũng làm giPm khP năng crnh tranh vY giá cNa sPn phom may. Như vEy, nhìn chung là giá bán sPn phom vXn chưa phPi là lbi thk crnh tranh cNa hàng may ViSt Nam. Th$ trư`ng ðiYu kiSn ra nhEp th trưfng Như ñã ñY cEp ñkn d phgn trưuc, ngành công nghiSp may ñòi h‘i vRn ñgu tư không lun, công nghS không quá phMc trp, suOt ñgu tư thOp, thu h[i vRn nhanh. Tính trung bình, chi phí ñgu tư cho met trrm trên met chuyYn c| ñisn ho†c bán tj ñeng không quá 3.000 USD, còn trên chuyYn tj ñeng là khoPng 4.000 USD. Như vEy, tính cho met chuyYn may g[m 50 công nhân thì chi phí ñgu tư cho met chuyYn sPn xuOt khoPng ta 2,8 ñkn 3,5 t‹ ñ[ng (tính theo t‹ giá liên ngân hàng tháng 6/2010). Như vEy, nku met doanh nghiSp vaa và nh‘ có 3 : 4 chuyYn sPn xuOt thì chi phí ñgu tư vào khoPng 10 t‹ ñ[ng, không phPi là con sR lun. ðây cũng chính là lý do dXn ñkn các ñiYu kiSn ra nhEp cũng như rút lui th trưfng này không quá khó khăn phMc trp. Chính ta ñ†c ñism này mà tính crnh tranh cNa các doanh nghiSp may thưfng không bYn vUng. Các ñRi thN crnh tranh trên th trưfng 50 Khi xâm nhEp vào th trưfng may thk giui, ñ†c biSt là th trưfng EU, NhEt BPn, M„, bŽng con ñưfng xuOt khou, ñRi thN crnh tranh kh|ng l[ và ñáng gfm nhOt ñRi vui các doanh nghiSp may ViSt Nam là Trung QuRc [18]. Trung QuRc là nưuc ñông dân nhOt trên thk giui lri nŽm trên con ñưfng tơ l{a, nên ngành dSt may Trung QuRc ñã phát trisn ta hàng ngàn năm nay, vaa ñPm bPo nhu cgu tiêu th{ trong nưuc, vaa ñPm bPo giao thương quRc tk. Trung QuRc giU v trí hàng ñgu trong ngành dSt may thk giui vY sPn lưbng bông và sPn phom may m†c, ñMng thM hai vY xơ hóa h€c. Công nghiSp dSt may Trung QuRc luôn giU v trí tiên phong trong nYn kinh tk quRc dân, giá tr sPn lưbng cNa ngành dSt: may chikm xOp xŠ 20% t|ng giá tr sPn lưbng công nghiSp toàn quRc và là ngành công nghiSp lun nhOt cNa Trung QuRc. Giá tr kim ngrch xuOt khou hàng dSt may Trung QuRc chikm t‹ tr€ng ngày càng cao trong t|ng kim ngrch buôn bán hàng dSt may toàn cgu, trong ñó các th trưfng truyYn thRng cNa Trung QuRc là H[ng Kông, NhEt BPn, M„, EU, Australia. ð†c biSt ks ta năm 2005 ñkn nay, khi hS thRng hrn ngrch hàng dSt may toàn cgu chOm dMt theo quy ñ nh cNa WTO, không chŠ ViSt Nam mà cP thk giui phPi kinh hoàng trưuc làn sóng hàng dSt may cNa Trung QuRc. Ta năm 2005, hàng dSt may cNa Trung QuRc chikm xOp xŠ 75% th phgn hàng dSt may d NhEt BPn và d Úc. Năm 2008, hàng may Trung QuRc chikm khoPng 40% th trưfng EU và chikm 40 % d th trưfng M„. ð†c biSt là ta ngày 1/1/2009, Chính phN M„ bãi b‘ hrn ngrch cho Trung QuRc, hàng dSt may Trung QuRc lri càng có thêm thk và ljc ñs crnh tranh mrnh m’ trong th trưfng M„, met trong nhUng th trưfng truyYn thRng cNa ViSt Nam. Theo ưuc tính, trong năm 2009, Trung QuRc chikm khoPng 28% th trưfng thk giui trong ngành này. HiSn nay, nhiSm v{ chikn lưbc cNa Trung QuRc là tăng cưfng khP năng crnh tranh thông qua viSc cơ cOu lri ngành dSt may, ñiYu chŠnh qui mô sPn xuOt, hiSn ñri hóa thikt b và nâng cao giá tr gia tăng cNa sPn phom nhŽm m{c ñích chuysn ta met quRc gia có ngành công nghiSp dSt may lun thành nưuc có công nghiSp dSt may mrnh. Chikn lưbc này ñưbc thjc hiSn dja trên met sR ưu thk cNa ngành dSt may Trung QuRc như: ñei ngũ nhân viên k„ thuEt gi‘i, giá hàng may thOp (chŠ khoPng 80% giá hàng cùng lori cNa ViSt Nam); công tác 51 marketing có hiSu quP; cơ cOu ngành dSt may ñã phát trisn d mMc nhOt ñ nh và ñ†c biSt là hS thRng chính sách h trb và khuykn khích cNa Chính phN Trung QuRc, chªng hrn như ggn ñây nhOt là chk ñe tăng t‹ lS hoàn thuk ta tháng 8 năm 2008. Dj báo trong nhUng năm tui, Trung QuRc vXn là nưuc dXn ñgu thk giui vY xuOt khou hàng dSt may. Do vEy, sj phát trisn cNa ngành dSt may Trung QuRc ñã ñ†t hàng may cNa ViSt Nam trưuc nhUng khó khăn hơn khi kinh doanh trên cùng met th trưfng m{c tiêu vui các công ty cNa ñri quRc gia này. Bên crnh Trung QuRc, Hàn QuRc, ðài Loan, Thái Lan, 9n ðe và met sR nưuc khác trong khu vjc Châu Á cũng là ñRi thN crnh tranh cNa ViSt Nam trong th trưfng dSt may quRc tk. BPng dưui ñây cung cOp giá tr xuOt khou hàng dSt may cNa các nưuc này trong năm 2008. B5ng 2.4+ Kim ngPch xu"t kh#u d t may c a m2t s1 qu1c gia trong khu vVc Châu Á năm 2008 Nưuc Kim ngrch xuOt khou dSt may (TriSu USD) 9n ðe 9.852,0 Cămpuchia 3.100,0 ðài Loan 10.902,0 Hàn QuRc 13.800,0 Indonesia 11.800,0 Thái Lan 7.200,0 ViSt Nam 9.120,0 Ngu3n: [13] SR liSu d bPng trên cho thOy, giá tr xuOt khou hàng dSt may cNa met sR nưuc trong khu vjc Châu Á, không ks ñkn Trung QuRc, cũng khá lun. ðiYu này chMng t‘ ViSt Nam cũng phPi crnh tranh vui các nưuc trên th trưfng quRc tk. 52 Không nhUng cung cOp sPn phom có chOt lưbng tRt, các nưuc như Thái Lan, ðài Loan còn luôn chuysn tPi thông ñiSp sPn xuOt hàng may vui phương châm thân thiSn vui môi trưfng (hep 2.1). Sj hoàn thiSn vY quá trình sPn xuOt vui n ljc quan tâm ñkn ceng ñ[ng thông qua phương châm “sPn xuOt thân thiSn vui môi trưfng” cũng là met ñism mrnh trong crnh tranh trên th trưfng dSt may cNa nhUng nưuc này. Hvp 2.1: Tương lai ngành d@t may Thái Lan n€m f công ngh@ moi và thân thi@n voi môi trưqng Sáng t)o và thân thi n vAi môi trư`ng luôn là ñiuu mà ngư`i tiêu dùng mong mufn. Và ñó chính là chi(c chìa khoá mà ngành công nghi p d t may Thái Lan ñang sO dQng ñR tăng cư`ng sqc c)nh tranh trên th$ trư`ng th( giAi Theo ông Virat Tandaechanurat, giám ñRc ViSn DSt Thái Lan (THTI) cho bikt Thái Lan ñang sPn xuOt nhUng sPn phom dSt may có tính sáng tro cao và thân thiSn vui môi trưfng. Nhf nhUng công nghS hiSn ñri mà nhUng sPn phom này ñã ñáp Mng ñgy ñN nhu cgu tiêu dùng cNa cá nhân lXn doanh nghiSp. NhUng sPn phom mui và thân thiSn vui môi trưfng cNa Thái Lan phPi ks ñkn khăn trPi giưfng chRng b{i và vi khuon; nylon chRng khuon dùng trong qugn áo, tOt, mũ; áo khoác ngoài nano ñs giU Om; băng khu‹u tay và ñgu gRi có chMa thPo dưbc; tOm pad cellulose ñs cgm máu; polyester pha than daa (coconut charcoal) ñs tăng tính hút om và tro mùi hương tj nhiên; xơ nhân tro dùng thay thk kim lori trong qugn áo bPo he… Ông Virat nói: “SO dQng công ngh hi n ñ)i ñR sEn xuNt ra nhdng sEn phKm mang tính ñ0t phá và thân thi n vAi môi trư`ng là rNt c9n thi(t ñR ngành d t may Thái Lan c)nh tranh vAi các qufc gia khác trên th$ trư`ng th( giAi, ñyc bi t là vAi nhdng nưAc ñư'c hưcng sG ưu ñãi tv các hi p ñ$nh tG do thương m)i.” Ngu3n: [13] Nhìn chung, cơ hei cho ViSt Nam trên th trưfng quRc tk là rOt lun. Tuy nhiên, hàng may m†c ViSt Nam chưa ñ nh v ñưbc vUng ch‡c trên th trưfng ñang rOt reng lun này. « khúc th trưfng trung bình thì hàng may m†c ViSt Nam b hàng Trung QuRc lOn sân, còn d khúc th trưfng trung ñkn cao cOp thì hàng Thái Lan, ðài Loan, Hàn QuRc và nhUng hàng hiSu d nưuc khác chikm lĩnh. Vì 53 vEy viSc khªng ñ nh met v trí |n ñ nh trên th trưfng dSt may quRc tk ñang là vOn ñY quan tr€ng ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. 2.1.2. Năng l'c s n xu t và qui mô xu t kh1u Năng lGc sEn xuNt Theo thRng kê cNa HiSp hei DSt may ViSt Nam (VITAS), hiSn nay toàn ngành dSt may ViSt nam có khoPng trên 3500 doanh nghiSp vui cơ cOu doanh nghiSp phân theo chN sd hUu, theo ñ a phương và theo nhóm sPn phom khá ña drng (bPng 2.5). B5ng 2.5+ Cơ c"u doanh nghi p d t may năm 2010 Phân lo_i Phân theo ñ a phương Phân theo nhóm sPn phom Lo_i hình MiYn B‡c S{ lư|ng Tƒ l@ 1050 30 % MiYn Trung 280 8% MiYn Nam 2170 62% DSt & May 840 24% 2450 70% 210 6% May Kéo sbi Ngu3n: [12] Trong sR nhUng doanh nghiSp trên, các cơ sd may m†c là thành viên cNa VITAS vui 1360 cơ sd thuec các thành phgn kinh tk d 35/61 tŠnh thành phR trong cP nưuc, trong ñó chN yku là các cơ sd may gia công xuOt khou. Các cơ sd này ñã thu hút khoPng 2 triSu lao ñeng thưfng xuyên. Năng ljc sPn xuOt cNa toàn ngành ñã lên ñkn hơn 2500 triSu sPn phom sơ mi qui chuon/ năm và ñưbc tEp trung chN yku d met sR ñ a phương như Hà Nei, ðà Nœng, QuPng Nam, Thành phR H[ Chí Minh, Long An, ð[ng Nai, Bình Dương, Cgn Thơ… Qui mô cNa các cơ sd sPn xuOt cũng khác nhau. Có doanh nghiSp có năng ljc sPn xuOt lên ñkn trên 20 triSu sPn phom/ năm, nhưng cũng có nhiYu cơ sd, năng ljc sPn xuOt chŠ khoPng 1 triSu sPn phom/ năm. Nhìn chung, m i cơ sd chŠ tEp trung vào sPn xuOt met sR mã hàng cR ñ nh. ðiYu này có lý do ta sj ñgu tư chuyên môn hóa cNa các cơ sd gia công, nhưng cũng có lý do ta phía các doanh 54 nghiSp ñ†t gia công, vì hgu hkt các khách hàng nưuc ngoài cũng chŠ có thk mrnh vY met sR m†t hàng nhOt ñ nh. Do năng ljc sPn xuOt hrn chk, nên hgu hkt các doanh nghiSp chŠ nhEn ñưbc các ñơn hàng vui sR lưbng nh‘. B5ng 2.6+ S5n ph#m ch y u c a ngành may Năm ðơn v 2004 2005 2006 2007 2008 % 2008 TriSu cái 923,0 1010,8 1155,5 1936,1 2503,2 Nhà nưuc TriSu cái 219,0 218,9 144,9 121,2 127,2 5 Ngoài nhà nưuc TriSu cái 414,0 482,3 426,3 951,9 1426,7 57 ðTNN TriSu cái 290,0 309,6 584,3 863,0 38 Qudn áo may s„n 100 Trong ñó 949,3 Ngu3n: [40] Như vEy, sPn lưbng cNa ngành may ViSt Nam tăng rOt nhanh theo thfi gian vui t‹ lS tăng trưdng trung bình là 50%/ năm. ð†c biSt năm 2007, sR lưbng sPn phom may tăng ñet bikn ñkn 67% so vui năm 2006. ðây cũng là năm mà xuOt khou may ViSt Nam ñrt mMc tăng On tưbng. Trình ñ0 to chqc sEn xuNt Theo sR liSu thRng kê cNa HiSp hei DSt May ViSt Nam vào cuRi năm 2007, d ViSt nam có 2.450 doanh nghiSp may vui 918.700 máy móc thikt b [12]. Nhìn chung, máy móc thikt b trong ngành may ñrt trình ñe công nghS tiên tikn cNa thk giui. Trình ñe máy móc thikt b vui nhUng ưu thk vY ngu[n nhân ljc ñã giúp các doanh nghiSp may xuOt khou ñã tro ñưbc nhUng sPn phom có ths vào ñưbc nhUng th trưfng khó tính trên thk giui. Tuy nhiên, trình ñe t| chMc sPn xuOt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam m†c dù ñã ñưbc cPi thiSn ñáng ks trong nhUng năm ggn ñây, nhưng vXn d mMc khiêm tRn. Theo nhEn ñ nh cNa các chuyên gia thì có khoPng 90% sR doanh nghiSp may xuOt khou hiSn tri vXn s• d{ng phương thMc sPn xuOt c| ñisn, còn g€i là phương thMc bó. Phương thMc sPn xuOt này có nhiYu nhưbc 55 ñism như thaa thao tác, ngưfi quPn lý không bikt hkt hàng hóa t[n ñ€ng, tikn ñe sPn xuOt chŠ có ths bikt ñưbc qua sR thành phom rfi kh‘i chuyYn, khó ñiYu chuyYn, không ñánh giá ñúng năng ljc hay năng suOt cNa tang công nhân,… SR lưbng các doanh nghiSp s• d{ng phương thMc sPn xuOt tang be chi tikt hoàn chŠnh (s• d{ng chuyYn treo bán tj ñeng ho†c tj ñeng) rOt ít, chikm chưa ñkn 10% t|ng sR doanh nghiSp may xuOt khou. Qui mô xuNt khKu Kim ngrch xuOt khou hàng may ViSt Nam tăng mrnh trong nhUng năm qua. Hình 2.1. cho thOy giá tr kim ngrch xuOt khou cNa ngành may tăng không ngang ta 2004 ñkn 2008 vui t‹ lS khoPng 20%/năm. ðkn năm 2008, kim ngrch xuOt khou ñrt 7,688 t‹ USD. Năm 2009, do sMc mua giPm mrnh trên th trưfng quRc tk, hS quP ta cuec khNng hoPng kinh tk làm cho ViSt Nam không ñrt ñưbc mMc kk horch ñY ra trong xuOt khou dSt may mà chŠ ñrt ñưbc 96% kk horch vui giá tr thjc tk là 9,066 t‹ USD. 9000.0 Tri8u USD 7688.5 8000.0 6510.3 7000.0 6000.0 4923.9 5000.0 4000.0 7697.0 3721.0 4013.6 3000.0 2000.0 1000.0 0.0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Năm Ngu3n: [38], [39], và [47] Hình 2.1. Kim ngPch xu"t kh#u hàng may c a Vi t Nam giai ñoPn 2004+2009 M†c dù có sj suy giPm vY t|ng kim ngrch xuOt khou dSt may năm 2009 nhưng giá tr xuOt khou hàng may không b giPm sút, ñrt 7,697 t‹ USD. Hàng 56 may cNa ViSt Nam ñã ñưbc xuOt khou ñi hơn 180 nưuc và vùng lãnh th| trên thk giui và ñã có m†t d hgu hkt nhUng th trưfng lun như th trưfng NhEt BPn, EU, B‡c M„, các nưuc ðông Âu, Trung ðông… Sj ñón nhEn cNa các th trưfng này chMng t‘ hàng may cNa ViSt Nam bưuc ñgu ñã có khP năng crnh tranh vY giá cP và chOt lưbng trên th trưfng quRc tk. T‹ lS ñóng góp cNa kim ngrch xuOt khou cNa ngành may ViSt Nam vào t|ng giá tr kim ngrch xuOt khou cNa cP nưuc trong thfi gian qua luôn d mMc trên 12% (Hình 2.2). Giá tr này thEm chí còn ñrt 14,04% vào năm 2004. Năm 2009, t‹ tr€ng xuOt khou hàng may trong t|ng kim ngrch xuOt khou chikm 13,6% trong kim ngrch xuOt khou cNa cP nưuc. Nhìn chung, t‹ tr€ng cNa kim ngrch xuOt khou hàng may trong t|ng kim ngrch xuOt khou khá |n ñ nh trong giai ñorn 2004: 2009 14.50 14.00 % trong KNXK 14.04 13.40 13.50 13.00 12.39 12.50 12.37 13.60 12.27 12.00 11.50 11.00 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Năm Ngu3n: [38], [39], và [47] Hình 2.2+ ðóng góp c a xu"t kh#u may vào kim ngPch xu"t kh#u c a c5 nưTc ðiYu ñáng chú ý là, hiSn nay xuOt khou may ñưbc thjc hiSn chN yku bŽng phương thMc gia công. Nguyên liSu và ph{ liSu do các doanh nghiSp trong nưuc sPn xuOt và cung Mng cho may xuOt khou hkt sMc hrn h“p. ðiYu này ñã Pnh 57 hưdng tiêu cjc ñkn hiSu quP và tính chN ñeng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou. Trong các th trưfng xuOt khou hàng may thì ba th trưfng chikm t‹ tr€ng lun là M„, EU và NhEt BPn (xem bPng 2.7 và hình 2.3). BPng 2.7 cho thOy giá tr xuOt khou hàng may vào nUng nưuc hay khu vjc này trong giai ñorn 2004: 2009. B5ng 2.7: Kim ngPch xu"t kh#u d t may c a Vi t Nam giai ñoPn 2004+2009 ðơn v$: Tri u USD Năm TMng kim Kim ng_ch Kim ng_ch Kim ng_ch ngach XK XK sang M† XK sang EU XK sang Nhxt Brn 2004 4.310 2.700 685 521 2005 4.772 2.800 904 602 2006 5.834 3.044 1.243 627 2007 7.784 4.465 1.489 703 2008 9.120 5.137 1.711 823.5 2009 9.066 4.995,36 1631,88 997,26 Ngu3n: [38] và [39] DU liSu d bPng trên cho thOy ks ta năm 2004 ñkn nay, kim ngrch xuOt khou hàng dSt may vào th trưfng các th trưfng chính cNa ViSt Nam tăng ñYu qua các năm. Trong ñó, kim ngrch xuOt khou vào th trưfng M„ luôn chikm trên 50% t|ng giá tr xuOt khou hàng dSt may cNa ViSt Nam. Cùng vui th trưfng này, EU và NhEt BPn cũng là nhUng th trưfng |n ñ nh cNa hàng may xuOt khou cNa ViSt Nam. SR liSu c{ ths vY kim ngrch xuOt khou vào các th trưfng chính ñưbc minh h€a trong hình 2.3. 58 Khác 16% Nh t B n 11% M 55% EU 18% Ngu3n: [38] và [39] Hình 2.3+ Kim ngPch xu"t kh#u hàng d t may c a Vi t Nam ñi các nưTc 2009 C{ ths, trong năm 2009, kim ngrch xuOt khou hàng dSt may cNa ViSt Nam sang M„ chikm 55%. Th trưfng xuOt khou hàng dSt may lun thM hai cNa ViSt Nam là Liên minh Châu Âu vui t‹ tr€ng 18%. NhEt BPn là th trưfng lun thM ba vui 11%. TOt cP các th trưfng còn lri chikm t|ng sR 16%. 7% 6% Th@ phdn 5.80% 5% 3.21% 4% 2.67% 3% 2% 1.00% 1% 0% M EU Nh t B n Toàn th gi"i Th@ trưcng Ngu3n: [38] Hình 2.4+ Th ph8n hàng d t may Vi t Nam trên th giTi năm 2009 Th phgn hàng dSt may cNa ViSt Nam d các nưuc trên thk giui năm 2009 59 ñưbc minh h€a trong hình 2.4. Theo sR liSu thRng kê cNa T|ng c{c HPi quan thì trong năm 2009, hàng may ViSt nam chikm ñkn 5,8% th phgn M„, 3,21% th phgn th trưfng NhEt BPn và 1% th trưfng EU. Trung bình, hàng dSt may ViSt Nam ñưbc ñánh giá là chikm khoPng 2,67% th trưfng dSt may cNa thk giui. 2.1.3. Nguyên li u ñ u vào Ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam hiSn nay ñang ph{ thuec quá lun vào ngu[n nguyên liSu nhEp khou, chN yku là ta Trung QuRc (xem bPng 2.8 và hình 2.5). Theo thRng kê cNa HiSp hei DSt May ViSt Nam, t‹ lS nguyên liSu nhEp khou năm 2009 là ggn 70%, trong ñó vui các doanh nghiSp may xuOt khou thì t‹ lS này là xOp xŠ 80%. Vui t‹ lS nhEp khou lun như vEy, các doanh nghiSp may ViSt Nam không chN ñeng ñưbc tikn ñe sPn xuOt ph{c v{ cho xuOt khou. B5ng 2.8+ NhAp kh#u nguyên li u may Năm ðơn vH Ph{ liSu dSt Tri# may VPi TriSu USD KNNK dSt TriSu USD may KNXK dSt TriSu USD may KNNK so % vui XK (%) 2004 1443,7 2005 1438,7 2006 1123,9 2007 2008 2009 1224,0 1351,3 1081,0 2066,6 3510,3 2474,2 3912,9 2974,0 4097,9 3990,5 4455,1 4170,0 5214,5 5806,4 5251,0 4429,8 4772,4 5854,8 7732,0 9120,4 79,24 81,99 69,99 67,44 64,37 9066 57,92 Ngu3n: [38] và [39] SR liSu thRng kê thu cNa T|ng c{c ThRng kê cho thOy, t‹ lS cNa giá tr nhEp khou nguyên ph{ liSu dSt may so vui kim ngrch xuOt khou dSt may rOt cao, chMng t‘ rŽng t‹ lS nei ñ a hóa cNa ngành may ViSt Nam còn rOt thOp. Ta năm 2003 cho ñkn nay, t‹ lS này có xu hưung giPm dgn ta mMc cao nhOt 81,99% năm 2005 xuRng còn 57,92% năm 2009. ðiYu này có nghĩa, t‹ lS nei ñ a hóa cNa ngành dSt may ViSt Nam ñang d mMc xOp xŠ 42%. 60 42.08 45 Te l8 nfi ñ@a hóa (%) 40 35 30.01 30 25 20.76 20 32.56 35.63 18.01 15 10 5 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Năm Ngu3n: [38] và [39] Hình 2.5+ TY l n2i ñ a hóa c a ngành d t may Vi t Nam Hình 2.5 cho thOy, t‹ lS nei ñ a hóa cNa ngành dSt may ViSt Nam có xu hưung tăng dgn trong giai ñorn ta 2004 ñkn nay. Tuy nhiên, t‹ lS nei ñ a hóa này vXn chưa phPn ánh ñúng mMc vY năng ljc cung cOp cNa các doanh nghiSp sPn xuOt hàng ph{ trb dSt may bdi nhUng doanh nghiSp này lri nhEp ggn như toàn be nguyên liSu như xơ sbi, bông thiên nhiên, hóa chOt,… Năm 2009, ngành dSt ViSt Nam vXn phPi nhEp khou ñkn 90% bông, ggn 98% xơ sbi t|ng hbp. ViSc nhEp khou vui khRi lưbng lun chính là nguyên nhân chN yku dXn ñkn hiSu quP sPn xuOt kinh doanh cNa ngành may m†c thOp, giá tr gia tăng thOp. Có ths thOy ñưbc phgn nào vY t‹ lS nei ñ a thông qua sR lưbng các doanh nghiSp sPn xuOt nguyên liSu và ph{ liSu. Trong sR 3500 doanh nghiSp dSt may ViSt Nam thì chŠ có 210 doanh nghiSp sPn xuOt nguyên liSu, kéo sbi và 105 doanh nghiSp sPn xuOt ph{ trb, ph{ liSu cho ngành dSt may vui năng ljc sPn xuOt met sR sPn phom ph{ liSu ñưbc trình bày trong bPng 2.9. 61 Brng 2.9: Srn xubt nguyên phy li@u cea ngành d@t năm 2007 Mˆt hàng Công subt thiTt kT Th^c hi@n 1. ChŠ khâu 3500 tOn/năm 3500 tOn/năm 2. Bông tom 33 triSu yard/năm 33 triSu yard/năm 12 triSu m2/năm 10 triSu m2/năm 4. Cúc nhja 752 triSu chikc/năm 650 triSu chikc/năm 5. Khoá kéo 65 triSu/năm 60 triSu/năm 120 triSu chikc/năm 100 triSu chikc/năm 25 triSu/năm 22 triSu/năm 3. Mkch djng 6. Nhãn 7. Băng chun Ngu3n: [29] BPng trên ñây cho thOy các doanh nghiSp sPn xuOt hàng ph{ liSu cNa ngành may xuOt khou có cơ hei trong viSc tikp cEn th trưfng, và trên thjc tk, h€ ñã n‡m cơ hei này rOt tRt. Năng suOt cNa bPy lori sPn phom chính yku trên luôn ñrt ñkn trên 80% so vui công suOt thikt kk chMng t‘ các doanh nghiSp này cũng ñã khai thác th trưfng khá tRt và bán ñưbc nhiYu sPn phom cho th trưfng nei ñ a. Tuy nhiên, nku như thjc trrng ñ†t ra là các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam nhEp chN yku các nguyên ph{ liSu ta các nưuc khác như Trung QuRc, ðài Loan, Hàn QuRc, H[ng Kông, NhEt BPn,… thì phPi chăng các doanh nghiSp ViSt Nam ñã chưa mrnh drn ñgu tư vào sPn xuOt ph{ liSu. 2.1.4. Lao ñ!ng HiSn nay, có hơn 2 triSu lao ñeng làm viSc cho các doanh nghiSp may. Lao ñeng ngành may có khP năng tikp xúc vui qui trình sPn xuOt và công nghS mui, nhanh chóng làm chN sPn xuOt, có khP năng làm ra các sPn phom ñrt chOt lưbng, ñrt yêu cgu xuOt khou. 62 B5ng 2.10+ So sánh chi phí nhân công ngành may năm 2008 c a m2t s1 nưTc Nưoc Chi phí nhân Chi phí nhân Chi phí nhân Chi phí nhân công USD/ giq công USD/ giq công USD/ giq công USD/ giq Bangladesh= Vi@t Nam = !n ðv = 100 100 100 Bangladesh 0,22 100 58 43 Cămpuchia 0,33 150 87 65 Pakistan 0,37 168 97 73 ViSt Nam 0,38 173 100 75 Sri Lanka 0,43 195 113 84 Indonesia 0,44 200 116 86 9n ðe 0,51 232 134 100 QuRc 0,55:0,80 305 176 131 QuRc 0,86:0,94 409 237 176 1,07 486 282 210 1,08 491 284 212 Malaysia 1,18 536 311 231 Thái Lan 1,29:1,36 600 347 259 Brazil 2,57 1168 676 504 Hungari 4,45 2023 1171 873 Trung (l{c ñ a) Trung (duyên hPi 2) Phillipin Trung QuRc (duyên hPi 1) Ngu3n: [58] BPng 2.10 cung cOp dU liSu vY chi phí lao ñeng ngành may cNa met sR nưuc trên thk giui. SR liSu ta bPng này cho thOy trong sR nhUng nưuc tham gia xuOt khou hàng may thì ViSt Nam ñang là nưuc có chi phí nhân công r• thM tư trên thk giui vui mMc 0,38 USD/ gif (tham khPo thêm chi tikt d BPng 1, Ph{ l{c 2). Tuy nhiên, cũng cgn lưu ý rŽng chi phí nhân công ngành may cNa ba nưuc Bangladesh, Campuchia và Pakistan, nhUng nưuc crnh tranh trjc tikp vui ViSt Nam trên th trưfng quRc tk có mMc chi phí nhân công r• hơn ViSt Nam. Trưfng hbp ñ†c biSt là Bangladesh, chi phí nhân công ngành may cNa nưuc này 63 r• ggn met n•a so vui chi phí nhân công cNa ViSt Nam. M†c dù có chi phí nhân công thOp tương ñRi so vui nhiYu nưuc tham gia xuOt khou hàng may nhưng hrn chk cNa ngu[n nhân ljc ViSt Nam là năng suOt lao ñeng không cao. Do vEy, m†c dù dU liSu vY chi phí lao ñeng cho thOy chi phí lao ñeng cNa ViSt Nam là rOt thOp nhưng trên thjc tk, do năng suOt lao ñeng thOp nên chi phí lao ñeng tăng lên. Bên crnh ñó, ngu[n nhân ljc cNa ngành may d ViSt Nam còn có nhiYu hrn chk, ñó là trình ñe còn thOp kém và thiku cân ñRi vY cơ cOu ñào tro. Ljc lưbng cán be k„ thuEt ngành may ngày càng thiku và giPm ñi do sMc hOp dXn vY lương cNa các ngành khác. Liên t{c trong nhiYu năm ggn ñây, các doanh nghiSp may xuOt khou rơi vào tình trrng không tuysn ñưbc ñN lao ñeng như yêu cgu. Theo sR liSu thRng kê thì hàng năm có khoPng 6% cán be k„ thuEt, k„ sư ngành dSt may chuysn sang các ngành khác, ñ†c biSt là nhUng doanh nghiSp tư nhân có vRn ñgu tư d nưuc ngoài. HiSn tưbng chPy máu chOt xám làm cho ngành may vRn ñã rơi vào tình trrng thiku lao ñeng lri ngày càng thiku trgm tr€ng. 2.2. ThXc trYng vi8c tham gia chu<i giá tr@ toàn cdu cla các doanh nghi8p may xu]t kh^u m Vi8t Nam 2.2.1. Th'c tr<ng chu i giá tr toàn c u c a ngành may xu t kh1u = Vi t Nam Ngành may xuOt khou là ngành ñáp Mng các nhu cgu vY sPn phom tiêu dùng bao g[m các lori qugn áo, chăn ga, gRi ñSm, các lori ñ[ dùng sinh hort trong gia ñình như: rèm c•a, vPi b€c ñ[ dùng, khăn các lori… M†t khác, sPn phom cNa ngành may xuOt khou cũng ñưbc s• d{ng trong ngành kinh tk khác như vPi k„ thuEt dùng ñs lót ñưfng, thi công ñê ñiYu, các lori vPi làm b€c ñSm ôtô, làm vEt liSu chRng thOm. ðs có ñưbc met sPn phom may cuRi cùng cgn trPi qua met chu i các hort ñeng tro ra giá tr ñưbc ths hiSn trong Hình 2.6. Quá trình sPn xuOt sPn phom may bao g[m rOt nhiYu công ñorn khác nhau, ta thikt kk sPn phom, ñkn mua nguyên ph{ liSu, bao g[m vPi và các ph{ 64 liSu khác như cúc, chŠ, mex, mác, khóa, mikng dán, …ñkn công ñorn sPn xuOt và sau ñó là xuOt khou và phân phRi. Trong xu hưung toàn cgu hóa, các hort ñeng trong chu i giá tr toàn cgu này s’ ñưbc phân b| ñkn nhUng nơi tro ra giá tr gia tăng cao nhOt và hort ñeng hiSu quP nhOt. Thikt kk SPn xuOt nguyên ph{ liSu Mua nguyên ph{ liSu May XuOt khou Marketing và Phân phRi Ngu3n: Tác giE tG xây dGng Hình 2.6: Chu i giá tr ngành may xu"t kh#u theo khái ni m ñơn gi5n NhUng công ñorn mô tP trong hình 2.6 chŠ là nhUng hort ñeng cgn thikt cho viSc hoàn thiSn met sPn phom may xuOt khou. Nku s• d{ng khái niSm chu i giá tr md reng thì chu i giá tr cNa ngành may có phrm vi reng bao g[m nhiYu hort ñeng hơn ta công ñorn tr[ng bông, sPn xuOt sbi t|ng hbp cho ñkn khâu cuRi cùng là phân phRi. Minh h€a vY chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may ñưbc ths hiSn trong hình 2.7. Theo ñó, chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou ñưbc chia thành 10 công ñorn cơ bPn. M i công ñorn có sj khác nhau vY viSc phân b| v trí ñ a lý, k„ năng và ñiYu kiSn cNa lao ñeng, công nghS, quy mô và lori hình doanh nghiSp. Chu i giá tr ch u tác ñeng cNa các quyYn ljc th trưfng và phân phRi lbi nhuEn giUa các doanh nghiSp chính trong chu i giá tr này. 65 SPn xuOt bông SPn xuOt tơ sbi t|ng hbp Kéo sbi DSt vPi Thikt kk Hoàn tOt SPn xuOt ph{ liSu May XuOt khou Marketing và Phân phRi Ngu3n: Tác giE tG xây dGng Hình 2.7: Chu i giá tr ngành may xu"t kh#u theo khái ni m m$ r2ng So vui qui trình sPn xuOt sPn phom may xuOt khou d trên, chu i giá tr cNa ngành may xuOt khou theo khái niSm md reng còn ñY cEp thêm ñkn quá trình sPn xuOt nguyên liSu chính cNa công ñorn may là sPn xuOt vPi. Theo nhUng mô tP cNa chu i giá tr này, toàn be quá trình ta tr[ng bông, sPn xuOt sơ sbi t|ng hbp, ñkn quá trình kéo sbi, dSt vPi và hoàn tOt ñYu ñưbc tính vào trong nhUng công ñorn quan tr€ng ñs sPn xuOt ra sPn phom may. ðây là cơ sd quan tr€ng ñs xem xét vY mMc ñe giá tr gia tăng tro ra trong toàn be chu i hort ñeng. ðs viSc phân tích vY v trí cNa ngành may ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu ñưbc tEp trung và mang lri nhUng ng{ ý chính sách hUu ích, luEn án tEp trung phân tích chu i giá tr cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam trên quan ñism ñơn giPn. Phgn dưui ñây trình bày nhUng nei dung phân tích này. 66 2.2.2. V trí c a Vi t Nam trong chu i giá tr toàn c u ngành d t may Minh h€a vY v trí cNa ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou ñưbc bisu di¥n như trong hình v’ 2.8 và 2.9. Trong ñó, có năm hort ñeng ñưbc coi là hort ñeng chính yku cNa ngành may xuOt khou bao g[m thikt kk, sPn xuOt nguyên ph{ liSu, may, xuOt khou và marketing và phân phRi. SPn xuOt bông SPn xuOt tơ sbi t|ng hbp DN ViSt Nam Kéo sbi Khách hàng Thikt kk DN ViSt Nam Mua hàng DN ViSt Nam DSt vPi Hoàn tOt DN ViSt Nam May Hãng sPn xuOt khu vjc Hãng kinh doanh khu vjc DN ViSt Nam XuOt khou SPn xuOt ph{ liSu DN ViSt Nam DN ViSt Nam Văn phòng ñri diSn khu vjc Marketing và Phân phRi Ngưfi mua toàn cgu Ngưfi tiêu dùng Ngu3n: Tác giE tG xây dGng căn cq vào k(t quE ñiuu tra, 2009 Trong ñó các màu sTc thR hi n: Doanh nghi p Vi t Nam có thGc hi n nhưng mqc ñ0 tham gia h)n ch( Doanh nghi p Vi t Nam thGc hi n vAi mqc ñ0 tham gia cao Doanh nghi p Vi t Nam không thGc hi n Hình 2.8+ V trí c a Vi t Nam trong chu i giá tr toàn c8u c a ngành may 67 xu"t kh#u (1) trên khía cPnh hoPt ñ2ng tham gia và các liên k t Vui chu i giá tr này, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam không liên hS trjc tikp vui ngưfi tiêu dùng d nưuc ngoài mà b‡t buec phPi qua các trung gian sPn xuOt ho†c các trung gian ñ†t hàng. Tuy nhiên, hàng hóa lri ñưbc vEn chuysn trjc tikp tui ngưfi tiêu dùng d nưuc ngoài ñs tikt kiSm chi phí vEn chuysn. SPn phom xuOt khou dưui 2 phương thMc chính là gia công xuOt khou (CMT) và và xuOt khou trjc tikp hình thMc thM nhOt (FOB 1). Hình thMc xuOt khou trjc tikp kisu này còn ñưbc g€i là sPn xuOt theo thikt kk cNa khách hàng (OEM). Lbi thk so sánh cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam và các công ty may có vRn ñgu tư nưuc ngoài d ViSt nam là chi phí nhân công r•. HiSn tri, năng ljc thikt kk, marketing, phát trisn sPn phom và ñ†c biSt là khP năng tikp cEn vui ngưfi tiêu dùng cNa các doanh nghiSp ViSt Nam còn rOt hrn chk. Vì vEy, nhUng công ty này hort ñeng chN yku giRng như các nhà thgu ph{ ñs nhEn phí gia công ta các nhà sPn xuOt hàng may lun hơn trong khu vjc, h€ là nhUng nhà cung cOp hàng may m†c trjc tikp cho cP các hãng kinh doanh và hãng bán l• toàn cgu. Tuy nhiên, giá tr gia tăng tri các công ñorn do các doanh nghiSp may ViSt Nam ñPm nhiSm không cao. Trong 5 công ñorn chính cNa chu i giá tr toàn cgu cNa ngành bao g[m thikt kk, sPn xuOt nguyên ph{ liSu, may, xuOt khou và phân phRi thì các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam chN yku mui chŠ tham gia vào mrng lưui sPn xuOt. ðây là công ñorn vaa tRn nhiYu sMc lao ñeng, vaa mang lri giá tr gia tăng thOp cho chN ths tham gia chu i giá tr . Hình 2.9 minh h€a v trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu. Nku xét trên khía crnh ñơn giPn, chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou có 5 công ñorn cơ bPn là thikt kk, sPn xuOt ph{ liSu, sPn xuOt, xuOt khou và phân phRi, thì ViSt Nam ñang tham gia chN yku d công ñorn sPn xuOt và nŽm d ñáy cNa chu i giá tr xét trên khía crnh mMc ñe 68 giá tr gia tăng tro ra. Nghĩa là, mMc giá tr mà các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam tro ra là rOt khiêm tRn so vui mMc giá tr mà nhUng doanh nghiSp d các công ñorn khác ñang tro ra. C{ ths, sR liSu thu thEp ta các doanh nghiSp may xuOt khou cho thOy, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam chŠ ceng thêm vào 5,1% giá tr cNa sPn phom cuRi cùng. Nghĩa là, nku coi giá bán cNa sPn phom cuRi cùng là met chikc áo sơ mi là 100% thì khâu thikt kk có giá tr khoPng 3,2%, nguyên ph{ liSu có giá tr 15,1%, công ñorn sPn xuOt (c‡t, may, hoàn thiSn) ñóng góp 5,1% giá tr . Công ñorn xuOt khou, marketing và phân phRi chikm giá tr cao nhOt, ñkn 74,8%. 1 2 5 4 3 Thikt kk 3.2 % * May 5.1% SPn xuOt nguyên ph{ liSu 15.1 % XuOt khou 1.8% Marketing và phân phRi 74.8% ** Ngu3n: Tác giE xây dGng căn cq vào dd li u ñiuu tra thu ñư'c tv các công ty may xuNt khKu, 2009 *: VAi giE ñ$nh có thR xác ñ$nh ñư'c giá tr$ cXa thi(t k(. Thông thư`ng thì giá tr$ này tương ñfi khó xác ñ$nh vì các mJu thi(t k( thư`ng do chính nhdng ngư`i phân phfi và marketing mang ñ(n **: VAi giE ñ$nh có thR tách r`i giá tr$ thi(t k( và marketing và phân phfi Hình 2.9+ Giá tr ñóng góp c a các doanh nghi p may xu"t kh#u c a Vi t Nam trong chu i giá tr toàn c8u c a ngành may xu"t kh#u (1) trên khía cPnh giá tr tPo ra, tình hu1ng giá bình quân hàng áo sơ mi c a các công ty trong m^u kh5o sát Như ñã di¥n giPi vY cách phân lori chu i giá tr toàn cgu d trên, chu i giá tr cNa ngành may xuOt khou thuec lori hình chu i giá tr do ngưfi mua chi phRi. ðây là lori hình chu i giá tr cNa các hàng tiêu dùng mau h‘ng như da Công ñorn 69 gigy, may m†c, ñ[ chơi... vui các yku tR crnh tranh cơ bPn là thikt kk và marketing. Trong chu i giá tr may xuOt khou toàn cgu mà các doanh nghiSp may ViSt Nam tham gia, thông thưfng, các hãng thikt kk có quan hS mEt thikt, thEm chí lri chính là nhUng ñơn v cNa các tEp ñoàn phân phRi sPn phom. Vì vEy, công ñorn thikt kk và phân phRi vY bPn chOt là do met chN ths thjc hiSn, do ñó, phgn lun lbi nhuEn rơi vào túi cNa chN ths này. Cũng cgn lưu ý rŽng, phgn ñóng góp cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam vào giá tr cNa sPn phom cuRi cùng có khác nhau ñôi chút tùy thuec tang lori sPn phom. Ví d{, nku tra ñi chi phí xuOt khou và marketing và phân phRi thì giá tr ñóng góp cNa công ñorn sPn xuOt (may và hoàn thiSn) là khoPng ta 20:25 % ñRi vui áo sơ mi (như trưfng hbp khPo sát trình bày d hình 2.9), khoPng 11% ñRi vui áo khoác, khoPng 15% ñRi vui qugn dài và khoPng 25% ñRi vui các sPn phom khác [12] . C{ ths, các công ñorn trong chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou mà các doanh nghiSp ViSt Nam ñang tham gia ñưbc thjc hiSn như sau: 2.2.2.1. Thi(t k( Công ñorn thikt kk là met m‡t xích quan tr€ng trong chu i giá tr cNa hàng may xuOt khou, bdi vì kisu dáng và mXu mã s’ quykt ñ nh giá tr cNa sPn phom. ðRi vui nhUng sPn phom may xuOt khou cNa ViSt Nam, công ñorn thikt kk ñưbc thjc hiSn chN yku d nhUng nưuc và vũng lãnh th| có ngành công nghiSp thfi trang phát trisn như M„, Anh, Italia, Pháp, NhEt BPn, H[ng Kông,… Met sR doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam như Công ty May ViSt Tikn, Công ty May Phương ðông, Công ty Thfi trang ViSt Nam,... có ths thjc hiSn công ñorn này nhưng còn rOt hrn chk. « nhUng doanh nghiSp này, công tác thikt kk chN yku ñưbc thjc hiSn ñRi vui nhUng ñơn hàng sPn xuOt ph{c v{ th trưfng nei ñ a. Còn ñRi vui th trưfng xuOt khou, vì chưa có nhUng kênh thông tin vY xu hưung mXu mRt trên th trưfng quRc tk cũng như là khP năng thikt kk hrn chk, nên ViSt Nam chưa ths ñPm nhEn công viSc này. M†c dù chưa ñPm nhEn ñưbc công viSc thikt kk nhưng trong thfi gian qua, ñã có met sR nhà sPn xuOt cNa ViSt Nam cR g‡ng xây djng và ñưa thương 70 hiSu cNa mình vào sPn phom xuOt khou như May Phương ðông xuOt khou sPn phom F:House, May ViSt Tikn xuOt khou San Sciaro và Manhattan, Công ty Thfi trang ViSt Nam vui thuơng hiSu Nino Maxx, Công ty Scavi có Corel... Tuy nhiên, ngori tra Scavi là ñã có các sPn phom tiêu th{ trên th trưfng quRc tk, còn các thương hiSu còn lri ViSt Nam cũng mui chŠ ñang d giai ñorn thăm dò th trưfng. Các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam phPi sPn xuOt theo mXu thikt kk cNa nhUng ngưfi ñ†t hàng nưuc ngoài, giá tr gia tăng ta khâu thikt kk thfi trang lri thuec vY các hãng may m†c nưuc ngoài khikn cho giá tr xuOt khou cNa hàng dSt may ViSt Nam rOt hrn chk. Nguyên nhân cNa thjc trrng trên met phgn là do viSc n‡m b‡t xu hưung thfi trang d ViSt Nam. Thfi trang d ViSt Nam chŠ ñi theo khuynh hưung th trưfng chM không tro ra khuynh hưung cho th trưfng. Nghĩa là, hàng năm, các trung tâm mXu mRt lun trên thk giui xác ñ nh xu hưung thfi trang các mùa ta 6 tháng ñkn 1 năm trưuc ñó, thì các trung tâm mXu mRt và các công ty may thfi trang d ViSt Nam chŠ h€c h‘i nhUng sPn phom này mà không chN ñeng tham gia viSc thikt kk mXu mã ñ nh hưung xu thk thfi trang. NhUng thành tju mà ngành thfi trang ViSt Nam ñrt ñưbc trong thfi gian qua còn quá ít ñs có ths làm nên diSn mro hoàn toàn cho met thương hiSu chung. Các tên tu|i chŠ mang tính cá nhân nh‘ l• như các nhãn hiSu thfi trang: Áo dài S„ Hoàng, trang ph{c cNa Minh Hrnh, Ngô Thái Uyên – NTU, Tikn Lbi, Công Trí, Thiên Toàn collection, La HŽng – Lamay, Icon, Thu Giang,… ñưbc coi là nhUng tên tu|i uy tín. ViSt Nam ñã phgn nào khªng ñ nh ñưbc met sR nhãn hiSu n|i tikng trong nưuc như Foci, Vietthy, Nino Maxx, WOW... Nhưng nhUng tên tu|i này chN yku n|i bEt trong nưuc chM chưa tro thành thương hiSu trong khu vjc và thk giui. Met trong sR nhUng nguyên nhân làm cho thfi trang ViSt Nam chŠ ñi theo khuynh hưung th trưfng là trong nhiYu năm qua, lĩnh vjc thfi trang d ViSt Nam chưa có chikn lưbc phát trisn bYn vUng và ngành này chưa theo k p vui sj phát trisn cNa ngành may xuOt khou d ViSt Nam. Nguyên nhân cNa tình trrng này là do ñei ngũ các nhà thikt kk chuyên nghiSp còn quá ít. Hrn chk chN yku cNa các nhà thikt kk là dù giàu tiYm năng sáng tro nhưng hgu như không ñưbc ñào tro bài bPn, mà chN yku dja trên năng khiku bom sinh và h€ lúng túng tìm 71 lRi ñi riêng cho mình. Các nhà thikt kk thfi trang không có ñgy ñN thông tin vY th trưfng nei ñ a, lri thiku thông tin vY xu hưung thfi trang quRc tk do ngành thfi trang chưa có sân chơi chung và các chikn lưbc quPng bá sPn phom thfi trang chưa ñưbc ñgu tư nhiYu. Các nguyên ph{ liSu hgu hkt phPi nhEp khou làm cho công viSc thikt kk thfi trang b hrn chk và ph{ thuec. ðây cũng là met ñiYu bOt lbi cho viSc phát trisn thfi trang. ðkn nay, ñã có nhiYu t| chMc có nhUng chương trình ñào tro ho†c phRi hbp ñào tro cho các cán be thikt kk cNa ngành thfi trang như ViSn DSt, ViSn Fadin, H€c viSn Thfi trang Luôn ðôn Hà Nei: LCFS, Trung tâm ðào tro Thikt kk DEC, ðri h€c Bách Khoa Hà Nei, ðri h€c K„ thuEt Thành phR H[ Chí Minh, ðri h€c Hoa Sen, ðri h€c M„ thuEt Công nghiSp Hà Nei, VINATEX, …Tuy nhiên, viSc ñào tro vXn còn nhiYu bOt cEp, như năng ljc cNa giáo viên chưa ñrt yêu cgu, thiku cơ sd giáo c{ thjc hành, năng khiku ñgu vào cNa h€c sinh chưa ñưbc chú tr€ng, phân b| thfi gian chưa hbp lý, viSc thjc tEp chưa hbp lý,… làm cho thfi trang ViSt Nam vXn lúng túng trong viSc tìm lRi ñi cho mình. Thfi trang hóa là met xu hưung tOt yku và lâu dài không chŠ cNa ngành may ViSt Nam mà còn là cNa ngành may thk giui vì nó mang lri nhiYu lbi ích và giá tr xét trên quan ñism t[n tri bYn vUng trên th trưfng cũng như giá tr mà công ñorn này tro ra. Thfi trang mang lri uy tín và thương hiSu quRc gia cho ñOt nưuc, do vEy thfi trang hóa là met hưung ñi ñúng ñ‡n và cgn thikt ñRi vui ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam. ðây cũng là sj lja ch€n cho các doanh nghiSp ViSt Nam nku muRn chOm dMt tình trrng gia công. 2.2.2.2. SEn xuNt nguyên phQ li u ðRi vui công ñorn sPn xuOt nguyên ph{ liSu, met k ch bPn tương tj lri di¥n ra ñRi vui ngành may xuOt khou ViSt Nam, tuy nhiên tình hình có sáng hơn ñôi chút. Nguyên liSu chính cho ngành may là vPi ñưbc sPn xuOt d Trung QuRc, 9n ðe, Hàn QuRc. Các ph{ liSu ñgu vào khác như chŠ, mác, mex, khóa, ren, …ñưbc sPn xuOt tri 9n ðe, Trung QuRc, ðài Loan, H[ng Kông, NhEt BPn,… M†c dù ViSt Nam ñã có chikn lưbc vY viSc phát trisn công nghiSp ph{ trb cNa ngành may, nhưng cho ñkn nay t‹ lS nei ñ a hóa cNa toàn ngành dSt may chŠ là 42% sau năm 2009. Vui t‹ tr€ng còn lri, ñ†c biSt là vPi, phPi nhEp chN yku d 72 nhUng quRc gia hay vùng lãnh th| này. Các thikt b in nhuem và hoàn tOt trong công ñorn sPn xuOt nguyên ph{ liSu ñYu ñưbc nhEp khou ta nưuc ngoài. HiSn nay 35% thikt b in nhuem trong ngành (khoPng 300 máy) ñưbc nhEp khou ta nhUng năm 1986 trd lri ñây. TOt cP các thikt b này thuec thk hS A2, A3 và vXn hort ñeng tRt. SR thikt b còn lri ñưbc nhEp ta nhUng năm 1960, công nghS lrc hEu, phgn lun chŠ nhuem ñưbc ñưbc các lori vPi kh| h“p, nhưng lri tiêu hao nhiYu ñiSn năng dXn ñkn chi phí sPn xuOt cao. Các máy nhuem in và hoàn tOt g[m các nhãn hiSu như Morrison, Gerber, Gaston County, Hisaka, Vinago, Comfit... Do các dây chuyYn công nghS x• lý và làm ñ“p vPi có chOt lưbng cao còn thiku, nên chOt lưbng vPi còn hrn chk vY màu s‡c và ñơn ñiSu vY h€a tikt, chNng lori. Hgu hkt thikt b và công nghS in nhuem ñYu ñưbc nhEp ta M„, NhEt BPn, ðMc, Trung QuRc, Hàn QuRc, ðài Loan ... chŠ met sR thikt b nh‘ ñưbc chk tro trong nưuc. Bên crnh tình trrng lrc hEu vY máy móc thikt b cNa ngành sbi dSt, ViSt Nam cũng phPi nhEp thuRc nhuem ta nưuc ngoài ta 80 : 100%. Như vEy, phgn nguyên liSu góp phgn quan tr€ng trong viSc tro nên giá tr gia tăng cNa hàng may m†c ViSt Nam ñưbc thjc hiSn chN yku bdi nưuc ngoài. ðRi vui các m†t hàng ñòi h‘i yêu cgu k„ thuEt cao vui nhUng h€a tikt phMc trp, công nghS sPn xuOt trong nưuc còn hrn chk, khó ñáp Mng ñưbc yêu cgu cNa th trưfng nưuc ngoài. Nhìn chung, tình trrng công nghS lrc hEu trong ngành dSt là ph| bikn, hrn chk khP năng ñáp Mng nhu cgu chOt lưbng nguyên liSu ñgu vào cho ngành may, do vEy ngành may phPi ph{ thuec nhiYu vào nguyên liSu nhEp khou. Hình 2.10 và 2.11 minh h€a giá tr và t‹ tr€ng giá tr nhEp khou cNa vPi và nguyên ph{ liSu ngành may trong so sánh vui kim ngrch xuOt khou cNa ngành may d ViSt Nam. Do năng ljc xuOt khou hàng may tăng theo thfi gian nên kim ngrch nhEp khou vPi cũng có xu hưung tăng theo thfi gian. Năm 2009, do tác ñeng cNa suy thoái kinh tk, giá cP các yku tR ñgu vào thOp ñi, nên m†c dù kim ngrch xuOt khou hàng may theo dj tính không ñ|i nhưng giá tr nhEp khou vPi lri giPm ñi. Tri8u USD 73 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 7688.5 6510.3 4923.9 3721.0 4013.6 2004 4451.1 3990.5 2066.6 4170.0 2974.0 2474.2 2005 7697.0 2006 2007 2008 2009 Năm KN xu&t kh(u Nh p kh(u v i Ngu3n: Tong cQc thfng kê, Hi p h0i D t May và Tong cQc HEi quan Hình 2.10+ So sánh giá tr nhAp kh#u v5i và kim ngPch xu"t kh#u hàng may trong nh_ng năm qua 64.00 61.65 % so voi KNXK 62.00 60.40 61.30 60.00 57.89 58.00 56.00 55.54 54.18 54.00 52.00 50.00 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Năm Ngu3n: [12], [38] và [39] Hình 2.11+ TY l % c a giá tr nhAp kh#u v5i so vTi kim ngPch xu"t kh#u ngành may trong nh_ng năm qua. 74 Hình 2.11 cho thOy, có met dOu hiSu ñáng mang là t‹ lS giá tr vPi nhEp khou so vui kim ngrch xuOt khou hàng may có xu hưung giPm dgn theo thfi gian. Ta năm 2005 ñkn 2007, t‹ tr€ng nhEp khou cNa vPi luôn trên 60% so vui kim ngrch xuOt khou hàng may. Sau ñó, t‹ lS này giPm dgn và còn 54% năm 2009. Nku tính nguyên ph{ liSu nhEp khou cNa cP dSt và may, giá tr này trong t|ng kim ngrch xuOt khou hàng dSt may tương ñRi cao (hình 2.12 và 2.13). M†c dù Chính phN ViSt Nam ñã cR g‡ng trong viSc thay ñ|i k ch bPn cNa tình hình sPn xuOt nguyên ph{ liSu dSt may bŽng cách ñưa ra nhUng chính sách ưu ñãi ñRi vui viSc sPn xuOt, cho ñkn nay ñã có nhiYu doanh nghiSp tEp trung sPn xuOt nguyên ph{ liSu dSt may, nhưng nhìn chung, kkt quP ñrt ñưbc vXn còn khiêm tRn bdi t‹ lS nhEp khou cNa nguyên ph{ liSu trong nhUng năm qua vXn chikm xOp xŠ 58% trong kim ngrch xuOt khou dSt may. 10000.0 9120.4 9000.0 7732.0 8000.0 Tri8u USD 7000.0 6000.0 5000.0 4000.0 9066.0 5806.4 5854.8 4772.4 4429.8 3912.9 3510.3 5214.5 5251.0 4097.9 3000.0 2000.0 1000.0 0.0 2004 2005 2006 2007 2008 2009.0 Năm KN xu&t kh(u Nh p kh(u NPL Ngu3n: [12] và [39] Hình 2.12+ So sánh giá tr nhAp kh#u nguyên phI li u d t may vTi kim ngPch xu"t kh#u ngành d t may % so voi KNXK 75 100.00 90.00 80.00 70.00 60.00 79.24 81.99 69.99 67.44 63.66 57.92 50.00 40.00 30.00 20.00 10.00 0.00 2004 2005 2006 2007 2008 2009.0 Năm Ngu3n: [12] và [39] Hình 2.13+ TY trOng giá tr nhAp kh#u nguyên phI li u d t may so vTi kim ngPch xu"t kh#u ngành may Hình 2.13 cho thOy t‹ lS nhEp khou nguyên ph{ liSu cNa ngành dSt may có xu hưung giPm dgn theo thfi gian. Nku như năm 2004 và 2005, t‹ lS này là xOp xŠ 80% thì ñkn năm 2006, t‹ lS này chŠ còn 70%. Ta 2006 ñkn nay, t‹ lS này giPm dgn theo thfi gian và ñrt mMc 57,92% vào năm 2009. Kkt quP nghiên cMu 31 doanh nghiSp d ViSt Nam cho thOy, nku xét trên khía crnh giá tr , có ñkn 90% nguyên ph{ liSu ñưbc nhEp khou ta nhiYu nưuc, chN yku là Trung QuRc và 9n ðe. Trong nguyên ph{ liSu, vPi là m†t hàng nhEp khou chN yku. Các ngu[n ph{ liSu khác có ths d¥ dàng tìm kikm trong th trưfng trong nưuc hơn. Tuy nhiên, viSc mua hàng cNa nhUng công ty này hgu hkt là do các khách hàng chŠ ñ nh chM không phPi công ty tj tìm kikm. Các công ty ñưbc ñiYu tra cũng cho bikt rŽng có hai nguyên nhân khikn các công ty này mua hàng cNa nhUng ñRi tác nưuc ngoài là (i) do các công ty khách hàng chŠ ñ nh và (ii) do các ngu[n nguyên ph{ liSu trong nưuc chưa ñN ñe tinh xPo ñs trd thành ñgu vào sPn xuOt, nhOt là ñRi vui nhUng ñơn hàng ñ†c biSt. Met trong nhUng hort ñeng ñưbc mong ñbi trong thfi gian 10 năm qua là 76 xây djng nhUng trung tâm nguyên ph{ liSu dSt may. Trung tâm nguyên ph{ liSu dSt may ñưbc cho là met trong nhUng ñism nút quan tr€ng nhOt ñs phát trisn ngành may theo hưung sPn xuOt ñs xuOt khou trjc tikp. Tuy nhiên, ñã hơn 10 năm trôi qua, ks ta khi Be Công nghiSp (nay là Be Công Thương) xác ñ nh cgn phPi có trung tâm như vEy thì TEp ñoàn DSt May ViSt Nam vXn chưa tìm ñưbc ñ a ñism ñs xây djng chb nguyên ph{ liSu như mong muRn. Trong khi ñó, met sR doanh nghiSp tư nhân d phía Nam ñã mrnh drn ñgu tư xây djng như Trung tâm Nguyên ph{ liSu Sanding TAM cNa Công ty CP May Sài Gòn 2 (quEn Tân Bình, Thành phR H[ Chí Minh) hay Trung tâm Nguyên ph{ liSu dSt may, da giày cNa Công ty Trách nhiSm hUu hrn Liên Anh (ñ†t tri xã Tân Bình, huySn Dĩ An, tŠnh Bình Dương) quy mô hơn, diSn tích 8,5 ha g[m chb nguyên ph{ liSu, kho nei ñ a, kho ngori quan, khu văn phòng làm viSc, phòng hei ngh ... Trung tâm nguyên ph{ liSu reng 20.520 m2, vui 1.430 gian hàng, ñgu tư trên 100 t‹ ñ[ng ñã hort ñeng ta tháng 5:2009. M†c dù ñưbc ñgu tư vui mMc kinh phí khá lun nhưng cP hai trung tâm này ñYu rơi vào tình trrng Pm ñrm, không có khách hàng. Hơn met năm ñi vào hort ñeng, Trung tâm Nguyên ph{ liSu Sanding TAM chŠ có khoPng 10 gian hàng thuê hort ñeng dù ñã ñưa ra nhiYu chính sách kêu g€i ngưfi bán cP trong lXn ngoài nưuc. Còn ñRi vui Trung tâm Nguyên ph{ liSu DSt may và Da gigy Liên Anh, dù ñã có nhiYu chính sách h trb, nhưng chŠ có 50 doanh nghiSp ñăng ký tham gia và trên thjc tk chŠ 20 doanh nghiSp chính thMc hort ñeng. Có quá nhiYu khó khăn ñs trung tâm nguyên ph{ liSu có ths ñi vào hort ñeng như mong ưuc. ViSc này, ngay chính các nhà ñgu tư, hiSp hei ngành nghY cũng không ths lưfng trưuc ñưbc. ðs có “chb” phPi có ngưfi mua và ngưfi bán. Thk nhưng, ngưfi mua : nhUng doanh nghiSp sPn xuOt cNa ViSt Nam lri không có quyYn mua nguyên ph{ liSu. Vì phgn lun ñơn hàng sPn xuOt là hàng gia công. Ngay cP ñơn hàng FOB cũng do nhà nhEp khou chŠ ñ nh ngu[n nguyên ph{ liSu. Vì vEy, các nhà sPn xuOt không cgn ñkn chb ñs mua nguyên ph{ liSu. Hơn nUa, hiSn nay các doanh nghiSp sPn xuOt dưfng như ñã có sœn nhà cung Mng nguyên ph{ liSu quen thuec và cách ñ†t mua hàng cũng có nhiYu thuEn lbi. Kkt quP khPo sát ta các doanh nghiSp trên cho thOy thfi gian ta khi ñ†t 77 hàng ñkn khi nhEn hàng là ta 3:5 ngày làm viSc. ðó là khoPng thfi gian tương ñRi thuEn tiSn cho các doanh nghiSp may. Do vEy, nhiYu ý kikn cho rŽng, ñs có ths thu hút ngưfi mua ñkn chb, các trung tâm nguyên ph{ liSu này phPi có ñưbc sj crnh tranh vY giá cP, thfi gian cung Mng, mXu mã. Chb nguyên ph{ liSu phPi mang ñkn cái lbi cho ngưfi mua, vào chb các doanh nghiSp tri ViSt Nam có ths mua ñưbc hàng ta Trung QuRc, Thái Lan… Nhưng viSc kêu g€i, thu hút các nhà cung Mng nưuc ngoài vào chb vXn là met vOn ñY nan giPi khi các vOn ñY thuk, hPi quan, kho ngori quan… chưa có cơ chk hOp dXn. CuRi cùng, giPi pháp ñRi vui nhUng trung tâm này là Be Công thương s’ rót kinh phí xúc tikn nei ñ a ñs các hiSp hei làm “nóng” trung tâm bŽng cách t| chMc các hei chb chuyên ngành ñs tang bưuc thu hút ngưfi mua, ngưfi bán ñkn ñây. Công ty Liên Anh, các hiSp hei, Vinatex s’ mfi các doanh nghiSp cung Mng nguyên ph{ liSu, thành viên cNa hiSp hei dSt may, da giày nưuc brn và liên kkt vui met sR trung tâm NPL d nưuc ngoài mang sPn phom ñkn trưng bày, giui thiSu tri chb. Trên cơ sd ñó, tang bưuc s’ lôi kéo ngưfi mua ñkn chb. NhUng phân tích trên ñây cho thOy viSc phát trisn ngu[n nguyên ph{ liSu vXn là met vOn ñY nan giPi ñRi vui ViSt Nam. Trưuc m‡t, viSc sPn xuOt nguyên ph{ liSu cho ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam vXn chưa ñrt ñkn t‹ lS nei ñ a hóa mong ñbi. 2.2.2.3. May Công ñorn may ñưbc thjc hiSn d nhUng nưuc có chi phí vY nhân công thOp như ViSt Nam, Trung QuRc, Bangladesh, Campuchia, Pakistan, Mexico và met sR nưuc Trung M„ và M„ La Tinh. Trong chu i giá tr toàn cgu, các doanh nghiSp ViSt Nam chN yku mui tham gia vào khâu sPn xuOt sPn phom cuRi cùng, khâu ñưbc ñánh giá là tro ra giá tr gia tăng thOp nhOt. Phương thMc thjc hiSn là các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam nhEn ñơn ñ†t hàng ta met sR trung gian cNa H[ng Kông, ðài Loan, Hàn QuRc, Trung QuRc và Singapore ñs gia công và sau ñó xuOt thªng cho các nhà nhEp khou d M„, Châu Âu, NhEt BPn ho†c nhUng th trưfng khác và nhEn chi phí gia công. Tùy thuec vào yêu cgu cNa trung gian này mà ViSt Nam có ths tj tìm vEt liSu bao gói ho†c thEm chí nhEp cP vEt liSu bao gói, ph{ kiSn, nguyên liSu ta trung gian. Ngay cP viSc chŠ 78 ñ nh ngưfi thuê chuyên chd cũng do các trung gian thjc hiSn. Hvp 2.2‹ Danh sách mvt s{ nhà nhxp khcu srn phcm cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam : TŒ M†: JC Penny , Sara Lee, Mast Industries, Express, Victoria Secret, Wal: mart, K:mart, Kohls, Fair, Li & Fung Co., Salant Howard Posner, Aberdeen, Fila, AMC Jim Limited Inc, Nike Inc., Shamask, Amerex, Kellwood, Philips Van Heusen, Tommy Hilfiger, San Mart, Fleet Street, Hartmarx, Global International, Trend Setters, Baby Davine, Bromley, Amercan Eagle Outfitters, Mitchelis Formal Wear, Gruner Co., QM fashion International, QG Associates, LLC.; : TŒ EU: Seidensticker, Jupiter, Otto, Brant, Hucke, Marlboro, 3 Suisses, Lec Copper, Ikea, Spengler, Weseta, New Connection, New Crew, Prosibel, Black Lader; : TŒ Nhxt Brn: Itochu, Sumitomo, Kowa, Sumikin Busan, Self Inter, Shinko Sango, Tomen, Nissho Iwai, Nichimen, ... : Các thH trưqng xubt khcu chính: Bao g[m M„, EU, NhEt BPn, ðài Loan, Hàn QuRc, Canada, các nưuc ASEAN và các nưuc châu Âu Ngu3n: [22] ð†c ñism cNa công ñorn này là thfi gian sPn xuOt ng‡n. Thfi gian ta khi b‡t ñgu tikn hành ñơn hàng cho ñkn khi giao hàng truuc ñây là 60 ngày, sau này có xu hưung rút ng‡n xuRng còn 25: 35 ngày. Trong chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou, ñây là công ñorn có giá tr gia tăng thOp nhOt, vui t‹ suOt lbi nhuEn chŠ chikm khoPng 5: 10%. HiSn nay, có khoPng 70% giá tr xuOt khou hàng may cNa ViSt Nam là ñưbc thjc hiSn theo phương thMc gia công xuOt khou. Phgn còn lri ñưbc thjc hiSn theo hình thMc xuOt khou trjc tikp. Phgn dưui ñây trình bày chi tikt hai phương thMc sPn xuOt và xuOt khou này. Gia công xu"t kh#u XuOt khou bŽng phương thMc gia công quRc tk là quan hS kinh tk giUa hai chN ths kinh tk d hai quRc gia khác nhau. Nei dung mRi quan hS này ñưbc tóm t‡t trong bPng 2.11. Nku xem xét trên khía crnh quyYn sd hUu nguyên liSu trong 79 quá trình sPn xuOt sPn phom, phương thMc này có ths ñưbc thjc hiSn theo hình thMc nhEn nguyên ph{ liSu và giao thành phom, nhưng cũng có ths ñưbc thjc hiSn theo hình thMc mua nguyên ph{ liSu và bán thành phom. Trong phương thMc sPn xuOt và phân phRi này, các ñRi tác tham gia có ths là hai bên ho†c nhiYu bên. Phương thMc gia công xuOt khou ñã có ta lâu ñfi, ñưbc hình thành dja trên cơ sd khai thác lbi thk cNa các bên tham gia. Trong l ch s• phát trisn công nghiSp, phương thMc này ñã tang ñưbc phát trisn mrnh d Hàn QuRc, Malaysia, ðài Loan, Singapore… Trong thfi kỳ ñgu công nghiSp hóa, phương thMc này ñã ñưbc các quRc gia và khu vjc này coi là ñiYu kiSn sRng còn cho sj phát trisn cNa met sR ngành công nghiSp. Ngày nay, phương thMc gia công xuOt khou lri ñưbc d ch chuysn sang các nưuc nghèo hơn nhưng có ngu[n nhân ljc d[i dào và r• như Trung QuRc, ViSt Nam, Bangladesh, Nepal, Cămpuchia… B5ng 2.11+ Tóm tat quan h gia công xu"t kh#u ChN ths nưuc ngoài ChN ths trong nưuc ð†t yêu cgu vY lori m†t hàng, sPn Cân ñRi khP năng sPn xuOt (máy móc lưbng, yêu cgu chOt lưbng, chi phí gia thikt b và ljc lưbng lao ñeng) theo công, thfi hrn giao hàng và các ñiYu yêu cgu ñ†t hàng cNa ñRi tác nưuc kiSn khác ngoài Cung cOp nguyên ph{ liSu chN yku Tj ñPm bPo met sR lori ph{ liSu Hưung dXn k„ thuEt sPn xuOt T| chMc quá trình sPn xuOt Kism ñ nh chOt lưbng và nhEn hàng Giao hàng TrP tiYn gia công NhEn tiYn gia công Ngu3n: [7] Quá trình thjc hiSn gia công xuOt khou cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam b‡t ñgu ta viSc tìm kikm khách hàng (ñRi tác) và kkt thúc bŽng viSc thanh lý hbp ñ[ng gia công. Trong các công viSc cNa quá trình này có mOy ñism ñáng chú ý sau ñây: 80 ThM nhOt, viSc tìm kikm khách hàng (ñRi tác) ñưbc thjc hiSn bŽng nhiYu cách khác nhau: Thông qua môi giui thương mri ñs doanh nghiSp ViSt Nam và ñRi tác nưuc ngoài tikp xúc vui nhau. Doanh nghiSp ViSt Nam và ñRi tác nưuc ngoài trjc tikp tìm g†p nhau qua các hei chb trisn lãm trong và ngoài nưuc. Doanh nghiSp ViSt Nam chN ñeng giui thiSu khP năng sPn xuOt bŽng nhUng phương thMc khác nhau như ñri diSn thương mri ViSt Nam d nưuc ngoài, thương mri ñiSn t•… Các hãng nưuc ngoài trjc tikp vào khPo sát các doanh nghiSp may ViSt Nam; Các doanh nghiSp có vRn ñgu tư nưuc ngoài d ViSt Nam ñã có sœn mRi quan hS vui các ñRi tác nưuc ngoài. ThM hai, sPn xuOt th• (chào mXu): bên ñRi tác nưuc ngoài (ñ†t gia công) ñ†t yêu cgu cho doanh nghiSp ViSt Nam ñưbc lja ch€n (bên gia công) sPn xuOt th• met sR kisu sPn phom vui các kích c› và màu s‡c khác nhau theo mXu có sœn; bên nưuc ngoài dùng mXu này ñi chào hàng d các th trưfng khác nhau (có ths d nưuc h€ ho†c nưuc thM ba). ViSc sPn xuOt th• và chào mXu thưfng ñưbc tikn hành trưuc khi ñ†t hàng khoPng ta 6 tháng ñkn 1 năm. Nku mXu mã nào ñưbc ưa chueng và có trisn v€ng tiêu th{, doanh nghiSp nưuc ngoài s’ lEp kk horch ñ†t hàng ta trưuc. Thông thưfng, các doanh nghiSp nưuc ngoài ñ†t gia công ñ†t làm th• hàng ch{c mXu, vui nhiYu kích thưuc khác nhau (t|ng ceng có ths lên ñkn tui hàng trăm mXu). Sau khi chào hàng, có ths chŠ còn vài mXu ñưbc th trưfng chOp nhEn. ThM ba, ñàm phán và ký kkt hbp ñ[ng gia công. Sau met khoPng thfi gian chào mXu, thu thEp và x• lý thông tin th trưfng (xu hưung tiêu dùng, các mXu hàng ñưbc th trưfng chOp nhEn, dung lưbng th trưfng), doanh nghiSp nưuc ngoài ñ†t gia công s’ chuon xác hóa lri các mXu mã, qui cách cNa sPn phom và tikn hành ñàm phán vui các doanh nghiSp gia công vY các ñiYu khoPn 81 cNa hbp ñ[ng gia công. ðơn giá gia công ñưbc th‘a thuEn trên cơ sd ñánh giá ñe phMc trp cNa sPn phom, sR lưbng sPn phom cNa m i mã hàng. VY nguyên t‡c, giá gia công có kkt cOu như trình bày trong bPng 2.12. Theo kkt cOu giá gia công, các doanh nghiSp may gia công sau khi ñã tra ñi các khoPn chi phí có ths thu ñưbc tŠ lS lãi bŽng khoPng 3% so vui giá gia công. Phgn lbi nhuEn cNa doanh nghiSp hort ñeng trong ñiYu kiSn bình thưfng tŠ lS thuEn vui lưbng hàng nhEn gia công. Ngoài ra, trong ñiYu kiSn phPi bPo ñPm ñưbc chOt lưbng theo qui ñ nh, doanh nghiSp gia công còn có ths thu lbi ta phgn hr thOp chi phí nguyên ph{ liSu. Ngưbc lri, nku không bPo ñPm chOt lưbng và tikn ñe thfi hrn giao hàng, phgn lãi cNa doanh nghiSp b giPm xuRng. VY phía ngưfi lao ñeng, thu nhEp cNa h€ ph{ thuec vào năng suOt lao ñeng, nghĩa là ph{ thuec vào mMc sPn phom làm ra. Nku so vui xuOt khou bŽng phương thMc mua nguyên liSu bán thành phom, lbi ích cNa doanh nghiSp thu ñưbc s’ thOp hơn. BPng dưui ñây ñưa ra kkt cOu giá gia công bình quân cho các m†t hàng. B5ng 2.12– K t c"u giá (bình quân cho các m<t hàng) theo phương th c CMT Khorn myc Tƒ tr•ng TiYn lương 50 % BPo hism xã hei 10 % Chi phí ph{ liSu, bao bì 10 % Chi phí ñiSn nưuc 8% KhOu hao tài sPn cR ñ nh 3% Chi phí xuOt nhEp khou 16 % Lãi 3% Ceng 100% Ngu3n: K(t quE nghiên cqu các doanh nghi p năm 2009 ThM tư, doanh nghiSp nhEn gia công t| chMc toàn be quá trình sPn xuOt theo yêu cgu cNa bên nưuc ngoài ta khâu giác mXu ñkn ñóng gói sPn phom và giao hàng cho ñRi tác nưuc ngoài. Bên nưuc ngoài có ths trb giúp hưung dXn k„ 82 thuEt sPn xuOt và giám sát quá trình sPn xuOt, ho†c bên nhEn gia công ñPm nhEn hoàn toàn quá trình sPn xuOt, bên nưuc ngoài chŠ nghiSm thu sPn phom cuRi cùng. Các giai ñorn sPn xuOt th• và sPn xuOt hàng lort ñôi khi ñưbc tikn hành trong khoPng thfi gian ng‡n vì viSc nhEp khou nguyên ph{ liSu và xuOt khou sPn phom g†p nhUng tr{c tr†c trong khâu vEn chuysn, giao nhEn. M†t khác, các doanh nghiSp ñ†t gia công thưfng không muRn vRn cNa mình b t[n ñ€ng trong met thfi gian dài. ðó cũng chính là nhUng nguyên nhân chN yku dXn tui viSc các doanh nghiSp nhEn gia công thưfng phPi t| chMc sPn xuOt tăng ca, tăng kíp, làm thêm gif vào nhUng thfi gian cao ñism. Ngưbc lri, vào nhUng thfi gian gRi v{ chuysn mùa, công viSc có ths giPm ñáng ks. ViSt Nam ñang trong quá trình thjc hiSn nhiSm v{ công nghiSp hóa, hiSn ñri hóa ñOt nưuc. Trong chikn lưbc công nghiSp hóa, hiSn ñri hóa hiSn nay, công nghiSp may ñưbc coi là mũi nh€n. ð nh hưung phát trisn công nghiSp may ñưbc xác ñ nh trên cơ sd ñánh giá lbi thk cNa ViSt Nam và v trí cNa ngành trong viSc giPi quykt các vOn ñY kinh tk: xã hei cNa ñOt nưuc. ViSt Nam có nhUng lbi thk rOt cơ bPn ñs phát trisn công nghiSp may thành met ngành mũi nh€n trong cơ cOu kinh tk. ðó là ngu[n nhân ljc d[i dào, nhân công giá r•; bPn chOt cNa công nghS may không phMc trp và không ñòi h‘i lưbng vRn ñgu tư lun; xu hưung d ch chuysn các ngành công nghiSp hao phí nhiYu lao ñeng, trong ñó có công nghiSp may, ta các nưuc công nghiSp phát trisn sang các nưuc ñang phát trisn; truyYn thRng cNa ngành tri ViSt Nam; v trí ñ a lý kinh tk và sj |n ñ nh vY chính tr : xã hei. HiSn tri, trong quá trình thjc hiSn phương thMc gia công xuOt khou, khách hàng nưuc ngoài không chŠ cung cOp cho các doanh nghiSp may nhUng thM cgn thikt trjc tikp cho sPn xuOt như nguyên vEt liSu bao g[m nguyên liSu, ph{ liSu, bPn thikt kk, mXu thikt kk, thuykt minh sPn phom,… mà còn thjc hiSn chuysn giao cP k„ thuEt sPn xuOt và quPn lý cho bên ViSt Nam. Khách hàng hưung dXn ta công ñorn l‡p ráp dây chuyYn sPn xuOt, các k„ thuEt may, hoàn thiSn và kism tra sPn phom, bên ViSt Nam chŠ thjc hiSn công ñorn thM tư trong chu i giá tr cNa sPn phom may m†c theo hình 2.5. Nhf viSc hưung dXn k„ thuEt này, trình ñe sPn xuOt cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam ñưbc nâng rõ rSt. 83 NhiYu nhà nghiên cMu cho rŽng, gia công xuOt khou là con ñưfng chuysn giao k„ thuEt chN yku cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam. Xu"t kh#u trVc ti p Trái vui hình thMc xuOt khou theo phương thMc gia công quRc tk, trong hình thMc xuOt khou trjc tikp, các doanh nghiSp may ViSt Nam tj mua nguyên ph{ liSu r[i bán sPn phom cho các khách hàng nưuc ngoài. HiSn tri, trong sPn xuOt lưu thông hàng dSt may ñang t[n tri ba hình thMc xuOt khou FOB. Hình thMc thM nhOt g€i là FOB kisu I: Khách hàng nưuc ngoài chŠ ñ nh nhà sPn xuOt vPi, qui cách, màu vPi và các ñ†c ñism khác, ta ñó doanh nghiSp mua vPi, sPn xuOt và xuOt khou theo ñơn hàng. ðism khác biSt cNa doanh nghiSp may thjc hiSn xuOt khou FOB kisu I và doanh nghiSp may thjc hiSn xuOt khou theo hình thMc gia công Ny thác là phía ViSt Nam phPi ch u trách nhiSm trong viSc thanh toán tiYn mua vPi. Khi tikn hành thanh toán tiYn mua vPi, các doanh nghiSp may ViSt Nam có ths thu ñưbc lbi nhuEn lưu thông. Trên thjc tk, chênh lSch vY lbi nhuEn giUa hình thMc này và hình thMc gia công xuOt khou là không ñáng ks (bPng 2.13). B5ng 2.13+ K t c"u giá (bình quân cho các m<t hàng) theo phương th c FOB 1 Khorn myc Tƒ tr•ng TiYn lương 50 % BPo hism xã hei 10 % Chi phí ph{ liSu, bao bì 10 % Chi phí ñiSn nưuc 8% KhOu hao tài sPn cR ñ nh 3% Chi phí xuOt nhEp khou 14 % Lãi 5% Ceng 100% Ngu3n: K(t quE nghiên cqu các công ty may xuNt khKu, 2009 SR liSu d bPng trên cho thOy t‹ lS lbi nhuEn mà phương thMc này mang lri chŠ cao hơn lbi nhuEn d phương thMc CMT không ñáng ks. 84 Hình thMc thM hai g€i là FOB kisu II: Khách hàng ñưa ra mXu hàng cho doanh nghiSp may ViSt Nam báo giá và nhEn ñơn ñ†t hàng. Trong phương thMc này, doanh nghiSp tj chuon b vPi bŽng cách tìm mua trên th trưfng. Do tj chuon b vPi nên các doanh nghiSp này có ths chN ñeng ñưa phgn lbi nhuEn cNa khâu mua vPi vào báo giá cho khách hàng, do ñó lbi nhuEn có khP năng cao hơn. Hình thMc thM ba g€i là FOB kisu III: Trong hình thMc này, doanh nghiSp may ViSt Nam tj thikt kk mXu hàng hóa, tìm mua nguyên vEt liSu và xuOt khou vui nhãn hiSu riêng cNa mình. Theo hình thMc này, doanh nghiSp may ViSt Nam phPi ñPm trách toàn be quá trình sPn xuOt ta khâu lEp kk horch, thikt kk sPn phom, tìm mua nguyên vEt liSu, c‡t may hoàn thiSn sPn phom và phân phRi. Phrm vi hort ñeng cNa các doanh nghiSp may khi ñó lun hơn nhiYu, bao trùm toàn be quá trình như ñã trình bày d hình trên, mMc ñe rNi ro cNa th trưfng mà doanh nghiSp may phPi gánh ch u cũng lun hơn và do ñó lbi nhuEn mà h€ nhEn ñưbc cũng cao hơn. Trong ba hình thMc xuOt khou trjc tikp, FOB kisu III là lori có nhiYu rNi ro nhOt nhưng cũng có khP năng mang lri nhiYu lbi nhuEn nhOt. Kkt quP nghiên cMu 31 doanh nghiSp doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam cho thOy t|ng giá tr hbp ñ[ng theo phương thMc CMT chikm 56% trong t|ng giá tr hbp ñ[ng xuOt khou. Trong sR các công ty ñưbc ñiYu tra thì T|ng Công ty C| phgn DSt May Sài Gòn thjc hiSn phương thMc CMT vui t‹ tr€ng thOp nhOt là 4 % và Xí nghiSp May ñiSn Sơn Tây thjc hiSn phương thMc CMT vui t‹ tr€ng cao nhOt là 100%. ðã có nhiYu nghiên cMu và bình luEn cũng như là khuykn ngh ñRi vui viSc thay ñ|i phương thMc xuOt khou cNa ngành may xuOt khou ViSt Nam. Trong ñó n|i lên là nhUng ý kikn có liên quan ñkn tính chN ñeng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam trong nghiên cMu nhu cgu th trưfng, nghĩa là thâm nhEp sâu hơn vào ngành thfi trang ñs có nhry cPm và nhiYu hơn nUa là am hisu tưfng tEn vY xu hưung thfi trang cNa thk giui. Kikn thMc thfi trang ñs chinh ph{c chính th trưfng nei ñ a chŠ là met yêu cgu nh‘, nhưng kikn thMc thfi trang ñs chinh ph{c th trưfng thk giui mui là vOn ñY to lun ñ†t ra. Ý kikn 85 ñưbc cho là có tr€ng lưbng ñs phát trisn ngành may xuOt khou nUa là phát trisn công nghiSp ph{ trb ñs tro ñiYu kiSn chN ñeng cho các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. Tuy nhiên, nhUng vOn ñY này cho ñkn nay vXn chưa có giPi pháp thích ñáng ñs giPi quykt tình trrng thay ñ|i phương thMc xuOt khou cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. ViSc phát trisn công nghiSp may phPi phát huy ñưbc nhUng lbi thk cơ bPn vRn có, nhưng cũng phPi tính ñkn nhUng khó khăn và yku kém cNa ngành may như ñã ñY cEp d trên ñs giPm thisu các rNi ro trong kinh doanh. Trong quan hS thương mri quRc tk cNa các doanh nghiSp may, viSc xuOt khou trjc tikp dưui hình thMc mua nguyên vEt liSu sPn xuOt sPn phom, vY lý thuykt, có lbi hơn là xuOt khou dưui hình thMc gia công do bên ViSt Nam s’ ñưbc hưdng lbi nhuEn lưu thông liên quan ñkn các khâu thikt kk, chuon b nguyên ph{ liSu, phân phRi. Song vui nhUng khó khăn và yku thk nêu trên, các doanh nghiSp may ViSt Nam vXn cgn phPi duy trì met mMc ñe nhOt ñ nh viSc xuOt khou bŽng hình thMc gia công. VY lâu dài, xuOt khou trjc tikp phPi trd thành phương thMc xuOt khou chN yku cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam nhưng gia công là bưuc ñi quan tr€ng ñs tro lEp uy tín cNa sPn phom may ViSt Nam trên th trưfng thk giui. Thông qua gia công, các doanh nghiSp may có ths h€c h‘i kinh nghiSm marketing quRc tk, t| chMc quPn lý sPn xuOt, tikp thu công nghS mui, tang bưuc ñ|i mui công nghS, tích lũy ngu[n ljc tài chính, chuon b các ñiYu kiSn cgn thikt ñs thjc hiSn xuOt khou trjc tikp met cách có hiSu quP. 2.2.2.4. XuNt khKu Theo met sR chuyên gia ngành dSt may thì ngành may ViSt Nam ñang mOt dgn lbi thk crnh tranh do nhiYu nguyên nhân, trong ñó có các nguyên nhân liên quan ñkn hS thRng phân phRi. HiSn tri, hình thMc phân phRi sPn phom cNa ngành may chN yku dja trên phương thMc gia công xuOt khou trong ñó các doanh nghiSp ViSt Nam hgu như không ch u rNi ro vY viSc tiêu th{ hàng hóa. Vai trò cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam trong quá trình sPn xuOt và lưu 86 thông sPn phom còn rOt hrn chk nên t‹ lS giá tr gia tăng ñưbc hưdng cũng rOt thOp. Kênh lưu thông hàng may m†c còn chưa hoàn thiSn, các doanh nghiSp thiku thông tin vY th trưfng, tj mình phát trisn th trưfng tiêu th{ dXn ñkn không hiSu quP và buec phPi dja vào khách hàng nưuc ngoài. Hình 2.8 mô tP v trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam trong chu i giá tr may xuOt khou toàn cgu. Theo ñó, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam có ths là nhà cung Mng cOp 1 cNa các hãng kinh doanh khu vjc. Khi các doanh nghiSp này là nhà cung Mng cOp 1 cũng có nghĩa là các doanh nghiSp này thjc hiSn hbp ñ[ng theo hình thMc xuOt khou trjc tikp. Các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam cũng có ths là nhà cung Mng cOp 2 ho†c cOp 3 cNa các hãng kinh doanh khu vjc, có nghĩa là thjc hiSn phương thMc sPn xuOt may gia công. Cho dù là hình thMc nào thì ViSt Nam cũng không tikp cEn ñưbc hãng mua toàn cgu, và ñương nhiên không tikp cEn ñưbc khách hàng mua l• cuRi cùng. Chính vì ViSt Nam chŠ xuOt khou dưui hình thMc may gia công ho†c xuOt khou trjc tikp nên nhUng doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam không ch u rNi ro trong quá trình xuOt khou, ñương nhiên là mMc giá xuOt khou, theo ñó cũng thOp hơn nhiYu. NghiSp v{ xuOt khou cNa nhUng doanh nghiSp này chŠ dang lri d hình thMc xuOt khou tri ch . NhUng chuyên môn có liên quan ñkn viSc vEn chuysn, bPo hism, … nhUng doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam chưa trPi nghiSm nhiYu. 2.2.2.5. Marketing và phân phfi Kim ngrch xuOt khou hàng dSt may ViSt Nam ñã tăng mrnh trong các năm qua. Bình quân giai ñorn 2000: 2009 tăng khoPng 20%/năm. ðkn năm 2009, kim ngrch xuOt khou hàng may ñrt 7,697 t‹ USD. Hàng may cNa ViSt Nam ñã ñưbc xuOt khou ñi hơn 180 nưuc và vùng lãnh th| trên thk giui và ñã có m†t d hgu hkt nhUng th trưfng lun cNa thk giui như th trưfng NhEt BPn, EU, B‡c M„, các nưuc ðông Âu, Trung ðông… Sj ñón nhEn cNa các th trưfng này chMng t‘ hàng may cNa ViSt Nam bưuc ñgu ñã có khP năng crnh tranh vY giá cP và chOt lưbng trên th trưfng quRc tk. T‹ lS ñóng góp cNa kim ngrch xuOt khou 87 cNa ngành may ViSt Nam vào t|ng giá tr kim ngrch xuOt khou cNa cP nưuc trong thfi gian qua luôn d mMc trên 12% (Hình 1.8). M†c dù ñrt ñưbc nhUng thành quP tRt như vEy nhưng marketing và phân phRi lri là met ñism yku cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. HiSn nay, các doanh nghiSp ViSt Nam hgu như không tham gia vào các hort ñeng marketing và phân phRi mà chuysn toàn be hàng hóa cho các khách hàng thEm chí ngay tri ViSt Nam như ñã phân tích trong phgn mô tP các hort ñeng xuOt khou d trên. M†c dù nhUng dU liSu trên cho thOy ViSt Nam ñã phgn nào ñ nh v ñưbc mình trong bPn ñ[ may m†c thk giui nhưng cuRi cùng khách hàng chŠ bikt ñkn như là met xưdng gia công chM không phPi là thương hiSu. ðây là met vOn ñY khó khăn ñòi h‘i các doanh nghiSp cgn suy nghĩ và thay ñ|i tình trrng này. 2.3. ThXc trYng vp quan h8 liên kLt cla các doanh nghi8p may xu]t kh^u m Vi8t Nam 2.3.1. L%i ích c a vi c liên k(t kinh t( c a các doanh nghi p may xu t kh1u = Vi t Nam Như ñã trình bày d phgn trên, nku xem xét chu i giá tr theo khái niSm ñơn giPn, có ths thOy rŽng chu i giá tr cNa ngành may xuOt khou bao g[m năm m‡t xích là thikt kk; sPn xuOt nguyên ph{ liSu, may, xuOt khou và marketing và phân phRi. Trong thjc tk, m†c dù không nhOt thikt phát trisn tOt cP các khâu trong hS thRng sPn xuOt chu i giá tr này met cách ñ[ng ñYu, nhưng nku tro ra ñưbc mRi liên kkt ch†t ch’ giUa các khâu trong nhUng ñiYu kiSn sœn có thì s’ có tác ñeng to lun vào viSc ñPm bPo tính chN ñeng, nâng cao hiSu quP sPn xuOt kinh doanh và tăng sMc crnh tranh cNa sPn phom may cNa ViSt Nam trên th trưfng thk giui. Sj tăng cưfng liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ñRi vui nhau và ñRi vui nhUng doanh nghiSp phía trưuc và phía sau cNa chu i hort ñeng là cgn thikt bdi nhUng lý do sau: Liên k t dOc Liên k(t thi(t k(| may 88 Liên kkt thikt kk: may có nghĩa là thikt lEp met mRi quan hS ch†t ch’ giUa be phEn may và be phEn thikt kk cNa doanh nghiSp may xuOt khou. Theo ñó, met doanh nghiSp may xuOt khou có ths ñPm nhEn luôn nhiSm v{ thikt kk ho†c có mRi quan hS mEt thikt vui ñơn v thikt kk. ðây là mRi quan hS cgn thikt bdi chŠ khi nhUng doanh nghiSp may có ñưbc thông tin vY xu hưung thfi trang cNa th trưfng và nhUng yêu cgu cNa th trưfng thì mui có ths hy v€ng tăng cưfng khP năng thikt kk hàng hóa cNa mình, ta ñó d ch chuysn lên phía trên và vưbt ra kh‘i ñáy cNa chu i giá tr toàn cgu. Nku thiku ñi nhUng thông tin vY xu hưung thfi trang và nhu cgu cNa tang th trưfng, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam mãi mãi chŠ là nhUng ngưfi sPn xuOt thuê theo nhUng yêu cgu cNa khách hàng. Liên k(t d t và sEn xuNt nguyên phQ li u | may ðây có ths ñưbc coi là m‡t xích rOt quan tr€ng trong chu i giá tr cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam. Liên kkt dSt – may là cgn thikt phPi thjc hiSn bdi nhUng lý do sau ñây: ThM nhOt, liên kkt giUa khâu dSt và khâu may có ths góp phgn nâng cao chOt lưbng nguyên liSu cho các doanh nghiSp may do ngành dSt có ths bám sát hơn nhu cgu cNa ngành may vY các lori nguyên liSu. Ngành may xuOt khou, m†c dù có kim ngrch xuOt khou tăng nhanh, nhưng chN yku vXn thjc hiSn phương thMc gia công xuOt khou, do ñó cgn chuysn dgn sang phương thMc tj sPn xuOt và xuOt khou ñs ñrt hiSu quP cao hơn. Nhưng ngoài khó khăn vY nhãn mác, thương hiSu, ngu[n vPi và ph{ liSu |n ñ nh, k p thfi và bPo ñPm chOt lưbng cũng là met trd ngri lun ñRi vui các doanh nghiSp may. ThM hai, tăng cưfng liên kkt dSt : may tro ñiYu kiSn giPm but chi phí trung gian. ðiYu này càng có ý nghĩa hơn nku xem xét sR liSu vY cơ cOu hàng dSt may nhEp khou. Chªng hrn, t‹ lS vPi nguyên liSu so vui kim ngrch xuOt khou hàng may năm 2009 là 54,18% và tŠ lS giá tr nhEp khou nguyên ph{ liSu dSt may năm 2009 là 57,92 % so vui kim ngrch xuOt khou hàng dSt may. Theo ñánh giá cNa HiSp hei DSt may ViSt Nam, sPn phom may m†c xuOt khou cNa ViSt Nam ñang ñ‡t hơn sPn phom cùng lori trong khu vjc ta 10: 15%. Met trong nhUng 89 nguyên nhân cNa tình trrng này là trong nưuc chưa chN ñeng ñưbc nguyên liSu ho†c nguyên liSu sPn xuOt nei ñ a có giá thành cao. ThM ba, liên kkt dSt may cho phép giPm but nhu cgu nhEp khou nguyên liSu, nâng cao giá tr gia tăng cNa ngành may và tăng ñóng góp cNa ngành ñRi vui nYn kinh tk quRc dân. Xét vY dài hrn, mRi liên kkt dSt – may s’ mang lri lbi ích ñáng ks bdi thông tin thông suRt giUa các doanh nghiSp dSt và may s’ góp phgn tăng cưfng năng ljc crnh tranh cNa các doanh nghiSp này. Met m†t, doanh nghiSp dSt có lbi bdi h€ bán ñưbc hàng. M†t khác, doanh nghiSp may có lbi bdi sj ggn nhau vY m†t ñ a lý và tương ñ[ng vY văn hóa khikn các doanh nghiSp may có ths coi các doanh nghiSp dSt như met yku tR h trb trong viSc th‘a mãn nhu cgu khách hàng cNa mình. Có như vEy, doanh nghiSp mui giPm ñưbc chi phí, tăng năng suOt, tăng sMc crnh tranh. Liên kkt dSt – may còn có lbi ích xét trên khía crnh quPn lý kinh tk vĩ mô. Vui giá tr nhEp khou tui ggn 60% như hiSn tri cNa ngành may xuOt khou, dù có cR g‡ng tăng xuOt khou thì hiSu quP cũng không cao. Tăng cưfng liên kkt dSt: may trong bRi cPnh hiSn tri cNa nYn kinh tk còn có nghĩa là phát trisn công nghiSp ph{ trb cNa ngành may cho tương xMng vui v trí met trong nhUng quRc gia trong 10 quRc gia có hàng may nhiYu nhOt trên thk giui, và như vEy, ñi ñúng hưung vui ñ nh hưung phát trisn công nghiSp d ViSt Nam. Tăng cưfng liên kkt dSt – may góp phgn giPm but giá tr nhEp khou, cPi thiSn tình hình nhEp siêu vRn là vOn ñY ñau ñgu cNa các nhà quPn lý kinh tk vĩ mô. ThM tư, liên kkt dSt may s’ góp phgn tro ñiYu kiSn cung cOp vPi sbi |n ñ nh, chN ñeng cho may xuOt khou. Thjc tk cho thOy, viSc nhEp khou vPi sbi và ph{ liSu khikn cho các doanh nghiSp may g†p bOt lbi, hrn chk tính chN ñeng ñưbc thfi gian giao hàng. Có nhUng doanh nghiSp, do vPi và ph{ liSu nhEp chEm tr¥, ch u chi phí b| sung cao do phPi vEn chuysn hàng bŽng ñưfng không nhŽm bPo ñPm thfi hrn giao hàng. Vì vEy, nku ñưbc cung cOp vPi và ph{ liSu ta ngu[n |n ñ nh trong nưuc, các doanh nghiSp may m†c s’ giPm but ñưbc rNi ro trong xuOt khou. ThM năm, liên kkt dSt may tro ñiYu kiSn md reng th trưfng cNa ngành dSt, 90 ta ñó tăng qui mô ñs ñrt lbi thk vY qui mô, giPm giá thành, tăng sMc crnh tranh cNa ngành may và cP ngành dSt, tăng tích lũy ñs tikp t{c tái ñgu tư cho công nghS mui nhŽm ñáp Mng yêu cgu cNa ngành may. Liên k(t may| xuNt khKu, marketing và phân phfi Liên kkt may: xuOt khou, marketing và phân phRi mang lri lbi ích cho các doanh nghiSp may xuOt khou nhUng lbi ích: ThM nhOt, quan hS giUa may vui marketing và phân phRi s’ giúp các doanh nghiSp tăng thêm thu nhEp trong chu i giá tr thay bŽng viSc ph{ thuec vào các nhà nhEp khou như phương thMc hiSn tri. ViSc tikp cEn vào hS thRng phân phRi là met công viSc quan tr€ng bdi nó giúp doanh nghiSp may xuOt khou tăng thêm phgn thu nhEp (rOt cao) cho công viSc có liên quan ñkn tikp cEn khách hàng này. ThM hai, quan hS giUa may và marketing và phân phRi ch†t ch’ s’ giúp các doanh nghiSp có thêm cơ hei ñs hisu vY th trưfng mà mình cung cOp sPn phom trên khía crnh nhu cgu cNa khách hàng và các lori hàng hóa ñưbc cung cOp trên th trưfng này. Hisu bikt vY nhu cgu hàng hóa hóa là met thông tin quan tr€ng bdi vì nó s’ giúp doanh nghiSp chN ñeng hơn trong khâu thikt kk và ta ñó, có cơ hei cung cOp nhiYu ñơn hàng thông qua sj hisu bikt này. ThM ba, quan hS giUa may vui marketing và phân phRi giúp các doanh nghiSp thikt lEp v trí |n ñ nh trong viSc cung cOp hàng may bdi ý nghĩ và niYm tin vY sj t[n tri cNa th trưfng là luôn hiSn diSn. Liên k t ngang Bên crnh viSc thjc hiSn nhUng liên kkt d€c như ñã ks trên, viSc thjc hiSn liên kkt ngang: giUa các doanh nghiSp may xuOt khou vui các doanh nghiSp may xuOt khou cũng là met ñiYu cgn thikt bdi nhUng lý do sau ñây: ThM nhOt, liên kkt giUa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam, trên cơ sd chia s• nhUng thông tin trong lĩnh vjc, tro ra cơ hei ñs các doanh nghiSp may xuOt khou tăng thêm sMc mrnh như: am hisu vY thông tin th trưfng hơn, am hisu vY khách hàng, nhà cung cOp, ñRi thN crnh tranh, nâng cao chOt lưbng, mXu mã cung cOp cho th trưfng, xây djng thương hiSu, quPng bá hình 91 Pnh ngành sPn xuOt hàng may ViSt Nam tri các hei chb, trisn lãm quRc tk, nâng cao kinh nghiSm hay k„ năng vY t| chMc quPn lý,… ThM hai, liên kkt các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam mang lri cơ hei kinh doanh cho các doanh nghiSp. Trưuc ñây, khi còn t[n tri chk ñe hrn ngrch, liên kkt ngang là cơ hei cho các doanh nghiSp may xuOt khou chia s• ñơn hàng vui nhau. Theo ông Lê QuRc Ân, ChN t ch HiSp Hei DSt May, ñs ngành may có ths phát trisn ñưbc bYn vUng thì sj ñ[ng lòng cNa các doanh nghiSp trong ngành có ý nghĩa quan tr€ng. Nguyên Be trưdng Be Thuơng mri Trương ðình Tuysn cho rŽng, ñs có ths phát trisn ngành dSt may, nhUng liên kkt là rOt quan tr€ng nhưng ñòi h‘i phPi ñưbc thjc hiSn met cách ñ[ng be và thRng nhOt bdi các doanh nghiSp chM không ths theo cách mrnh ai ngưfi nOy làm. Liên k t h n hCp Là hình thMc liên kkt tro thành các c{m như c{m công nghiSp. Trong ñó, các doanh nghiSp may có ths liên kkt vui các doanh nghiSp may và vui nhUng doanh nghiSp sPn xuOt nguyên ph{ liSu, thikt kk (ra phía trưuc cNa chu i giá tr ) ho†c là nhUng t| chMc xuOt khou và phân phRi (ra phía sau cNa chu i giá tr ). 2.3.2. Các hình th*c liên k(t kinh t( ch y(u trong các doanh nghi p may xu t kh1u = Vi t Nam Liên k t dOc Liên k(t thi(t k( | may HiSn tri liên kkt này chưa ñưbc thjc hiSn ch†t ch’ và chưa mang lri hiSu quP cao cho hort ñeng sPn xuOt kinh doanh cNa các công ty thfi trang và các công ty may xuOt khou. Kkt quP khPo sát d 31 doanh nghiSp d ViSt Nam cho thOy tOt cP các t| chMc này ñYu có be phEn thikt kk. Be phEn này ho†c chŠ là met phòng ban ho†c là met công ty ñec lEp như trưfng hbp T|ng Công ty DSt May Hà Nei. NhiSm v{ cNa be phEn thikt kk là thikt kk mXu sRng (mXu bŽng chính vPi và các ph{ liSu khác), thikt kk mXu chkt (mXu s• d{ng giOy và các chOt liSu khác), và thikt kk mXu theo ý tưdng. Be phEn thikt kk thjc hiSn nhiSm v{ tro 92 mXu cho nhUng ñơn hàng xuOt khou và cP tiêu th{ nei ñ a. ViSc thjc hiSn các ñơn hàng gia công xuOt khou mang lri lbi ích rOt lun ñRi vui viSc phát trisn be phEn thikt kk cNa công ty may bdi vì các công ty này hoàn toàn có ths tEn d{ng nhUng mXu mã cNa ñơn hàng xuOt khou, s• d{ng luôn 100% nguyên mXu ho†c có nhUng cPi bikn nhOt ñ nh ñs ph{c v{ cho th trưfng nei ñ a. Trong quá trình thjc hiSn nhUng ñơn hàng xuOt khou, be phEn này cũng nhEn ñưbc sj hưung dXn nhiSt tình cNa ñei ngũ thikt kk cNa các khách hàng ñ†t hàng gia công nên kinh nghiSm làm viSc sau khi thjc hiSn ñơn hàng gia công xuOt khou tăng lên rOt nhiYu. Cũng cgn phPi lưu ý rŽng có met sR doanh nghiSp may gia công có qui mô rOt nh‘, như met xưdng may thì có ths thuê thikt kk cho nhUng ñơn hàng cNa mình. Tuy nhiên, ñó là mRi liên kkt giUa các be phEn may vui các be phEn thikt kk trong các doanh nghiSp. MRi liên kkt giUa nhUng doanh nghiSp may vui nhUng trung tâm thikt kk chưa hiSu quP. NhUng be phEn thikt kk cNa nhUng công ty may xuOt khou có mRi quan hS vui nhUng t| chMc bên ngoài ho†c tEn d{ng các cơ hei ñs h€c h‘i d nhUng t| chMc bên ngoài như ViSn Thfi trang Luân ðôn Hà Nei, nhưng ñó chŠ là nhUng hort ñeng nh‘ và thưfng tEp trung chN yku ñs ph{c v{ th trưfng nei ñ a. Các doanh nghiSp may chưa kkt hbp ñưbc vui nhUng trung tâm mXu mRt nei ñ a cũng như là quRc tk ñs ñY xuOt nhUng ñơn hàng ñRi vui nhUng hãng mua toàn cgu. Có ths d¥ dàng quan sát thOy met sj lSch pha giUa hai công ñorn thikt kk và may xuOt khou d ViSt Nam bdi các doanh nghiSp may xuOt khou luôn mPi mê ñi làm thuê, còn các doanh nghiSp có nhiSm v{ kinh doanh thfi trang thì lri chưa ñN năng ljc ñs trb giúp cho công ñorn may xuOt khou. MRi quan hS lý tưdng nhOt cho m‡t xích này là các doanh nghiSp may xuOt khou kkt hbp vui nhUng công ty hay trung tâm kinh doanh thfi trang ñs ñY xuOt nhUng mXu hàng trjc tikp ñRi vui các hãng mua toàn cgu, ta ñó mà các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam có ths nâng cao lbi nhuEn cNa mình nhf lori b‘ ñRi tưbng trung gian hay còn g€i là môi giui xuOt khou. Liên k(t d t, sEn xuNt nguyên phQ li u | may 93 Quan hS dSt may ñưbc ths hiSn qua nhiYu hình thMc: các doanh nghiSp dSt cung cOp nguyên liSu cho các doanh nghiSp may; các doanh nghiSp may tj cung cOp nguyên liSu cho mình bŽng sPn phom dSt tj sPn xuOt; quan hS liên kkt giUa các doanh nghiSp dSt vui các doanh nghiSp may nhŽm bPo ñPm nguyên liSu và tiêu th{ sPn phom cNa nhau, h trb lXn nhau. ðism yku nhOt cNa các doanh nghiSp dSt nưuc ta hiSn nay là chưa ñN khP năng ñáp Mng các lori vPi cho các doanh nghiSp may hàng xuOt khou cP vY sR lưbng, chNng lori và chOt lưbng. Theo ñánh giá cNa các chuyên gia trong nưuc, vPi ViSt Nam kém hơn nhiYu so vui vPi cNa các nưuc trong khu vjc nhưng giá thành nhiYu khi lri cao hơn. Theo ñánh giá cNa các doanh nghiSp ñưbc ñiYu tra thì t‹ lS vPi trong nưuc có chOt lưbng ñáp Mng ñưbc yêu cgu cNa ngành may xuOt khou chŠ khoPng 10: 15%, còn các lori nguyên ph{ liSu may hgu hkt là nhEp khou. Chính vì vEy, m†c dù kim ngrch xuOt khou cNa ngành may trong nưuc ñrt 7,697 t‹ USD vào năm 2009 nhưng giá tr thjc làm ra trong nưuc chŠ chikm khoPng 32.5%, còn lri là vPi và ph{ liSu nhEp khou ta nưuc ngoài. Theo ñánh giá cNa các doanh nghiSp dSt và các t| chMc liên quan thì mRi quan hS dSt may d ViSt Nam hiSn nay còn thOp và chưa hiSu quP. Kkt quP này cũng giRng như kkt quP cNa met nghiên cMu cNa ðri h€c Ngori thương năm 2006 (hep 2.3). Hep 2.3. Kkt quP ñiYu tra met sR doanh nghiSp may xuOt khou cNa nhóm nghiên cMu Trưfng ðri h€c Ngori thương Kkt quP ñiYu tra cNa Trưfng ðri h€c Ngori thương năm 2006 ñRi vui 23 doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam trên phương diSn nguyên ph{ liSu cho thOy ngu[n nguyên liSu nhEp khou cNa các doanh nghiSp may chikm trên 50% t|ng ngu[n nguyên liSu. Tuy nhiên, khP năng ñáp Mng nhu cgu vY nguyên liSu cNa ngành dSt trong nưuc ñRi vui các doanh nghiSp may thjc tk còn thOp hơn nhiYu so vui con sR nêu trên, nhOt là ñRi vui sPn phom may xuOt khou. Theo ý kikn cNa nhóm nghiên cMu này, sPn xuOt trong nưuc theo sR liSu thRng kê chính thMc có ths ñáp Mng chưa ñkn met n•a nhu cgu vPi sbi cNa ngành, nhưng trên thjc tk, sR liSu ñó có ths b hr thOp do không tính hkt ñưbc met phgn khá lun vPi sbi nhEp lEu. 94 Hgu hkt các doanh nghiSp dSt ñã thikt lEp ñưbc mRi quan hS vui các doanh nghiSp may trong nưuc. Theo cuec nghiên cMu này, 80% cho bikt h€ có mRi quan hS lâu dài vui doanh nghiSp may. Các doanh nghiSp còn lri phân phRi sPn phom thông qua hình thMc bán sŠ ho†c xuOt khou toàn be. MRi quan hS dSt may thưfng b tr{c tr†c mà nguyên nhân chN yku là do chOt lưbng hàng hóa không ñPm bPo. Kkt quP tìm hisu ý kikn cNa nhUng doanh nghiSp may xuOt khou cho thOy, rOt nhiYu trong sR h€ cho rŽng vPi nei ñ a không ñáp Mng ñưbc yêu cgu cNa các doanh nghiSp may. Theo nhUng doanh nghiSp này, chOt lưbng cNa vPi sbi nei ñ a không ñáp Mng ñubc nhUng yêu cgu cNa nhUng ñơn hàng có chOt lưbng cao. ðiYu ñáng chú ý là rOt nhiYu doanh nghiSp cho rŽng quan hS giUa các doanh nghiSp may và dSt hiSn nay ñang ñưbc khai thác d mMc thOp và không có hiSu quP. Ngu3n: [15] Kkt quP khPo sát 31 doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam cho thOy, tOt cP các doanh nghiSp này ñYu có mRi quan hS rOt tRt vui các doanh nghiSp dSt trong nưuc, nhưng các t| chMc này cũng ñYu thaa nhEn rŽng ngu[n vPi trong nưuc có chOt lưbng thOp và hgu hkt các trưfng hbp là không ths s• d{ng làm nguyên liSu may xuOt khou. Nhưng met lý do khác cũng rOt quan tr€ng là các doanh nghiSp dSt không vưbt qua ñưbc nhUng ñánh giá chOp nhEn là nhà cung cOp cNa khách hàng bdi nhUng lý do hkt sMc ñơn giPn như là s• d{ng lao ñeng tr• em, có yêu cgu công nhân làm thêm gif vưbt quá mMc qui ñ nh cNa pháp luEt, cơ sd hr tgng không ñPm bPo yêu cgu cho dù phía khách hàng rOt mong muRn công nhEn sj tham gia cNa nhUng t| chMc này. ThEm chí h€ sœn sàng t| chMc ñánh giá bOt kỳ khi nào và sœn sàng chOp nhEn là nhà cung cOp nku ñPm bPo ñưbc các yêu cgu nhưng các doanh nghiSp dSt vXn chưa ñN khP năng vưbt qua ñưbc kỳ ñánh giá này. ðiYu này ths hiSn m†t bŽng quPn lý cNa các doanh nghiSp dSt d ViSt Nam vXn còn t[n tri nhiYu ñiYu bOt cEp. Liên k(t may| xuNt khKu, marketing và phân phfi 95 Như ñã trình bày trong phgn thjc trrng vY viSc tham gia chu i giá tr toàn cgu cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam, hiSn tri, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam chŠ tham gia xuOt khou theo hình thMc gia công ho†c là xuOt khou trjc tikp, hgu như không tham gia bOt cM met hort ñeng nào có liên quan ñkn marketing và phân phRi sPn phom. Hay nói met cách khác, viSc thjc hiSn hort ñeng xuOt khou, marketing và phân phRi ñang là bí quykt cNa nhUng hãng khu vjc và nhUng nhà môi giui xuOt khou. NhUng t| chMc này ñang cR tình hrn chk cơ hei tham gia công viSc này cNa các doanh nghiSp ViSt Nam ñs ñPm bPo tính |n ñ nh và lâu dài cho công viSc cNa h€. Liên k t ngang HiSn tri, có hai hình thMc liên kkt ngang giUa các doanh nghiSp may xuOt khou là liên kkt giUa các doanh nghiSp sPn xuOt và kinh doanh xuOt khou trong phrm vi met quRc gia, dưui drng hiSp hei và liên kkt giUa các doanh nghiSp dSt may cNa met nưuc vui met nưuc khác trên phrm vi quRc tk và khu vjc, có ths hình thành nhUng khRi liên kkt trong sPn xuOt và phân phRi hàng dSt may. Có ths minh h€a viSc liên kkt ngang giUa các doanh nghiSp dSt may d ViSt Nam nói chung và giUa các doanh nghiSp may xuOt khou nói riêng thông qua nhUng thông tin vY nhUng t| chMc sau: Hi p h0i D t May Vi t Nam HiSp hei DSt May ViSt Nam (VITAS) ñưbc thành lEp ngày 14:11:1999 nhŽm giúp các doanh nghiSp dSt may, trong ñó có các doanh nghiSp may xuOt khou, thjc hiSn liên kkt ngang giUa các doanh nghiSp. HiSp hei DSt May ViSt Nam là ñri diSn và bao g[m tOt cP các nhà sPn xuOt và xuOt khou hàng dSt may cNa ViSt Nam. HiSn nay HiSp hei có 455 hei viên, ñóng met vai trò quan tr€ng như là met ñgu mRi thikt lEp các kênh và trao ñ|i thông tin giUa các thành viên cNa HiSp hei; lja ch€n, s‡p xkp và phân tích toàn be các hort ñeng và dj ñoán các khP năng phát trisn cNa th trưfng dSt may ñs h trb các doanh nghiSp thành viên vrch ra chikn lưbc sPn xuOt, kinh doanh, cũng như ñgu tư phát trisn sPn xuOt cho phù hbp; kikn ngh vui Nhà nưuc và Chính phN trong viSc ñY ra các 96 chính sách, các cơ chk quPn lý cNa Nhà nưuc ñRi vui ngành nhŽm thúc ñoy sj phát trisn cNa ngành dSt may trong nưuc, nâng cao khP năng crnh tranh cNa m i doanh nghiSp thành viên cũng như cNa toàn ngành dSt may ViSt Nam. Trong thfi gian qua, HiSp hei vui tư cách là t| chMc ñri diSn cho các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam ñã thjc hiSn rOt nhiYu hort ñeng nhŽm tăng cưfng khP năng crnh tranh cNa ngành dSt may. C{ ths, HiSp hei ñã kkt hbp vui TEp ñoàn DSt may ViSt Nam và ñưbc sj h trb cNa Be Công Thương ñã thành lEp các Trung tâm giao d ch nguyên ph{ liSu tri Hà Nei và Thành phR H[ Chí Minh nhŽm cung Mng nguyên ph{ liSu cho ngành may, tro ñiYu kiSn thuEn lbi cho sPn xuOt và xuOt khou dSt may gia tăng trong chu i giá tr . Trong thfi gian qua, HiSp hei cũng ñưa ra nhEn ñ nh rŽng, hiSn nay sPn phom dSt may xuOt khou cNa ViSt Nam sang th trưfng nưuc ngoài chưa có sMc crnh tranh vY chOt lưbng, mXu mã và ñ†c biSt là giá cP và thưfng xuyên m‡c phPi các rào cPn như chRng bán phá giá cNa các th trưfng nhEp khou, tiêu bisu là M„. Nku các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam không có sj liên kkt mrnh m’ thì s’ b các ñRi thN crnh tranh mrnh như Trung QuRc, Hàn QuRc ... ñánh bEt ra kh‘i nhUng th trưfng lun như EU, NhEt BPn và M„. Hơn nUa, nku các doanh nghiSp ViSt Nam không có sj thRng nhOt tương ñRi vY giá xuOt khou, crnh tranh vui nhau vY giá thì trưuc tiên Pnh hưdng chính ñkn mình, vì nku có sj chênh lSch vY giá giUa các nưuc nhEp khou thì h€ s’ tikn hành ñiYu tra và cho rŽng có sj bán phá giá d ñây. ðiYu này hoàn toàn bOt lbi cho các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam ñ†c biSt là các doanh nghiSp nh‘ không có khP năng cũng như kinh nghiSm trong viSc chMng minh là không bán phá giá. Do ñó, cgn thikt phPi có sj liên kkt ngang ch†t ch’ giUa các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam d m€i thành phgn kinh tk nhŽm tro ra sMc mrnh t|ng hbp mui có ths bPo vS ñưbc th trưfng dSt may trong nưuc và nâng cao năng ljc crnh tranh cNa ngành dSt may ViSt Nam nói chung và các doanh nghiSp dSt may nói riêng. 97 VY liên kkt giUa các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam vui các doanh nghiSp dSt may nưuc ngoài, HiSp hei dSt may ViSt Nam vui vai trò là ngưfi ñri diSn cho các doanh nghiSp thành viên ñã ñoy mrnh viSc tham gia vào hort ñeng cNa các t| chMc ngành trong khu vjc và các t| chMc quRc tk và vui các liên ñoàn dSt may các nưuc.... ñs tăng cưfng hei nhEp vào chu i các hort ñeng cNa ngành trên toàn thk giui. HiSp hei DSt may có các hort ñeng giúp các doanh nghiSp dSt may, nhOt là nhUng doanh nghiSp nh‘ và vaa vưbt qua nhUng trd ngri cNa nhUng thN t{c hPi quan, thN t{c hành chính phMc trp, nhUng quy ñ nh ng†t nghèo d Hoa Kỳ và EU, vaa giúp nhUng doanh nghiSp này chRng lri các biSn pháp bPo he cũng như các biSn pháp chRng bán phá giá d nhUng nưuc nhEp khou. Ngoài ra, HiSp hei còn có kk horch hbp tác vui các nưuc ASEAN ñs có ths ceng tác vui nhau thành met khRi sPn xuOt dSt may, tăng cưfng ñgu tư trong nei khRi Acmexs, ñgu tư xây djng nhà máy dSt tri Campuchia nhŽm tEn d{ng lbi thk cNa Campuchia ñã là thành viên cNa WTO ñs xuOt khou vào th trưfng M„. T+p ñoàn D t May Vi t Nam TEp ñoàn DSt:May ViSt Nam (VINATEX) là t| hbp các công ty ña sd hUu g[m có công ty m“ TEp ñoàn DSt:May ViSt Nam; các ñơn v nghiên cMu ñào tro; và ggn 100 công ty con. Vinatex kinh doanh ña lĩnh vjc ta sPn xuOt : kinh doanh hàng dSt may ñkn hort ñeng thương mri d ch v{; có hS thRng phân phRi bán buôn, bán l•; hort ñeng ñgu tư tài chính, ñgu tư vào lĩnh vjc h trb ngành sPn xuOt chính dSt may... VINATEX là met trong nhUng tEp ñoàn dSt, may có qui mô và sMc crnh tranh hàng ñgu Châu Á. NhiSm v{ chính cNa VINATEX là ñgu tư sPn xuOt, cung cOp phân phRi, xuOt nhEp khou trong lĩnh vjc dSt may, thành lEp liên doanh và hbp ñ[ng thương mri vui các công ty trong và ngoài nưuc ; phát trisn md reng th 98 trưfng; nghiên cMu, chŠ ñro và áp d{ng công nghS phát trisn mui nhOt, cPi tikn thikt b theo chikn lưbc phát trisn; và ñào tro các cán be cũng như công nhân. Trong chikn lưbc phát trisn ngành công nghiSp dSt may ViSt Nam ñkn năm 2015, ñ nh hưung ñkn năm 2020 s’ tEp trung phát trisn theo hưung chuyên môn hoá, hiSn ñri hoá, tro ra bưuc nhPy v€t vY giá tr gia tăng cNa sPn phom dSt, may thông qua viSc thjc hiSn ba chương trình tr[ng bông, dSt vPi chOt lưbng cao và ñào tro ngu[n nhân ljc có tính quykt ñ nh ñkn sj phát trisn bYn vUng, |n ñ nh lâu dài cNa ngành dSt may ViSt Nam. HiSn tri, VINATEX ñã có quan hS thương mri vui hơn 400 tEp ñoàn, công ty ñkn ta 65 quRc gia và vùng lãnh th| vui kim ngrch xuOt khou hàng năm chikm hơn 20% t|ng kim ngrch xuOt khou hàng dSt may cP nưuc. VINATEX chN trương md reng hbp tác vui m€i ñRi tác trong và ngoài nưuc thông qua các hình thMc liên doanh, hbp tác kinh doanh, tro th trưfng xuOt khou lun và |n ñ nh; g€i vRn các nhà ñgu tư chikn lưbc ñs hbp tác lâu dài trên tinh thgn bình ñªng hai bên cùng có lbi. Trong kk horch phát trisn, VINATEX : doanh nghiSp lun nhOt cNa ngành dSt may ViSt Nam s’ tham gia tích cjc nhOt vào chikn lưbc chung cNa toàn ngành ñã ñY ra, theo ñu|i m{c tiêu ñưa TEp ñoàn trd thành met tEp ñoàn ña sd hUu trong top 10 các tEp ñoàn dSt may trên toàn thk giui vào năm 2015 . H0i D t May Thêu ðan Thành phf H3 Chí Minh DSt may thêu ñan là met trong nhUng ngành xuOt khou mũi nh€n cNa ViSt Nam vui tRc ñe tăng trưdng cao. Vui mong muRn tro lEp met hiSp hei vui chMc năng h trb cho nhUng doanh nghiSp trong nhóm ngành nghY này trong quá trình hort ñeng mà HiSp DSt May Thêu ðan ra ñfi vào năm 1993 vui cái tên vikt t‡t là AGTEX. 99 ChMc năng chính cNa AGTEX ñưbc xác ñ nh là cung cOp thông tin chuyên ngành cho các t| chMc có liên quan, tư vOn, ñào tro, xúc tikn thương mri, h trb xuOt nhEp khou ñRi vui các t| chMc trong hei. AGTEX có 197 thành viên trong bRn lĩnh vjc sPn xuOt và xuOt nhEp khou, trong ñó sR thành viên là doanh nghiSp may chikm ña sR là 125 thành viên. Trong nhUng năm qua, Hei ñã thjc hiSn ñưbc rOt nhiYu công viSc hUu ích như tăng cưfng mRi quan hS giao thương cho các thành viên cNa hei vui nhau và vui các t| chMc d các quRc gia trên thk giui, t| chMc các cuec trisn lãm, hei chb và các hort ñeng xúc tikn thương mri khác,… Không chŠ dang lri như vEy, Hei còn t| chMc nhUng chương trình giui thiSu vY các phương pháp, phgn mYm quPn lý hiSn tri và thu ñưbc sj tham gia ñông ñPo các thành viên. Liên k t h n hCp Liên kkt h n hbp trong ngành may xuOt khou d ViSt Nam ñưbc thjc hiSn d hình thMc liên kkt c{m công nghiSp (CCN). ViSc t| chMc c{m công nghiSp dSt may ñưbc ñY xuOt ta năm 2002, khi Chính phN ñ[ng ý vY m†t chN trương xây djng 11 c{m công nghiSp dSt may d các ñ a bàn B‡c Ninh, Hưng Yên, Thái Bình, HPi Phòng, Thanh Hóa, ðà Nœng, QuPng Ngãi, ð[ng Nai, Bình Dương, Long An, Cgn Thơ. Năm 2003, Khu Công nghiSp DSt may Bình An d tŠnh Bình Dương ñưbc xây djng trên cơ sd CCN Bình An trưuc ñó khdi ñgu cho sj hình thành cNa các CCN dSt may sau này. Có ths nói, trong sR nhUng CCN dSt may d ViSt Nam thì CCN dSt may tri ðà Nœng ñưbc cho là ñgy ñN hơn cP. Năm 2006, CCN DSt may hiSn ñri tri ðà Nœng vui tên g€i “Burlington:Phong Phu Solutions Supply Chain City” vui m{c tiêu cung cOp cho các khách hàng giPi pháp tr€n gói, ta khâu nguyên liSu vPi ñkn các sPn phom may m†c hoàn chŠnh ñưbc T|ng Công ty Phong Phú và TEp ñoàn ITG (M„) hbp tác xây djng. ðkn năm 2007, khu liên hiSp dSt may này ñưbc chính thMc khdi công xây djng vui m{c tiêu là tro ra met chu i cung Mng khép kín ta khâu nguyên liSu vPi ñkn các sPn phom may m†c hoàn chŠnh. Theo dj kikn, CCN này s’ hort ñeng vui công suOt nhuem và hoàn tOt 60 triSu mét vPi m i năm, giPi quykt viSc làm cho ggn 2.000 lao ñeng tri liên doanh, lao 100 ñeng làm viSc trong các cơ sd vS tinh. Bên crnh ñó hình thMc CCN dSt may, hình thMc trung tâm nguyên ph{ liSu dSt may cũng ñưbc thjc hiSn. Năm 2002, Trung tâm NPL DSt May và Da gigy Liên Anh ñưbc thành lEp vui m{c tiêu qui t{ nhUng ñgu mRi cung cOp nguyên ph{ liSu cho hai ngành này. M†c dù hort ñeng cNa Trung tâm này còn nhiYu ñism hrn chk và cgn hoàn thiSn nhưng ý tưdng vY sj cgn thikt phPi t[n tri nhUng trung tâm như vEy là hoàn toàn xác ñáng. 2.4. ðánh giá vp thXc trYng tham gia chu<i giá tr@ toàn cdu và quan h8 liên kLt cla các doanh nghi8p may xu]t kh^u m Vi8t Nam 2.4.1. Nh/ng k(t qu ñ<t ñ2%c Xem xét nhUng kkt quP tích cjc, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñã có met vai trò khá quan tr€ng trong sj phát trisn kinh tk xã hei ViSt Nam, ñ†c biSt là d giai ñorn ñgu cNa quá trình công nghiSp hóa. Vai trò tích cjc cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ñưbc ths hiSn như sau. ThM nhOt, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñã tro ngu[n ngori tS quan tr€ng ph{c v{ công nghiSp hóa hiSn ñri hóa ñOt nưuc. Cùng vui nhiYu ngành công nghiSp khác, ngành may xuOt khou ñã có nhUng ñóng góp quan tr€ng vào xuOt khou, tăng ngu[n thu ngori tS cho ñOt nưuc. Hơn 10 năm qua, ngành dSt may ñã luôn ñMng thM hai trong 10 m†t hàng xuOt khou có giá tr lun cNa ñOt nưuc, trong ñó, phgn ñóng góp chN yku là ta gia công xuOt khou hàng may m†c (chikm trên 80% kim ngrch xuOt khou hàng dSt may) và ta ñó ñkn nay vXn luôn giU vUng v trí này. ThM hai, thu hút lao ñeng xã hei, góp phgn giPi quykt viSc làm ta ñó góp phgn tro sj |n ñ nh chính tr : xã hei. Theo thRng kê chưa ñgy ñN, toàn ngành may ViSt Nam hiSn thu hút met ljc lưbng lao ñeng khoPng 2 triSu ngưfi trong sR hơn 7 triSu lao ñeng công nghiSp. Lao ñeng cNa ngành may không còn chŠ có d các thành phR lun, có truyYn thRng vY nghY may, mà ñã phát trisn d hgu kh‡p các tŠnh ñ[ng bŽng và trung du trong toàn quRc, vui nhiYu lori hình t| chMc khác nhau như doanh nghiSp tư nhân, công ty trách nhiSm hUu hrn, công ty c| 101 phgn, hbp tác xã… ThM ba, góp phgn tăng cưfng mRi liên kkt sPn xuOt giUa các ngành. Nhf phát trisn may xuOt khou, met lort các ngành nghY liên quan ñã có ñiYu kiSn ñs phát trisn, tiêu bisu là 2 ngành cơ khí và sPn xuOt các lori nguyên ph{ liSu. ðRi vui ngành cơ khí, nhiYu thikt b l• trong dây chuyYn may ñã ñưbc các doanh nghiSp cơ khí trong nưuc chk tro như máy c‡t vòng, máy c‡t ñoy tay, thikt b là hơi, các be gá l‡p, chân bàn, mô tơ ñiSn… « khâu sPn xuOt ph{ liSu, nhiYu cơ sd sPn xuOt ñã ñưbc hình thành ñs sPn xuOt các lori ph{ liSu ñưbc s• d{ng nhiYu cho gia công xuOt khou hàng may m†c như vPi, chŠ may, mex, tOm bông lót áo, các lori khóa kéo, khuy cúc, nhãn mác… tang bưuc tro tiYn ñY cho viSc xuOt khou theo hình thMc FOB. ThM tư, tro ra ñưbc mRi liên kkt ch†t ch’ trong chính bPn thân ngành may xuOt khou, góp phgn nâng cao sMc crnh tranh cNa các doanh nghiSp may. Các doanh nghiSp may xuOt khou có tham gia vào nhUng mRi liên kkt d€c và ngang và ngày càng nhEn thMc ñưbc tgm quan tr€ng cNa nhUng mRi quan hS này ñRi vui m{c ñích tăng tính crnh tranh cNa doanh nghiSp. Hort ñeng cNa HiSp hei DSt May ViSt Nam, TEp ñoàn DSt May ViSt Nam và Hei DSt May Thêu ðan Thành phR H[ Chí Minh trong nhiYu năm qua ñưbc ñánh giá là có hiSu quP, mang lri nhUng lbi ích ñáng ks cho các thành viên tham gia liên kkt, góp phgn mang lri thành công cho ngành dSt may trong viSc ñóng góp vào sj phát trisn kinh tk cNa cP nưuc. Hơn nUa, hort ñeng cNa t| chMc này ñã góp phgn nâng cao thương hiSu và uy tín cNa các doanh nghiSp ViSt Nam trên th trưfng dSt may thk giui, ñ nh v ViSt Nam là met trong mưfi nưuc dXn ñgu vY xuOt khou dSt may trên toàn thk giui. Ngoài ra, hình thMc liên kkt c{m công nghiSp giUa các doanh nghiSp may xuOt khou và các doanh nghiSp dSt và sPn xuOt ph{ liSu theo hình thMc mà Chính phN ViSt Nam ñY xuOt thjc hiSn ta năm 2006 ñã bưuc ñgu mang lri nhUng kkt quP tRt ñ“p. ThM năm, thu hút ñgu tư nưuc ngoài. Ngoài các hình thMc ñgu tư thông thưfng vào ngành dSt may, các doanh nghiSp may xuOt khou còn tro ñiYu kiSn thu hút ñgu tư nưuc ngoài dưui nhiYu hình thMc. ViSt Nam là ñism ñkn cNa các 102 nhà ñgu tư trong ñó có các nhà nhEp khou bán l• hàng dSt may ta các th trưfng lun như M„, EU, NhEt BPn. Các doanh nghiSp may ViSt Nam cũng có ths tăng các hbp ñ[ng ph{ ho†c hbp ñ[ng gia công vui các nhà cung cOp ñkn ta H[ng Kông, ðài Loan và Trung QuRc. ViSc bãi b‘ chk ñe hrn ngrch, hiSp ñ nh ATC hkt hiSu ljc thjc sj ñã md reng c•a giao d ch hàng may ViSt Nam vui các tEp ñoàn sPn xuOt dSt may lun thuec T| chMc Thương mri QuRc tk. BPn thân viSc tham gia cNa ngành may vào chu i giá tr toàn cgu cNa ngành dSt may cũng là met ñeng ljc tăng cưfng viSc thu hút vRn ñgu tư cNa các công ty xuyên quRc gia và các công ty ña quRc gia trên thk giui. ViSc ñgu tư vào hr tgng ngành may s’ tro ñiYu kiSn cho doanh nghiSp chN ñeng hr giá thành ñs ñoy mrnh xuOt khou. 2.4.2. Nh/ng t?n t<i và nguyên nhân Th nh"t, là kh5 năng ti p cAn th trư>ng nưTc ngoài còn hPn ch Theo phương thMc tiêu th{ hàng may xuOt khou hiSn tri, viSc n‡m b‡t nhu cgu cNa khách hàng và t| chMc tiêu th{ hàng hóa do doanh nghiSp nưuc ngoài thjc hiSn, các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam hgu như không n‡m ñưbc nhu cgu thjc tk cNa th trưfng. ðây là met bOt lbi lun cNa kinh doanh trong cơ chk th trưfng. Trong sR các th trưfng xuOt khou, M„, EU và NhEt BPn là ba th trưfng lun nhOt. M†c dù các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam ñã có nhiYu thành công khi xâm nhEp các th trưfng này, ñ†c biSt là ta khi không còn chk ñe hrn ngrch, nhưng h€ vXn không ths tikp cEn ñubc vào mrng lưui phân phRi cNa các th trưfng này mà vXn duy trì hình thMc s• d{ng ñRi tác thM ba. Th trưfng M„ là met th trưfng lun, có sMc hOp dXn cao. M†c dù kim ngrch xuOt khou hàng may m†c cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam vào th trưfng M„ tăng vui tRc ñe nhanh chóng trong nhUng năm ggn ñây nhưng tình hình tham gia vào mrng lưui phân phRi cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam vXn không sáng hơn. « th trưfng NhEt BPn, hàng dSt may cNa ViSt Nam ggn ñây phPi ch u sMc ép crnh tranh lun ta Trung QuRc, quRc gia chikm hơn 80% th phgn dSt may d th trưfng này trong năm 2009. XuOt khou hàng dSt may cNa ViSt Nam vào 103 NhEt năm 2009 ñrt 997,26 triSu USD, tăng 21,1% so vui năm 2008. Các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam có quá ít thông tin vY th trưfng và các ñRi tác nưuc ngoài có quan hS gia công cũng như xuOt khou trjc tikp. Mrng lưui thương v{ cNa ViSt Nam chưa ñáp Mng nhu cgu thông tin vY th trưfng cho các doanh nghiSp. Trong khi ñó, do ngu[n ljc tài chính và khP năng cán be còn hrn chk. ViSc tham dj met cách thưfng xuyên các cuec hei chb: trisn lãm quRc tk, hay thjc hiSn các hort ñeng xúc tikn thương mri, thikt lEp văn phòng ñri diSn d nưuc ngoài cNa các doanh nghiSp may ViSt Nam cũng hrn chk. Ngoài ra, các doanh nghiSp cũng chưa bikt cách khai thác thông tin vY th trưfng trên mrng internet met cách hiSu quP. Tóm lri, các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam chN yku là tEp trung vào công ñorn gia công/ sPn xuOt cho nên nhUng hort ñeng marketing trong chu i giá tr cNa hàng may do các doanh nghiSp nưuc ngoài thjc hiSn là chN yku. Các doanh nghiSp ViSt Nam ggn như không có hort ñeng nào có liên quan ñkn viSc tìm hisu th trưfng và thâm nhEp vào hS thRng phân phRi cNa hàng may xuOt khou. Th hai, n2i lVc và kh5 năng cPnh tranh c a các doanh nghi p may Vi t Nam trên th trư>ng còn th"p kém Vu lao ñ0ng ViSt Nam vXn ñưbc coi là nưuc có ngu[n lao ñeng thành thro và giá r• hơn so vui nhiYu nưuc trong khu vjc. Song nku tính toán chi tikt thì lbi thk này không phPi là lun do giá nhân công theo gif thOp song năng suOt lao ñeng cNa công nhân ViSt Nam chŠ bŽng 2/3 cNa các nưuc khác trong khu vjc. Do vEy, ñs bPo ñPm tikn ñe giao hàng ñã cam kkt, hgu hkt các doanh nghiSp ViSt Nam phPi tăng ca, làm thêm gif. ðiYu này ñã Pnh hưdng rOt nhiYu ñkn viSc t| chMc sPn xuOt ñs ñáp Mng yêu cgu cNa khách hàng. Be LuEt Lao ñeng cNa ViSt Nam qui ñ nh sR gif làm thêm cNa m i ngưfi lao ñeng trong doanh nghiSp không ñưbc vưbt quá 200 gif/ năm. Nku doanh nghiSp muRn làm thêm ngoài sR gif qui ñ nh này, phPi có ñưbc sj th‘a thuEn cNa ngưfi lao ñeng. ðiYu ñó ñã làm cho nhiYu doanh nghiSp rOt lúng túng khi phPi thjc hiSn các ñơn hàng gOp vY thfi gian. 104 Met thjc tk ñang di¥n ra hiSn nay trong ngành may là sj d ch chuysn ljc lưbng lao ñeng giUa các doanh nghiSp cùng ngành và vui ngành khác do sj chênh lSch vY ñiYu kiSn lao ñeng và thu nhEp cNa các doanh nghiSp. Nguyên nhân cNa vOn ñY này là tiYn lương ngành may chưa tương xMng vui các ngành khác do ñó vOn ñY ñình công cNa ngưfi lao ñeng và hiSn tưbng “chPy máu tay nghY” di¥n ra khá phMc trp. NhiYu doanh nghiSp ñã phPi liên t{c tuysn lao ñeng mui, chOt lưbng lao ñeng không ñ[ng ñYu Pnh hưdng ñkn chOt lưbng sPn phom, năng suOt lao ñeng và hiSu quP hort ñeng cNa doanh nghiSp. ThEm chí, nhiYu doanh nghiSp ñã không ký ñưbc hbp ñ[ng dài hrn vui công nhân do công nhân không yên tâm sPn xuOt. Chính vì vEy, k„ năng cNa lao ñeng ngành may ViSt Nam không |n ñ nh và các doanh nghiSp may xuOt khou luôn d tình trrng thiku công nhân có tay nghY cao. Vu máy móc thi(t b$ và phương thqc sEn xuNt Trong công nghiSp dSt may, ngành may ñưbc coi là ngành có tRc ñe ñ|i mui máy móc thikt b và công nghS nhanh, theo k p vui trình ñe chung cNa các nưuc trong khu vjc. Tuy nhiên, nhEn ñ nh này chŠ ñúng vui các doanh nghiSp nhà nưuc thuec T|ng Công ty DSt May ViSt Nam và met sR ít doanh nghiSp lun, ñ†c biSt là nhUng doanh nghiSp vRn trưuc ñây là doanh nghiSp nhà nưuc. Các doanh nghiSp thuec khu vjc ngoài quRc doanh trong nưuc có qui mô nh‘, tiYm ljc kinh tk ñs ñ|i mui công nghS rOt hrn h“p, nên trình ñe công nghS thOp kém, hS thRng quPn lý chOt lưbng lrc hEu làm cho năng suOt lao ñeng và chOt lưbng sPn phom không cao. ðiYu ñó ñã Pnh hưdng rOt nhiYu ñkn khP năng nhEn gia công. SR liSu thRng kê cNa HiSp hei DSt May năm 2008 cho thOy hgu hkt các doanh nghiSp may có qui mô nh‘. C{ ths, có ñkn 80% doanh nghiSp may có sR lưbng lao ñeng nh‘ hơn 300 nhân viên và 90% sR nhà máy có vRn ñgu tư dưui 5 t‹ ñ[ng. NhUng doanh nghiSp nh‘ này ho†c tj thjc hiSn ñơn hàng nh‘, ho†c là trd thành nhà thgu ph{ cho nhUng doanh nghiSp lun. Các doanh nghiSp này hgu hkt s• d{ng phương thMc t| chMc sPn xuOt c| ñisn còn g€i là phương thMc bó. ðây là hình thMc t| chMc sPn xuOt rOt lãng phí thfi gian. 105 Th ba, liên k t kinh t chưa n ñ nh ch<t chi và kém hi u qu5 Quan hS liên kkt giUa các doanh nghiSp may xuOt khou vui các công ty thfi trang còn yku. MRi liên kkt l‘ng l•o này làm cho các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam không có khP năng thâm nhEp ñưbc vào các hort ñeng phía trưuc cNa chu i giá tr toàn cgu bdi các doanh nghiSp này không n‡m b‡t ñưbc xu hưung thfi trang và nhu cgu cNa khách hàng. Trong nhUng năm ggn ñây, viSc s• d{ng thikt kk như met công ñorn ñgu tiên cNa quá trình sPn xuOt hàng may ñã b‡t ñgu ñưbc thjc hiSn tương ñRi tRt trong th trưfng nei ñ a nhưng vui th trưfng quRc tk thì mRi liên kkt này chưa ñưbc thikt lEp ch†t ch’. Nguyên nhân cNa tình trrng này là sj yku kém và thiku tính chuyên nghiSp cNa các công ty hay trung tâm thfi trang may m†c trong nưuc. MRi quan hS l‘ng l•o giUa thikt kk và may không h trb cho sj phát trisn cNa ngành may xuOt khou d ViSt Nam. Bên crnh ñó, quan hS liên kkt giUa các doanh nghiSp dSt và sPn xuOt nguyên ph{ liSu và doanh nghiSp may xuOt khou cũng còn yku do nhUng nguyên nhân sau: ChOt lưbng vPi chưa cao là met nguyên nhân căn bPn khikn cho các doanh nghiSp may xuOt khou không ths mua hàng cNa các doanh nghiSp dSt. ChOt lưbng chưa cao ths hiSn d nhiYu ñism như vPi sbi nei ñ a có ñe bYn thOp hơn vPi sbi nhEp khou, vPi sbi trong nưuc có cOp ñe hóa thOp, khP năng ñáp Mng yêu cgu cOp ñe sPn phom không cao, mgu s‡c ít ña drng. Khi nhUng ñơn hàng cNa nhUng doanh nghiSp may yêu cgu sR lưbng nh‘, màu s‡c nhiYu, hoa văn phMc trp, thfi gian ng‡n,… thì nhUng doanh nghiSp dSt không ñPm bPo ñưbc. Sd dĩ có tình trrng này là do các doanh nghiSp dSt chưa chN ñeng trong viSc tìm kikm khách hàng và thikt kk mXu mui. « nhUng doanh nghiSp dSt, hort ñeng marketing còn th{ ñeng; Giá cP cNa vPi sbi trong nưuc kém sMc crnh tranh. Theo ý kikn cNa các doanh nghiSp ñưbc tìm hisu như ñã trình bày d trên thì nku so sánh các sPn phom cNa các doanh nghiSp vPi sbi trong nưuc vui các sPn phom nhEp khou cùng lori thì thông thưfng các sPn phom nei ñ a có giá cao hơn ta 5: 106 7%; thEm chí có ý kikn cho rŽng có trưfng hbp các sPn phom nei ñ a có giá cao hơn khoPng 10 : 15% so vui giá cNa hàng nhEp khou cùng lori. Trong khi các công ty may xuOt khou lri ñưbc hưdng mMc thuk suOt nhEp khou nguyên ph{ liSu bŽng 0 do thuec lori hàng hóa trm nhEp tái xuOt. ðiYu này làm cho vPi trong nưuc không mang tính crnh tranh vY m†t giá; KhP năng ñáp Mng yêu cgu cNa khách hàng vY phương thMc thanh toán cũng chưa ñrt yêu cgu so vui nhUng doanh nghiSp; Met sR khách hàng nưuc ngoài có khuynh hưung chŠ ñ nh nhà cung cOp vPi d nưuc thM ba làm cho các doanh nghiSp dSt vPi trong nưuc mOt cơ hei tikp cEn các doanh nghiSp may. Khác vui quan hS liên kkt giUa doanh nghiSp dSt và doanh nghiSp may, quan hS liên kkt giUa các doanh nghiSp may xuOt khou vui các doanh nghiSp sPn xuOt ph{ liSu có nhiYu ñism sáng trong trong nhUng năm ggn ñây. Các doanh nghiSp sPn xuOt ph{ liSu d ViSt Nam ngày càng có khP năng bán hàng cho các doanh nghiSp may xuOt khou. Khi ñưbc h‘i vY viSc s• d{ng ph{ liSu trong nưuc, trong sR 31 doanh nghiSp ñưbc tìm hisu thông tin thì 100% cho bikt rŽng h€ ñã s• d{ng trên 50% ph{ liSu d trong nưuc như là cúc, mex, khóa, chŠ,… MRi quan hS/ liên kkt xuôi chiYu giUa các doanh nghiSp may xuOt khou vui các doanh nghiSp thjc hiSn công ñorn marketing và phân phRi sPn phom may hoàn thiSn ñkn tay khách hàng hiSn tri ggn như không t[n tri. Hgu hkt các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam chŠ giao hàng cho các nhà xuOt khou ho†c cho các nhà nhEp khou d hình thMc FOB, còn viSc thjc hiSn hort ñeng phân phRi là hoàn toàn do nhUng t| chMc này quykt ñ nh. Nguyên nhân cNa tình trrng này là do khP năng thikt kk thfi trang cNa ViSt Nam kém, không có khP năng am hisu th trưfng và không ths thâm nhEp ñưbc vào hS thRng phân phRi cNa hàng may. Cũng cgn phPi ks ñkn hort ñeng cNa các hiSp hei, tEp ñoàn, hei khi các doanh nghiSp tham gia hei nhEp ngang. M†c dù thfi gian qua, các t| chMc này ñã ñrt ñưbc nhUng kkt quP ñáng ks trong viSc h trb các thành viên nâng cao hiSu quP hort ñeng kinh doanh cNa mình nhưng vXn có nhiYu hort ñeng cNa hei 107 b hrn chk do nhiYu nguyên nhân khách quan và chN quan như là sj giui hrn vY quyYn hrn và sj chưa ñgy ñN vY nhUng qui ñ nh cho hort ñeng cNa hei hay sj chưa nhry bén và k p thfi trong viSc phPn Mng vui nhUng thay ñ|i cNa môi trưfng kinh doanh. CuRi cùng, không ths không nói ñkn hình thMc liên kkt c{m công nghiSp trong ngành dSt may d ViSt Nam còn là cách thMc t| chMc mang tính hình thMc mà chưa tEp trung vào xây djng nhUng mRi quan hS bYn vUng giUa nhUng thành viên trong c{m. Các doanh nghiSp trong các c{m công nghiSp dSt may hiSn tri mui chŠ ñáp Mng ñiYu kiSn ggn nhau vY m†t ñ a lý mà chưa thikt lEp ñưbc mRi quan hS ch†t ch’. Hơn thk nUa, hình thMc t| chMc c{m công nghiSp dSt may hiSn chưa phPi là hình thMc t| chMc hiSu quP. Nguyên nhân cNa tình trrng này met phgn do hình thMc c{m công nghiSp còn mui m• ñRi vui ViSt Nam nói chung và ñRi vui ngành dSt may nói riêng do vEy chưa lôi kéo ñưbc sj tham gia nhiSt tình cNa các doanh nghiSp, met phgn là do các chính sách quPn lý vĩ mô cNa Nhà nưuc còn chưa triSt ñs vY viSc hình thành các c{m công nghiSp này. Th tư, môi trư>ng cho các doanh nghi p may xu"t kh#u còn nhiMu tr$ ngPi Th$ trư`ng và nhdng rXi ro tium Kn Met trong nhUng vOn ñY bOt cEp ñRi vui ngành may là mMc ñe |n ñ nh trong các chính sách và các qui ñ nh c{ ths không cao, làm cho doanh nghiSp khó Mng phó k p thfi vui nhUng thay ñ|i. Chªng hrn, viSc Chính phN M„ yêu cgu các sPn phom xuOt khou b‡t buec phPi tuân thN theo nhiYu qui ñ nh khác nhau, trong ñó có ñro luEt vY cPi tikn an toàn sPn phom tiêu dùng. ðây là vOn ñY khó khăn mà các doanh nghiSp xuOt khou cNa ViSt Nam, ñ†c biSt là các doanh nghiSp may khi xuOt khou sang M„. ðro luEt vY cPi tikn an toàn sPn phom tiêu dùng ñã ñưbc QuRc hei M„ thông qua và chính thMc có hiSu ljc ta ngày 15/8/2008. Văn bPn quy ñ nh nhUng ñiYu kiSn liên quan ñkn nhEp khou met sR m†t hàng chikm th phgn xuOt khou lun cNa ViSt Nam. Ta ngày 15/8/2009, met sR quy ñ nh mui trong ðro luEt vY cPi tikn an toàn sPn phom tiêu dùng s’ tác ñeng trjc tikp ñkn viSc sPn phom dSt may và ñ[ nei thOt cNa ViSt Nam vào th 108 trưfng M„ trong thfi gian tui. ðây là met ñro luEt rOt phMc trp, có tính b‡t buec chMng nhEn tiêu chuon cao hơn so vui luEt cũ, nku vi phrm có ths dXn ñkn các mMc phrt dân sj và hình sj, ñ[ng thfi Chính phN M„ có ths ra lSnh tiêu hNy sPn phom nku vi phrm. Trưuc ñây nhUng sPn phom khi b phát hiSn không ñrt tiêu chuon thì b yêu cgu tái xuOt, nhưng nay nhUng sPn phom vi phrm này s’ không ñưbc phép tái xuOt mà phPi b hNy b‘. Vì Chính phN M„ cho rŽng, nku nhUng sPn phom này ñưbc tái xuOt thì có nghĩa là nó s’ ñưbc tiêu th{ d met nưuc thM ba nào khác, vui mMc giá r• hơn. Như vEy s’ gây Pnh hưdng tui ngưfi dân d nưuc thM ba ñó. Như vEy, met trong nhUng trd ngri lun nhOt hiSn nay là viSc doanh nghiSp tuân thN các quy ñ nh mui phgn lun b ñeng theo yêu cgu cNa nhà nhEp khou. Thfi gian chính thMc ñs ðro luEt cPi tikn an toàn sPn phom tiêu dùng áp d{ng ñRi vui ngành dSt may có hiSu ljc là ta 10/2/2010. ðiYu này s’ Pnh hưdng không nh‘ tui các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. Chính vì vEy, ñs tikp t{c xuOt khou hàng dSt may vào th trưfng này, doanh nghiSp ViSt Nam phPi n‡m rOt k„ và phPi tuân thN nghiêm ng†t ñro luEt này. Bên crnh ðro luEt cPi tikn an toàn sPn phom tiêu dùng, các th trưfng mà ñ†c biSt là th trưfng M„ luôn t[n tri nhUng nguy cơ rNi ro tiYm on chªng hrn như nhUng qui ñ nh khác ñRi vui hàng may m†c nhEp khou như qui ñ nh vY chRng bán phá giá ñã gây không ít khó khăn cho các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam. M†c dù viSc ñáp Mng qui ñ nh này và chMng minh tính phù hbp cNa các sPn phom may cNa ViSt Nam trong thfi gian qua là tRt nhưng m i lgn phPi chMng minh tính phù hbp dù ít nhiYu cũng Pnh hưdng ñkn công viSc cNa các doanh nghiSp ViSt Nam. Khi nói ñkn nhUng rNi ro tiYm on cũng cgn phPi ks ñkn sj lun mrnh cNa bRn nhà xuOt khou dSt may trên thk giui nói chung và d khu vjc Châu Á nói riêng. ðó là Trung QuRc, 9n ðe, Bangladesh và Campuchia. Trong thfi gian qua, bRn quRc gia này ñã có nhUng tikn be ñáng ks và vươn lên trd thành nhUng ñism sáng trong th trưfng dSt may trên toàn thk giui. Theo kk horch, trong thfi 109 gian tui, dSt may vXn là ngành hàng ưu tiên phát trisn cNa nhUng quRc gia này. Do vEy, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ch‡c ch‡n s’ phPi ñRi m†t vui sj crnh tranh mrnh m’ cNa nhUng quRc gia này ngày càng nhiYu hơn. Môi trư`ng thR ch( cXa Vi t Nam ViSc xác ñ nh t‹ giá hRi ñoái cNa Ngân hàng Nhà nưuc ViSt Nam cũng có Pnh hưdng ñkn hort ñeng xuOt nhEp khou cNa các công ty may xuOt khou d ViSt Nam. Khi mà t‹ giá hRi ñoái cNa ñ[ng ViSt Nam so vui các ngori tS khác ñưbc xác ñ nh quá thOp s’ Pnh hưdng lun ñkn doanh thu cNa các doanh nghiSp này bdi hàng xuOt khou s’ trd nên r• tương ñRi so vui các hàng hóa khác. Trong thfi gian qua, do tác ñeng cNa cuec khNng hoPng tài chính, ñã có thfi ñism Ngân hàng Nhà nưuc ViSt Nam ñ†t t‹ lS này thOp và ñiYu này ñã Pnh hưdng không tRt ñkn nhUng công ty may xuOt khou. Bên crnh ñó, viSc thjc thi các chính sách và qui ñ nh chung cNa Nhà nưuc có sj không ñ[ng nhOt giUa các ñ a phương. Có trưfng hbp chính sách cNa nhà nưuc trung ương thông thoáng nhưng chính quyYn ñ a phương lri ñiYu chŠnh, gây khó khăn cho doanh nghiSp. ðiYu này tro nên sj không bình ñªng trong môi trưfng hort ñeng cNa các doanh nghiSp d ñ a phương so vui các doanh nghiSp d các thành phR lun và các trung tâm công nghiSp. Công nghi p phQ tr' y(u Met trong nhUng yku tR không ñPm bPo ñưbc tính h trb cho các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam là công nghiSp ph{ trb trong nưuc còn yku. HiSn tri, các doanh nghiSp may phPi nhEp 100% máy móc thikt b , hơn 57% giá tr hàng may là nguyên ph{ liSu nhEp khou. Các doanh nghiSp dSt sbi phPi nhEp 100% xơ sbi hóa h€c, 90% bông xơ thiên nhiên, 67% sbi dSt,... Met m†t, sj yku kém cNa ngành công nghiSp ph{ trb dSt may làm giPm tính chN ñeng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou. Tính chN ñeng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou là ñiYu kiSn cho viSc phát trisn khâu thikt kk, ta ñó giúp nhUng doanh nghiSp này thâm nhEp vào các hort ñeng marketing và phân phRi. M†t khác, sj phát trisn hrn chk cNa công nghiSp ph{ trb dSt may cũng làm tăng chi phí cNa nhUng doanh nghiSp may. 110 K T LU3N CHƯƠNG 2 ðã nhiYu năm qua, ngành may là ngành tiên phong trong chikn lưbc xuOt khou hàng hóa cNa ViSt Nam ra th trưfng thk giui, thu vY cho ñOt nưuc met lưbng ngori tS lun. Tuy nhiên, xu thk tj do hóa thương mri cùng vui sj phát trisn mrnh m’ cNa khoa h€c công nghS ñang ñ†t ngành may ViSt Nam trưuc nhUng áp ljc và thách thMc vô cùng to lun ñòi h‘i cgn phPi có nhUng phân tích c{ ths và cEp nhEt. Nei dung cNa chương 2 ñã làm rõ nhUng vOn ñY sau: ThM nhOt là phân tích thjc trrng ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam vui nhUng ñ†c ñism n|i bEt g[m sPn phom và th trưfng, năng ljc sPn xuOt và qui mô xuOt khou, nguyên liSu ñgu vào, lao ñeng. ThM hai là phân tích thjc trrng viSc tham gia vào chu i giá tr toàn cgu cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. Các phân tích cho thOy các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñang tham gia vào công ñorn tro ra giá tr gia tăng thOp nhOt trong chu i giá tr toàn cgu. ThM ba là phân tích thjc trrng quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. Các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam vaa tham gia vào các liên kkt d€c vui nhUng doanh nghiSp dSt và sPn xuOt nguyên ph{ liSu và nhUng doanh nghiSp phân phRi hàng may, vaa tham gia vào liên kkt ngang trong các hiSp hei. ThM tư là ñánh giá vY thjc trrng tham gia chu i giá tr toàn cgu và quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. Bên crnh nhUng thành quP lun mà các doanh nghiSp này ñrt ñưbc, nhUng hrn chk và nguyên nhân cũng ñưbc chŠ rõ. 111 CHƯƠNG 3: GI I PHÁP TĂNG CƯ NG SQ THAM GIA C2A CÁC DOANH NGHI/P MAY XUUT KHVU VI/T NAM VÀO CHU(I GIÁ TR* TOÀN C U 3.1. Phương hưong phát tritn cla ngành may xu]t kh^u cla Vi8t Nam trong thci gian toi 3.1.1. Quan ñiAm và ph2Bng h2Cng phát triAn ngành may xu t kh1u Vi t Nam Căn cM vào ñ nh hưung phát trisn cNa công nghiSp ViSt Nam nói chung [2], ñ nh hưung phát trisn cNa ngành dSt may nói riêng, và tình hình hiSn tri cNa ngành may xuOt khou ViSt Nam. Trong thfi gian tui, viSc phát trisn ngành may xuOt khou cgn ñưbc trisn khai dja trên quan ñism sau: : ThM nhOt, ñ nh v ngành may xuOt khou (vui các sPn phom may m†c và s• d{ng khác như màn, khăn, găng tay,...) là ngành chN ñro cNa khu vjc công nghiSp. ðây là ngành công nghiSp ưu tiên và là ngành công nghiSp mũi nh€n trong thfi gian ta nay ñkn năm 2020 trong chikn lưbc phát trisn công nghiSp cNa ViSt Nam. Trong thfi gian tui, khi dgu thô không còn là ngành dXn ñgu vY giá tr xuOt khou bdi met lưbng lun ñưbc s• d{ng cho Nhà máy L€c dgu Dung QuOt thì ngành may xuOt khou s’ kỳ v€ng trd thành ngành dXn ñgu vY giá tr xuOt khou d ViSt Nam. : ThM hai, phát trisn ngành may theo hưung chuyên môn hóa, hiSn ñri hóa nhŽm tro bưuc nhPy v€t vY qui mô sPn xuOt, tro ñiYu kiSn cho ngành may xuOt khou ViSt Nam tăng trưdng nhanh, |n ñ nh, bYn vUng và hiSu quP trên cơ sd tăng giá tr gia tăng cNa ngành. Kh‡c ph{c nhUng ñism yku cNa ngành may như thương hiSu còn yku, chưa tikp cEn ñưbc vui hS thRng phân phRi trên th trưfng quRc tk, công nghiSp ph{ trb chưa phát trisn, ... : ThM ba, phát trisn ngành may xuOt khou phPi g‡n vui bPo vS môi trưfng và xu thk d ch chuysn cơ cOu kinh tk. Di chuysn các cơ sd may s• d{ng nhiYu lao ñeng và gây ô nhi¥m môi trưfng ta trung tâm các thành phR lun ra các 112 tŠnh lân cEn ho†c vùng ngori thành. Phát trisn th trưfng thfi trang dSt may ViSt Nam tri các ñô th và thành phR lun. : ThM tư, ña drng hóa sd hUu và lori hình doanh nghiSp trong ngành may, huy ñeng m€i ngu[n ljc trong và ngoài nưuc ñs ñgu tư phát trisn ngành công nghiSp ph{ trb ViSt Nam. Trong ñó chú tr€ng kêu g€i nhUng nhà ñgu tư nưuc ngoài tham gia ñgu tư vào nhUng lĩnh vjc ph{ trb mà các nhà ñgu tư trong nưuc còn yku và thiku kinh nghiSm. : ThM năm, phát trisn ngu[n nhân ljc cP vY sR lưbng và chOt lưbng cho sj phát trisn bYn vUng cNa ngành dSt may; nhŽm tro ra ñei ngũ doanh nhân gi‘i, cán be công nhân lành nghY, chuyên sâu. Trên cơ sd quan ñism phát trisn ngành may xuOt khou, m{c tiêu t|ng quát cNa ngành may xuOt khou là trd thành ngành công nghiSp tr€ng ñism, nâng cao khP năng crnh tranh, hei nhEp vUng ch‡c vào kinh tk khu vjc và trên thk giui. Phát trisn công nghiSp may xuOt khou phPi ñPm bPo tính bYn vUng, hiSu quP, trên cơ sd hiSn ñri, s• d{ng các hS thRng quPn lý chOt lưbng, lao ñeng, môi trưfng, trách nhiSm xã hei,... theo tiêu chuon quRc tk. Trong quykt ñ nh sR 42/2008/Qð:BCT cNa Be Công Thương có nêu rõ m{c tiêu c{ ths cNa ngành dSt may như sau: B5ng 3.1+ MIc tiêu cI thL c a ngành d t may Vi t Nam trong th>i gian tTi ChŽ tiêu ðVT Tr. USD 1000 ngưfi Năm 2010 12.000 2.500 Năm 2015 18.000 2.750 Năm 2020 25.000 3.000 1. Kim ngrch xuOt khou 2. S• d{ng lao ñeng 3. SPn phom chN yku Bông xơ Xơ, sbi t|ng hbp Sbi các lori VPi các lori SPn phom may T‹ lS nei ñ a hóa 1000 tOn 1000 tOn 1000 tOn Tr. M2 Tr. Sp % 20 120 350 1.000 1.800 50 40 210 500 1.500 2.850 60 60 300 650 2.000 4.000 70 Ngu3n: [2] 113 Ta v trí thM 16 vY xuOt khou hàng dSt may trên thk giui, cuRi năm 2007, ViSt Nam ñã l€t vào nhóm 10 nưuc xuOt khou hàng dSt may lun nhOt trên thk giui. HiSn nay, ViSt Nam ñang ñMng d v trí thM 9 và chikm 2,67% th phgn hàng dSt may trên thk giui. Trong vòng 3 năm tui, m{c tiêu cNa ViSt Nam là l€t vào nhóm năm nưuc xuOt khou hàng may lun nhOt trên thk giui. 3.1.2. Phân tích SWOT cho ngành may xu t kh1u c a Vi t Nam Trên cơ sd lOy nhUng quan ñism trên làm ñ nh hưung phát trisn, ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam bên crnh nhUng ñism mrnh và ñism yku cNa mình còn phPi ñRi m†t vui nhiYu thách thMc. BPng 3.2 mô tP ñism mrnh, ñism yku, cơ hei và thách thMc ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. B5ng 3.2. Phân tích SWOT cho các doanh nghi p may xu"t kh#u $ Vi t Nam ðiLm mPnh ðiLm y u − Ngành may xuOt khou ViSt Nam có − Nei ljc crnh tranh cNa các doanh met sR lbi thk ñs phát trisn bao nghiSp ViSt Nam m†c dù trong g[m: là ngành truyYn thRng lâu nhUng năm qua ñã cPi thiSn ñáng ñfi, là ngành ưu tiên phát trisn ks nhưng nhìn chung vXn còn yku: trong lĩnh vjc công nghiSp, giá thiku nhân công có trình ñe cao, nhân công r•, ViSt Nam d v trí năng suOt lao ñeng thOp, tiYm ljc giao thương thuEn lbi ñRi vui các vRn thOp, công nghS lrc hEu, công nưuc trên thk giui do có bf bisn dài tác t| chMc sPn xuOt lrc hEu, … và hS thRng cPng, có ñiYu kiSn phát Trong khi hàng may xuOt khou lri trisn công nghS ph{ trb như tr[ng là m†t hàng liên t{c thay ñ|i mXu bông, tr[ng dâu, nuôi tŽm, kéo sbi, mã. dSt vPi,… − Thương hiSu yku, khP năng tikp − Nei ljc crnh tranh cNa các doanh cEn th trưfng quRc tk kém, không nghiSp may m†c dù còn chưa hoàn tikp cEn trjc tikp nhà bán l• mà thiSn nhưng bưuc ñgu ñã có nhUng phPi thông qua các nhà xuOt nhEp thành tju ñáng ks trong thfi gian khou, thEm chí là các nhà môi giui qua. C{ ths, giá nhân công ngành xuOt nhEp khou. may r• so vui nhiYu nưuc trên thk 114 giui, trong ñó met ljc lưbng không nh‘ công nhân lành nghY có khP năng sPn xuOt ñưbc nhUng sPn phom phMc trp, yêu cgu cao; tR chOt ngưfi lao ñeng tRt bdi tính cgn cù, ch u khó, tŠ mŠ; khP năng khai thác máy móc thikt b tRt nên dù thikt b d mMc ñe công nghS trung bình vXn có ths sPn xuOt ñưbc nhUng sPn phom phù hbp vui yêu cgu cao cNa khách hàng, … − Chi phí sPn xuOt thOp do sj ưu ñãi cNa Chính phN ViSt Nam trong viSc áp thuk 0% cho nhUng m†t hàng trm nhEp tái xuOt. Các doanh nghiSp may xuOt khou ñưbc mi¥n thuk nhEp khou nguyên liSu thô nku nhUng nguyên liSu này ñưbc tái xuOt dưui drng thành phom trong vòng ta 90 ñkn 120 ngày. − KhP năng phPn Mng linh hort ñRi vui viSc ñáp Mng yêu cgu cNa các ñơn hàng. Hgu hkt các doanh nghiSp sPn xuOt có qui mô nh‘ nên ñáp Mng tRt các ñơn hàng qui mô nh‘ l• có tính chuyên môn ñ†c biSt. − ViSt Nam ñã ñrt ñưbc nhUng thành tju nhOt ñ nh trên th trưfng hàng may quRc tk. C{ ths là v trí cNa ViSt Nam trong bPn ñ[ ngành dSt may thk giui như sau: năm 2007, − Công tác thikt kk thfi trang trong các doanh nghiSp may xuOt khou còn hrn chk, thiku ñei ngũ thikt kk thfi trang ñưbc ñào tro bài bPn và có kinh nghiSm. ROt ít các doanh nghiSp có khP năng bán sPn phom vui thương hiSu cNa mình mà chN yku là s• d{ng thương hiSu cNa khách hàng. − Hrn chk vY khP năng tj chN nguyên ph{ liSu trong sPn xuOt, hgu hkt nhUng nguyên liSu sPn xuOt phPi nhEp khou ñoy các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam vào thk b ñeng trong kinh doanh. − Liên kkt d€c theo chiYu hoàn thiSn sPn phom may m†c và liên kkt giUa các doanh nghiSp may xuOt khou nhŽm tro ra sMc mrnh chưa ch†t ch’ và chưa hiSu quP. 115 ViSt Nam ñMng thM 16, năm 2008, ñMng thM 10, năm 2009, ñMng thM 9 trong bPng xkp hrng các nưuc xuOt khou dSt may lun nhOt thk giui. Hàng may cNa ViSt Nam ñưbc nhiYu nưuc trên thk giui ưa chueng. SR lưbng khách hàng tìm ñkn ñs may gia công và ñ†t ñơn hàng xuOt khou trjc tikp ngày càng nhiYu hơn. M†c dù nhãn hiSu là cNa khách hàng nhưng dòng chU “Made in Vietnam” trên các sPn phom ñã trd thành quen thuec và dgn trd thành tin cEy ñRi vui khách hàng quRc tk. Cơ h2i Thách th c − ViSt Nam nŽm trong khu vjc phát − Crnh tranh trên th trưfng gay g‡t. trisn ngành dSt may trên thk giui, Sj n|i lên cNa nhUng quRc gia vui do vEy thaa hưdng nhUng lbi thk chikn lưbc tEp trung vào phát trisn vY m†t ñ a lý. Như ñã ñY cEp trong dSt may, ñ†c biSt là Trung QuRc, phgn trưuc vY hiSu Mng “ñàn sku” 9n ðe, Bangladesh, Campuchia. cNa ngành dSt may. HiSn tri, ngành Trong ñó, Trung QuRc trd thành may xuOt khou ñang dang lri khu met ngưfi kh|ng l[ vUng chãi vjc Châu Á, trong ñó các quRc gia trong th trưfng dSt may thk giui. có ths cung cOp nguyên ph{ liSu SMc crnh tranh cNa hàng may tEp trung d Trung QuRc, 9n ðe, Trung QuRc càng ngày tăng bdi H[ng Kông, Thái Lan, ðài Loan, các doanh nghiSp may xuOt khou Hàn QuRc, … V trí ñ a lý thuEn lbi cNa ñri quRc gia này tEn d{ng ta ViSt Nam ñkn các quRc gia này ñưbc rOt nhiYu lbi thk ta chi phí làm cho viSc vEn chuysn hàng hóa chŠ khoPng ta 3: 5 ngày làm viSc, nhân công r• ñkn sj phát trisn mrnh m’ cNa các doanh nghiSp 116 tăng khP năng chN ñeng cNa các sPn xuOt nguyên ph{ liSu trong doanh nghiSp may xuOt khou. ð[ng nưuc và cuRi cùng là hS thRng thfi, sj ggn nhau vY m†t ñ a lý phân phRi reng kh‡p ñkn các th cũng khikn cho nhUng thông tin vY trưfng cao cOp. th trưfng nhanh và nhiYu hơn. − RNi ro tiYm on d nhUng th trưfng − Chính sách h trb cNa Chính phN lun như M„, EU, NhEt BPn bdi ViSt Nam ñRi vui ngành may xuOt nhUng qui ñ nh ngày càng kh‡t khou khi ñ nh v ngành này là khe. ngành công nghiSp chN ljc cNa ViSt Nam. − Công nghS ph{ trb cNa ViSt Nam còn yku, trong khi giá cP ñgu vào − Cơ hei phát trisn sPn phom may trên th trưfng thk giui bikn ñeng m†c cNa ViSt Nam d nhUng th khó lưfng. Nguyên ph{ liSu cNa trưfng không truyYn thRng như là ngành dSt may hiSn d trong tình Trung ðông và Nga. trrng ph{ thuec vào nưuc ngoài. − Nhu cgu ngày càng tăng lên cNa Giá tr kim ngrch nhEp khou so ngành may xuOt khou md ra cơ hei vui t|ng kim ngrch xuOt khou bán hàng cho các doanh nghiSp chikm met t‹ tr€ng lun. Sj yku may xuOt khou cNa ViSt Nam. kém cNa ngành công nghiêp ph{ trb cho may xuOt khou là nguyên nhân căn bPn khikn ViSt Nam trong nhiYu năm vXn chŠ là met xưdng sPn xuOt thuê cho các doanh nghiSp khác trên thk giui. − Ngành may là ngành có suOt ñgu tư nh‘ và chi phí chuysn nhưbng thOp. Chính vì vEy, met khách hàng có ths d¥ dàng chuysn ta nhà cung cOp này sang nhà cung cOp khác chŠ bŽng met quykt ñ nh nhanh chóng, không tRn kém, 117 thEm chí tikt kiSm và hiSu quP theo cách lja ch€n cNa h€. Chính vì vEy, bOt kỳ nhUng rNi ro tiYm on trong môi trưfng nào như là sj bOt |n vY chính tr , thiên tai, sj tRt lên cNa các ñRi thN crnh tranh,... ñYu có ths làm cho các doanh nghiSp may xuOt khou mOt khách hàng met cách nhanh chóng. − Xu hưung th trưfng may là vòng ñfi sPn phom ng‡n hơn và vòng xoáy th trưfng nhanh hơn. − Chính sách kiYm chk lrm phát cNa ViSt Nam kéo theo viSc th‡t ch†t tiYn tS di¥n ra trong met thfi gian dài khikn các doanh nghiSp khó khăn trong viSc tikp cEn ngu[n vRn. Thfi kỳ gia tăng lãi suOt cho vay cNa các ngân hàng tăng ñkn mMc 21%/ năm ta năm 2008. T‹ lS này giPm dgn sau ñó và hiSn tri giU d mMc 17%/ năm, quá cao so vui năng ljc hort ñeng cNa các doanh ngiSp may xuOt khou. NhiYu doanh nghiSp thua l ho†c không có lãi do gánh n†ng chi phí vay ngân hàng. − BOt cEp trong môi trưfng ths chk trong nưuc. Ngu3n: Tác giE tG xây dGng 118 3.2. Giui pháp tăng cưcng sX tham gia cla các doanh nghi8p may xu]t kh^u cla Vi8t Nam vào chu<i giá tr@ toàn cdu và tăng cưcng liên kLt Như ñã phân tích d trên, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñang nŽm d vùng ñáy cNa chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou, v trí tro ra ít giá tr gia tăng nhOt trong chu i giá tr . Vì vEy, ñs nâng cao hiSu quP hort ñeng cNa nhUng doanh nghiSp này, tăng cưfng sj tham gia vào chu i giá tr toàn cgu, ñ†c biSt chú tr€ng ñkn tăng cưfng các quan hS liên kkt kinh tk theo các hình thMc khác nhau, theo cách hisu ñơn giPn nhOt, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam cgn thjc hiSn các giPi pháp ñs ho†c là d ch chuysn vY bên phPi ho†c bên trái cNa chu i giá tr , ho†c là nâng ñáy cNa chu i giá tr lên (hình 3.1). Giá tr gia tăng Thikt kk SPn xuOt nguyên ph{ liSu May XuOt khou Marketing và Phân phRi Các quá trình cNa chu i giá tr may toàn cgu Ngu3n: Tác giE xây dGng Hình 3.1+ ð nh hưTng gi5i pháp cho các doanh nghi p may xu"t kh#u c a Vi t Nam 119 Các giPi pháp ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam, ñRi vui cơ quan quPn lý Nhà nưuc và các hiSp hei ñưbc ñY xuOt tEp trung vào ñ nh hưung này. 3.2.1. Gi i pháp ñHi vCi doanh nghi p Vui nhUng ñism mrnh, ñism yku, cơ hei và thách thMc trên, các doanh nghiSp may xuOt khou phPi tj rà soát lri nhUng ñiYu kiSn và khP năng phát trisn cNa mình. ðs ñPm bPo tính chN ñeng và tính hiSu quP xuOt khou, các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam cgn thikt phPi có nhUng ñ|i mui trong t| chMc quPn lý. C{ ths là các doanh nghiSp này cgn chú tr€ng vào nhUng vOn ñY sau: 3.2.1.1. Gi_ v_ng v trí trong chu i giá tr : Duy trì th trư>ng truyMn th1ng và ch ñ2ng tìm ki m th trư>ng xu"t kh#u mTi Trưuc tiên cgn phPi khªng ñ nh là m†c dù phương pháp sPn xuOt gia công xuOt khou ñã trình bày chi tikt d trên bec le nhiYu bOt lbi cho các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam, nhưng ñ†t trong bRi cPnh hiSn tri, khi mà nhUng ñiYu kiSn ñs phát trisn ngành may còn hrn chk, ñ†c biSt là tính chN ñeng vY nguyên ph{ liSu ñgu vào thì gia công xuOt khou vXn là phương thMc sPn xuOt cgn ñưbc duy trì. NhiSm v{ cNa các doanh nghiSp may xuOt khou trong thfi gian tui là duy trì các th trưfng truyYn thRng như M„, EU, NhEt BPn, Canada... và m†t khác là chN ñeng tìm kikm th trưfng xuOt khou mui. ðs có ths làm ñưbc như vEy, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn tEp trung vào nhUng vOn ñY sau ñây. Thq nhNt, nâng cao chNt lư'ng sEn phKm và t+p trung khai thác các myt hàng chNt lư'ng cao. HiSn tri, ViSt Nam ñã ñưbc thk giui bikt ñkn như met công xưdng sPn xuOt hàng may lun trên thk giui. ðs gây ñưbc lòng tin cho khách hàng và xây djng uy tín cho doanh nghiSp trên th trưfng quRc tk thì các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam không còn cách nào khác là phPi ñPm bPo chOt lưbng sPn phom cNa mình. Các th trưfng chính cNa ViSt Nam ñYu là nhUng th trưfng ñòi h‘i kh‡t khe vY chOt lưbng. Bdi vEy, viSc quan tâm ñPm bPo chOt lưbng phPi 120 ñưbc ñ†t lên hàng ñgu ñRi vui nhUng doanh nghiSp may xuOt khou. ðs ñPm bPo chOt lưbng theo ñúng yêu cgu cNa khách hàng, bên crnh viSc xây djng các chikn lưbc và m{c tiêu hưung vào chOt lưbng, các doanh nghiSp cgn tEp trung vào nâng cao nhEn thMc vY tgm quan tr€ng cNa viSc sPn xuOt ra các sPn phom có chOt lưbng cao cNa các thành viên trong dây chuyYn sPn xuOt, ñ[ng thfi tEp trung vào cPi tikn cách thMc quPn lý ñs viSc quPn lý chuyên nghiSp hơn. ViSc quPn lý ñPm bPo chOt lưbng trong quá trình sPn xuOt cũng cgn phPi ñưbc chú tr€ng hơn nUa. Các doanh nghiSp may xuOt khou có ths tikn hành viSc này thông qua viSc chŠ ñ nh ñei ngũ cán be chuyên trách vY chOt lưbng, ch u trách nhiSm kism soát và báo cáo. Các cán be này cgn thjc hiSn tRi thisu nhUng công viSc bao g[m: : Xây djng và hoàn thiSn viSc mô tP các quá trình tro ra sPn phom: hoàn thiSn bPn mô tP công viSc cNa các v trí trong quá trình tro ra sPn phom. TOt cP các quá trình chính trong doanh nghiSp may xuOt khou như thikt kk (sRng, chkt, theo ý tưdng), mua nguyên ph{ liSu, t| chMc sPn xuOt, lưu kho, phân phRi cho khách hàng cgn ñưbc xác ñ nh rõ ràng và chi tikt tui tang nhiSm v{ cNa tang be phEn. Các doanh nghiSp may cũng cgn xây djng và hoàn thiSn cP nhUng quá trình h trb như quá trình tìm kikm khách hàng, quá trình ñào tro, quá trình kism tra chOt lưbng sPn phom... ðây là met công viSc quan tr€ng bdi viSc mô tP này chính là cơ sd ñs ñánh giá viSc hiSu quP thjc hiSn các công viSc, ñiYu này ñ†c biSt phMc trp khi ñi sâu vào các chuyYn may. : BR trí trách nhiSm kism soát chOt lưbng d các be phEn chMc năng; : ðào tro vY chOt lưbng và quPn lý chOt lưbng cho các cán be quPn lý d các be phEn; : Xác ñ nh và hưung dXn các yêu cgu vY chOt lưbng ñRi vui sPn phom trên tang công ñorn, thao tác công viSc d tang v trí, ñ†c biSt là yêu cgu cNa khách hàng nưuc ngoài vY chNng lori và chOt lưbng nguyên ph{ liSu, qui trình công nghS sPn xuOt, qui cách k„ thuEt, nhãn mác, bao bì ñóng gói; 121 : Thikt lEp các mXu bisu kism soát và xây djng các cách thMc ñs thu thEp các dU liSu nhŽm m{c ñích kism soát, s• d{ng các công c{ thRng kê như bisu ñ[ Pareto, bisu ñ[ phân bR mEt ñe, bisu ñ[ kism soát, sơ ñ[ nhân quP rOt hbp lý vui viSc kism soát các sPn phom và công viSc trong các quá trình cNa công ty may xuOt khou; : Nâng cao trình ñe chuyên môn và ý thMc trách nhiSm cNa ngưfi lao ñeng trong quá trình sPn xuOt sPn phom. ðào tro cho các nhân viên trjc tikp thjc hiSn công viSc cách thMc tuân thN qui trình và ñrt ñưbc các tiêu chí chOt lưbng; : Thjc hiSn tRt công tác kism soát chOt lưbng ta khâu ñgu tiên ñkn khâu cuRi cùng. Thu thEp dU liSu, phân tích, báo cáo, lưu trU h[ sơ vY chOt lưbng sPn phom và viSc thjc hiSn các công viSc; : ðY xuOt các biSn pháp thích hbp ñs ñiYu chŠnh sPn xuOt và kh‡c ph{c; : Xây djng và áp d{ng các hS thRng quPn lý tiên tikn d các doanh nghiSp may xuOt khou như là hS thRng quPn lý chOt lưbng theo tiêu chuon ISO 9000, hS thRng quPn lý môi trưfng ISO 14000, hS thRng tiêu chuon trách nhiSm xã hei SA 8000, hS thRng tiêu chuon nghY nghiSp, sj an toàn và sMc kh‘e OHSAS 18000, chương trình trách nhiSm toàn cgu WRAP,… : ð nh kỳ xem xét và ñánh giá công viSc. ðism thuEn lbi cNa nhiYu doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam là do sMc ép ta phía khách hàng cho nên nhiYu doanh nghiSp ñã áp d{ng hS thRng quPn lý chOt lưbng theo tiêu chuon ISO 9000, do vEy, viSc mô tP các quá trình và kism soát chOt lưbng vY lý thuykt không còn là vOn ñY xa lr. Tuy nhiên, phgn nhiYu trong sR các doanh nghiSp này lri áp d{ng tiêu chuon quPn lý ISO 9000 met cách máy móc và hình thMc do vEy hiSu quP quPn lý vXn còn rOt khiêm tRn. Vì vEy, các doanh nghiSp cgn chú tr€ng thjc hiSn biSn pháp này. Thq hai, tích cGc tham gia các ho)t ñ0ng xúc ti(n thương m)i. 122 Xúc tikn thương mri là met hort ñeng ý nghĩa ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou bdi thông qua các hort ñeng này mà viSc tikp cEn vui khách hàng ñưbc thjc hiSn d¥ dàng hơn. Trong thfi gian qua, các công ty may xuOt khou cNa ViSt Nam ñã có nhiYu cR g‡ng trong xúc tikn thương mri và ñã ñrt ñưbc nhUng kkt quP nhOt ñ nh. Tuy nhiên, môi trưfng crnh tranh ngày càng gay g‡t và nhUng rNi ro tiYm on cNa ngành may xuOt khou, ñ†c biSt rNi ro ñRi vui hort ñeng hiSn tri cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ñòi h‘i viSc tham gia các hort ñeng xúc tikn thương mri phPi ñưbc thjc hiSn chuyên nghiSp hơn. ðs làm ñưbc ñiYu này, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn tEp trung vào nhUng hort ñeng sau: : Tham gia nhUng sj kiSn cNa ngành nhŽm tăng cưfng cơ hei trao ñ|i thông tin và tikp cEn khách hàng và nhà cung cOp như tham gia các hei chb trisn lãm công nghiSp ph{ trb hàng may, công nghiSp hàng tiêu dùng, trisn lãm thfi trang cOp quRc gia, khu vjc và quRc tk, kkt hbp vui các ñơn v thikt kk thfi trang tham gia các cuec trình di¥n thfi trang... : TEn d{ng triSt ñs internet ñs mang lri hiSu quP cao vY xúc tikn thương mri. Các công ty may xuOt khou cgn xây djng riêng cho mình trang web, ho†c met nhóm công ty cùng nhau chung met trang web, ví d{ như trang web cho các công ty trong cùng met tŠnh ho†c met c{m công nghiSp, khu công nghiSp, khu chk xuOt... Các thông tin vY năng ljc sPn xuOt, nhUng m†t hàng chN ljc, các khách hàng... không ths thiku ñưbc trên nhUng trang web này, trong ñó, ít nhOt là nhUng trang chính cgn d ch sang tikng Anh nhŽm tro ñiYu kiSn thuEn lbi cho viSc tìm hisu thông tin cNa khách hàng. ðây là cơ hei ñs các công ty quPng bá hình Pnh cNa mình trên mrng internet. : Các công ty may xuOt khou lun có ths thúc ñoy viSc quan hS hbp tác vui ñRi tác nưuc ngoài thông qua tham tán thương mri tri nưuc sd tri, còn các công ty nh‘ có ths thông qua các hiSp hei ñs thjc hiSn biSn pháp này. Thông qua các tham tán thương mri, các công ty có cơ hei tikp xúc vui các khách hàng lun tri nưuc sd tri. 123 Thq ba, ña d)ng hóa các ñfi tác gia công trên các th$ trư`ng, khai thác th$ trư`ng mAi t)i Trung ðông, Nam Phi, Nga... Trong quan hS giUa các ñRi tác gia công, cP hai bên ñ†t hàng gia công và bên nhEn gia công ñYu có mRi quan hS tương tác ph{ thuec lXn nhau, nhưng trong ñó bên nhEn gia công (các doanh nghiSp may ViSt Nam) thưfng ph{ thuec nhiYu hơn. Sj ph{ thuec ths hiSn d ch bên nưuc ngoài qui ñ nh toàn be nhiSm v{ sPn xuOt cNa doanh nghiSp ViSt Nam, ta chNng lori, sPn lưbng, chOt lưbng, thfi gian giao hàng ñkn hS thRng ñ nh mMc kinh tk: k„ thuEt sPn phom. ViSc làm, thu nhEp và ñfi sRng cNa ngưfi lao ñeng cũng ph{ thuec vào nhiSm v{ sPn xuOt kinh doanh cNa doanh nghiSp. ðó là met thjc tk mà các doanh nghiSp ViSt Nam phPi chOp nhEn khi trình ñe sPn xuOt và quPn lý còn thOp kém. Met trong nhUng rNi ro tiYm on cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam là phí d ch chuysn các nhà cung cOp rOt thOp, vì vEy, khách hàng có ths thay ñ|i nhà cung cOp bOt kỳ lúc nào có lý do hbp lý. Chªng hrn, viSc không s• d{ng doanh nghiSp may gia công d ViSt Nam mà s• d{ng met doanh nghiSp d Camphuchia ho†c Bangladesh là met quykt ñ nh d¥ như trd bàn tay cNa không ít khách hàng. M†t khác, ngay cP khi khách hàng trung thành vui các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam nhưng vì sMc mua giPm thì sj trung thành này cũng không có ý nghĩa gì. Ví d{ như năm 2009, rOt nhiYu khách hàng truyYn thRng giPm, thEm chí phá ñơn hàng do sMc mua cNa th trưfng thOp ñi ta hEu quP cNa cuec suy thoái kinh tk. Kkt quP là sau nhUng n ljc cNa các doanh nghiSp may trong viSc vaa giU th trưfng truyYn thRng, vaa tìm kikm th trưfng mui thì kim ngrch xuOt khou mui chikm xOp xŠ bŽng năm 2008. Vì vEy, ñs tránh rNi ro, bên crnh nhUng khách hàng truyYn thRng, các doanh nghiSp này cgn ña drng hóa các ñRi tác gia công. Trong ñiYu kiSn ñó, viSc ña drng hóa ñRi tác gia công và th trưfng may gia công mang lri nhUng lbi ích nhOt ñ nh cho các doanh nghiSp may d ViSt Nam như: tăng tính chN ñeng cho doanh nghiSp may ViSt Nam, giPm thisu rNi ro khi ñRi tác nưuc ngoài c‡t hbp ñ[ng, trong nhiYu trưfng hbp, các doanh 124 nghiSp không s• d{ng hkt công suOt, viSc ña drng hóa các ñRi tác gia công nưuc ngoài cho phép công ty s• d{ng ñgy ñN hơn thikt b máy móc hiSn có và tăng thêm viSc làm cho ngưfi lao ñeng. Tuy nhiên, viSc md reng các ñRi tác gia công cũng gây nên nhUng bOt lbi cho doanh nghiSp. ðó là sj phMc trp trong quPn lý, t| chMc sPn xuOt ñY ñ[ng thfi thjc hiSn tRt nhiYu ñơn hàng, sj phân tán manh mún cNa các ñơn hàng làm giPm hiSu quP sPn xuOt. Bdi vEy, vOn ñY là giPi quykt mRi quan hS giUa ña drng hóa và tEp trung hóa ñRi tác nưuc ngoài ñ†t gia công cho doanh nghiSp. Nói chung, các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam nên hưung tui |n ñ nh hóa ñRi tác nưuc ngoài ñ†t gia công. Sj |n ñ nh này tro nên nhUng thuEn lbi trong ñám phán và thjc hiSn hbp ñ[ng gia công, ñ[ng thfi giúp các doanh nghiSp ViSt Nam tranh thN sj trb giúp vY k„ thuEt và tài chính cNa ñRi tác nưuc ngoài ñs ñgu tư ñ|i mui công nghS, nâng cao trình ñe k„ thuEt sPn xuOt và huOn luySn lao ñeng. Thq tư, thGc hi n tft công tác chăm sóc khách hàng. Met doanh nghiSp may xuOt khou thưfng có nhiYu khách hàng, m i khách hàng lri có nhu cgu khác nhau. Do sPn phom may là m†t hàng mang tính thfi trang nên nhu cgu cNa khách hàng thưfng xuyên bikn ñ|i theo thfi gian. Vì vEy, viSc n‡m vUng nhu cgu cNa khách hàng là ñiYu hkt sMc quan tr€ng và không phPi vOn ñY ñơn giPn. ChOt lưbng sPn phom không chŠ ñưbc ñánh giá thông qua các chŠ tiêu chOt lưbng nei tri mà cP thông qua d ch v{ ñRi vui khách hàng. Và dù là chOt lưbng sPn phom ñưbc ñánh giá thông qua ñ†c tính nào thì viSc tro djng mRi quan hS tRt vui khách hàng nhŽm ph{c v{ tRt nhOt nhu cgu cNa h€ cũng là ñiYu quan tr€ng. Các doanh nghiSp may xuOt khou cgn tEp trung vào nhUng công viSc sau ñây: : Xây djng hS thRng chŠ tiêu quPn lý ñRi vui khách hàng. Các chŠ tiêu quPn lý ñRi vui khách hàng có ths xác ñ nh như trong bPng sau. 125 B5ng 3.3+ Các chl tiêu qu5n lý khách hàng Các chŠ tiêu quPn lý : Tên khách hàng chung : ð a chŠ liên lrc, sR ñiSn thori, sR fax : Ngưfi ñMng ñgu ñơn v : Ngưfi liên hS khi cgn thikt : Ngưfi ký hbp ñ[ng : Ngưfi có quykt ñ nh Pnh hưdng ñkn viSc lja ch€n nhà cung cOp : Lori sPn phom mua : SR ngày hoàn thành ñơn hàng : SR ñơn hàng ký theo tang năm Các chŠ tiêu quPn lý : Mrng lưui thu mua hàng hóa, doanh nghiSp may xuOt riêng ñRi vui tang khou cNa ViSt Nam có ths chŠ bikt ñưbc phgn nào nhUng khách hàng thông tin này : Lĩnh vjc hort ñeng chN yku : Chk ñe làm viSc : Chính sách ñRi vui nhà cung cOp : NhUng khen ngbi và phàn nàn cNa khách hàng trong thfi gian hbp tác : NhUng nhu cgu ñ†c biSt khác Ngu3n: Tác giE xây dGng : Hoàn thiSn hS thRng thông tin ñs quPn lý khách hàng met cách hiSu quP hơn. Thu thEp và thưfng xuyên cEp nhEt các thông tin vY khách hàng. : Thu hút khách hàng tham gia và duy trì sj liên kkt vui khách hàng như câu lrc be khách hàng, chk ñe hei viên, chk ñe khách hàng VIP, giao lưu vui khách hàng, hei ngh khách hàng, ñ nh kỳ h‘i thăm khách hàng vào các d p như l¥, tkt, k‹ niSm ngày thành lEp công ty cNa khách hàng. Sj thăm h‘i này s’ tro cho khách hàng cPm giác ñưbc quan tâm, chăm sóc và thân thiSn. ð[ng thfi, 126 nhUng hort ñeng này cũng giúp công ty có ths nŽm ñưbc nhUng thông tin vY khách hàng met cách k p thfi ñs khai thác các cơ hei kinh doanh ho†c tj hoàn thiSn mình. 3.2.1.2. Tăng cư>ng chính sách s5n xu"t m$ r2ng chiMu dài c a chu i giá tr ViSc nŽm dưui ñáy cNa chu i giá tr khikn cho các công ty may xuOt khou cPu ViSt Nam chŠ tro ra ñưbc met mMc lbi nhuEn khiêm tRn mà lri luôn lo l‡ng vY sj bOt |n trong công viSc kinh doanh cNa mình. ðs thoát kh‘i tình trrng này, cách duy nhOt là các doanh nghiSp ViSt Nam phPi md reng chiYu dài cNa chu i giá tr ra phía trưuc, tMc là vY khâu thikt kk, ho†c là ra phía sau, tMc là xâm nhEp vào hS thRng marketing và phân phRi sPn phom. Có ths nói rŽng ñây là giPi pháp chikn lưbc ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam và cũng là giPi pháp cgn nhiYu thfi gian và công sMc. ðs làm ñưbc ñiYu này, các doanh nghiSp ViSt Nam cgn tEp trung vào nhUng biSn pháp sau: Thq nhNt, xác ñ$nh ñ$nh hưAng chi(n lư'c là chuyRn tv gia công xuNt khKu sang xuNt khKu trGc ti(p theo l0 trình ba giai ño)n OEM – ODM – OBM. HiSn tri, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñang nŽm d cuRi giai ñorn thM nhOt, nghĩa là sPn xuOt theo tiêu chuon cNa khách hàng nhưng ñã có ñkn trên 30% ñơn hàng là doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam tj ñi tìm kikm nguyên liSu. Trưuc m‡t, các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam cgn md reng hort ñeng cNa mình vY phía trưuc cNa chu i giá tr , tMc là sPn xuOt vui thikt kk riêng cNa mình (ODM). Nku khâu thikt kk ñN mrnh, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam có ths sPn xuOt theo thikt kk cNa mình và nhf các hãng khu vjc ho†c các t| chMc môi giui phân phRi. Như vEy, vY lâu dài, phương thMc xuOt khou trjc tikp s’ trd thành phương thMc xuOt khou chN yku cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam. ðiYu quan tr€ng là ngay ta bây gif phPi chuon b nhUng ñiYu kiSn cgn thikt ñs thjc hiSn huOt khou trjc tikp met cách có hiSu quP. Trong ñó, nhUng ñiYu kiSn quan 127 tr€ng nhOt là tăng lưbng vRn kinh doanh, chú tr€ng vào khâu thikt kk, tro lEp và nâng cao uy tín thương hiSu hàng may m†c ViSt Nam trên th trưfng quRc tk. Thq hai, t+p trung phát triRn công tác thi(t k(. M†c dù trong thfi gian qua, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñã cR g‡ng thay ñ|i phgn nhiYu diSn mro công tác thikt kk nhưng sj thay ñ|i này chưa mang lri nhUng thay ñ|i lun cho các doanh nghiSp. ðei ngũ thikt kk trong các doanh nghiSp may xuOt khou còn thiku và yku. Tình trrng này xuOt phát ta nhUng yku kém nói chung cNa thikt kk thfi trang ViSt Nam. ðs phát trisn công tác thikt kk, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn lưu ý nhUng vOn ñY sau: : Có chính sách thu hút nhUng nhà thikt kk mXu chuyên nghiSp ho†c nhUng nhân tài vào làm viSc vui chk ñe ưu ñãi. : Không ngang nâng cao tay nghY cho các nhà thikt kk mXu cNa công ty: ñ nh kỳ ñgu tư cho các nhà thikt kk mXu ñi h€c nhUng khóa ng‡n hrn do các trung tâm trong nưuc và nưuc ngoài t| chMc ñs nâng cao tay nghY, tham gia nhUng cuec thi thikt kk thfi trang trong nưuc và nưuc ngoài ñs h€c h‘i kinh nghiSm, ñ nh kỳ kkt hbp vui nhUng doanh nghiSp may xuOt khou khác ñs t| chMc nhUng sj kiSn thfi trang như trình di¥n thfi trang, thi tay nghY thikt kk, ñ nh kỳ mfi các nhà thikt k¥ mXu n|i tikng trên thk giui ñkn ViSt Nam g†p g›, giPng dry vY kikn thMc và k„ năng thikt kk cho các nhân viên thikt kk... Thq ba, ñ9u tư ñoi mAi công ngh và bf trí dây chuyun sEn xuNt. Bên crnh viSc tikp t{c phát trisn theo chiYu reng (xây djng các doanh nghiSp mui thuec các thành phgn kinh tk ho†c các trung tâm công nghiSp dSt may), viSc phát trisn theo chiYu sâu phPi ñưbc coi là hưung chN ñro trong phát trisn công nghiSp may ViSt Nam trong tương lai. Bdi l’, khi ưu thk vY giá nhân công r• ñang mOt dgn, thì trình ñe công nghS cao là yku tR cơ bPn tro nên sMc hút vui ñRi tác nưuc ngoài ñ†t gia công và tăng khP năng crnh tranh trên th trưfng. 128 ð nh hưung chung cho ñ|i mui công nghS cNa ngành may là: trong khâu chuon b sPn xuOt: thikt kk giác sơ ñ[ trên máy vi tính, trang b máy trPi vPi tj ñeng và máy c‡t theo chương trình c‡t bŽng tia laser; trong khâu may ráp sPn phom: ñgu tư trang b các thikt b chuyên dùng tj ñeng vào dây chuyYn sPn xuOt; trong khâu hoàn thiSn sPn phom: ñgu tư máy ñính cúc tj ñeng, ép ñ nh hình và là Ni chOt lưbng cao… NhUng máy móc thikt b này cgn d trình ñe cao nhŽm có ths ñáp Mng nhUng ñơn hàng ñ†c biSt có yêu cgu vY sPn phom tinh vi. ðs thjc hiSn có hiSu quP viSc ñgu tư ñ|i mui thikt b công nghS trong ngành may, cgn giPi quykt các vOn ñY tr€ng yku như nâng cao chOt lưbng lEp và thom ñ nh dj án ñgu tư, ña drng hóa các ngu[n vRn, nâng cao chOt lưbng công tác ñào tro lao ñeng, ñ|i mui t| chMc quPn lý sPn xuOt. Trong ñ|i mui t| chMc sPn xuOt, ñ†c biSt quan tâm ñkn công tác quPn lý lao ñeng. Các doanh nghiSp cgn chú tr€ng ñkn ñfi sRng cNa ngưfi lao ñeng, tro sj g‡n bó cNa ngưfi lao ñeng ñRi vui doanh nghiSp, hrn chk tình trrng luân chuysn lao ñeng. S• d{ng các hình thMc thích hbp ñs nâng cao trình ñe chuyên môn cho ngưfi lao ñeng, coi ñó là cơ sd quan tr€ng hàng ñgu ñs tăng năng suOt lao ñeng, tăng thu nhEp cho ngưfi lao ñeng và phát huy lbi thk vY nhân công và luôn quan tâm ñkn viSc cPi thiSn môi trưfng lao ñeng. Ngoài viSc ñ|i mui công nghS trên khía crnh máy móc thikt b chuyên ngành, các doanh nghiSp may xuOt khou còn cgn ñ|i mui công nghS thông tin nhŽm nâng cao hiSu quP cNa viSc ñiYu hành và quPn lý doanh nghiSp. ViSc tin h€c hóa giúp doanh nghiSp quPng bá nhUng hort ñeng cNa mình trên thk giui thông qua viSc s• d{ng và khai thác tRt các phương tiSn thông tin ñri chúng như internet, tikn hành kinh doanh qua mrng. HiSn nay có met công c{ các doanh nghiSp có ths s• d{ng ñs nâng cao hiSu quP hort ñeng kinh doanh cNa mình là phgn mYm horch ñ nh ngu[n ljc doanh nghiSp ERP (Enterprise Resource Planning). Met phgn mYm ERP ths hiSn ñưbc tOt cP các chu trình kinh doanh. ViSc tích hbp met cách xuyên suRt và ta b‘ các giPi pháp cô lEp dXn ñkn met hS thRng ñưbc trung tâm hóa trd lri mà 129 qua ñó các tài nguyên có ths ñưbc quPn lý bdi toàn be doanh nghiSp. NhUng chMc năng cNa phgn mYm ERP là: • LEp kk horch, dj toán • Bán hàng và quPn lý khách hàng • SPn xuOt • Kism soát chOt lưbng • Kism soát nguyên vEt liSu, kho, tài sPn cR ñ nh • Mua hàng và kism soát nhà cung Mng • Tài chính – kk toán • QuPn lý nhân sj • Nghiên cMu và phát trisn Bên crnh ñó, do tính dây chuyYn và phMc trp cNa hS thRng ERP, các doanh nghiSp cung cOp giPi pháp ERP còn h trb khách hàng thông qua d ch v{ tư vOn, thikt kk theo ñ†c thù cNa doanh nghiSp. ðây là phgn mYm mà ñã có rOt nhiYu doanh nghiSp trên thk giui s• d{ng nhưng d ViSt Nam thì ñây còn là met giPi pháp công nghS thông tin xa lr vui các doanh nghiSp. ²ng d{ng ERP là xu thk tOt yku, là công c{ quan tr€ng ñs doanh nghiSp nâng cao năng ljc crnh tranh, ñ[ng thfi nó cũng giúp doanh nghiSp tikp cEn tRt hơn vui các tiêu chuon quRc tk. Met doanh nghiSp nku Mng d{ng ngay ta khi quy mô còn nh‘ s’ có thuEn lbi là d¥ trisn khai và doanh nghiSp sum ñi vào nY nkp. Doanh nghiSp nào chEm tr¥ Mng d{ng ERP, doanh nghiSp ñó s’ tj gây khó khăn cho mình và tro lbi thk cho ñRi thN. CuRi cùng, là viSc lja ch€n giPi pháp chuyYn treo cho doanh nghiSp may xuOt khou. Hgu hkt các doanh nghiSp may xuOt khou hiSn tri s• d{ng lri chuyYn treo c| ñisn, nghĩa là sau khi c‡t thành tang bó sPn phom, các chi tikt ñưbc chuysn ñkn cho công nhân may tang công ñorn. Công nhân s’ md tang bó ra r[i s• d{ng các chi tikt trong bó ñs ghép vui nhau và tikn hành may. Như vEy, giP s• m i bó có 100 chi tikt, công nhân may hoàn thành công ñorn viSc ghép 130 100 chi tikt này r[i mui chuysn cho công ñorn kk tikp. Nhưbc ñism cNa phương pháp này là lãng phí thfi gian kism tra mã sR cNa tang bó chi tikt, cgm bó chi tikt xem, md dây buec, lOy các chi tikt ghép vui nhau, may xong bó lri, chuysn tikp, ñánh dOu vào sPn phom ñs xác ñ nh năng suOt, tính lưbng hàng hóa t[n ñ€ng thjc sj, không ñánh giá ñúng năng ljc làm viSc cNa tang công nhân… ðs thay ñ|i tình trrng này, các doanh nghiSp may xuOt khou, ñ†c biSt là nhUng doanh nghiSp may có sR lưbng ñơn hàng nhiYu, s• d{ng công suOt dây chuyYn cao nên chuysn ta phương thMc bR trí dây chuyYn sPn xuOt bó sang phương thMc tang be chi tikt hoàn chŠnh bán tj ñeng ho†c tj ñeng. ðRi vui phương thMc bR trí bán tj ñeng, thay bŽng viSc chuysn tang bó chi tikt, các bó sPn phom sau khi c‡t xong ñưbc chuysn sang be phEn ghép be. « be phEn này, các chi tikt ñưbc g‡n vui nhau thành met be chi tikt hoàn chŠnh cho met sPn phom r[i ñưbc g‡n lên met chikc móc duy nhOt. Tang chikc móc s’ ñưbc kéo tui tang công ñorn may. Các nhân viên chŠ cgn vui tay lOy thjc hiSn phgn công viSc cNa mình sau ñó ñoy ñkn công ñorn kk tikp. Khi ñkn công ñorn cuRi cùng thì sPn phom s’ ñưbc hoàn chŠnh. Phương thMc t| chMc sPn xuOt này có nhUng ưu ñism: : Giúp ngưfi ñiYu chuyYn quan sát ñưbc bŽng trjc quan toàn be quá trình sPn xuOt; : GiPm thfi gian ghép chi tikt cNa các công nhân d tang trrm sPn xuOt. Dù thfi gian ghép chi tikt d ñgu chuyYn phát sinh nhưng thfi gian này nh‘ hơn nhiYu so vui t|ng thfi gian ghép chi tikt d chuyYn c| ñisn; : D¥ dàng xác ñ nh ñưbc tikn ñe sPn xuOt cNa cP chuyYn và cNa tang ngưfi công nhân d m i trrm bŽng quan sát trjc quan; : BPo quPn sPn phom dd dang d¥ dàng hơn do hàng hóa ñưbc treo lên cao thay vì ñs vào nhUng hep hay thùng bên crnh ho†c dưui chân ngưfi sPn xuOt; : Khuykn khích công nhân trong cùng met chuyYn tăng tính hbp tác giúp ñ› lXn nhau vì hàng hóa t[n ñ€ng met khâu s’ Pnh hưdng ñkn năng suOt cNa cP 131 dây chuyYn. ðRi vui phương thMc bR trí chuyYn treo tj ñeng, viSc ñiYu khisn ñưbc thjc hiSn bŽng hS thRng máy tính. Qui trình công nghS ñưbc lEp bŽng máy tính ñs khi hort ñeng, máy tính s’ dja vào dU liSu thjc ñs cho thfi gian sPn xuOt trung bình cNa tang công ñorn. ViSc quPn lý tên, tu|i, bEc thb cNa công nhân trong chuyYn cùng công viSc cNa công nhân cũng ñưbc thjc hiSn bdi máy tính. ChŠ cgn ngưfi công nhân nrp tên mình vào bPng hisn th tri tang trrm, ngưfi quPn lý có ths thRng kê thfi gian thjc và công viSc chi tikt cNa tang ngưfi, ta ñó d¥ dàng cho viSc tính lương. HS thRng ñiYu tikt sPn phom trên dây chuyYn cũng tj ñeng, tùy theo mMc ñe thông suRt hay M ñ€ng cNa hàng hóa tri m i ñism trên dây chuyYn. Nhf viSc dU liSu ñưbc thu thEp căn cM vào thfi gian thjc mà nhân viên kism soát chOt lưbng có ths ñ nh danh ñưbc ngay công ñorn nào có sai sót ñs k p thfi ñiYu chŠnh. Vui mMc ñgu tư tRi ña 3 t‹ ñ[ng/ dây chuyYn sPn xuOt khoPng 50 lao ñeng, chi phí cho met chuyYn treo bán tj ñeng và tj ñeng lri không hY cao, hoàn toàn phù hbp vui qui mô cNa doanh nghiSp vaa và nh‘ d ViSt Nam. Vui nhUng ñism ưu viSt mà hS thRng chuyYn c| ñisn không có ñưbc, hS thRng chuyYn treo bán tj ñeng và tj ñeng giúp các doanh nghiSp tăng năng suOt lao ñeng và hiSn ñri hóa công tác quPn lý. Tuy nhiên, met trong nhUng ñiYu kiSn khó khăn trong viSc áp d{ng chuyYn treo tj ñeng là phPi có nhUng ñơn hàng ta khá lun ñkn lun vui sR lưbng khoPng trên 5.000 chikc cho m i màu sPn phom, và trên 20.000 chikc thì mui phát huy hiSu quP cNa ñơn hàng. Vì vEy, giPi pháp tRt nhOt ñRi vui nhUng doanh nghiSp may xuOt khou hiSn nay là ñgu tư chuyYn treo bán tj ñeng, và sau ñó nâng cOp lên mMc ñe tj ñeng hóa cao hơn như mã hóa móc treo sPn phom, s• d{ng ñgu ñ€c h[ng ngori ñs quPn lý năng suOt. Thq tư, phát triRn thương hi u và khai thác th$ trư`ng n0i ñ$a Sj khác biSt cNa thương hiSu là yku tR làm nên nét văn hóa khác biSt cNa các doanh nghiSp. Thương hiSu cNa công ty ñri diSn cho hình Pnh nhUng con ngưfi d bên trong và bên ngoài công ty: nhân viên, ñRi tác, c| ñông, ceng ñ[ng 132 ñ a phương, khách hàng. VY thjc chOt, làm thương hiSu chính là làm cho khách hàng bikt ñkn sPn phom và doanh nghiSp, thuykt ph{c khách hàng s• d{ng sPn phom cNa và trung thành vui sPn phom và doanh nghiSp. ðs làm tRt công tác thương hiSu, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn lưu ý nhUng ñism sau: : Xác ñ nh cOu trúc nYn móng cNa thương hiSu g[m các nhEn bikt cơ bPn cNa thương hiSu, các lbi ích thương hiSu, tính cách thương hiSu, niYm tin thương hiSu, tính chOt thương hiSu. HiSn tri, ñã có nhiYu doanh nghiSp xây djng thương hiSu tRt trên th trưfng nei ñ a, tro ra lòng tin vui khách hàng trong nưuc nhưng d th trưfng nưuc ngoài thì các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam chŠ nhEn làm gia công theo nhãn hiSu cNa khách hàng nên chưa tro ñưbc dOu On gì cho khách hàng ngoài viSc khách hàng có ths quan sát thOy dòng chU “Made in Vietnam” trên sPn phom; : ð nh v thương hiSu, ví d{ ñRi vui các doanh nghiSp may có ths ñ nh v thương hiSu là thfi trang, ñec ñáo và bYn vUng; : Xây djng chikn lưbc thương hiSu: Xác ñ nh sM mrng cNa doanh nghiSp, m{c ñích kinh doanh, tgm nhìn, m{c tiêu và các chŠ tiêu c{ ths; : Xây djng chikn d ch truyYn thông: quPng cáo, tham gia các hei trb và trisn lãm, xây djng quan hS công chúng; : ðo lưfng và hiSu chŠnh các hort ñeng xây djng thương hiSu. ðs tro ra met hình Pnh tRt trong nhEn thMc và ñánh giá cNa khách hàng và cNa ceng ñ[ng, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn tăng cưfng thjc hiSn trách nhiSm xã hei, chăm lo ñfi sRng cNa ngưfi lao ñeng, ñPm bPo sPn phom sPn xuOt ra srch vY m†t ñro ñMc. Các doanh nghiSp cũng cgn thjc hiSn tRt trách nhiSm trong viSc bPo vS bPo vS môi trưfng, hưdng Mng phong trào di dfi vY nhUng ñ a phương d xa trung tâm thành phR, tEn d{ng lao ñeng r• ñ[ng thfi tránh gây ô nhi¥m. 133 Bên crnh viSc phát trisn thương hiSu, các doanh nghiSp may xuOt khou cũng cgn phát trisn th trưfng nei ñ a. Vui qui mô th trưfng xOp xŠ 87 triSu dân, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn bikn th trưfng nei ñ a thành nơi th• nghiSm nhUng ý tưdng chinh ph{c th trưfng cNa mình ñ[ng thfi là ñism tja cho may xuOt khou. Thjc hiSn công tác may xuOt khou mang lri lbi ích cho viSc phát trisn th trưfng nei ñ a bdi met m†t, các doanh nghiSp có ths tEn d{ng ñưbc thikt kk và hưung dXn k„ thuEt ta các chuyên gia k„ thuEt cNa ñRi tác, m†t khác các doanh nghiSp rOt am hisu vY các ngu[n nguyên ph{ liSu. Như vEy, phát trisn th trưfng may nei ñ a met m†t giúp doanh nghiSp tEn d{ng ñưbc nhUng thk mrnh sœn có cNa mình, m†t khác, tro ra met ngu[n thu |n ñ nh cho doanh nghiSp nhf khai thác th trưfng ñưbc nhiYu chuyên gia ñánh giá là tương ñRi d¥ tính. ðs khai thác th trưfng nei ñ a, các doanh nghiSp cgn lưu ý nhUng vOn ñY sau: : ðoy mrnh công tác nghiên cMu th trưfng ñs n‡m b‡t nhu cgu cNa khách hàng. Do khách hàng là nei ñ a cho nên ñây là công viSc khá d¥ dàng. Các công ty có ths s• d{ng phương pháp phát thu phiku h‘i, ph‘ng vOn, thPo luEn nhóm tEp trung, quan sát ñs thjc hiSn công viSc này; : Thikt lEp mRi quan hS vui nhUng trung tâm bán l• như hS thRng c•a hàng thfi trang cNa VINATEX, siêu th Metro, Big C, Sài Gòn Coopmart, Hapro... ñs ñưa hàng hóa ñkn tay ngưfi tiêu dùng; : Xây djng hS thRng ñri lý và c•a hàng giui thiSu sPn phom tri các trung tâm bán l• trên. Vui cách thMc này, chi phí thuê c•a hàng tăng nhưng doanh nghiSp lri ñưbc hưdng mMc % lun hơn do không chi trP hoa h[ng bán hàng cho trung gian; : Xây djng mRi quan hS mEt thikt vui khách hàng, lOy thông tin khi khách hàng mua sPn phom và thikt lEp met kênh thông tin ñkn khách hàng thưfng xuyên như t†ng quà, t†ng % khuykn mri nhân d p sinh nhEt khách hàng; 134 : Xây djng các chương trình khuykn mãi thưfng xuyên ví d{ giPm giá ñ[ng ph{c h€c sinh ñkn trưfng và các m†t hàng qugn áo tr• em nhân d p khai trưfng, giPm giá sơ mi nU nhân d p 8/3... tro ra cPm giác ñưbc quan tâm ñRi vui khách hàng; Thq năm, xây dGng h thfng phân phfi. Xây djng hS thRng phân phRi nghĩa là md reng chu i giá tr vY các hort ñeng phân phRi ñkn ngưfi tiêu dùng. Hay nói cách khác, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam phPi vưbt qua các nhà môi giui ñs tikp xúc trjc tikp vui các nhà nhEp khou, và sau ñó phPi vưbt qua các nhà nhEp khou ñs bán hàng trjc tikp cho các nhà bán l•. « trong nưuc thì viSc bán hàng ñkn tEn các siêu th là ñiYu tương ñRi d¥ dàng nhưng trong chu i cung Mng toàn cgu thì viSc ñó vô cùng khó. Lý do thM nhOt là các nhà bán l• có quan hS ch†t ch’ vui nhUng nhà xuOt nhEp khou ta rOt lâu, h€ tin tưdng mua hàng cNa nhà xuOt nhEp khou hơn là mua hàng trjc tikp ta doanh nghiSp sPn xuOt cho dù viSc mua hàng trjc tikp ta doanh nghiSp sPn xuOt r• hơn nhưng lri mro hism hơn. ThM hai là nhà xuOt nhEp khou bán rOt nhiYu hàng, nhà bán l• cũng cgn mua nhiYu hàng trong khi doanh nghiSp may xuOt khou chŠ bán vài món hàng. Chính vì vEy, muRn ñet phá vào khâu xuOt khou ñs bán hàng trjc tikp cho các nhà bán l•, hàng hóa cNa doanh nghiSp cgn phPi ñPm bPo tính ñec ñáo, có thương hiSu trên th trưfng, và phPi ña drng. Như vEy, viSc xây djng hS thRng phân phRi cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam có ths chia làm hai giai ñorn như sau: Giai ñorn 1: vưbt qua các nhà môi giui ñs tikp xúc vui các nhà xuOt nhEp khou trên các th trưfng. Ta trưuc ñkn nay, viSc tikp xúc trjc tikp vui các nhà xuOt khou d các th trưfng truyYn thRng như M„, EU, NhEt BPn, Canada còn nhiYu hrn chk bdi các doanh nghiSp may ViSt Nam không có nhiYu cơ hei tham gia xúc tikn, quPng bá, ñ†c biSt là g†p g› tri các hei chb chuyên ngành lun t| chMc d M„ hay d các th trưfng khác. Vui khoPn chi phí khá lun cho m i lgn tikp xúc, hgu hkt các doanh nghiSp không có khP năng chi trP cho hort ñeng 135 này. Trong khi ñó, thông thưfng các doanh nghiSp may phPi có m†t tri nhUng hei chb này nhiYu lgn ñs xây djng hình Pnh, khªng ñ nh tên tu|i cNa mình mui có cơ hei tikp xúc trjc tikp vui nhUng nhà nhEp khou. Trưuc m‡t, các doanh nghiSp lưu ý ñkn nhUng vOn ñY sau: : Dành met phgn kinh phí cho hort ñeng xúc tikn thương mri tri nhUng th trưfng truyYn thRng và coi ñây như met khoPn ñgu tư cho viSc md reng kênh phân phRi cNa mình; : Kkt hbp vui các doanh nghiSp khác ho†c thông qua các hiSp hei ñs tham dj nhUng hei chb chuyên ngành tri các th trưfng truyYn thRng. Có ths tham dj theo nhóm doanh nghiSp, trong ñó m i doanh nghiSp có met vài m†t hàng chN ljc; : Thikt kk gian hàng On tưbng mang ñEm bPn s‡c ViSt Nam. ðiYu ñgu tiên cgn gây On tưbng ñRi vui các nhà nhEp khou không phPi tang cá nhân công ty mà là ý niSm vY ñOt nưuc ViSt Nam. Các nhà nhEp khou s’ có nhEn thMc vY ViSt Nam trưuc, và sau ñó mui là năng ljc cNa các doanh nghiSp. ViSc vưbt qua các nhà môi giui tikp xúc trjc tikp vui các nhà nhEp khou có ý nghĩa quan tr€ng bdi khi làm viSc trjc tikp vui h€ thì lbi nhuEn cNa các doanh nghiSp cũng tăng lên. Nhưng giPi pháp này bên crnh n ljc cNa tang doanh nghiSp thì còn cgn n ljc rOt lun cNa các hiSp hei. Các hiSp hei cgn ñMng ra như là nhUng ñgu mRi cho viSc kkt nRi doanh nghiSp ViSt Nam vui nhà nhEp khou nưuc ngoài cP giai ñorn tìm kikm lXn giai ñorn hbp tác sau này. Giai ñorn 2: ðây là m{c tiêu trong tương lai xa, các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam cgn vưbt qua các nhà nhEp khou ñs làm viSc trjc tikp vui các nhà bán l•. Có ths nói ñây là công viSc rOt khó khăn bdi mRi quan hS giUa nhà nhEp khou và bán l• ñã khăng khít trong nhiYu năm. Hơn nUa, như ñã trình bày d trên, nhà bán l• cgn rOt nhiYu hàng và nhà nhEp khou cũng có rOt nhiYu hàng trong khi met doanh nghiSp ñơn l• lri chŠ có met sR lưbng hrn chk, nku không nói rŽng rOt ít hàng. Có ths khªng ñ nh rŽng met doanh nghiSp khó lòng 136 có ths ñáp Mng ñưbc ñiYu kiSn này mà chŠ có ths là các hiSp hei thjc hiSn vai trò ñgu mRi nghĩa là tEp hbp các lori hàng hóa ñs ñáp Mng yêu cgu cNa nhà bán l•. ðs có ths bù ñ‡p nhUng m†t hàng mà các doanh nghiSp ViSt Nam không có thk mrnh sPn xuOt, hiSp hei có ths ñMng ra tìm kikm ta nhUng nhà sPn xuOt khác trong khu vjc. Vưbt qua các nhà nhEp khou cũng có nghĩa là các doanh nghiSp ViSt Nam phPi thay ñ|i phương thMc xuOt khou ta FOB sang CIF, liên quan ñkn hàng lort nhUng trách nhiSm và nghiSp v{ xuOt khou khác mà ta trưuc ñkn nay các ñRi tác nưuc ngoài thjc hiSn. Hơn thk nUa, doanh nghiSp không ths vưbt qua các nhà nhEp khou ñưbc nku công tác thikt kk thfi trang và sj am hisu vY th trưfng nưuc ngoài chưa phát trisn. ViSc nâng cao năng ljc cNa công tác thikt kk thfi trang ñkn mMc ñe n‡m b‡t ñưbc nhu cgu cNa th trưfng phPi là ñiYu kiSn ñs có ths thjc hiSn giPi pháp này. Vui nhUng ñiYu kiSn và năng ljc hiSn tri, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam nên thjc hiSn giai ñorn 1 trưuc trong vòng ta 10 : 20 năm. Sau ñó, khi ngành thfi trang cNa ViSt Nam ñN mrnh, ñ[ng thfi các doanh nghiSp cũng am hisu rõ hơn th trưfng quRc tk thì khP năng vưbt qua nhà xuOt nhEp khou là có ths. 3.2.1.3. Tăng cư>ng liên k t và hình thành chu i cung ng ñ8u tư và kinh doanh, hCp tác và cùng chia xn ñơn hàng Do nei ljc còn yku ths hiSn d nhUng ñism yku như thiku nhân công có trình ñe cao, năng suOt lao ñeng thOp, tiYm ljc vRn thOp, công nghS lrc hEu, công tác t| chMc sPn xuOt lrc hEu, thương hiSu yku, khP năng tikp cEn th trưfng hrn chk… nên viSc liên kkt vui các t| chMc trong ngành d€c theo chiYu cNa chu i giá tr và liên kkt giUa các doanh nghiSp may vui nhau là rOt cgn thikt và mang tính chikn lưbc ñRi vui sj phát trisn cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. Các mRi quan hS liên kkt cgn thikt phPi thikt lEp ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam bao g[m: 137 : Liên kkt giUa các doanh nghiSp may và doanh nghiSp cung cOp hàng hóa ho†c d ch v{ ph{ trb bao g[m các t| chMc thikt kk và sPn xuOt nguyên ph{ liSu nhŽm tăng khP năng chN ñeng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou trong quá trình sPn xuOt; : Liên kkt giUa các doanh nghiSp may và các t| chMc phân phRi bao g[m nhà nhEp khou và nhà bán l• nhŽm giúp doanh nghiSp tikp cEn ggn hơn vui khách hàng; : Liên kkt giUa các doanh nghiSp may xuOt khou vui nhau nhŽm chia x• ñơn hàng ho†c tăng khP năng crnh tranh như làm tăng thương hiSu, tăng năng ljc sPn xuOt... C{ ths, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn thjc hiSn nhUng hort ñeng sau: : Tăng cưfng nhEn thMc vY sj cgn thikt phPi liên kkt vui các doanh nghiSp cùng ngành. Liên kkt làm tăng sMc mrnh cNa các doanh nghiSp trong công cuec khai thác th trưfng quRc tk. ChŠ khi nhEn thMc này ñưbc làm rõ thì các doanh nghiSp mui có thái ñe hbp tác vui các ñRi tác trong liên kkt; : Thu thEp thông tin vY các ñRi tác liên kkt bao g[m: các t| chMc kinh doanh thfi trang ho†c ñào tro thikt kk thfi trang, các t| chMc cung cOp nguyên ph{ liSu, các công ty may xuOt khou, các khách hàng, các hiSp hei... ñ[ng thfi duy trì mRi quan hS thưfng xuyên vui nhUng ñRi tác liên kkt này; : ð nh kỳ t| chMc các cuec hei thPo hay t€a ñàm vY vOn ñY chOt lưbng sPn phom và viSc duy trì quan hS ñRi vui các nhà cung cOp bao g[m các t| chMc kinh doanh ho†c ñào tro thikt kk thfi trang và các t| chMc cung cOp nguyên ph{ liSu. ²ng x• như là met nhà tư vOn ñRi vui vOn ñY chOt lưbng cNa nhUng t| chMc này như k p thfi thông tin vY tình hình chOt lưbng sPn phom, thông báo nhUng dj ñ nh hay kk horch trong tương lai cNa doanh nghiSp nhŽm giúp nhà cung cOp chuon b năng ljc ñs ñáp Mng yêu cgu cNa doanh nghiSp; 138 : ð nh kỳ t| chMc các cuec hei thPo hay t€a ñàm vY vOn ñY chikn lưbc phát trisn, chOt lưbng sPn phom, hS thRng phân phRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou. ThPo luEn vui các công ty cùng ngành vY giPi pháp công nghS, phương thMc bR trí dây chuyYn sPn xuOt, kinh nghiSm quPn lý, tâm lý khách hàng, trao ñ|i ñơn hàng, chia x• ñơn hàng, hbp tác ñs cùng tham gia các sj kiSn như hei chb trisn lãm, hbp tác kinh doanh d nưuc ngoài, phân phRi hàng ñkn tay ngưfi bán l• d các nưuc, : Các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam cgn tích cjc tham gia vào t| chMc liên kkt như các hiSp hei trong nưuc, tham gia vào mrng lưui sPn xuOt trong khu vjc và chu i giá tr toàn cgu cNa ngành dSt may như Liên ðoàn DSt May ASEAN (AFTEX), ³y ban QuRc tk vY DSt May... : Tranh thN các lbi thk do các hiSp ñ nh ña phương, song phương, quRc tk, khu vjc, ñ†c biSt là khu vjc ðông Nam Á mang lri cho doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñs nâng cao sMc crnh tranh. : Tham gia xây djng hS thRng thông tin chikn lưbc toàn ngành ñs cung cOp k p thfi thông tin cho các doanh nghiSp và cơ quan quPn lý Nhà nưuc. 3.2.1.4. Nâng cao ch"t lưCng nguon nhân lVc Nưuc ta có ngu[n lao ñeng d[i dào, chikm trên 54% dân sR cNa cP nưuc, vui 46,9 triSu lao ñeng (theo sR liSu thRng kê năm 2009). Ngưfi lao ñeng ViSt Nam có tính cgn cù, chăm chŠ và tŠ mŠ. Cùng vui mMc chi phí lao ñeng thOp so vui các nưuc khác trên thk giui, ñây là nhUng lbi thk mrnh ñs phát trisn ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam. Tuy nhiên, có ñkn 80% lao ñeng ViSt Nam có tu|i ñfi ta 20: 24 tu|i, khi tham gia th trưfng lao ñeng không ñưbc ñào tro nghY, ho†c ñưbc ñào tro nhưng không bài bPn, ho†c ñưbc ñào tro tương ñRi tRt nhưng hrn chk vY k„ năng nghY nghiSp làm cho lbi thk này mOt ñi phgn nhiYu tác d{ng. Hơn thk nUa, do mMc ñe crnh tranh gay g‡t trên th trưfng thk giui bdi khách hàng luôn so sánh tang khoPn m{c chi phí trong gia công cũng như xuOt khou trjc tikp làm cho mMc chi phí lao ñeng cNa ngành may b hrn chk d mMc 139 ñe thOp, khikn cho viSc thu hút lao ñeng gi‘i g†p nhiYu khó khăn. Kkt quP là trong nhUng năm ggn ñây, ngành may xuOt khou luôn d trong tình trrng thiku lao ñeng và thiku lao ñeng gi‘i d m€i cOp bao g[m nhân viên thikt kk thfi trang, quPn lý các cOp, nhân viên k„ thuEt, thb, nhân viên marketing và bán hàng. Tình trrng này làm giPm ñi sMc crnh tranh cNa các doanh nghiSp, nhOt là làm Pnh hưdng ñkn ñ nh hưung md reng hort ñeng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou vY hưung các hort ñeng tro ra giá tr gia tăng nhiYu hơn. Trong khi doanh nghiSp tìm không ra nhân ljc thì các trưfng ñào tro lri thaa nhân ljc. ChŠ có ñiYu là chuyên ngành ñào tro không ñúng vui chuyên môn mà ngành may xuOt khou cgn. Bên crnh ñó, thái ñe làm viSc cNa nhân viên cũng là vOn ñY cgn lưu ý. Ngưfi lao ñeng ViSt Nam có tR chOt quí báu là cgn cù chăm chŠ ch u khó nhưng lri có hrn chk là tác phong công nghiSp chưa hoàn chŠnh, c{ ths là ý thMc k‹ luEt chưa cao, tính ñoàn kkt, hbp tác trong công viSc chưa tRt. ChOt lưbng ngu[n nhân ljc ch u chi phRi bdi nhiYu yku tR nhưng tju chung lri là bao g[m ths ljc, trí ljc và tâm ljc. ðs nâng cao chOt lưbng ngu[n nhân ljc cNa ngành may xuOt khou, các doanh nghiSp cgn tEp trung vào nhUng vOn ñY sau: Xây djng chính sách tuysn d{ng hbp lý nhŽm thu hút ngu[n nhân ljc tRt cho doanh nghiSp. Cung cOp các ưu ñãi cho ngưfi lao ñeng. Thq nhNt, quan tâm và rèn luy n thR lGc cXa ngư`i lao ñ0ng Ths ljc là tình trrng sMc kh‘e cNa con ngưfi. ðRi vui ngưfi lao ñeng, có ths ljc có nghĩa là phát trisn bình thưfng và có khP năng lao ñeng, ñáp Mng ñưbc nhUng ñòi h‘i vY hao phí sMc lao ñeng trong quá trình sPn xuOt vui nhUng công viSc c{ ths khác nhau. Các doanh nghiSp may xuOt khou cgn ths hiSn sj quan tâm và rèn luySn ths ljc cNa ngưfi lao ñeng thông qua nhUng viSc làm sau: : Phát ñeng phong trào rèn luySn ths ljc như tEp ths d{c bu|i sáng, t| chMc các trò chơi ths thao vEn ñeng cơ ths như giPi cgu lông, bóng ñá, bóng 140 chuyYn... NhiYu công ty liên doanh khi b‡t ñgu met ca làm viSc bao gif cũng dành thfi gian ta 10: 15 phút cho các công nhân tEp ths d{c, và hort ñeng này rOt có hiSu quP ñRi vui viSc rèn luySn sMc kh‘e cho ngưfi lao ñeng. ViSc khuykn khích và thEm chí b‡t buec các nhân viên vEn ñeng nhiYu hơn s’ làm cho h€ rèn luySn sMc kh‘e tRt hơn. : Chú tr€ng chk ñe dinh dư›ng cho các nhân viên như quan tâm ñkn bUa ăn cNa nhân viên trong ngày làm viSc. Hgu hkt các nhân viên ngành may xuOt khou ñYu làm theo ca và ăn trong căng tin cNa nhà máy vì vEy ñây là cơ hei tRt cho các doanh nghiSp quan tâm ñkn bUa ăn cNa nhân viên. Thjc ñơn cgn ñưbc xây djng ñPm bPo chOt dinh dư›ng cho ngưfi lao ñeng. Hàng tháng, doanh nghiSp cũng có ths ph{ cOp cho các nhân viên sPn phom chăm sóc sMc kh‘e cNa ngưfi lao ñeng như sUa, dgu ăn... do nhân viên b hao tRn sMc kh‘e. : Tăng cưfng viSc áp d{ng phong trào 5S. ðây là phong trào có m{c ñích cPi thiSn môi trưfng làm viSc, nhŽm tăng năng suOt vui 5 nei dung là sàng l€c, s‡p xkp, srch s’, săn sóc, sœn sàng. Thông qua viSc môi trưfng ñưbc làm srch ñ“p, các vEt d{ng ñưbc s‡p xkp ngăn n‡p và khoa h€c, ngưfi lao ñeng s’ ñưbc làm viSc trong ñiYu kiSn ñPm bPo vS sinh hơn. : Tăng cưfng viSc áp d{ng các be tiêu chuon quPn lý vY trách nhiSm xã hei như Be tiêu chuon vY trách nhiSm xã hei SA8000, be tiêu chuon vY nghY nghiSp, sMc kh‘e và sj an toàn OHSAS 18000... thông qua viSc ñáp Mng các yêu cgu vY viSc cam kkt không s• d{ng lao ñeng tr• em, không s• d{ng lao ñeng cư›ng bMc, ñPm bPo sMc kh‘e và sj an toàn cho ngưfi lao ñeng, ñs cho lao ñeng tj do hei h€p và thương lưbng tEp ths, ñPm bPo thù lao lao ñeng như pháp luEt yêu cgu, ... Khi tuân thN yêu cgu cNa các be tiêu chuon này, met m†t, sMc kh‘e cNa các nhân viên ñưbc chú tr€ng và tăng cưfng bdi các be tiêu chuon ñY cEp ñkn viSc tro ra ñiYu kiSn làm viSc tRt ñ[ng thfi yêu cgu nhà s• d{ng lao ñeng phPi quan tâm ñkn sMc kh‘e và sj an toàn cNa các nhân viên. M†t khác, viSc ñáp Mng yêu cgu cNa các tiêu chuon này làm tăng sMc crnh tranh cNa doanh nghiSp may 141 xuOt khou bdi ñRi vui các doanh nghiSp thuec ngành thâm d{ng lao ñeng như ngành may, khách hàng luôn ñánh giá cao nhUng nhà cung cOp ñáp Mng yêu cgu vY trách nhiSm xã hei ñs ñPm bPo sPn xuOt sPn phom “srch” vY m†t ñro ñMc. Thq hai, quan tâm và phát triRn trí lGc cho ngư`i lao ñ0ng Trí ljc là năng ljc trí tuS, khP năng nhEn thMc và tư duy mang tính sáng tro thích Mng vui xã hei cNa con ngưfi. ðRi vui ngưfi lao ñeng, nói ñkn trí ljc là nói ñkn tinh thgn, trình ñe văn hóa, h€c vOn, k„ năng và kinh nghiSm làm viSc. Trí ljc là yku tR quykt ñ nh rOt quan tr€ng ñkn khP năng thành công cNa con ngưfi trong lao ñeng. ðs xây djng ngu[n nhân ljc có trí ljc, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn tEp trung vào nhUng vOn ñY sau: : Xây djng chính sách thu hút lao ñeng vui nhUng ñiYu khoPn ñãi nge lao ñeng tRt. Chính sách tiYn lương hbp lý là met ñeng ljc quan tr€ng kích thích ngưfi lao ñeng nâng cao trình ñe cNa mình ñs ñPm bPo ñáp Mng ñưbc nhu cgu cNa công viSc, tăng thu nhEp và |n ñ nh ñfi sRng. Chính sách tiYn lương hOp dXn s’ thu hút lao ñeng gi‘i. ð[ng thfi, chính sách tiYn lương công bŽng s’ giúp ngưfi lao ñeng cPm thOy n ljc cNa h€ ñưbc ghi nhEn ta ñó luôn luôn phOn ñOu trong công viSc hơn. : ðào tro và ñào tro lri các nhân viên. ðRi vui các nhân viên mui ñưbc tuysn d{ng, doanh nghiSp thjc hiSn ñào tro nghY tri doanh nghiSp. ð nh kỳ, doanh nghiSp t| chMc nhUng khóa ñào tro và khuykn khích thEm chí b‡t buec các nhân viên có liên quan tham gia. Doanh nghiSp cũng có ths tìm kikm và g•i ñi ñào tro nhUng khóa h€c bên ngoài cho các nhân viên như thikt kk thfi trang, quPn lý chMc năng.... Sau m i hort ñeng ñào tro, doanh nghiSp cgn có ñánh giá ñào tro ñs xác ñ nh mMc ñe hiSu quP cNa hort ñeng này, ta ñó rút kinh nghiSm cho lgn ñào tro sau. : T| chMc các hort ñeng nâng cao tay nghY như thi tay nghY gi‘i, ngưfi thb bàn tay vàng... và ch€n c• các nhân viên tham gia nhUng cuec thi tay nghY gi‘i cNa ngành và quRc gia. ðs t| chMc thi tay nghY gi‘i tri doanh nghiSp, 142 doanh nghiSp có ths yêu cgu các nhân viên chMng t‘ năng ljc cNa mình thông qua công viSc hŽng ngày met khoPng thfi gian nào ñó, ví d{ như là 1 tháng, t| chMc nhUng bu|i t€a ñàm, thPo luEn vY cách thMc ñs rèn luySn tay nghY gi‘i... cho các nhân viên. NhUng hort ñeng này s’ khikn các nhân viên phPi lưu tâm và chú tr€ng nâng cao tay nghY lao ñeng cNa mình. : Tro ñeng ljc cho ngưfi lao ñeng thông qua cung cOp ñiYu kiSn làm viSc tRt, t| chMc các hort ñeng ngori khóa như cuec thi tikng hát, md lup h€c nhPy, liên hoan cuRi năm,... nhŽm làm cho ngưfi lao ñeng cPm thOy yêu mkn doanh nghiSp, hăng say hkt mình vì công viSc. Thq ba, xây dGng ngu3n nhân lGc có tâm lGc tft Tâm ljc là nhUng giá tr ñro ñMc, phom chOt tRt ñ“p và sj hoàn thiSn nhân cách cNa con ngưfi. ðRi vui ngưfi lao ñeng, tâm ljc tro ra ñeng cơ bên trong, thúc ñoy và ñiYu chŠnh hort ñeng cNa con ngưfi thành nhUng bisu hiSn như yêu lao ñeng, yêu công viSc, có trách nhiSm vui công viSc, luôn mong muRn hoàn thành nhiSm v{, ñoàn kkt vui các ñ[ng nghiSp, yêu mkn và v tha vui ñ[ng nghiSp, sœn sàng hbp tác ñs hoàn thành nhiSm v{... Tâm ljc góp phgn vào viSc phát huy vai trò cNa các yku tR ths ljc và trí ljc. ðs xây djng ngu[n nhân ljc có tâm ljc tRt, các doanh nghiSp may xuOt khou cgn chú tr€ng vào nhUng vOn ñY sau: : ðào tro ñs các nhân viên nhEn thMc ñưbc tgm quan tr€ng cNa thái ñe ñRi vui các công viSc ta ñó hưung ñkn viSc hoàn thiSn thái ñe tích cjc ñRi vui công viSc cNa ngưfi lao ñeng như mong muRn hoàn thành trách nhiSm công viSc, tj giác trong công viSc, yêu công viSc, luôn tìm kikm cơ hei làm tRt công viSc hơn... : Xây djng met nYn văn hóa doanh nghiSp thân thiSn và cdi md ñs các nhân viên luôn có cPm giác thoPi mái và an toàn tri nơi làm viSc, yêu quí ñ[ng nghiSp, hbp tác vui ñ[ng nghiSp. 143 3.2.2. Khuy(n ngh ñHi vCi Nhà n2Cc và các Hi p h!i Bên crnh n ljc cNa các doanh nghiSp may xuOt khou hưung ra th trưfng nưuc ngoài nhŽm tìm kikm mMc lbi nhuEn cao hơn, Nhà nưuc ViSt Nam cũng cgn thjc hiSn met sR biSn pháp quan tr€ng ñs h trb nhUng doanh nghiSp này. C{ ths, Nhà nưuc cgn thjc hiSn nhUng biSn pháp sau: 3.2.2.1. Tăng cư>ng hoPt ñ2ng xúc ti n thương mPi Nhà nưuc cgn phân b| ngu[n ljc, ñ†c biSt là ngu[n tài chính và các h trb khác, hbp lý vào viSc phát trisn ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam sao cho tương xMng vui v trí công nghiSp chN chRt và công nghiSp ưu tiên. ðã nhiYu năm qua, ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam luôn là ngành mang lri ngu[n ngori tS lun cho ñOt nưuc do vEy ñgu tư vào hort ñeng xúc tikn thương mri, h trb cho phát trisn ngành này cũng phPi xMng tgm vui v trí ñó. Công viSc xúc tikn thương mri cgn tEp trung vào nhUng vOn ñY sau: ThM nhOt là tăng cưfng xúc tikn thương mri. Trong công tác xúc tikn thương mri, cgn tìm hisu vY thông tin th trưfng. Thông tin th trưfng là nhUng vOn ñY mà các doanh nghiSp xuOt khou may hiSn nay ñang rOt thiku bdi nhUng thông tin th trưfng nhUng doanh nghiSp này có ñưbc hgu hkt ñYu do bên thM ba cung cOp. ViSc xúc tikn thương mri không chŠ cung cOp thông tin vY nhu cgu th trưfng mà cgn chi tikt hơn d ñism các tiêu chí cNa sPn phom may cgn ñáp Mng d m i th trưfng như thk nào ñs các doanh nghiSp d¥ dàng tikp cEn. Nhà nưuc và các hiSp hei cgn tikp t{c duy trì viSc t| chMc các hei chb trisn lãm thưfng kỳ vY thikt b công nghS ngành dSt may và sPn phom dSt may nhŽm tro ñiYu kiSn giao lưu giUa các doanh nghiSp hay t| chMc vui nhau. Các cuec trisn lãm hei chb ñưbc t| chMc vui qui mô quRc gia ho†c và quRc tk cgn ñưbc duy trì nhŽm md reng tgm hisu bikt và tăng cơ hei cho doanh nghiSp may ViSt Nam trong viSc hisu và tăng cưfng năng ljc cNa mình. ð[ng thfi, nhUng hort ñeng trisn lãm hei chb sPn phom ngành may còn là cơ hei ñs các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam có thêm thông tin vY các nhà cung cOp và khách hàng. 144 Các hort ñeng xúc tikn thương mri trong lãnh th| ViSt Nam cgn ñưbc t| chMc d nhiYu ñ a ñism, ñ†c biSt tEp trung vào nhUng ñ a ñism ggn vui trung tâm kinh tk lun cNa cP nưuc và ggn vui khu vjc tEp trung nhUng doanh nghiSp may xuOt khou, ví d{ như Hà Nei, Thành phR H[ Chí Minh, ð[ng Nai... Bên crnh nhUng hei trb trisn lãm hiSn tri, Nhà nưuc và các hiSp hei cgn md reng danh m{c các cuec trisn lãm như: thfi trang hè thu, thfi trang thu ñông, thfi trang ñông xuân, thfi trang quRc tk, thfi trang Châu Á, thfi trang ASEAN, hàng dSt may và ph{ kiSn, hàng dSt may và quà t†ng, hàng tiêu dùng, thfi trang và cuec sRng, hei chb thfi trang … Nhà nưuc và các hiSp hei cgn lưu ý quan tâm ñúng mMc vY kinh phí, h trb thN t{c hành chính, t| chMc d ch v{ tư vOn xây djng gian hàng… ñs viSc t| chMc các sj kiSn thành công, thjc sj trd thành cơ hei giao thương, h€c h‘i cho các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. Sj có m†t cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam d nhUng sj kiSn này là chưa ñN mà ñiYu quan tr€ng là gian hàng cNa ViSt Nam phPi d¥ nhEn ra, gây On tưbng, d¥ dàng tikp cEn, mXu mã phong phú và hOp dXn… Nhà nưuc và các hiSp hei cgn tìm kikm cơ hei, giúp các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam tham dj nhUng hei chb trisn lãm d các nưuc khác trên thk giui nhŽm tăng cưfng cơ hei giao thương vui các khách hàng d các nưuc này. ð[ng thfi, Nhà nưuc cgn tEn d{ng nhiYu cơ hei và thEm chí có nhUng chương trình nhŽm quPng bá hình Pnh cNa hàng may ViSt Nam ñkn ceng ñ[ng quRc tk. Nhà nưuc và các hiSp hei cgn tăng cưfng viSc thjc hiSn nhUng hort ñeng hei nhEp quRc tk như các hei chb giui thiSu nhà ñgu tư, giui thiSu chikn lưbc ñgu tư cNa ngành, tro ñiYu kiSn ñs các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam tham gia các chuykn công du nưuc ngoài cNa các nhà lãnh ñro Chính phN, ñ†c biSt là công du tri nhUng nưuc có th trưfng có nhu cgu lun vY hàng may m†c ho†c nhUng th trưfng chính cNa ViSt Nam như M„, Canada, các nưuc trong khRi EU, NhEt… Nhà nưuc và các hiSp hei cgn tro ñiYu kiSn cho các doanh nghiSp tháp tùng các nhà lãnh ñro Chính phN trong các chuykn vikng thăm các nưuc. 145 Trong các cuec thăm quan các nưuc, các hiSp hei cgn h trb, tư vOn và giúp ñ› ñs nhUng chuykn vikng thăm cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam có hiSu quP như tìm hisu thông tin ñ a bàn và th trưfng, ñ†c biSt là phong cách tiêu dùng và tâm lý mua hàng, liên hS trưuc vui ñRi tác, tìm hisu mong muRn cNa khách hàng, chuon b mXu mã ñs chào sPn phom, luySn tEp phong cách giao tikp… Các mXu chào hàng phPi luôn luôn ñ|i mui, phù hbp vui vùng ñ a lý, văn hóa và thfi tikt cNa ñ a bàn ñưbc vikng thăm. ThM hai là tEp trung vào ñào tro ngu[n nhân ljc. Nhân ljc là met yku tR quan tr€ng trong xúc tikn thương mri. Trong chikn lưbc xúc tikn thương mri cho các doanh nghiSp may xuOt khou, Nhà nưuc và các hiSp hei cgn tEp trung vào viSc ñào tro k„ năng th trưfng cho các doanh nhân thông qua t| chMc các khóa h€c, các bu|i hei thPo vui các di¥n giP là nhUng doanh nhân ñkn ta nhUng doanh nghiSp may xuOt khou lun trong nưuc và trên thk giui ñs cùng nhau chia s• kinh nghiSm. ThM ba là tEp trung vào phát trisn sPn phom. HiSn tri, các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam ñang rOt yku d khâu thikt kk và phân phRi do vEy h€ cgn ñưbc hưung tui thikt kk sPn phom. Nhà nưuc và các hiSp hei cgn lưu ý ñkn viSc h trb ñs các doanh nghiSp ho†c nhUng trung tâm có ths c• các chuyên gia gi‘i tui h€c h‘i d nhUng trung tâm thikt kk lun như NewYork, Millan, Tokyo… ñs tìm hisu cách thMc ñưa nhUng sPn phom may ra th trưfng như thk nào. ð†c biSt, trong lĩnh vjc may xuOt khou, nhUng doanh nghiSp mrnh vY thikt kk có mRi quan hS mEt thikt, thEm chí lri chính là nhUng doanh nghiSp phân phRi nên viSc h€c h‘i này s’ ñ[ng thfi làm rõ hS thRng phân phRi sPn phom may trên thk giui. ThM tư là thikt lEp hS thRng phân phRi bao g[m mrng lưui văn phòng ñri diSn tri các quRc gia và khu vjc. Nhà nưuc và các hiSp hei cgn thikt lEp met hS thRng phân phRi hưung ra th trưfng các khu vjc và quRc tk. M{c ñích cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam là thâm nhEp vào hS thRng phân phRi cNa hàng may trên th trưfng quRc tk do vEy các doanh nghiSp phPi chN 146 ñeng thjc hiSn công viSc này. Met trong nhUng nhiSm v{ quan tr€ng cNa nhUng văn phòng ñri diSn là thưfng xuyên cEp nhEt thông tin vY nhu cgu và sj bikn ñeng cNa th trưfng ñs cung cOp cho nhUng doanh nghiSp trong nưuc, ñ[ng thfi, tìm hisu các hS thRng phân phRi hàng may xuOt khou d nhUng nưuc này nhŽm tìm kikm cơ hei cho các doanh nghiSp ViSt Nam rút ng‡n nhUng m‡t xích quan hS ñs ñkn ggn khách hàng hơn. Vui nhUng viSc làm trên, ban ñgu các doanh nghiSp có ths giPm but t‹ lS hàng gia công xuOt khou ñs chuysn met phgn sang FOB kisu I: OEM, sau ñó là chuysn ta OEM sang ODM. DXu bikt rŽng ñây là met quá trình gian nan, ñòi h‘i sj thEn tr€ng và cR g‡ng cNa các công ty và cP sj h trb ñ‡c ljc cNa Nhà nưuc. Tuy nhiên, ñs duy trì v trí công nghiSp chN ljc và mũi nh€n xuOt khou cNa ngành may thì ñây là công viSc cgn phPi làm, bŽng không, ViSt Nam vXn mãi mãi chŠ là met công xưdng sPn xuOt hàng may ñRi vui thk giui. 3.2.2.2. Phát triLn công nghi p phI trC c a ngành may Có ths nói nguyên nhân chN ñro khikn cho ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam nhiYu năm qua vXn chŠ dang lri d viSc gia công xuOt khou là do ngành công nghiSp ph{ trb cNa ngành may ViSt Nam chưa phát trisn tương xMng vui trình ñe phát trisn và qui mô cNa ngành may xuOt khou. M†c dù kim ngrch xuOt khou cNa ngành may có tăng nhưng kim ngrch nhEp khou cNa vPi và các ph{ liSu may cũng tăng tương Mng và chikm met t‹ tr€ng ñáng ks và |n ñ nh so vui kim ngrch xuOt khou. XuOt phát ta thjc trrng trên, Nhà nưuc cgn thjc hiSn met hS thRng các giPi pháp ñs phát trisn công nghiSp ph{ trb cNa ngành may xuOt khou. C{ ths là: ThM nhOt, thu hút ngu[n vRn ñs phát trisn công nghiSp ph{ trb. Nhà nưuc cgn tăng cưfng các hort ñeng thông tin quPng bá vY thành tích cNa ngành may xuOt khou trong thfi gian qua và nhu cgu vY nguyên ph{ liSu trong thfi gian tui, ñ[ng thfi tìm hisu các thông tin có liên quan ñkn viSc sPn xuOt các nguyên ph{ liSu cNa ngành may xuOt khou nhŽm cung cOp cho các nhà 147 ñgu tư tương lai cái nhìn lrc quan vY sj phát trisn cNa ngành. Khi các nhà ñgu tư ñã nhEn ra nhu cgu ñ[ng thfi n‡m ñưbc mMc ñe khó d¥ trong viSc sPn xuOt sPn phom ph{ trb, h€ mui sœn sàng b‘ vRn vào lĩnh vjc này. Nhà nưuc cgn ñoy mrnh quá trình c| phgn hóa trong ñó Nhà nưuc không n‡m giU c| phgn chi phRi nhŽm huy ñeng nhiYu vRn hơn trong các tgng lup dân cư. M†t khác, viSc b‘ vRn sd hUu doanh nghiSp cũng g‡n trách nhiSm và quyYn lbi cNa các chN sd hUu doanh nghiSp ggn nhau hơn do ñó góp phgn cPi thiSn hiSu quP hort ñeng kinh doanh. Nhà nưuc và các hiSp hei cgn tro ra met môi trưfng thuEn lbi vY ñgu tư và chuysn giao công nghS nhŽm tro ñiYu kiSn thuEn lbi cho các nhà ñgu tư trong nưuc tikp cEn thông tin nhiYu và chính xác hơn, ñ[ng thfi tăng tính khP thi cNa nhUng dj án kinh doanh cNa nhUng nhà ñgu tư thông qua các chính sách cho vay ưu ñãi, ñgu tư ưu ñãi… Bên crnh viSc thu hút ngu[n vRn trong nưuc, Nhà nưuc và các hiSp hei cgn xây djng các chính sách thu hút vRn ñgu tư nưuc ngoài, ñ†c biSt thông qua ñgu tư trjc tikp. ðs tăng cưfng thu hút vRn ñgu tư nưuc ngoài, Nhà nưuc cgn tEp trung vào viSc hình thành các khu công nghiSp dSt may nhŽm tro ra cơ sd hr tgng vY giao thông, ñiSn, nưuc srch, x• lý nưuc thPi, ñ[ng thfi cgn có chính sách thông thoáng, minh brch và hOp dXn trong thu hút ñgu tư như ưu ñãi vY thuk ñOt cho thuê, ưu ñãi vY thuk thu nhEp, ưu ñãi vY thuk nhEp khou nguyên liSu… Bên crnh ñó, Nhà nưuc cgn cPi cách thN t{c hành chính trong cOp phép ñgu tư, thành lEp doanh nghiSp, thN t{c thuê ñOt… Trong thfi gian qua, viSc thu hút vRn ñgu tư gián tikp nưuc ngoài vào ViSt Nam trong lĩnh vjc may xuOt khou chưa ñưbc thjc hiSn mrnh m’. Met trong nhUng nguyên nhân chính cNa tình trrng này là th trưfng chMng khoán ViSt Nam còn chưa phát trisn mrnh. Phgn lun các công ty may xuOt khou không phPi là công ty ñri chúng ho†c có là công ty ñri chúng thì cũng chưa niêm ykt trên sàn giao d ch. ViSc khuykn khích các công ty niêm ykt trên sàn giao d ch cũng là met hưung ñi quan tr€ng nhŽm met phgn huy ñeng ngu[n vRn nưuc ngoài, m†t khác minh brch hóa quá trình quPn tr doanh nghiSp. 148 ThM hai, phát trisn thưbng ngu[n cNa ngành may ðRi vui ngành tr[ng bông Ngành bông vPi ViSt Nam sau met thfi gian phát trisn khá tRt, ñưbc h trb bŽng ñY án phát trisn cây bông cNa Chính phN. V{ bông năm 2001: 2002, diSn tích tr[ng bông d nưuc ta lên ñkn 32.600 ha. Nhưng sau ñó diSn tích tr[ng bông liên t{c giPm do hrn hán nghiêm tr€ng năm 2005 và 2006 ñã làm cho nông dân nPn lòng và ta b‘ cây bông. Trong thfi gian này, giá ngô tăng 250% ñã làm cho nông dân ta b‘ cây bông sang tr[ng ngô. Kkt quP là, ñkn niên v{ năm 2008: 2009, diSn tích tr[ng bông d ViSt Nam chŠ còn chưa ñkn 3.000 ha. Vui diSn tích này, sPn lưbng bông xơ cNa ViSt Nam ñrt khoPng 3.000 ñkn 4.000 tOn m i năm, ñáp Mng ñưbc khoPng 1: 2% so vui nhu cgu cho ngành sbi, khoPng 300.000 tOn m i năm. M†c dù chương trình phát trisn cây bông vPi trong giai ñorn 2010: 2020 ñưbc ThN tưung Chính phN phê duySt vào tháng 1 năm 2010 ñã xác ñ nh rŽng trong niên v{ 2009: 2010 s’ md reng diSn tích tr[ng bông ñkn 8.000 ha, và ñkn năm 2015 s’ md reng ñkn 30.000 ha vui t|ng sPn lưbng bông xơ dj kikn khoPng 20.000 tOn nhưng cgn phPi thaa nhEn rŽng viSc tr[ng cây bông vPi d ViSt Nam g†p rOt nhiYu khó khăn do ñiYu kiSn th| như›ng không thEt sj phù hbp, giRng bông cũ và thoái hóa, ñiYu kiSn canh tác lri dja chN yku vào thiên nhiên nên năng suOt bông d nưuc ta thOp. Trong khi năng suOt tr[ng bông trên thk giui ph| bikn d mMc 3:5 tOn bông hrt/ ha thì d ViSt Nam năng suOt ph| bikn d mMc khoPng 1: 1,2 tOn bông hrt/ha. ðs giPi quykt vOn ñY này, trưuc hkt cgn khªng ñ nh viSc phát trisn cây bông là cgn thikt cho viSc phát trisn ngành may xuOt khou d ViSt Nam cho dù diSn tích bông có ñáp Mng ñưbc met phgn nh‘ nhu cgu ngành sbi cP hiSn tri và tương lai. ðs ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam phát trisn bYn vUng theo hưung sPn xuOt theo thương hiSu riêng thì ViSt Nam cgn chN ñeng met phgn ta khâu thikt kk ñkn khâu sPn xuOt nguyên ph{ liSu nhŽm giúp nhUng ý tưdng thfi trang trd thành hiSn thjc, ñưbc th• nghiSm trên th trưfng, và ta ñó ñưbc khách 149 hàng bikt ñkn. Nku các doanh nghiSp ViSt Nam hoàn toàn ph{ thuec vào các ngu[n nguyên liSu bên ngoài thì s’ hrn chk phgn lun sj sáng tro cNa ngành thfi trang bdi nhUng thông tin vY nguyên liSu sPn xuOt luôn không ñgy ñN và nguyên liSu luôn không sœn có vui nhUng doanh nghiSp này. ðs giU vUng và phát trisn ngành bông nguyên liSu vui hiSu quP kinh tk cao, cgn tEp trung giPi quykt nhUng vOn ñY sau: : Thay ñ|i mô hình sPn xuOt tr[ng bông ta mô hình chN yku là liên kkt sPn xuOt theo he nông dân sang mô hình chN yku là trang trri và nông trưfng. Mô hình sPn xuOt mui giPm but sj ph{ thuec vào nông dân, |n ñ nh diSn tích tr[ng bông theo thfi gian. : Nhanh chóng ñưa các giRng mui có năng suOt cao vào sPn xuOt ñri trà ñ[ng thfi chuysn giao tikn be k„ thuEt vY quPn lý d ch hri cho bông. : ðoy mrnh ñgu tư tr[ng bông d nhUng vùng có tưui. HiSn tri, cây bông ViSt Nam chN yku ñưbc tr[ng d nhUng vùng ñOt tEn d{ng ngu[n nưuc mưa nên năng suOt thOp. Cgn |n ñ nh sPn xuOt tr[ng bông d nhUng khu vjc này ñ[ng thfi ñoy mrnh ñgu tư tr[ng bông d nhUng vùng nguyên liSu có tưui ñs giPm but sj ph{ thuec vào thfi tikt. : Tăng cưfng công tác khuykn nông. Cgn ñào tro sâu reng cho nông dân, ñưa kikn thMc khoa h€c k„ thuEt ñkn tay nông dân nhŽm hrn chk nhUng sai lgm ñáng tikc trong tr[ng bông. : Thông qua các hiSp hei, Nhà nưuc cgn xây djng và thjc hiSn nhUng chính sách h trb như cho vay vRn ưu ñãi, h trb vY khoa h€c k„ thuEt, h trb vY x• lý môi trưfng, bình |n giá thu mua nguyên liSu... ðRi vui ngành dâu tŽm Tơ tŽm là lori sbi tj nhiên cao cOp có tính chOt ñ†c biSt như ñe bóng cao, mYm mri, xRp cho nên m†c qugn áo bŽng tơ tŽm d mùa hè thì mát và mùa ñông lri Om. Sau hàng nghìn năm t[n tri, tơ tŽm vXn là lori sbi duy nhOt có ñe dài 150 liên t{c, là cP met kho tàng ñích thjc vY nhUng giá tr l ch s• và văn hoá. Có ths nói tơ tŽm là món hàng trang sMc cNa ngành dSt. M†c dù là ngành truyYn thRng lâu ñfi d nưuc ta, sau nhUng bOt cEp vY quPn lý trong thfi gian qua, ngành dâu tŽm bên crnh nhUng dOu hiSu suy thoái như giRng dâu và tŽm lrc hEu, không có cơ chk chính sách h trb ngưfi nông dân tr[ng dâu nuôi tŽm... lri vXn ñrt ñưbc nhUng thành tju ñáng ks. Chªng hrn, diSn tích tr[ng dâu cNa ViSt Nam tăng ñYu qua các năm và năm 2006 ñrt 25.025 ha. HiSn tri, ViSt Nam cung cOp cho th trưfng thk giui 2.652 tOn tơ m i năm và chikm khoPng 2,3% t|ng sPn lưbng tơ trên thk giui. Trong thfi gian tui, cgn xác ñ nh rõ ràng rŽng ngành dâu tŽm là ngành truyYn thRng và là ngành lbi thk cNa ViSt Nam nên cgn nhEn ñưbc sj quan tâm ñúng mMc. ðs nghY dâu tŽm phát trisn bYn vUng và ñs ngưfi tr[ng dâu nuôi tŽm g‡n bó vui nghY, cgn chú ý nhUng vOn ñY sau: : T|ng Công ty Dâu tŽm tơ (ñang trong quá trình sáp nhEp vui T|ng Công ty Cà phê) cgn nhanh chóng kiSn toàn cơ cOu t| chMc mui ñs h trb tRt nhOt cho bà con nông dân trong viSc phát trisn ngành dâu tŽm. : HiSp hei Dâu tŽm tơ và T|ng Công ty Dâu tŽm tơ cgn có trách nhiSm trong viSc cung cOp giRng. Cgn tìm kikm nhUng giRng dâu tŽm có năng suOt cao, chOt lưbng tRt, phù hbp vui ñiYu kiSn sinh thái d ViSt Nam. : Tăng cưfng công tác khuykn nông ñs bà con thông hisu vY cách thMc tr[ng dâu nuôi tŽm. Thjc hiSn hưung dXn k„ thuEt quá trình sPn xuOt tơ ñs tránh tình trrng ph| bikn hiSn tri là trong thfi gian tŽm nhP tơ thưfng b chkt gây thiSt hri cho ngưfi lao ñeng. : H trb kinh phí cho bà con nông dân trong viSc chuysn ñ|i giRng dâu và tŽm có năng suOt cao, nâng cOp thikt b sPn xuOt... : Xây djng các tiêu chuon cNa ngành như tiêu chuon trMng tŽm, tiêu chuon kén, tiêu chuon tơ... nhŽm tang bưuc ñưa viSc tr[ng dâu nuôi tŽm và cung cOp tơ, l{a theo nhUng qui trình chuon, tro thương hiSu cho sPn phom tơ 151 cNa ViSt Nam. : HiSp hei Dâu tŽm tơ và T|ng Công ty Dâu tŽm tơ cgn thjc hiSn các hort ñeng xúc tikn thương mri ñs sPn phom tơ và nhUng sPn phom ta l{a tìm ñưbc nhUng th trưfng hOp dXn hơn, cNng cR thêm niYm tin vY ñgu ra cho bà con nông dân. 3.2.2.3. Xây dVng các khu cIm công nghi p d t may Liên kkt giUa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam vui nhau và vui nhUng doanh nghiSp trong cùng lĩnh vjc như thikt kk, kéo sbi, sPn xuOt vPi và ph{ liSu, sPn xuOt ph{ kiSn thfi trang… cgn ñưbc xem xét và bR trí lri theo hưung tăng cưfng mMc ñe khăng khít. C{ ths, Nhà nưuc cgn thjc hiSn nhUng biSn pháp ñs tăng cưfng hai lori hình t| chMc bR trí doanh nghiSp là c{m công nghiSp và thành phR dSt may như trình bày sau ñây. Thq nhNt, tăng cư`ng hình thqc to chqc liên k(t cQm công nghi p ViSc t| chMc sPn xuOt theo c{m công nghiSp mang lri nhiYu lbi ích cho các t| chMc nói riêng và cho ngành công nghiSp hay quRc gia nói chung. Nku xét trên khía crnh cNa các t| chMc tham gia c{m công nghiSp thì viSc tham gia c{m công nghiSp mang lri bRn lbi ích cơ bPn. Thq nhNt, các doanh nghiSp trong c{m công nghiSp có cơ hei ñs tăng năng suOt thông qua viSc tEn d{ng lbi thk bR trí ggn nhau vY m†t ñ a lý. Có ths nói rŽng viSc bR trí ggn các nhà cung cOp, khách hàng, các doanh nghiSp h trb làm cho quá trình trao ñ|i thông tin ñưbc tăng cưfng, khP năng tikp cEn các yku tR ñgu vào d¥ dàng hơn, nhEn ñưbc sj h trb d¥ dàng hơn do sj tEp trung vY qui mô cNa met lĩnh vjc, nhEn ñưbc sj ưu ñãi cNa chính sách và các lbi thk khác nhf mMc ñe tEp trung lun vY nhu cgu. TOt cP nhUng lbi thk ñó làm cho doanh nghiSp tăng khP năng sPn xuOt sPn phom. Bên crnh ñó, viSc tEp trung nhiYu doanh nghiSp trong cùng met lĩnh vjc vui cùng m{c ñích kinh doanh cũng tăng cao khP năng crnh tranh cNa nhUng doanh nghiSp này. Thq hai, viSc bR trí ggn nhau vY m†t ñ a lý cNa nhiYu doanh nghiSp trong cùng met ngành hay met lĩnh vjc khuykn khích sj sáng tro và cPi tikn. 152 Met m†t, viSc các doanh nghiSp phPi vươn lên trong crnh tranh là met ñeng ljc thúc ñoy h€ sáng tro và cPi tikn. M†t khác, do có nhiYu lbi thk vì là thành viên trong c{m công nghiSp như ñã trình bày d trên ñã giúp các doanh nghiSp này có nhiYu cơ hei ñs cPi tikn hơn so vui nhUng doanh nghiSp không tham gia vào c{m công nghiSp [10]. Thq ba, viSc tham gia vào c{m công nghiSp tro ra sj nhEn bikt cNa ceng ñ[ng ñRi vui met tEp hbp các doanh nghiSp trong c{m công nghiSp. MRi liên kkt cNa nhUng doanh nghiSp này làm cho ceng ñ[ng nhEn bikt ñkn h€ ta ñó tro ra nhUng cơ hei trong viSc hbp tác bdi nhUng chN ths trong ceng ñ[ng luôn có ý nghĩ ñó là nhUng ngưfi tRt nhOt trong met lĩnh vjc nào ñó ñs có ths hbp tác ñưbc. Thq tư, viSc tham gia vào c{m công nghiSp làm cho các doanh nghiSp nhEn ñưbc sj h trb cNa chính sách bdi viSc tEp trung cao vY m†t lãnh th| luôn ñưbc các chính phN khuykn khích phát trisn thay vì sj manh mún và không có trEt tj. Có ths nói rŽng tju trung lri thì các mRi quan hS liên kkt giUa các t| chMc hay doanh nghiSp trong c{m công nghiSp chính là chìa khóa mang lri tOt cP nhUng lbi ích trên cho các doanh nghiSp tham gia c{m. Dòng chPy cNa các lu[ng thông tin chính thMc và không chính thMc tro ra nhUng liên kkt mYm và cuRi cùng mang lri nhUng lbi ích ñó mà các hình thMc bR trí khu công nghiSp khác không tro ra ñưbc. Bên crnh ñó, nku xem xét trên khía crnh quPn lý vùng thì viSc t| chMc c{m công nghiSp cũng mang lri nhiYu lbi ích như là tác ñeng quan tr€ng ñkn viSc hình thành các doanh nghiSp mui trong các ngành có liên quan [10], tEn d{ng các ngu[n ljc công tRt hơn, tăng cưfng các liên kkt kinh tk, và ngoài ra còn là ñiYu kiSn tRt cho viSc phát trisn ñô th hóa và kinh tk ñ a phương. H€c h‘i kinh nghiSm cNa Trung QuRc Theo thRng kê vào tháng 12/2007, d Trung QuRc có 108 c{m công nghiSp dSt may tEp trung tri các thành phR. M i c{m công nghiSp ñYu là met chu i m‡t xích khép kín ta khâu ñgu tiên ñkn khâu cuRi cùng cNa ngành dSt may. Các CCN ñưbc t| chMc sPn xuOt và có quan hS vui nhau theo hình thMc liên kkt mrng (Hình 3.2). Trong ñó, các doanh nghiSp vaa có mRi quan hS liên kkt d€c theo hưung hoàn thiSn sPn phom (ta kéo sbi, ñkn dSt, ñkn may, ñkn 153 phân phRi sPn phom) và ñ[ng thfi có liên kkt ngang, nghĩa là nhUng liên kkt hbp tác trong thíêt kk, sPn xuOt ho†c phân phRi sPn phom. NhUng CNN dSt may chN yku tEp trung d khu vjc ñ[ng bŽng sông Yangtze và ñ[ng bŽng sông Pearl. SR lưbng các doanh nghiSp d các CNN này cũng rOt lun như minh h€a d bPng sau. Ngu3n: [71] Hình 3.2+ Minh hOa hình th c liên k t c a các doanh nghi p d t may trong CCN d t may $ Trung Qu1c B5ng 3.4+ S1 lưCng doanh nghi p $ m2t s1 CNN d t may $ Trung Qu1c C{m công nghiSp DiSn tích (km2) SR lưbng doanh nghiSp 135.8 5700 Pinghu 500 1300 Ningbo NA 2000 Shaoxing NA 2500 Shaxi 55 1000 Xingtang 85 2000 Xiqiao 177 1286 Zhili Guangdong Ngu3n: [71] Các CCN d Trung QuRc nhUng ñ†c ñism chung. ThM nhOt nhUng CCN này có mRi liên kkt ch†t ch’ vui bên ngoài thông qua cơ sd hr tgng tRt. Ví d{ như CCN dSt d th xã Humen d Dongguan có giao thông cPng phát trisn, làm 154 cho giao thương giUa th xã này vui nhiYu vùng khác trd nên thuEn tiSn. ðây cũng là met trong nhUng lý do quan tr€ng làm cho th xã này trd thành trung tâm bán sŠ lun nhOt d Trung QuRc. Hay ví d{ như CCN may d th xã Xintang, có hS thRng ñưfng cao tRc và tàu h‘a phát trisn, làm cho chi phí vEn chuysn sPn phom ta CCN này tui nhUng v trí khác trd nên d¥ dàng. ThM hai, các CCN ñYu bao g[m met chu i cung Mng khép kín ta viSc sPn xuOt sbi, dSt, may thành phom, và cuRi cùng là phân phRi sPn phom cho khách hàng. NhUng CCN này thưfng t| chMc các chb bán sŠ ho†c trung tâm phân phRi hàng hóa ñs tikp cEn khách hàng. Cũng thông qua phương thMc này mà các doanh nghiSp trong các CCN dSt may d Trung QuRc tro ra nhãn hiSu hàng hóa riêng cho mình và hưdng met mMc lbi nhuEn cao. ThM ba, các CCN nku không thikt lEp riêng cho mình các trung tâm mua bán thì lri phân b| crnh các trung tâm mua bán trao ñ|i hàng hóa. « Trung QuRc, theo sR liSu thRng kê vào tháng 12 năm 2007 thì có 252 trung tâm mua bán hàng dSt may vui 273.137 c•a hàng. ViSc bR trí các doanh nghiSp ggn nhUng trung tâm mua bán này giúp cho các doanh nghiSp n‡m b‡t nhu cgu cNa khách hàng met cách nhanh chóng. CuRi cùng, giUa nhUng doanh nghiSp trong CCN có mRi liên kkt ch†t ch’ thông qua hort ñeng marketing di¥n ra met cách thưfng xuyên. Các hort ñeng trisn lãm sPn phom ñưbc di¥n ra met cách thưfng xuyên trong các CCN như là tham gia di¥n ñàn, tham quan doanh nghiSp, trình di¥n thfi trang, hei chb sPn phom, … Các doanh nghiSp trong CCN cũng thưfng s• d{ng website cNa mình như met công c{ hUu hiSu ñs kkt nRi vui khách hàng. Trong nhUng năm qua, ngành dSt may Trung QuRc ñã ñrt ñưbc nhUng thành tju to lun, trd thành met ngành tr{ cet cNa nYn kinh tk, chikm 1/5 th phgn hàng dSt may cNa toàn thk giui, giU vUng v trí quRc gia xuOt khou hàng dSt may nhiYu nhOt trên thk giui trong nhiYu năm. ViSc t| chMc sPn xuOt và cung cOp hàng hóa theo CCN là met trong nhUng yku tR quan tr€ng giúp Trung QuRc có ñưbc nhUng thành công ñáng ks ñó. Ta nhUng phân tích trên, met trong nhUng giPi pháp nhŽm tăng cưfng khP năng xuOt khou cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam là t| chMc lri các c{m công nghiSp dSt may. ðs có ths thjc hiSn ñưbc ñiYu này, Nhà 155 nuuc cgn lưu ý nhUng vOn ñY sau. : Thành phgn các doanh nghiSp trong met c{m công nghiSp dSt may cgn ñPm bPo bao g[m càng nhiYu m‡t xích tham gia vào viSc hoàn thiSn sPn phom càng tRt. Ví d{ như là cgn có các doanh nghiSp thikt kk thfi trang, doanh nghiSp cung cOp nguyên ph{ liSu, doanh nghiSp may, doanh nghiSp phân phRi. Nku có nhUng CCN không có ñN các thành phgn cNa nhUng m‡t xích này thì cũng cgn có met vài CCN dSt may chN ljc có ñgy ñN nhUng m‡t xích này. Mô hình cNa CCN dSt may ñưbc ñY xuOt là bao g[m nhUng thành phgn như trong hình 3.3. Các trung tâm thương mri hàng dSt may Phân phRi Thông tin vY sPn phom (nhu cgu khách hàng) Các doanh nghiSp phân phRi Phân phRi Các doanh nghiSp may xuOt khou Cung cOp ñgu vào Các doanh nghiSp h trb H trb H trb Các hiSp hei liên kkt Các t| chMc nghiên cMu (trưfng, viSn, ..) Ngu3n: Tác giE tG xây dGng Hình 3.3+ ðM xu"t thành ph8n doanh nghi p c a CCN d t may $ Vi t Nam : Công tác qui horch cgn tính ñkn sj hoàn thiSn cNa các c{m công nghiSp. Như ñã trình bày d trên, trong nhiYu trưfng hbp, các CCN có ths không 156 có ñgy ñN các thành phgn như ñY xuOt nhưng ít nhOt, cgn có met sR CCN có ñgy ñN các thành phgn như vEy bdi giUa các CCN còn có sj trao ñ|i thông tin cũng như là giao thương lXn nhau. Nku met CCN hoàn chŠnh s’ là met ñiYu kiSn tRt ñs tro ra hiSu quP cNa các doanh nghiSp trong các CCN chưa hoàn chŠnh vY m†t thành phgn khác. : Nhà nưuc cgn thay ñ|i khung pháp lý vY t| chMc và quPn lý CCN. Các CCN dSt may cgn có qui mô lun thay vì chŠ là tEp hbp cNa chN yku nhUng doanh nghiSp nh‘ l•. Như vEy, khái niSm vY CCN ñưbc ñưa ra bdi quykt ñ nh sR 105/2009/Qð:TTg có ths không còn phù hbp vui qui mô cNa nhUng CCN này. : Nhà nưuc cgn có chính sách khuykn khích ñRi vui nhUng doanh nghiSp tham gia vào các CCN ví d{ như h trb vY m†t bŽng, giPm thuk thu nhEp trong met khoPng thfi gian nào ñó… nhŽm thu hút các doanh nghiSp vào các c{m công nghiSp. ð[ng thfi, Nhà nưuc cgn thjc hiSn quPn lý nhà nưuc ñRi vui nhUng CCN này ñs các tăng cưfng các liên kkt nei be phát huy ñưbc tính hiSu quP cNa hình thMc t| chMc sPn xuOt theo c{m. : Nhà nưuc cgn có chính sách khuyYn khích ñs thu hút ñgu tư nưuc ngoài ñRi vui nhUng doanh nghiSp nưuc ngoài khi muRn ñgu tư vào các CCN ñs tro ra nhUng CCN hiSn ñri như CCN dSt may Burlington:Phongphu Solutions Supply Chain City ñưbc ñgu tư bdi T|ng Công ty Phong Phú và tEp ñoàn ITG cNa M„. Bên crnh ñó, bPn thân các doanh nghiSp tham gia sPn xuOt CCN cũng cgn tích cjc tìm kikm các ñRi tác, tro ra hort ñeng liên kkt cNa mình vui các ñRi tác nhŽm tăng cưfng hiSu quP hort ñeng cNa mình. Thq hai, xây dGng thành phf d t may Bên crnh hình thMc t| chMc c{m công nghiSp dSt may như ñã ks trên, cgn xây djng thành phR dSt may d ViSt Nam nhŽm tăng cưfng hơn nUa khP năng kkt nRi cNa các doanh nghiSp trong met khu vjc. Thành phR dSt may là mô hình ñưbc phát trisn thành công tri Trung QuRc, bao g[m sj kkt hbp cNa nhiYu c{m công nghiSp dSt may vui ñgy ñN các thành phgn như ñã ñY cEp trong mô hình lý 157 tưdng cNa c{m công nghiSp dSt may. 3.2.2.4. Phát triLn nguon nhân lVc cho ngành may Nhân ljc cNa ngành may hiSn nay vaa thiku lri vaa yku và ñang ch u Pnh hưdng cNa xu hưung d ch chuysn nhân ljc ta ngành này sang nhUng ngành khác có nhUng mMc thù lao hOp dXn hơn. MMc lương cho công nhân trong ngành may rOt thOp, thưfng nŽm trong khoPng ta 1,5: 2,5 triSu, cá biSt có nhUng doanh nghiSp làm ăn hiSu quP thì mMc lương có ths lên ñkn 4 triSu ñ[ng/ tháng, nhưng sR doanh nghiSp này không phPi nhiYu. Trong ñiYu kiSn lrm phát ngày met gia tăng cao như hiSn nay thì mMc lương thOp như vEy không ñPm bPo duy trì mMc sRng cho lao ñeng, ñ†c biSt là nhUng ngưfi ñã có gia ñình. Bên crnh ñó, nhUng v trí nhân sj ñưbc kỳ v€ng là ñưbc ñào tro bài bPn và làm viSc met cách chuyên nghiSp như nhUng chuyên gia thikt kk thfi trang hay nhUng k„ sư hưung dXn k„ thuEt may thì hiSn d ViSt Nam lri chưa có ñN nhân sj ñáp Mng ñưbc nhUng v trí này. Năm 2008 là năm mà ngành may xuOt khou ViSt Nam chMng kikn met tình trrng khó khăn trong viSc tuysn d{ng và giU chân lao ñeng bdi mMc thù lao thOp như vEy làm cho các công nhân lành nghY “nhPy” viSc. ViSc thiku lao ñeng cNa ngành may nPy sinh met sR tình trrng như “chPy máu tay nghY”, chanh chOp lao ñeng, ñình công tj phát… Met sR nhà thikt kk ñưbc ñào tro bài bPn thì làm viSc cho các công ty nưuc ngoài, không chOp nhEn vY nưuc ñs th{ hưdng met mMc thù lao lao ñeng ít ‘i. NhiYu nhà cán be quPn lý gi‘i chuysn sang làm viSc d nhUng ngành nghY khác như vi¥n thông, ngân hàng… ðMng trưuc thjc trrng này, ñs phát trisn ngu[n nhân ljc cho ngành may xuOt khou, Nhà nưuc và các hiSp hei cgn thjc hiSn nhUng giPi pháp sau: : Nhà nưuc cgn có chính sách khuykn khích và h trb ñgu tư nhiYu hơn vào công tác ñào tro ngu[n nhân ljc cho ngành may xuOt khou, ñ†c biSt là ñào tro lĩnh vjc thikt kk, ñiYu hành sPn xuOt, marketing ñs nâng cao năng suOt lao ñeng và sPn xuOt ra nhUng sPn phom có giá tr gia tăng cao hơn. : CNng cR và md reng hS thRng các trưfng, trung tâm ñào tro ngành may 158 nhŽm nâng cao hiSu quP ñào tro ñs ñáp Mng nhu cgu tăng v€t vY cán be quPn lý và cán be k„ thuEt trong ngành may trong thfi gian hiSn tri và trong thfi gian tui. Nhà nưuc nên tăng cưfng ñào tro, b[i dư›ng các nhà thikt kk mXu theo hưung md các lup tEp huOn, mfi các chuyên gia trong và ngoài nưuc giPng dry và g•i ñi ñào tro chính qui d nưuc ngoài ñs có các nhà thikt kk mXu chuyên nghiSp có ñN trình ñe năng ljc ñs ñPm ñương khâu thikt kk cho ngành may. Các ưu ñãi tương tj cũng cgn phPi ñưbc tEp trung vào ñRi tưbng các k„ sư hưung dXn k„ thuEt và các cán be quPn lý trong các doanh nghiSp may. Khuykn khích các cơ sd ñào tro trong nưuc liên kkt vui nhau và liên kkt vui các cơ sd ñào tro nưuc ngoài nhŽm nâng cao chOt lưbng cNa các khóa h€c. : Nhà nưuc cgn có chính sách khuykn khích các doanh nghiSp chN ñeng và chú tr€ng ñgu tư vào ñei ngũ công nhân, thb k„ thuEt lành nghY. Nhà nưuc khuykn khích các doanh nghiSp xây djng và trisn khai các khóa ñào tro cho các ñRi tưbng lao ñeng nhŽm nâng cao trình ñe và k„ năng cNa lao ñeng trong ngành dSt may ViSt Nam nói chung và cNa ngành may xuOt khou nói riêng. 3.2.2.5. H trC phát triLn ngành th>i trang Vi t Nam Trong thfi gian qua, ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam chN yku phát trisn dja trên phương thMc gia công xuOt khou, ñóng vai trò là ngưfi ñi làm thuê cho các hãng khu vjc và các nhà môi giui trong th trưfng này. Có ths khªng ñ nh rŽng, trong thfi gian tui, không ths phát trisn theo cách dja vào ngu[n lao ñeng giá r•, tay nghY khéo léo mà phPi chuysn sang giai ñorn khai thác phgn giá tr tăng thêm trong sPn phom. Met trong nhUng cách khai thác tRt nhOt giá tr tăng thêm cNa sPn phom là phPi tj thikt kk sPn phom, xây djng thương hiSu và t| chMc bán hàng và các d ch v{ vY thfi trang, ta ñó bikn ngành dSt may thành met ngành công nghiSp thfi trang ñúng nghĩa. ðs có ths phát trisn theo hưung này, Nhà nưuc và các hiSp hei cgn chú tr€ng vào nhUng vOn ñY sau: : Nhà nưuc nên h trb ñào tro ban ñgu cho các chuyên gia thikt kk trong nưuc, ñ†c biSt là mfi nhUng chuyên gia thikt kk n|i tikng trên thk giui ñkn ViSt Nam ñs các nhà thikt kk trong nưuc có ñiYu kiSn tikp cEn trjc tikp vui cách thMc 159 làm viSc, ñ[ng thfi thông hisu vY th trưfng quRc tk và bikn nhUng sPn phom thikt kk thành nhUng sPn phom có ths chào bán ñưbc thay vì chŠ mang tính trình di¥n như hiSn nay. : Nhà nưuc cgn xây djng qui horch t|ng ths phát trisn ngành thfi trang ViSt Nam, ho†c g‡n vui phát trisn ngành dSt may nhưng cgn có nhUng nei dung ñáng ks ñs nói vY hort ñeng này trong bPn qui horch t|ng ths ñó. : Nhà nưuc cgn cung cOp kinh phí cho các hort ñeng xúc tikn thương mri cNa ngành thfi trang như bR trí d met sR thành phR lun như Hà Nei, ðà Nœng, Thành phR H[ Chí Minh, ð[ng Nai, Cgn Thơ,… nhUng ñ a ñism ñs thưfng xuyên t| chMc trình di¥n thfi trang, ta ñó xây djng ñ a ñism này thành nhUng t{ ñism cNa các nhà thikt kk, các nhà kinh doanh, các nhà phê bình nghS thuEt và công chúng yêu thfi trang. ð a ñism này s’ là nơi ñs các chuyên gia và công chúng trao ñ|i, phát trisn k„ năng, kikn thMc cũng như là tro môi trưfng giao d ch vY các sPn phom và d ch v{ thfi trang thuEn lbi cho khu vjc và cP nưuc. 3.2.2.6. Hoàn thi n công tác qu5n lý nhà nưTc ThM nhOt, xây djng cơ chk phRi hbp hành ñeng vui các hei trong nhUng vOn ñY liên quan ñkn trách nhiSm và quyYn lbi cNa ceng ñ[ng doanh nghiSp. Trong thfi gian qua, các hiSp hei trong ngành may xuOt khou nói riêng và ngành dSt may nói chung ñã phát huy khá tRt nhiSm v{ cNa mình. Tuy nhiên, ñs hort ñeng cNa các hei thành công hơn nUa thì Nhà nưuc cgn tEp trung vào met sR vOn ñY như sau: : Nhà nưuc cgn ñưa vào luEt cơ chk phRi hbp hành ñeng cNa Nhà nưuc vui các hiSp hei trong nhUng vOn ñY liên quan ñkn trách nhiSm và quyYn lbi cNa ceng ñ[ng doanh nghiSp. : Nhà nưuc cgn coi các hiSp hei như là thành viên chính thMc trong viSc ñY ra nhUng chính sách phát trisn kinh tk. : Nhà nưuc cgn giao cho các hiSp hei quyYn ñri diSn chính thMc cho giui chN ñs bPo vS quyYn lbi hbp pháp cNa ngưfi s• d{ng lao ñeng trong trưfng hbp 160 ñs xPy ra nhUng cuec ñình công bOt hbp pháp gây phương hri ñkn hort ñeng cNa doanh nghiSp và gây thiSt hri cho nhà nưuc. : Nhà nưuc nên khuykn khích thành lEp hiSp hei dSt may theo khu vjc. HiSn nay, các doanh nghiSp thuec HiSp hei DSt May ViSt Nam trPi kh‡p cP nưuc. Vì ñ a bàn phân bR quá reng cho nên hort ñeng cNa HiSp hei không hiSu quP do nhiYu thành viên không n‡m ñưbc thông tin k p thfi ñRi vui các sj kiSn, mMc ñe tham gia cNa các thành viên, do vEy, cũng hrn chk, ñ†c biSt là nhUng thành viên d các ñ a bàn xa trung tâm thành phR lun. ViSc ñPm bPo quyYn lbi cNa hei viên, cũng vì lý do này mà không phPi khi nào cũng ñưbc thjc hiSn triSt ñs. Vì vEy, viSc thành lEp hiSp hei dSt may theo khu vjc là cgn thikt ñs ñPm bPo hiSu quP hort ñeng cNa hei. Các hiSp hei dSt may theo khu vjc s’ tEp trung vào giPi quykt nhUng vOn ñY cơ bPn như: + QuPng bá hình Pnh cNa hiSp hei dSt may khu vjc và thu hút các thành viên tham gia hiSp hei; + Xây djng kênh thông tin ñkn các doanh nghiSp thành viên và các t| chMc có liên quan như các sd, ban, ngành và HiSp hei DSt May ViSt Nam, tro ra sj liên thông, môi trưfng liên kkt h trb hbp tác bPo vS phát huy lbi ích cNa hei viên; + TEp hbp ngu[n ljc ñs cùng mua cùng bán tro ra năng ljc crnh tranh mui. Thjc hiSn chia s• ñơn hàng và cùng khai thác khP năng cNa th trưfng cũng như cùng tEn d{ng năng ljc cNa các doanh nghiSp; + Xây djng các chương trình ñào tro, huOn luySn lao ñeng, b| sung, cNng cR ljc lưbng lao ñeng, giPi quykt nhUng vOn ñY vY lao ñeng như ñình công, chanh chOp… + Thjc hiSn các hort ñeng xúc tikn thương mri trên cơ sd liên kkt vui hiSp hei dSt may các khu vjc và HiSp hei DSt May ViSt Nam; 161 + Tìm kikm giPi pháp ñs giPm chi phí như cùng mua bPo hism ñs ñưbc hưdng chính sách ưu ñãi, liên kkt xây djng trang web; + Ch u trách nhiSm tìm kikm ngu[n nguyên liSu trong nưuc thay thk các ngu[n nguyên liSu d nưuc ngoài. ThM hai, hoàn thiSn luEt lao ñeng vui qui ñ nh vY trP lương. HiSn tri, mRi quan hS giUa ngưfi lao ñeng vui doanh nghiSp ñưbc coi là mRi quan hS kinh tk bdi vY bPn chOt là sj trao ñ|i mua bán sMc lao ñeng nhưng lri ñưbc giPi quykt bdi các biSn pháp hành chính. Vì vEy, luEt lao ñeng ViSt Nam có qui ñ nh không ñưbc s• d{ng hình thMc phrt vào lương. Như vEy, khi ngưfi lao ñeng không tuân thN các qui ñ nh, nei qui thì h€ chŠ b nh‡c nhd, khisn trách và tra thưdng chM không phPi là tra lương và ñây là met qui ñ nh nhân văn nhưng không phPi là met qui ñ nh tRt cho viSc quPn lý lao ñeng. ThM ba, hoàn thiSn công tác quPn lý ngori tS ñs tránh tình trrng chênh lSch t‹ giá giUa th trưfng tj do và hS thRng ngân hàng quá khác biSt gây nên khó khăn cho nhUng doanh nghiSp xuOt khou trong thfi gian qua. ð[ng thfi, tro ñiYu kiSn thuEn lbi ñs các doanh nghiSp may xuOt khou luôn mua ñưbc ngori tS trong hS thRng ngân hàng nhà nưuc và tro ra nhUng cơ chk ưu ñãi trong viSc vay vRn ñgu tư cNa doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam. K T LU3N CHƯƠNG 3 Chikn lưbc phát trisn công nghiSp cNa ViSt Nam trong thfi gian tui và nhUng phân tích cNa tác giP cho thOy md reng viSc tham gia vào chu i giá tr toàn cgu cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam là met hưung ñi ñúng ñ‡n nhŽm phát trisn có hiSu quP và bYn vUng ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam. Trong chương này, luEn án ñã tEp trung vào viSc vrch ra nhUng phương hưung và giPi pháp cho các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. C{ ths là: ThM nhOt, luEn án ñưa ra quan ñism và phương hưung phát trisn các 162 doanh nghiSp may xuOt khou ñkn năm 2020. ThM hai, luEn án phân tích nhUng ñism mrnh, ñism yku, cơ hei và thách thMc ñRi vui nhUng doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. ThM ba, trên cơ sd phân tích thjc trrng cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam, luEn án ñY xuOt nhUng giPi pháp mà các doanh nghiSp may xuOt khou, các hiSp hei và các cơ quan quPn lý Nhà nưuc cgn tikn hành nhŽm tăng cưfng sj tham gia vào chu i giá tr toàn cgu và tăng cưfng liên kkt kinh tk vui các t| chMc trong lĩnh vjc. ðRi vui nhUng doanh nghiSp may xuOt khou cgn tEp trung vào nhUng giPi pháp g[m: + GiU vUng v trí trong chu i giá tr : Duy trì th trưfng truyYn thRng và chN ñeng tìm kikm th trưfng xuOt khou mui + Tăng cưfng chính sách sPn xuOt md reng chiYu dài cNa chu i giá tr + Tăng cưfng liên kkt và hình thành chu i cung Mng ñgu tư và kinh doanh, hbp tác và cùng chia x• ñơn hàng + Nâng cao chOt lưbng ngu[n nhân ljc ðRi vui Nhà nưuc và các hiSp hei + Tăng cưfng hort ñeng xúc tikn thương mri + Phát trisn công nghiSp ph{ trb cNa ngành may + Xây djng các khu c{m công nghiSp dSt may + Phát trisn ngu[n nhân ljc cho ngành may + H trb phát trisn ngành thfi trang ViSt Nam + Hoàn thiSn công tác quPn lý nhà nưuc Vui nhUng ñiYu kiSn d ViSt Nam, viSc phát trisn các ngành may xuOt khou có nhiYu cơ hei ñs thjc hiSn. Các doanh nghiSp và Nhà nưuc cgn tikn hành ñ[ng be nhUng giPi pháp này ñs các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam phát trisn thjc sj hiSu quP và bYn vUng. 163 K T LU$N ðã nhiYu năm qua, ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam luôn giU v trí là ngành công nghiSp chN ljc và là mũi nh€n xuOt khou cNa cP nưuc. Giá tr kim ngrch xuOt khou luôn ñMng thM hai sau dgu thô. TRc ñe tăng trưdng kim ngrch xuOt khou cNa ngành tăng xOp xŠ 20% m i năm ks ta năm 2003 trd lri ñây. Ngành may s• d{ng ñkn xOp xŠ 2 triSu lao ñeng, giPi quykt met lưbng lun công ăn viSc làm cho ngưfi lao ñeng d ViSt Nam. Vì vEy, viSc nghiên cMu nhUng vOn ñY có liên quan ñkn sj phát trisn cNa ngành may xuOt khou không chŠ có ý nghĩa nhŽm giPi quykt nhUng vOn ñY vY phát trisn kinh tk mà nhŽm giPi quykt cP nhUng vOn ñY có liên quan ñkn xã hei. LuEn án “Phân tích chu i giá tr và t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam” ñã trình bày ñưbc t|ng quan các lý thuykt vY phân tích chu i giá tr và t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp và vEn d{ng nhUng lý thuykt này ñs phân tích thjc trrng cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam. Sau khi xác ñ nh ñưbc v trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu và các mRi liên kkt kinh tk mà nhUng doanh nghiSp này ñang tham gia, luEn án ñã chŠ ra nhUng ñism mrnh, ñism yku, cơ hei cũng như là nhUng thách thMc ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou. CuRi cùng, luEn án ñã trình bày met hS thRng các giPi pháp ñRi vui các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam nhŽm tăng cưfng tham gia vào chu i giá tr , và các giPi pháp ñRi vui các hiSp hei và Nhà nưuc trong viSc h trb sj phát trisn cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. M†c dù tác giP ñã cR g‡ng tìm tòi, thu thEp dU liSu và thông tin vY ngành may nhưng chuyên ñY vXn còn nhUng hrn chk. Tác giP rOt mong nhEn ñưbc nhUng góp ý cNa các chuyên gia phPn biSn, các thgy cô giáo và các brn ñ€c khác ñs hoàn thiSn hơn nUa phân tích này. Tác giP xin chân thành cPm ơn vY nhUng góp ý quý giá ñó. 164 DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C2A TÁC GI CÓ LIÊN QUAN ð N LU$N ÁN 1. ð Th ðông (2009), “Phân tích chu i giá tr : Cơ hei ñánh giá lri năng ljc cNa nhUng doanh nghiSp ViSt Nam trong thfi kỳ khNng hoPng”, Kinh t( và Phát triRn, TEp 2 tháng 7/2009, trang 27: 31. 2. ð Th ðông (2010), “T| chMc lri c{m công nghiSp dSt may nhŽm tăng cưfng khP năng xuOt khou cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam”, Kinh t( và Phát triRn, TEp II (sR 154) tháng 4/2010, trang 56: 61. 3. ð Th ðông (2010), “CPi thiSn v trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu”, Kinh t( và Phát triRn, TEp II, (sR 162) tháng 12/2010, trang 48:52. 4. ð Th ðông (2011), “ðY xuOt giPng dry vY quPn tr chu i giá tr trong chương trình ñào tro quPn tr kinh doanh”, Kinh t( và Phát triRn, TEp II (sR 164) tháng 2/2011, trang 36: 39. 5. ð Th ðông (2011), “ChOt lưbng tăng trưdng kinh tk cNa ngành may m†c xuOt khou cNa ViSt Nam: góc nhìn ta chu i giá tr ”, K• y(u H0i thEo khoa hPc qufc t( vu ChNt lư'ng tăng trưcng kinh t( Vi t Nam: giai ño)n 2001| 2010 và ñ$nh hưAng tAi năm 2020, Nhà xuOt bPn ðri h€c Kinh tk QuRc dân, Hà Nei, tháng 2/2011, trang 579: 594. 6. ð Th ðông (2011), “GiPi pháp nào cho các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam”, Công nghi p, SR 45 (3/2011), trang 27: 28. 165 TÀI LI/U THAM KH O TiTng Vi@t 1. Ban nghiên cMu hành ñeng chính sách (2007), So tay thGc hành phân tích chu i giá tr$: ðR chu i giá tr$ hi u quE hơn cho ngư`i nghèo, Trung tâm Thông tin ADB, Hà Nei. 2. Be Công Thương (2008), Qui ho)ch phát triRn ngành D t May Vi t Nam ñ(n năm 2015, t9m nhìn ñ(n năm 2020, Hà Nei. 3. Be Thương mri, GTZ và Metro ViSt Nam (2006), Chu i giá tr$ Thanh Long Bình Thu+n, Báo cáo Dj án hbp tác vY xây djng chu i giá tr , Hà Nei. 4. Be Thương mri, GTZ và Metro ViSt Nam (2006), Chu i giá tr$ Bơ ðTc LTc, Báo cáo Dj án hbp tác vY xây djng chu i giá tr , Hà Nei. 5. Be Thương mri, GTZ và Metro ViSt Nam (2006), Chu i giá tr$ Bưci Vĩnh Long, Báo cáo Dj án hbp tác vY xây djng chu i giá tr , Hà Nei. 6. Doris Becker, Phrm Ng€c Trâm, Hoàng ðình Tú (2009), Phát triRn chu i giá tr$, công cQ gia tăng giá tr$ cho sEn xuNt nông nghi p, Deutsche Gesellschaft fur Technische Zusammenarbeit (GTZ), Hà Nei. 7. ð Th ðông (2003), “Công nghiSp DSt May: Giá tr gia tăng và Chikn lưbc Phát trisn”, Chính sách công nghi p và thương m)i cXa Vi t Nam trong bfi cEnh h0i nh+p, TEp II, trang 37: 116. 8. ð Th ðông (2009), “Phân tích chu i giá tr : Cơ hei ñánh giá lri năng ljc cNa nhUng doanh nghiSp ViSt Nam trong thfi kỳ khNng hoPng”, Kinh t( và Phát triRn, TEp 2 tháng 7/2009, trang 27: 31. 9. ð Th ðông (2009), “T| chMc lri c{m công nghiSp dSt may nhŽm tăng cưfng khP năng xuOt khou cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam”, Kinh t( và Phát triRn, TEp II (sR 154) tháng 4/2010, trang 56: 61. 10. Dương ðình Giám (2001), Phương huAng và các bi n pháp chX y(u nhtm phát triRn ngành công nghi p d t – may trong quá trình công nghi p hóa, hi n ñ)i hóa c Vi t Nam, luEn án tikn sĩ kinh tk công nghiSp, ðri h€c Kinh tk QuRc dân, Hà Nei. 11. Lê Thk Giui (2009), “Tikp cEn lý thuykt c{m công nghiSp và hS sinh thái kinh doanh trong nghiên cMu chính sách thúc ñoy các ngành công nghiSp h trb d ViSt Nam”, Khoa hPc và Công ngh , ðri h€c ðà Nœng, sR 1 (30) năm 2009, trang 117: 128. 12. HiSp hei DSt May (2010), Báo cáo tình hình th trưfng dSt may năm 2009, http://www.vietnamtextile.org, ngày 7/10/2009, trang 1:3. 13. Vĩnh H[ng, “Tương lai ngành dSt may Thái Lan nŽm d công nghS mui và thân thiSn vui môi trưfng”, http://www.vinatex.com, ngày 31/08/2009, trang 1. 14. Lan Hương (2009), “BiSn pháp chRng ñ› cho dSt may và da giày 2009”, http:// www.agtek| hcm.com, ngày 3/2/2009, trang 1:2. 166 15. Phrm Thu Hương (2006), Chi(n lư'c và năng lGc c)nh tranh cXa các doanh nghi p d t may Vi t Nam sau khi d• bY h thfng h)n ng)ch d t may| m0t cách ti(p c+n trong chu i giá tr$ toàn c9u, Báo cáo nghiên cMu cNa ðri h€c Ngori Thương, , Hà Nei. 16. Phrm Th Thu Phương (2000), Nhdng giEi pháp chi(n lư'c nhtm nâng cao hi u quE ngành may Vi t Nam, NXB Khoa h€c K„ thuEt, Hà Nei. 17. Uyên Hương (2009), Doanh nghiSp dSt may liên kkt ch†t ch’ hơn ñs t[n tri, http://www.thanhnien.com.vn, (13/02/2009), trang 1:2. 18. DiSp Thành KiSt (2007), Ngành d t may Vi t Nam trong bfi cEnh Vi t Nam gia nh+p WTO, Tham luEn tri Di¥n ñàn Doanh nghiSp ViSt Nam giUa kỳ, Hà Nei. 19. Kenichi Ohno (2006), Ho)ch ñ$nh chính sách công nghi p c Thái Lan, Malaysia và Nh+t BEn, NXB Lao ñeng Xã hei, Hà Nei. 20. Kenichi Ohno, Nguy¥n Văn Thưfng (2005), Hoàn thi n chi(n lư'c phát triRn công nghi p Vi t Nam, Nhà xuOt bPn Lý luEn Chính tr , Hà Nei. 21. Nguy¥n Hoàng Linh (2009), Tri sao hàng dSt may Trung QuRc khuynh ñPo Châu Âu, http://tuanvietnam.vietnamnet.vn, 11/6/2009, trang 1:3. 22. Lê Thanh Loan, Trgn ðMc Luân (2008), Chu i giá tr$ và th$ trư`ng rau quE bEn ñ$a c Tây Ninh và Thành phf H3 Chí Minh, Báo cáo nghiên cMu khoa h€c cNa Trưfng ðri h€c Nông Lâm Thành phR H[ Chí Minh, Thành phR H[ Chí Minh. 23. Nguy¥n Th Loan (2008), ðKy m)nh vi c tham gia chu i giá tr$ toàn c9u nhtm nâng cao năng lGc c)nh tranh cho các doanh nghi p d t may Vi t Nam, Báo cáo ñY tài nghiên cMu khoa h€c cOp be, Hà Nei. 24. Phương Loan (2007), ChŠ gia công, ViSt Nam mãi là k• làm thuê, http://vietnamnet.vn, ngày 24/08/2007, trang 1:2. 25. Micheal E. Porter (2008), Chi(n lư'c c)nh tranh: Nhdng ki thu+t phân tích ngành công nghi p và ñfi thX c)nh tranh, BPn d ch tikng ViSt, Nhà xuOt bPn Tr•, Thành phR H[ Chí Minh. 26. Micheal E. Porter (2008), L'i th( c)nh tranh qufc gia, BPn d ch tikng ViSt, Nhà xuOt bPn Tr•, Thành phR H[ Chí Minh. 27. Micheal E. Porter (2009), L'i th( c)nh tranh: T)o l+p và duy trì thành tích vư't tr0i trong kinh doanh, BPn d ch tikng ViSt, Nhà xuOt bPn Tr•, Thành phR H[ Chí Minh. 28. Ngô Th ViSt Nga (2009), “²ng x• cNa các doanh nghiSp DSt May ViSt Nam trưuc khNng hoPng kinh tk thk giui”, Kinh t( và Phát triRn, kỳ 2 tháng 7/2009, trang 65: 67. 29. Nguy¥n Ng€c Sơn (2007), “ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu cNa ngành dSt may”, Kinh t( và Phát triRn, T+p 2 (sf 74), trang 65:67. 30. Nguy¥n Ng€c Sơn (2008), “DSt May ViSt Nam thfi kỳ hEu WTO: Thjc trrng và GiPi pháp”, Kinh t( và DG báo, (SR 11), trang. 31. TEp ñoàn DSt May ViSt Nam (2007), Báo cáo tình hình hort ñeng và trisn v€ng cNa ngành DSt 167 May ViSt Nam, http://vinatex.com.vn. 32. TEp ñoàn DSt May ViSt Nam (2010), ðism tin th trưfng dSt may ngày 29/12/2010, http://vinatex.com.vn. 33. Ngô Kim Thanh (2009), “Doanh nghiSp DSt May ViSt Nam ñRi phó vui suy thoái kinh tk toàn cgu”, Kinh t( và Phát triRn, TEp 2 tháng 7/2009, trang 56: 58. 34. Nguy¥n ðMc Thành (2009), Kinh t( Vi t Nam năm 2008, Nhà xuOt bPn ThRng kê, Hà Nei. 35. ThN tưung Chính phN (2001), Quy(t ñ$nh cXa ThX tưAng Chính phX phê duy t chi(n lư'c phát triRn và m0t sf cơ ch( chính sách h tr' thGc hi n chi(n lư'c phát triRn ngành d t may Vi t Nam ñ(n năm 2010, Hà Nei ngày 23/4/2001. 36. ThN tưung Chính phN (2008), Quy(t ñ$nh phê duy t chi(n lư'c phát triRn ngành công nghi p d t may ñ(n năm 2015, ñ$nh hưAng ñ(n năm 2020, Hà Nei ngày 10/3/2008. 37. Ninh Th Thu ThNy (2007), “T| chMc sPn xuOt ngành dSt may sau khi bãi b‘ chk ñe hrn ngrch”, Khoa hPc, ðri h€c ðà Nœng, SR 14, trang 4. 38. T|ng c{c HPi Quan (2009), Báo cáo vu xuNt nh+p khKu hàng d t may, Báo cáo ñ nh kỳ hàng năm, Hà Nei. 39. T|ng c{c ThRng kê (2009), Niên giám thfng kê năm 2009, Nhà xuOt bPn ThRng kê, Hà Nei. 40. Trương H[ng Trình, Nguy¥n Th Bích Thu, Nguy¥n Thanh Liêm, (2010), “Tikp cEn chu i giá tr cho viSc nâng cOp ngành dSt may ViSt Nam”, Khoa hPc và Công ngh , (sR 2 (37)), ðà Nœng. 41. Trung tâm xúc tikn Thương mri và ðgu tư TP HCM (2005), Tài li u nghiên cqu ngành hàng D t May Vi t Nam, Thành phR H[ Chí Minh. 42. ðào Văn Tú (2009), Phát trisn sPn xuOt nguyên ph{ liSu may m†c ViSt Nam, luEn án tikn sĩ ðri h€c Kinh tk QuRc dân, Hà Nei. 43. Nguy¥n Kk TuOn (2009), Kinh t( Vi t Nam 2008: M0t sf vNn ñu vu ñiuu hành kinh t( Vĩ mô, Nhà xuOt bPn ðri h€c Kinh tk QuRc dân, Hà Nei. 44. Nguy¥n Kk TuOn (2009), Kinh t( Vi t Nam 2009, Nhà xuOt bPn ðri h€c Kinh tk QuRc dân, Hà Nei. 45. Nguy¥n Kk TuOn, Nguy¥n ðình Phan (2007), Kinh t( và quEn lý Công nghi p, Nhà xuOt bPn ðri h€c Kinh tk QuRc dân, Hà Nei. 46. ðMc Vương (2007), “DSt may không bán phá giá tri M„”, http://vneconomy.vn, Báo ñiSn t• sR ngày 23/4/2007. 47. World Bank, UNIDO và WTO (2010), “Dj báo hàng dSt may ViSt Nam ñkn năm 2013”, http://www.vndn.vn, Báo ñiSn t• sR ngày 30/9/2010. TiTng Anh 48. Appelbaum and Gereffi (2003), The Global Apparel Value Chain: What Prospects or Upgrading by developing countries, sectoral stydies series, Vienna. 49. Celia Mather (2004), Garment Industry Supply Chain, Manchester Metropolitan University, 168 England. 50. Charles A. Gargano (2001), The fashion, apparel and textiles industry cluster in NewYork State. 51. Ching Chyi Lee and Jie Yang, Knowledge Value chain, Journal of Management Development, Vol. 19 (No. 9), pp 783:793. 52. Claudia Loebbecke, Jonathan Palmer and Claudio Huyskens (2006), RFID’s petential in the fashion industry: a case analysis, a paper for 19th Bled eConference, Bled, Slovenia. 53. David Walters and Geoff Lancaster, Implementing value strategy through the value chain, Management Decision, Vol 38 (No 3), pp 160: 178. 54. Dorothy McCormick and Hubert Schmitz (2001), Manual for Value chain research on homeworks in the garment industry, University of Nairobi, Kenya. 55. GOTO Kenta (2007), Industry Upgrading of the Vietnamese garment industry: an analysis from the Global Value Chains perspective, RCAPS working paper (No. 07:1), Asia Pacific University. 56. Hassan Oteifa, Dietmar Stiel, Roger Fielding, Peter Davies, ðri h€c Bách Khoa Hà Nei, Phòng Thương mri và Công nghiSp ViSt Nam (2000), Vietnam’s Garment Industry: Moving up the Value Chain, Working paper of MPDF, Ho Chi Minh City. 57. Jassin‹O'Rourke Group (2008), LLC, Apparel Manufacturing Labor Costs in 2008 Statistical Report, New York. 58. Jennifer Plitscher and June Wei (2005), “Value Chain based E: business in the Apparel Retail industry”, Proc ISECON, No. 3344 (vol 22), Florida, USA. 59. Khalid Nadvi and John Thoburn (2003), Vietnam in the Global garment and textile value chain: implications for firms and workers, Globalization and Poverty program, England. 60. LI and Fung research centre, Textile and apparel clusters in China, May 2006. 61. Micheal Porter (1990), Competitive Advantage: Creating and Sustaining the Superior Performance, Free Press, 62. Philip Raikes, Micheal Friis, Jensen and Stefano Pont (2000), Global Commodity Chain Analysis and the French Filière approach: Comparison and Critical, working paper of Centre for Development Research, Copenhagen. 63. Ponciano S. Intal, Jr (1997), The textile and garments industry: a call for restructuring, Policy notes, Philippine Institute for Development Studies, Philippine. 64. Raphael Kapplinsky and Mike Morris (2001), A handbook for Value Chain Research, Globalisation Network. 65. The Government of Ethiopia and the World Bank Group of Ethiopia (2006), An overview of the integrated chain analysis of selected strategic sectors, Ethiopia. 66. Tom Mc Guffog and Nick Wadsley (1999), The general principles of value chain management, Supply chain management, Vol 4 (No 5), pp 218: 225. 169 67. USAID (2007), Factory| Level Chain analysis of Combodia’s apparel industry, report by USAID, USA. 68. Wayne McPhee and David Wheeler (2006), Making case for the added: value chain, Strategy and Leadership, Vol. 34 (No 4), pp 39: 46. 69. Womack và Jones (1996), Lean thinhking: Banish waste and create wealth in your corporation, Simon and Schuster, New York. 70. Zhiming Zhang, Chester and Ning Cao (2004), How do industry clusters success: a case study in China’s textiles and apparel industries, Journal of textile and apparel technology and management, Volume 4 (issue 2), China. 170 PH L C Phy lyc 1 PHI U TÌM HI•U THÔNG TIN (Dành cho các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam) PH3N 1: NH8NG THÔNG TIN CHUNG 1. Tên cNa Quí Công ty: …………………………………………………………………… 2. ð a chŠ: …………………………………………………………………………………. 3. Năm thành lEp: ………………………………………………………………………..... 4. SR ñiSn thori: ………… Fax: ………………… Email: 5. Ngành nghY kinh doanh cNa Công ty □ DSt □ May □ Khác (xin nêu rõ………………………………..) Nku Quí Công ty lja ch€n nhiYu trong sR nhUng câu trP lfi trên thì cho bikt trong ñó doanh thu ta may chikm khoPng ……% so vui t|ng doanh thu. 6. Công ty ñã tham gia xuOt khou ñưbc ... năm? □ < 3 năm □ Ta 3: 5 năm □ Ta 5: 7 năm □ Ta 7: 10 năm □ > 10 năm 7. SR lưbng nhân viên cNa Công ty là (không ks nhân viên thfi v{): □ <100 □ 100: 300 □ 301: 700 □ 701:1200 □ > 1200 □ 10: 20 t‹ □ Trên 20 t‹ 8. VRn ñiYu lS cNa Công ty là: □ Dưui 1 t‹ □ 1: 5 t‹ □ 5: 10 t‹ 9. Lori hình sd hUu cNa Công ty □ Doanh nghiSp thuec sd hUu nhà nưuc □ Doanh nghiSp c| phgn vui trên 50% vRn thuec sd hUu nhà nưuc □ Công ty c| phgn vui dưui 50% vRn thuec sd hUu nhà nưuc □ Công ty trách nhiSm hUu hrn □ Công ty tư nhân □ Công ty 100% vRn nưuc ngoài □ Công ty liên doanh (xin cho bikt quRc t ch cNa ñRi tác nưuc ngoài: …………) □ Lori hình khác ( xin vui lòng nêu rõ:………………………………………….) PH3N 2: THÔNG TIN V; QUÁ TRÌNH H’AT ð0NG 10. T|ng doanh thu và kim ngrch xuOt khou (t‹ ñ[ng/ USD) ðv tính T|ng doanh thu XuOt khou 2004 2005 2006 2007 2008 171 XuOt khou hàng may 11. Kim ngrch xuOt khou cNa Công ty vào các th trưfng (ñơn v tiYn ho†c % so vui t|ng giá tr xuOt khou) ðơn v tính 2007 2008 Hàng may xuOt khou sang th trưfng M„ Hàng may xuOt khou sang th trưfng EU Hàng may xuOt khou sang th trưfng NhEt Hàng may xuOt khou sang th trưfng khác Nêu rõ: …………………………………... 12. Hãy ks tên nhUng m†t hàng chN yku cNa Công ty trong năm 2008 (s‡p xkp theo thM tj ta sPn phom chN yku ñkn nhUng sPn phom có t‹ tr€ng nh‘) TT M†t hàng XuOt khou (%) Tiêu th{ nei ñ a(%) 13. Xin cho bikt lori hình xuOt khou cNa công ty trong nhUng năm ggn ñây: TT Lori hình xuOt khou 1 Gia công xuOt khou 2 XuOt khou trjc tikp % so vui % so vui % so vui giá tr xuOt khou giá tr xuOt khou giá tr xuOt khou Năm 2006 Năm 2007 Năm 2008 14. Xin hãy cho bikt kkt cOu giá (bình quân cho các m†t hàng trong Công ty) Gia công xubt khcu KhoPn m{c Xubt khcu tr^c tiTp (FOB) T‹ tr€ng (%) KhoPn m{c TiYn lương TiYn lương BPo hism xã hei BPo hism xã hei Chi phí ph{ liSu, bao bì Chi phí ph{ liSu, bao bì Chi phí ñiSn nưuc Chi phí ñiSn nưuc KhOu hao tài sPn cR ñ nh KhOu hao tài sPn cR ñ nh Chi phí xuOt nhEp khou Chi phí xuOt nhEp khou Lãi Lãi Ceng 100% Ceng T‹ tr€ng (%) 100% 15. ðRi vui nhUng sPn phom xuOt khou chN yku, Công ty có ñưbc ngu[n vPi thông qua: TT Hình thMc T‹ lS % 2006 T‹ lS % 2007 T‹ lS % 2008 172 1 Tj sPn xuOt 2 Tj mua trong nưuc 3 Mua ta khách hàng d nưuc ngoài 4 Mua theo chŠ ñ nh cNa ñRi tác 5 ðRi tác cung cOp 6 Hình thMc khác (nêu rõ…………) 16. Nku câu trP lfi là mua ta khách hàng d nưuc ngoài ho†c mua theo chŠ ñ nh cNa ñRi tác thì xin cho bikt quRc gia mà Công ty ñã mua hàng: ............................................................ 17. Xin cho bikt lý do mà công ty mua vPi ta các khách hàng d nưuc ngoài □ Do khách hàng chŠ ñ nh □ Do vPi trong nưuc không ñrt yêu cgu vê chOt lưbng □ Do ñiYu kiSn thanh toán cNa nhà cung cOp nưuc ngoài thuEn tiSn hơn □ Do nhà cung cOp nưuc ngoài có ths cung cOp vPi nhanh hơn □ Do thoi quen □ Do niYm tin vào chOt lưbng hàng ngori □ Lori hình khác ( xin vui lòng nêu rõ:…………………………….........................) 18. ðRi vui nhUng sPn phom xuOt khou chN yku, Công ty có ñưbc ngu[n ph{ liSu thông qua: TT Hình thMc 1 Tj sPn xuOt 2 Tj mua trong nưuc 3 Mua ta khách hàng d nưuc ngoài 4 Mua theo chŠ ñ nh cNa ñRi tác 5 ðRi tác cung cOp 6 Hình thMc khác (nêu rõ…………) T‹ lS % năm 2007 T‹ lS % năm 2008 19. Nku câu trP lfi là mua ta khách hàng d nưuc ngoài ho†c mua theo chŠ ñ nh cNa ñRi tác thì xin cho bikt quRc gia mà Công ty ñã mua hàng: …………………………….................. 20. Xin cho bikt lý do mà công ty mua ph{ liSu ta các khách hàng d nưuc ngoài □ Do khách hàng chŠ ñ nh □ Do vPi trong nưuc không ñrt yêu cgu vê chOt lưbng □ Do ñiYu kiSn thanh toán cNa nhà cung cOp nưuc ngoài thuEn tiSn hơn □ Do nhà cung cOp nưuc ngoài có ths cung cOp vPi nhanh hơn □ Do thói quen □ Do niYm tin vào chOt lưbng hàng ngori □ Lori hình khác ( xin vui lòng nêu rõ:……………....................... …………….) 21. Công ty có s• d{ng nhà thgu ph{ không? □ Có □ Không 22. Giá tr nhUng sPn phom thgu ph{ chikm khoPng ….% trong t|ng doanh thu cNa Công ty. 173 23. Tình hình s• d{ng nhãn mác cho các ñơn hàng xuOt khou năm 2008: TT Hình thMc 1 S• d{ng nhãn mác riêng 2 S• d{ng nhãn mác nưuc ngoài theo các hbp ñ[ng gia công 3 S• d{ng nhãn mác nưuc ngoài theo các hbp ñ[ng FOB Không bao gif Hikm khi ThŠnh thoPng Thưfng xuyên Luôn luôn ThŠnh thoPng Thưfng xuyên Luôn luôn 24. Công ty có phòng/ be phEn thikt kk không? □ Có □ Không Nku câu trP lfi là có thì xin cho bikt phòng này có …… ngưfi 25.Tình hình thikt kk sPn phom cho xuOt khou năm 2005. TT Hình thMc 1 Tj thikt kk 2 Làm hàng mXu, g•i cho brn hàng nưuc ngoài 3 LOy mXu thikt kk ta ñri lý nưuc ngoài 4 LOy mXu thikt kk ta khách hàng nưuc ngoài Không bao gif Hikm khi 26. Các hort ñeng marketing xuOt khou cNa Công ty TT Hình thMc 1 Phân phát On phom catalog 2 Tham gia hei chb hàng dSt may quRc tk 3 ði thăm khách hàng nưuc ngoài 4 CEp nhEt trang web vui nhUng mXu mã mui 5 Hort ñeng quPng cáo 6 Marketing thông qua các hiSp hei, t| chMc thương mri 7 Các hình thMc khác, xin nêu rõ ... Không bao gif Hikm khi ThŠnh thoPng Thưfng xuyên Luôn luôn ThŠnh Thưfng Luôn thoPng xuyên luôn 27. NhUng khó khăn công ty thưfng g†p phPi trong viSc md reng xuOt khou? TT Khó khăn Không bao gif Hikm khi 174 1 TromRiquanhSvuikháchhàngmui 2 Hisu vY nhu cgu cNa khách hàng 3 ThN t{c hPi quan 4 Khó khăn vY vEn chuysn 5 Hort ñeng quPng cáo 6 Các yku tR khác, xin nêu rõ ..... 28. Công ty có dj ñ nh ñgu tư vào viSc sPn xuOt vPi và ph{ liSu không? □ Có □ Không 29 Công ty có mRi quan hS vui doanh nghiSp may xuOt khou trong nưuc không? □ Có □ Không 30. Nku câu trP lfi là “Có” thì xin cho bikt m{c ñích cNa mRi quan hS này: Xin chân thành crm ơn Quí Công ty! Phy lyc 2 B5ng P2.1. Danh sách các doanh nghi p may xu"t kh#u ñưCc ñiMu tra trong giai ñoPn tr tháng 1/2008+ 9/2009 TT Tên công ty 1 T|ng Công ty DSt May Hà Nei 2 Công ty C| phon May Thanh Trì 3 Công ty C| phgn SPn xuOt và XuOt NhEp khou DSt May 4 Công ty C| phgn May 10 5 Công ty C| phgn May XuOt khou Thái Bình 6 Công ty TNHH C&C Vina 7 Công ty May ðMc Giang 8 Công ty TNHH Minh Trí 9 Xí nghiSp May ñiSn XuOt khou Sơn Tây 10 Công ty C| phgn May Thăng Long 11 Công ty C| phgn May Nam ð nh 12 Công ty TNHH May ViSt ðMc 13 Công ty DSt May Hòa Th€ 14 Công ty C| phgn Dich v{ ðgu tư Thương mri Thành Công 175 TT Tên công ty 15 Công ty C| phgn May Bình Minh 16 Công ty C| phgn May Phương Nam 17 Công ty C| phgn Sao Mai 18 Công ty C| phgn Bình Thrnh 19 Công ty May Sài Gòn 20 Công ty May ð[ng Nai 21 Công ty May Phương ðông 22 Công ty May Tây ðô 23 Công ty May Chb Lun 24 Công ty TNHH May m†c Thăng Long 25 Công ty TNHH Nam Thiên 26 Công ty May XuOt khou ViSt Tân 27 Công ty May Chb Lun 28 Công ty May XuOt khou Bình Hòa 29 Công ty C| phgn ð[ng Tikn 30 Công ty C| phgn May Sài Gòn 31 T|ng Công ty May Nhà Bè B5ng P2.2. ð a bàn c a doanh nghi p ñưCc ñiMu tra Frequenc y Valid Mi8n B9c Percent Valid Cumulative Percent Percent 12 38.7 38.7 38.7 Mi8n Trung 1 3.2 3.2 41.9 Mi8n Nam 18 58.1 58.1 100.0 Total 31 100.0 100.0 Mi8n B9c 39% Mi8n Nam 58% Mi8n Trung 3% 176 Hình P2.1. ð a bàn c a các t ch c ñưCc ñiMu tra Công ty TNHH 26% Công ty c; ph<n 74% Hình P2.2. LoPi hình t ch c c a các doanh nghi p ñưCc ñiMu tra B5ng P 2.3. Nguyên vAt li u mua theo chl ñ nh c a ñ1i tác Std. N VAR00003 31 Valid N (listwise) 31 Minimum Maximum 8.00 90.00 Mean Deviation 62.8387 27.09132 B5ng P 2.4. TY l gia công xu"t kh#u và xu"t kh#u trVc ti p Std. N Minimum Maximum 4.00 100.00 Mean Deviation TF l# giá trG hàng gia công xu&t 31 Valid N (listwise) 31 56.0426 31.80958 kh(u (%) B5ng P 2.5. M c ñ2 thuAn ti n khi mua v5i tr nhà cung c"p trong nưTc Frequency Valid Percent Valid Cumulative Percent Percent Bình thưJng 15 48.4 48.4 48.4 Thu n ti#n 16 51.6 51.6 100.0 Total 31 100.0 100.0 B5ng P 2.6. M c ñ2 thuAn ti n khi mua v5i tr nhà cung c"p nưTc ngoài Frequency Valid R&t không thu n 5 Percent 16.1 Valid Cumulative Percent Percent 16.1 16.1 177 ti#n Bình thưJng 10 32.3 32.3 48.4 Thu n ti#n 11 35.5 35.5 83.9 5 16.1 16.1 100.0 31 100.0 100.0 R&t thu n ti#n Total Phy lyc 3: Mvt s{ dU li@u liên quan ñTn ngành may xubt khcu B5ng P3.1: So sánh giá nhân công may c a m2t s1 qu1c gia trên th giTi Nưoc Chi phí nhân công Chi phí nhân công Chi phí nhân công Chi phí nhân công USD/ giq USD/ giq USD/ giq USD/ giq Bangladesh= 100 Vi@t Nam = 100 !n ðv = 100 Bangladesh 0,22 100 58 43 Cămpuchia 0,33 150 87 65 Pakistan 0,37 168 97 73 ViSt Nam 0,38 173 100 75 Sri Lanka 0,43 195 113 84 Indonesia 0,44 200 116 86 9n ðe 0,51 232 134 100 Haiti 0,49:0,55 236 137 162 Trung QuRc (l{c 0,55:0,80 305 176 131 0,83 377 218 163 0,86:0,94 409 237 176 0,97:1,03 455 263 196 Jordan 1,01 459 266 198 Nga 1,01 459 266 198 Phillipin 1,07 486 282 210 1,08 491 284 212 1,18 536 311 231 ñ a) Ai CEp Trung QuRc (duyên hPi 2) Nicaragua Trung QuRc (duyên hPi 1) Malaysia 178 Nưoc Chi phí nhân công Chi phí nhân công Chi phí nhân công Chi phí nhân công USD/ giq USD/ giq USD/ giq USD/ giq Bangladesh= 100 Vi@t Nam = 100 !n ðv = 100 Thái Lan 1,29:1,36 600 347 259 Colombia 1,42 645 374 278 Bun ga ri 1,53 695 403 300 Guatemala 1,65 750 434 324 Tunisia 1,68 764 442 329 1,55:1,95 795 461 343 Nam Phi 1,75 795 461 343 Honduras 1,72:1,82 805 466 347 Peru 1,78 809 468 349 El Salvado 1,79 814 471 351 Lithuania 1,97 895 518 386 Morcco 1,97 895 518 386 Th| Nhĩ Kỳ 2,44 1109 642 478 Mexico 2,54 1155 668 498 Ba Lan 2,55 1159 671 500 Brazil 2,57 1168 676 504 Costa Rica 3,35 1523 882 657 Slovakia 3,44 1564 905 675 Slovenia 3,55 1614 934 696 Rumani 4,03 1832 1061 790 Latvia 4,23 1923 1113 829 Hungari 4,45 2023 1171 873 CHDC Dom. Ngu3n: Jassin| O’Rourke Group, LLC