chng trnh chun A - KHI QUT V CC CH Chng trnh Gio dc ph thng mn Ng vn lp 10 quy nh mc cn t v chun kin thc, k nng i vi cc ch nh sau

sau : Ch 1. Ting Vit 1.1. Phong cch ngn ng v bin php tu t Ngn ng dng ni v dng vit Phong cch ngn ng sinh hot Mc cn t Ghi ch

- Hiu c im ca ngn ng dng ni v ngn ng dng vit. - Bit vn dng hiu bit v ngn ng dng ni v dng vit vo vic to lp v lnh hi vn bn. - Hiu c im ca phong cch ngn ng sinh hot. - Bit vn dng hiu bit v phong cch ngn ng sinh hot vo vic to lp v lnh hi vn bn.

Nu c cc c im, ly c v d minh ho. Bit s dng t ng a phng, bit ng x hi, t ng ngh nghip, cu rt gn ph hp vi cc tnh hung giao tip c th.

Phong cch ngn ng ngh thut

- Hiu c im ca phong cch ngn ng ngh thut ; bit phn Vit c mt s vn bn t s, bit phong cch ngn ng ngh thut vi phong cch ngn ng miu t, biu cm c yu t ngh sinh hot. thut. Bit vn dng nhng hiu bit trn vo vic c - hiu v to lp cc vn bn thuc phong cch ngn ng ngh thut.

13

Ch 1.2. Hot ng giao tip Hot ng giao tip bng ngn ng

Mc cn t Hon thin hiu bit v hot ng giao tip bng ngn ng. Nhn thc c s ph bin v a dng ca hot ng giao tip trong mi lnh vc ca i sng x hi, bng nhiu knh khc nhau : m thanh, ch vit, hnh nh,... Bit vn dng kin thc v giao tip bng ngn ng trong c - hiu v to lp vn bn. Hiu c mt cch khi qut ngun gc, quan h h hng v qu trnh pht trin ca ting Vit. Bit vn dng kin thc v lch s ting Vit vo vic tm hiu tin trnh lch s vn hc Vit Nam vi thnh tu vn hc ch Nm v ch quc ng. Hiu c cc yu cu v s dng ting Vit. Bit vn dng nhng hiu bit trn vo vic ni, vit v c hiu cc vn bn. Hiu mt s yu t Hn Vit thng dng cu to t.

Ghi ch Hiu c im ca giao tip bng ngn ng, cc chc nng ca ngn ng trong giao tip, cc nhn t tham gia giao tip.

1.3. Mt s kin thc khc Lch s ting Vit

Yu cu v s dng ting Vit T Hn Vit

Nm c nhng yu cu chung v ng m, ch vit, t ng, ng php, phong cch. Hiu c ngha ca mt s yu t Hn Vit c trong cc vn bn hc lp 10. Cng c kin thc v k nng thng qua thc hnh, luyn tp. Phn tch c nhng c im ca vn bn qua cc v d c th.

1.4. Cng c, hon thin kin thc, k nng hc 2. Lm vn 2.1. Nhng vn chung v vn bn v to lp vn bn

Hon thin nhng kin thc v k nng hc Trung hc c s v t vng, ng php, hot ng giao tip, cc bin php tu t. Hon thin kin thc v vn bn v c im ca vn bn ; hiu nhng iu kin to lp vn bn v lin kt trong vn bn. Vn dng c nhng kin thc trn vo qu trnh c - hiu vn bn. Nm c mt s iu kin tm , trin khai : quan st, lin tng, tng tng ; chn s vic, chi tit tiu,...
14

Ch 2.2. Cc kiu vn bn Vn bn t s

Mc cn t Hon thin kin thc v vn bn t s ; hiu ngha v bit cch a yu t miu t, biu cm vo vn bn t s. Bit tm tt vn bn t s, bit trnh by ming vn bn tm tt trc tp th. Bit vn dng nhng kin thc trn c - hiu vn bn t s. Bit vit bi vn t s theo ct truyn c hoc t mnh xy dng kt hp vi miu t, biu cm ; bit iu chnh dung lng ca bi vn. Hon thin kin thc v vn bn thuyt minh (c im, yu cu v phng php thuyt minh, cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh). Bit cch tm tt vn bn thuyt minh, bit trnh by ming mt vn bn thuyt minh trc tp th. Bit vit on vn, bi vn thuyt minh c s kt hp cc phng thc biu t ; bit iu chnh dung lng ca bi vn. Hon thin nhng hiu bit v vn bn ngh lun (c im, vai tr ca lun im, yu cu ca vn v ngn ng ca bi vn ngh lun,...) Hiu cch thc trin khai cc thao tc lp lun : gii thch, chng minh,... Bit vn dng kin thc v vn ngh lun c - hiu vn bn ngh lun. Bit vit on vn, bi vn ngh lun v mt vn x hi hoc vn hc ; bit iu chnh dung lng ca bi vn. Bit trnh by ming mt vn trc tp th.
15

Ghi ch Nhn ra cc c im ca vn t s qua cc vn bn c - hiu trong chng trnh lp 10. Bit tm tt cc vn bn t s (truyn dn gian, truyn trung i) theo nhn vt chnh. Bit s dng cht liu trong nhng vn bn vn hc lm bi vn t s.

Vn bn thuyt minh

Bit vit bi thuyt minh v mt tc phm, tc gi, mt th loi vn hc hc lp 10. Bit cch phn tch mt vn ngh lun (c im, yu cu,...) Bit vit on vn, bi vn theo cc thao tc gii thch, chng minh... ; bit huy ng cc kin thc v tc phm vn hc c hc lp 10 vit bi.

Vn bn ngh lun

Ch Mt s kiu vn bn khc

Mc cn t Hiu mc ch, ni dung, c im, yu cu v cch thc xy dng k hoch c nhn ; hiu tm quan trng ca thc v thi quen lp k hoch lm vic. Hiu mc ch, c im, ni dung, yu cu v cch to lp vn bn qung co ; hiu tm quan trng ca tnh n tng v tnh trung thc trong qung co. Bit xy dng k hoch hc tp, sinh hot ca c nhn ; bit vit cc vn bn qung co thng thng. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc trch on s thi Vit Nam v nc ngoi (m Sn ; -i-x H-me-r ; Ra-ma-ya-na Van-mi-ki) : phn nh mt nt din mo tinh thn ca thi k c i ; ca ngi k tch v phm cht ca cc nhn vt anh hng ; s dng ngn ng anh hng ca. Nhn bit mt s c im c bn ca th loi s thi. Bit cch c - hiu tc phm s thi theo c trng th loi. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thu : mt truyn thuyt v lch s dn tc qua lng knh tng tng ; thi v cch nh gi ca nhn dn v cc nhn vt lch s ; bi hc gi nc ; mi quan h gia s tht lch s v h cu . Hiu mt s c im c bn ca th loi truyn thuyt. Bit cch c - hiu tc phm truyn thuyt theo c trng th loi.

Ghi ch

3. Vn hc 3.1. Vn bn vn hc S thi Vit Nam v nc ngoi

Truyn thuyt Vit Nam

Nh c ct truyn, pht hin c cc chi tit ngh thut, nhn xt c nhng c im ni dung ca cc trch on s thi. Nhn bit mt s nt c bn v ti, hnh tng, ngn ng s thi. Nhn bit c tc phm s thi theo c im th loi. Nh c ct truyn, pht hin c cc chi tit ngh thut, nhn ra ngha v bi hc lch s ca tc phm. Phn bit c truyn thuyt v s thi. Nhn bit c tc phm truyn thuyt theo c im th loi.

16

Ch Truyn c tch Vit Nam

Mc cn t Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca truyn Tm Cm : xung t thin c, c m cng bng x hi ; vai tr ca yu t hoang ng, k o v li kt thc c hu. Hiu mt s c im c bn ca truyn c tch. Bit cch c - hiu tc phm truyn c tch theo c trng th loi. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc truyn ci Nhng n phi bng hai my ; Tam i con g : ngha chm bim su sc v nhng bi hc thit thc ; ngh thut phng i v to tnh hung gy ci. Hiu mt s c im c bn ca th loi truyn ci. Bit cch c - hiu tc phm truyn ci theo c trng th loi. Nhn bit c sc v ni dung v ngh thut ca truyn th dn gian Tin dn ngi yu qua mt on trch tiu biu. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca mt s bi ca dao tr tnh v ca dao chm bim, hi hc : i sng tnh cm a dng, phong ph ca nhn dn lao ng ; cch th hin va hi hc, chm bim va tinh t, su sc. Hiu tnh cht tr tnh v kh nng biu t ca th th lc bt trong ca dao. Bit cch c - hiu ca dao theo c trng th loi.
17

Ghi ch Nh c nhng bin c, kiu nhn vt, m tp thng gp ca truyn c tch qua truyn Tm Cm. Trnh by c cch phn loi v ni dung chnh ca truyn c tch. Nhn bit c tc phm truyn c tch theo c im th loi. Hiu i tng, ngha ca ting ci, ngh thut gy ci trong cc truyn c hc. Trnh by c cch phn loi, ni dung v ngh thut chnh ca truyn ci. Nhn bit c tc phm truyn ci theo c im th loi.

Truyn ci Vit Nam

Truyn th dn gian Ca dao Vit Nam

Hiu ni dung phn nh, tnh cm, cm xc, ngha ; pht hin c cc chi tit ngh thut tiu biu ca cc bi ca dao c hc. Bit tm hiu mt bi ca dao qua cc phng din : ti, ch , nhn vt tr tnh, hnh nh, ngn ng,...

Ch Th trung i Vit Nam

Th ng v th hai-c

Mc cn t Hiu nhng c sc v ni dung v gi tr ngh thut ca cc tc phm th trung i ( Thut hoi Phm Ng Lo ; Bo knh cnh gii, s 43 Nguyn Tri ; Nhn Nguyn Bnh Khim ; c Tiu Thanh k Nguyn Du ; cc bi c thm : Quc t Php Thun ; Co tt th chng Mn Gic ; Quy hng Nguyn Trung Ngn) : l tng v nhn sinh quan ca con ngi thi trung i, tm s v s phn con ngi v thi cuc ; cch s dng sng to th th ng lut v cch th hin cm xc tr tnh. Hiu mt vi c im c bn ca th tr tnh trung i Vit Nam. Bit cch c - hiu tc phm th tr tnh trung i theo c trng th loi. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc bi th (Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng L Bch ; Thu hng Ph ; cc bi c thm : Hong Hc lu Thi Hiu ; Khu on Vng Xng Linh ; iu minh gin Vng Duy) : ti, cu t, bt php tnh cnh giao ho ; phong thi nhn vt tr tnh ; tnh cch lut v v p hm sc, c in. Hiu mt s c im c bn ca th ng ; bit lin h hiu mt s c im ca th ng lut Vit Nam. Bit cch c - hiu tc phm th ng theo c trng th loi. Bc u nhn bit v p ni dung v ngh thut ca mt s bi th hai-c ca M. Ba-s (Nht Bn).

Ghi ch Nhn ra c ch , t tng, ngha ca tc phm ; ni lng, tnh cm ca tc gi ; pht hin c cc chi tit ngh thut ca mi bi th. Hiu c im v th loi, ti, cm hng, ngh thut biu t ca th trung i.

Nhn bit c mt bi th ng qua th th, ti, cm hng, ngh thut, biu t.

Ph Vit Nam

Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca bi Ph sng Bch ng Trng Hn Siu : tinh thn yu nc, t ho Nm c mt s nt v s phn loi dn tc, li kt cu v li vn kt hp bin ngu vi th. v cch th hin ni dung ca th
18

Ch

Mc cn t Nhn bit mt vi c im c bn ca th ph. Bit cch c - hiu mt bi ph theo c trng th loi. ph.

Ghi ch

Ngm khc Vit Nam

Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca mt on trch trong Chinh ph ngm khc ng Trn Cn - on Th im (?) : tnh cnh c n v kht vng hnh phc ; bt php by t ni lng, "t cnh ng tnh" ; sc biu t ca th song tht lc bt. Nhn bit mt vi c im c bn ca th ngm khc. Bit cch c - hiu mt vn bn thuc th ngm khc. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut ca cc tc phm, i co Bnh Ng Nguyn Tri : bn tuyn ngn ho bnh giu t tng nhn ngha ; tinh thn yu nc, t ho dn tc ; s kt hp hi ho gia yu t chnh lun v tr tnh ; lp lun cht ch, sc bn ; ging iu ho hng. Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca bi Ta "Trch dim thi tp" Hong c Lng ; bi c thm Hin ti l nguyn kh ca quc gia Thn Nhn Trung : cao vic bo tn vn ho, trn trng hin ti ; ngh thut lp lun cht ch. Nhn bit mt vi c im c bn ca th co, ta. Bit cch c - hiu tc phm ngh lun trung i theo c trng th loi. Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca cc on trch trong i Vit s k ton th Ng S Lin : quan im nh gi v ti nng v c ca nhn vt lch s ; cch la chn chi tit, s vic, cch trn thut. Nhn bit mt vi c im ca th loi s k trung i.
19

Nm c mt s nt v th th, nhn vt tr tnh, ni dung ca th ngm khc.

Ngh lun trung i Vit Nam

Nhn ra b cc, ni dung, ngha, mch lp lun, pht hin cc chi tit ngh thut c sc ca cc vn bn hc. Nhn bit v tr, ngha ca cc th co, ta trong vn hc trung i Vit Nam, v cu vn bin ngu trong bi co.

S k trung i Vit Nam

Nhn bit li vit s : kt hp gia bin nin vi t s, cch k chuyn kim li, giu kch tnh.

Ch Truyn trung i Vit Nam

Mc cn t Bc u bit cch c - hiu mt vn bn s k trung i.

Ghi ch

Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca Chuyn chc phn s Nhn bit ni dung v cc m tp k n Tn Vin Nguyn D : ngi ca ngi tr thc cng trc o thng gp trong truyn truyn k. ; li k chuyn v cch xy dng nhn vt ca truyn truyn k. Nhn bit mt s c im c bn ca th loi truyn truyn k. Bit cch c - hiu mt truyn trung i Vit Nam. Hiu nhng c sc v ni dung v ngh thut mt s on trch tiu biu ca tc phm Truyn Kiu Nguyn Du : gi tr hin thc v nhn o su sc ; ngh thut k chuyn v miu t tm l ; nhng ng gp vo vic hon thin ngn ng th ca dn tc. Hiu mt vi c im c bn ca truyn th Nm. Bit cch c - hiu mt on trch truyn th Nm theo c trng th loi. Hiu gi tr ni dung v ngh thut ca cc on trch trong tc phm Tam quc din ngha La Qun Trung : ngi ca phm cht ca con ngi trung ngha ; khuynh hng "tn Lu bim To" ; mi quan h gia lch s v hnh tng ngh thut ; cch k chuyn sinh ng, giu kch tnh, ngh thut xy dng nhn vt. Nhn bit mt vi c im ca tiu thuyt chng hi. Bit cch c - hiu mt vn bn tiu thuyt chng hi (bn dch). Hiu c nhng nt chnh v qu trnh pht trin v nhng
20

- Truyn th Nm

Nhn bit ni dung t tng, cm xc, pht hin cc chi tit ngh thut ca mi trch on. Nhn bit hai loi truyn th Nm : bc hc v bnh dn ; ni dung v ngh thut ca truyn th Nm bc hc. Nhn bit mt s c im v cch t chc tc phm, xy dng hnh tng nhn vt, li k chuyn.

- Tiu thuyt chng hi Trung Quc

3.2. Lch s vn hc Qu trnh vn hc

Nu c cc c im v gi tr ca

Ch

Mc cn t Ghi ch c im c bn ca vn hc Vit Nam. cc giai on vn hc, ly c cc v Hiu nhng nt chnh v c trng v gi tr ca vn hc dn d minh ho. gian Vit Nam. Hiu c nhng nt chnh v qu trnh pht trin, c im v thnh tu c bn ca vn hc trung i Vit Nam. Bit vn dng nhng hiu bit trn c - hiu tc phm vn hc dn gian, vn hc trung i v lm bi ngh lun vn hc. Bit mt s nt chnh v thi i, thn th v s nghip ca mt s tc gi c hc trong chng trnh. Bit nhng nt c bn v thi i, thn th v s nghip ca Nguyn Tri : cuc i ho hng v bi thng, t tng nhn ngha cao c, s nghip sng tc phong ph, a dng ; cht anh hng ca v cht tr tnh trong th vn ; nhng ng gp to ln vo th loi th Nm. Bit mt s nt chnh v thi i, thn th v s nghip ca tc gia Nguyn Du : cuc i thng trm trong mt thi k lch s y bin ng ; tm lng nhn o cao c ; nhng ng gp to ln vo s pht trin ca th loi truyn th Nm. Bit vn dng nhng hiu bit trn c - hiu tc phm v lm bi ngh lun v tc gi vn hc. Bc u hiu cc c im ca vn bn vn hc, mi quan h gia ngn t, hnh tng, ngha. Bit vn dng kin thc trn vo vic c - hiu vn bn vn hc. Nm c nhng kin thc v tc gi qua nhng bi c - hiu vn bn v bi khi qut v tc gia, giai on vn hc. Trnh by c nhng nt chnh v cuc i v s nghip ca Nguyn Tri v Nguyn Du, minh ho c mt s gi tr ni dung v ngh thut ni bt qua nhng tc phm hc, c.

Tc gi vn hc

3.3. L lun vn hc Vn bn vn hc

21

Ch Th loi

Mc cn t Bit mt s nt chnh v c im ca cc th loi vn hc dn gian (s thi, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci, ca dao,...), vn hc trung i (th, ngh lun, ph, co, truyn, ngm khc), vn hc nc ngoi (th ng, th hai-c, tiu thuyt chng hi) c hc trong chng trnh. Bit vn dng kin thc th loi vo vic c - hiu v to lp vn bn. Hiu s lc v mt s yu t ca tc phm vn hc (nhn vt tr tnh, ct truyn, kt cu,...). Bit vn dng kin thc trn vo c - hiu vn bn v vit bi ngh lun vn hc.

Ghi ch Nm c cc c im th loi qua cc bi c - hiu vn bn.

Mt s khi nim l lun vn hc khc

Nm c khi nim qua cc bi khi qut, c - hiu vn bn.

22

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cc b phn hp thnh ca vn hc Vit Nam : vn hc dn gian v vn hc vit. Hai b phn ny c mi quan h mt thit vi nhau. - Vn hc dn gian : gm cc th loi nh thn thoi, s thi, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ng ngn, truyn ci, tc ng, cu , ca dao, dn ca, v, truyn th, cho ; l sng tc tp th v truyn ming, th hin tnh cm ca nhn dn lao ng. - Vn hc vit : c vit bng ch Hn, ch Nm v ch quc ng ; l sng tc ca tr thc, mang m du n sng to ca c nhn. b) Hai thi i ln ca vn hc Vit Nam Nhn tng qut, c th thy lch s vn hc Vit Nam tri qua hai thi i ln : vn hc trung i v vn hc hin i. - Vn hc trung i (t th k X n ht th k XIX) : l thi i vn hc vit bng ch Hn v ch Nm ; hnh thnh v pht trin trong bi cnh vn ho, vn hc vng ng Nam , ng ; c quan h giao lu vi nhiu nn vn hc khu vc, nht l Trung Quc. - Vn hc hin i (u th k XX n ht th k XX) : tn ti trong bi cnh giao lu vn ho, vn hc ngy cng m rng, tip xc v tip nhn tinh hoa ca nhiu nn vn hc th gii i mi.

B - HNG DN THC HIN CHUN KIN THC, K NNG TNG QUAN VN HC VIT NAM I - MC CN T - Thy c hai b phn hp thnh ca vn hc Vit Nam : vn hc dn gian v vn hc vit ; - Nm c mt cch khi qut tin trnh pht trin ca vn hc vit ; - Hiu c nhng ni dung th hin con ngi Vit Nam trong vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Nhng b phn hp thnh, tin trnh pht trin ca vn hc Vit Nam v t tng, tnh cm ca ngi Vit Nam trong vn hc. 2. K nng Nhn din c nn vn hc dn tc, nu c cc thi k ln v cc giai on c th trong cc thi k pht trin ca vn hc dn tc.
23

c) Vn hc Vit Nam th hin t tng, tnh cm, quan nim chnh tr, vn ho, o c, thm m ca ngi Vit Nam trong nhiu mi quan h : quan h vi th gii t nhin, quan h quc gia dn tc, quan h x hi v trong thc v bn thn. 2. Luyn tp - Khuyn khch HS nu nhn nh (ly t cc lun im chnh trong bi) v tp phn tch, ly dn chng lm sng t nhn nh . - Rn luyn k nng nm bt, nhn nhn mt nn vn hc, nu ra c nhng nhn nh khi qut, c bn v nn vn hc y. 3. Hng dn t hc - Nh mc, cc lun im chnh ca bi Tng quan. - S ho cc b phn ca vn hc Vit Nam. HOT NG GIAO TIP BNG NGN NG I - MC CN T - Nm c kin thc c bn v hot ng giao tip bng ngn ng : bn cht, hai qu trnh, cc nhn t giao tip ; - Nng cao nhng k nng trong hot ng giao tip bng ngn ng c hai qu trnh to lp v lnh hi vn bn, trong c k nng s dng v lnh hi cc phng tin ngn ng.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim c bn v hot ng giao tip bng ngn ng : mc ch (trao i thng tin v nhn thc, t tng, tnh cm, hnh ng,...) v phng tin (ngn ng). - Hai qu trnh trong hot ng giao tip bng ngn ng : to lp vn bn (ni hoc vit) v lnh hi vn bn (nghe hoc c). - Cc nhn t giao tip : nhn vt, hon cnh, ni dung, mc ch, phng tin v cch thc giao tip. 2. K nng - Xc nh ng cc nhn t trong hot ng giao tip. - Nhng k nng trong cc hot ng giao tip bng ngn ng : nghe, ni, c, vit, hiu. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Thng qua vic tm hiu hai ng liu (giao tip Hi ngh Din Hng v giao tip qua vn bn trong SGK Ng vn), tr li cc cu hi trong bi, hnh thnh ba ni dung : - Khi nim v hot ng giao tip bng ngn ng, phng tin v mc ch. - Hai qu trnh trong hot ng giao tip bng ngn ng : to lp (ni, vit) v lnh hi vn bn (nghe, c). - Cc nhn t trong hot ng giao tip bng ngn ng : nhn vt, hon cnh, ni dung, mc ch, phng tin v cch thc giao tip.

24

2. Luyn tp Lu n s khc nhau v ni dung v yu cu ba bi tp (bi u lm ti lp, hai bi tp cui c th t hc) : - Bi tp 1 : giao tip gia hai nhn vt trong ca dao (li t tnh ca chng trai vi c gi vo m trng thanh, nn cch ni bng by, nh, kn o). - Bi tp 2 : giao tip i thng gia hai ng chu (c s thay i vai ni v nghe, c hnh ng ni trc tip v gin tip, c li hi v p,...). Bi tp 3 : giao tip gia tc gi v c gi thng qua hnh tng vn hc (bnh tri nc) ni ln thn phn cng phm cht ca ngi ph n trong x hi trc y. 3. Hng dn t hc - c k phn Ghi nh v nm vng khi nim hot ng giao tip bng ngn ng, kin thc v hai qu trnh v cc nhn t trong hot ng giao tip bng ngn ng. - Vn dng kin thc trn lm hai bi tp. Lu thm : + Bi tp 4 c mc ch : luyn tp k nng to lp mt vn bn vit (thng bo) giao tip, do cn ch p ng cc yu cu v dng vn bn, ni dung ph hp vi ngi tip nhn thng bo, vi mc ch v hon cnh giao tip,... + Bi tp 5 : vn dng kin thc trong bi phn tch hot ng giao tip bng ngn ng thng qua bc th Ch tch H Ch Minh gi hc sinh nhn ngy khai trng u tin ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha. Tm thm nhng hot ng giao tip bng ngn ng khc trong i thng v trong tc phm vn hc.

KHI QUT VN HC DN GIAN VIT NAM I - MC CN T - Nm c nhng nt khi qut v vn hc dn gian cng vi nhng gi tr to ln, nhiu mt ca b phn vn hc ny. - Bit yu mn, trn trng, gi gn, pht huy vn hc dn gian. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim vn hc dn gian. - Cc c trng c bn ca vn hc dn gian. - Nhng th loi chnh ca vn hc dn gian. - Nhng gi tr ch yu ca vn hc dn gian. 2. K nng - Nhn thc khi qut v vn hc dn gian. - C ci nhn tng qut v vn hc dn gianVit Nam. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) V khi nim vn hc dn gian - Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming c tp th sng to, nhm mc ch phc v trc tip cho nhng sinh hot khc nhau trong i sng cng ng. - Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming : Thc cht ca qu trnh truyn ming l s ghi nh theo kiu nhp tm v ph bin bng ming cho ngi khc. Vn hc

25

dn gian thng c truyn ming theo khng gian (t vng ny qua vng khc), v theo thi gian (t i trc n i sau). - Vn hc dn gian l kt qu ca nhng qu trnh sng tc tp th : lc u do mt ngi khi xng, tc phm hnh thnh v c tp th tip nhn. Sau nhng ngi khc (a phng khc, thi i khc) tham gia sa cha, b sung lm cho tc phm bin i dn, phong ph, hon thin hn. - Vn hc dn gian gn b v phc v trc tip cho cc sinh hot khc nhau trong i sng cng ng. b) V c trng ca vn hc dn gian - Tnh truyn ming - Tnh tp th - Tnh biu din - Tnh d bn - Tnh a phng. Lu : y l nhng c im c th phn bit r rng gia vn hc dn gian v vn hc vit ; trong , tnh truyn ming v tnh tp th l hai c trng quan trng nht. c) H thng th loi ca vn hc dn gian Vit Nam Vn hc dn gian Vit Nam gm nhng th loi chnh sau : thn thoi, s thi dn gian, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci, truyn ng ngn, tc ng, cu , ca dao dn ca, v, truyn th, cc th loi sn khu (cho, tung, ma ri, cc tr din mang tch truyn). d) Nhng gi tr c bn ca vn hc dn gian - Vn hc dn gian l kho tri thc v cng phong ph v i sng ca cc dn tc. Kho tri thc ny phn ln l nhng kinh nghim lu i c nhn dn ta c kt t thc t, thng qua s
26

m ho bng nhng ngn t v hnh tng ngh thut, to ra sc hp dn ngi c, ngi nghe, d ph bin, d tip thu v c sc sng lu bn cng nm thng. - Vn hc dn gian ngi ca, tn vinh nhng gi tr tt p ca con ngi. N c gi tr gio dc su sc v truyn thng dn tc (truyn thng yu nc, c kin trung, lng v tha, lng nhn o, tinh thn u tranh chng ci c, ci xu,...). Vn hc dn gian gp phn hnh thnh nhng gi tr tt p cho cc th h. - Vn hc dn gian c gi tr to ln v ngh thut. N ng vai tr quan trng trong vic hnh thnh v pht trin nn vn hc nc nh, l ngun nui dng, l c s ca vn hc vit. 2. Rn luyn k nng K li mt cu chuyn c dn gian tng nghe ; ghi nhn nhng c tnh : truyn ming, tp th, biu din, d bn, a phng,... 3. Hng dn t hc - Nh li nhng cu chuyn, nhng li ru ca b, ca m,... m anh (ch) tng nghe. - Tp ht mt iu dn ca quen thuc. VN BN I - MC CN T - Hiu khi qut v vn bn, cc c im c bn v cc loi vn bn ; - Vn dng c nhng kin thc v vn bn vo vic phn tch v thc hnh to lp vn bn.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v c im ca vn bn. - Cch phn loi vn bn theo phng thc biu t, theo lnh vc v mc ch giao tip. 2. K nng - Bit so snh nhn ra mt s nt c bn ca mi loi vn bn. - Bc u bit to lp mt vn bn theo mt hnh thc trnh by nht nh, trin khai mt ch cho trc hoc t xc nh ch . - Vn dng vo vic c - hiu cc vn bn c gii thiu trong phn Vn hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Vn bn : l sn phm c to ra trong hot ng giao tip bng ngn ng. - c im vn bn : mi vn bn trin khai mt ch trn vn ; c xy dng theo mt kt cu mch lc, cc cu trong vn bn c s lin kt cht ch ; c du hiu th hin tnh hon chnh v ni dung ; thc hin mt mc ch giao tip nht nh. - Phn loi : + Theo phng thc biu t : vn bn t s, miu t, biu cm, ngh lun, thuyt minh, iu hnh (hnh chnh - cng v). + Theo lnh vc v mc ch giao tip : vn bn thuc phong cch ngn ng sinh hot ; vn bn thuc phong cch ngn ng ngh thut ; vn bn thuc phong cch ngn ng khoa hc ; vn bn thuc phong cch ngn ng hnh chnh ; vn bn thuc
27

phong cch ngn ng chnh lun ; vn bn thuc phong cch ngn ng bo ch. 2. Luyn tp - Phn tch cc c im ca vn bn v to lp mt s loi hnh vn bn quen thuc. V d : + So snh c im khc bit gia mt vn bn hnh chnh v mt vn bn vn hc v cc phng din trn. + Vit n xin hc lp ting Anh ti trng ; vit on vn trin khai t mt cu ch ,... - Vn dng nhng kin thc v vn bn vo vic c - hiu cc vn bn c gii thiu trong phn Vn hc. V d : hiu tnh chnh th v ni dung v hnh thc ca mt cu tc ng, thnh ng ; hiu mc ch giao tip ca vn bn vn hc khc vi vn bn chnh lun,... 3. Hng dn t hc Tm hiu thm cc vn bn nhn din cc vn bn theo phong cch biu t. CHIN THNG MTAO MXY (Trch s thi m Sn) I - MC CN T - Hiu c cuc chin u v danh d, hnh phc v s thnh vng ca cng ng l l sng v nim vui ca ngi anh hng thi xa ;

- Thy c ngh thut miu t, xy dng nhn vt, s dng ngn t v cc bin php ngh thut thng dng trong s thi anh hng qua on trch. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca ngi anh hng s thi m Sn : trng danh d, gn b vi hnh phc gia nh v thit tha vi cuc sng bnh yn, phn thnh ca cng ng c th hin qua cnh chin u v chin thng k th. - c im ngh thut tiu biu ca th loi s thi anh hng (lu phn bit vi s thi thn thoi) : xy dng thnh cng nhn vt anh hng s thi ; ngn ng trang trng, giu hnh nh, nhp iu ; php so snh, phng i. 2. K nng - c (k) din cm tc phm s thi. - Phn tch vn bn s thi theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - m Sn l thin s thi anh hng tiu biu ca dn tc - ni ring v kho tng s thi dn gian nc ta ni chung. - on trch nm phn gia tc phm, k v cuc giao chin gia m Sn v Mtao Mxy. m Sn chin thng, cu c v v thu phc c dn lng ca t trng Mtao Mxy. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung
28

- Cnh chin u v chin thng ca m Sn : cuc chin ca m Sn vi Mtao Mxy din ra trong bn hip. , m Sn lun ch ng, thng thn, dng cm v mnh m, cn Mtao Mxy th th ng, hn nht, khip s. Vi s gip ca thn linh, m Sn git cht k th. Nh vy, trong tng tng ca dn gian, m Sn l biu tng cho chnh ngha v sc mnh ca cng ng, cn Mtao Mxy l biu tng cho phi ngha v ci c. - Cnh m Sn thu phc dn lng ca Mtao Mxy ri cng h v ti t tr v : S hng ng, t nguyn mang ca ci theo m Sn ca dn lng v lng trung thnh tuyt i vi m Sn ca ti t th hin s thng nht cao gia quyn li, kht vng v s yu mn, tun phc ca c nhn i vi cng ng. l s suy tn tuyt i ca cng ng vi ngi anh hng s thi. - Cnh n mng chin thng : con ngi - v thin nhin Ty Nguyn u tng bng trong men say chin thng. y, nhn vt s thi m Sn thc s c tm vc lch s khi c t gia mt bi cnh rng ln ca thin nhin, x hi v con ngi Ty Nguyn. b) Ngh thut - T chc ngn ng ph hp vi th loi s thi : ngn ng ca ngi k bin ho linh hot, hng ti nhiu i tng ; ngn ng i thoi c khai thc nhiu gc . - S dng c hiu qu li miu t song hnh, n by, th php so snh, phng i, i lp, tng tin,... c) ngha vn bn on trch khng nh sc mnh v ngi ca v p ca ngi anh hng m Sn - mt ngi trng danh d, gn b vi hnh

phc gia nh v thit tha vi cuc sng bnh yn, phn vinh ca th tc, xng ng l ngi anh hng mang tm vc s thi ca dn tc - thi c i. 3. Hng dn t hc - c (k) theo cc vai vi ging quyt lit, hng trng ca m Sn, khn kho, mm mng ca Mtao Mxy, tha thit ca dn lng,... - Tm trong on trch nhng cu vn s dng bin php so snh, phng i v phn tch lm r hiu qu ngh thut ca chng.

- Bi hc lch s v tinh thn cnh gic vi k th v cch x l ng n mi quan h gia ring vi chung, nh vi nc, c nhn vi cng ng. - S kt hp hi ha gia "ct li lch s" vi tng tng, h cu ngh thut ca dn gian. 2. K nng - c (k) din cm truyn thuyt dn gian. - Phn tch vn bn truyn thuyt theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Truyn An Dng Vng v M Chu - Trng Thy c trch t Truyn Ra Vng trong Lnh Nam chch qui - tp truyn dn gian c su tp vo cui th k XV. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - An Dng Vng xy thnh, ch n gi nc : thnh xy t Vit Thng nhng "h p ti u li l ti y". Nh s gip ca Ra Vng, An Dng Vng xy c thnh, ch n thn, chin thng Triu , buc hn phi cu ha. Thng qua nhng chi tit k o trong truyn thuyt (c s gip ca thn linh), dn gian ngi ca nh vua, t ho v chin cng xy thnh, ch n, chin thng ngoi xm ca dn tc. - Bi kch nc mt nh tan v bi kch tnh yu tan v + V ch quan, mt cnh gic, hai cha con An Dng Vng mc mu Triu dn n vic nc u Lc tht bi. Cng vi nc mt l nh tan. Trc li kt ti ca Ra Vng, An Dng Vng "rt gm chm M Chu". Cu ni ca Ra Vng lm An Dng Vng tnh ng, nhn ra bi kch. Hnh ng "rt
29

TRUYN AN DNG VNG V M CHU - TRNG THU (Truyn thuyt) I - MC CN T - Hiu c bi hc gi nc, nguyn nhn mt nc m ngi xa gi gm trong cu chuyn v thnh C Loa v mi tnh M Chu - Trng Thu ; - Nm c c trng c bn ca truyn thuyt. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bi kch nc mt nh tan v bi kch tnh yu tan v c phn nh trong truyn thuyt Truyn An Dng Vng v M Chu Trng Thy.

gm chm M Chu" th hin s dt khot, quyt lit v s tnh ng mun mng ca nh vua. + Mi tnh M Chu - Trng Thu tan v bi m mu xm lc ca Triu . Ci cht ca M Chu, Trng Thy l kt cc bi thm ca mt mi tnh o le lun b tc ng, chi phi bi chin tranh. + Nhn dn khng ng tnh vi s ch quan, mt cnh gic ca An Dng Vng v nu bi hc lch s v thi cnh gic vi k th ; va ph phn hnh ng v tnh phn quc, va rt lng vi M Chu, hiu nng l ngi c tin, ngy th b li dng. Hnh nh "ngc trai - nc ging" th hin thi va nghim khc va nhn i ca nhn dn ta vi cc nhn vt trong truyn. b) Ngh thut - Kt hp nhun nhuyn gia "ct li lch s" v h cu ngh thut. - Kt cu cht ch, xy dng nhng chi tit k o c gi tr ngh thut cao (ngc trai - ging nc). - Xy dng c nhng nhn vt truyn thuyt tiu biu. c) ngha vn bn Truyn An Dng Vng v M Chu - Trng Thy gii thch nguyn nhn vic mt nc u Lc v nu bi hc lch s v vic gi nc, tinh thn cnh gic vi k th, cng cch x l ng n mi quan h gia ring vi chung, nh vi nc, c nhn vi cng ng. 3. Hng dn t hc - Ch ra nhng h cu ngh thut trong truyn thuyt v phn tch ngha ca chng.
30

- Quan im ca anh (ch) v kin cho rng truyn thuyt ny l ting ni ngi ca tnh yu chung thu v phn khng chin tranh.

LP DN BI VN T S I - MC CN T Bit cch lp dn khi trin khai bi vn t s. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Dn v cc yu cu ca vic lp dn . - Yu cu ca mi phn trong dn . 2. K nng - Xy dng c dn cho mt bi vn t s theo cc phn : m bi, thn bi, kt bi. - Vn dng c cc kin thc hc v vn t s v vn sng ca bn thn xy dng dn . III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Tm hiu cc ni dung ca bi hc (dn v yu cu ca mi phn trong dn ) gn vi cc vn bn t s c hc trong SGK, qua nhn ra c : + Lp dn bi vn t s l xc nh nhng ni dung chnh ca cu chuyn m mnh s vit, s k.

+ Yu cu ca lp dn : d kin ti, xc nh cc nhn vt, chn v sp xp s vic, chi tit tiu biu mt cch hp l. - Lp dn cho mt s vn t s vi cc phn : m bi (gii thiu cu chuyn s k) ; thn bi (nhng s vic, chi tit chnh theo din bin ca cu chuyn) ; kt bi (kt thc cu chuyn). 2. Luyn tp S dng cc v d trong SGK tm hiu, phn tch (c th ly thm nhng vn bn ngoi SGK) v yu cu HS tm thm cc vn bn luyn tp. V d : Lp dn bi vn k v "hu thn" ca ch Du trong tc phm Tt n (Ng Tt T) ; lp dn cho bi vn k v mt k nim su sc trong cuc i ca anh (ch). 3. Hng dn t hc Lp dn mt s vn t s.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tr tu v tnh yu ca Uy-lt-x v P-n-lp, biu tng ca nhng phm cht cao p m ngi c i Hi Lp kht khao vn ti. - c sc ca ngh thut s thi H-me-r : miu t tm l, li so snh, s dng ngn t, ging iu k chuyn. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch nhn vt qua i thoi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - H-me-r, ngi c coi l tc gi ca hai s thi ni ting I-li-t v -i-x, l nh th m, sinh vo khong th k IX - VIII (trc CN). - on trch thut li chuyn sau hai mi nm nh thng thnh T-roa v lnh nh phiu bt, Uy-lt-x tr v qu hng, chin thng bn cu hn P-n-lp, on t cng gia nh. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Ca ngi v p tm hn : tnh yu x s, tnh v chng, tnh cha con, m con, tnh ch - khch, tnh ch - t ; - cao v p tr tu : khn ngoan, mu tr, dng cm, tnh to, sng sut ca nhn vt l tng.

UY-LT-X TR V (Trch s thi -i-x - H-ME-R) I - MC CN T - Thy c din mo tinh thn ca ngi Hi Lp c i th hin tr tu v lng chung thy ca nhn vt l tng ; - Nm c c im ca ngh thut s thi -i-x.

31

(Thng qua vic phn tch nhng li thoi gia P-n-lp v nh mu -ri-cl thy c nim vui sng v s hoi nghi ca ngi v khi chng tr v ; gia P-n-lp v T-l-mc thy c phn ng ca con trai trc thi c v tn nhn ca m i vi cha mnh ; gia P-n-lp v Uy-lt-x thy c nim hnh phc tt cng sau cuc u tr bng "php th" v b mt ca chic ging) b) Ngh thut - Miu t tm l nhn vt mt cch chi tit c th, li so snh c ui di rt sinh ng, giu hnh nh mang c trng ca s thi. - Ngn ng trong sng, ho hng, ging iu k chuyn chm ri, tha thit. c) ngha vn bn Ca ngi sc mnh k diu ca tr tu Hi Lp c i v kht vng u tranh bo v hnh phc gia nh. 3. Hng dn t hc - c theo kiu i thoi nhn vt kch, th hin din bin tm l nhn vt v xung t kch. - Hc theo nhm, phn vai nh tp din mt hi kch.

I - MC CN T - Thy c v p tinh thn ca ngi n c i trong cuc chin v danh d, ngha v v tnh yu ; - Hiu c c im ngh thut s thi Ra-ma-ya-na. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Quan nim ca ngi n c i v nhn vt v hnh ng ca nhn vt l tng. - c sc c bn ca ngh thut s thi n : th hin ni tm nhn vt, xung t giu tnh kch, ging iu k chuyn. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi (s thi). - Phn tch tm l, tnh cch nhn vt, s pht trin ca xung t nhn vt. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Ra-ma-ya-na l thin s thi n ni ting, c nh hng su sc ti vn hc, vn ha n v nhiu nc trong khu vc, ra i vo khong th k III trc CN. - c b sung v gt gia qua nhiu th h tu s - nh th v c hon thnh nh tr nh tuyt vi v ngun cm hng c bit ca o s Van-mi-ki. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung
32

RA-MA BUC TI (Trch s thi Ra-ma-ya-na - VAN-MI-KI)

- Ca ngi phm cht ca ngi anh hng l tng Ra-ma, v vua tng lai ca t nc : dng cm chng li s tn bo v lng nhc ca k th, bo v danh d v ting tm ca dng h, bit da vo sc mnh ca anh em, ng i, bit cm ha v thu phc lng ngi (phn tch thi v li buc ti ca Ra-ma i vi Xi-ta). - Ca ngi phm cht ca ngi ph n l tng Xi-ta : lng chung thy, quyt gi gn s trong trng khi trong tay k th, ni au n v gin d tt cng khi b xc phm, nim kiu hnh v ngun gc xut thn cao qu (phn tch li bin h ca Xi-ta trc li buc ti ca chng v thi ca nng khi bc ln gin la). b) Ngh thut - Xy dng nhn vt l tng vi tm l, tnh cch, trit l, hnh ng. - S dng hnh nh, in tch, ngn ng miu t v i thoi, ging iu, xung t kch tnh... giu yu t s thi. c) ngha vn bn - Quan nim v ng minh qun v ngi ph n l tng ca ngi n c i, bi hc v gi v sc sng tinh thn bn vng cho n ngy nay. - Ngi n tin rng : "Chng no sng cha cn, ni cha mn th Ra-ma-ya-na cn lm say m lng ngi v cu vt h thot khi ti li". 3. Hng dn t hc Hot ng theo nhm, phn vai, th hin on trch di dng mt hi kch.

CHN S VIC, CHI TIT TIU BIU TRONG BI VN T S I - MC CN T Bit chn s vic, chi tit tiu biu vit bi vn t s. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim s vic, chi tit tiu biu trong vn bn t s. - Vai tr, tc dng ca s vic, chi tit tiu biu trong mt bi vn t s. - Cch la chn s vic, chi tit tiu biu khi to lp vn bn t s. 2. K nng - Nhn din s vic, chi tit trong mt s vn bn t s hc. - La chn s vic, chi tit tiu biu to lp vn bn theo yu cu c th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - T s : phng thc trnh by mt chui s vic, s vic ny ni tip s vic kia, cui cng dn n mt kt thc, th hin mt ngha. - S vic tiu biu : l s vic quan trng gp phn hnh thnh ct truyn v gn vi nhn vt chnh trong tc phm t s. - Chi tit tiu biu : l chi tit c gi tr ngh thut cao, lm cho cc s vic thm sinh ng.
33

2. Luyn tp - Nhn din cc s vic, chi tit tiu biu trong mt s vn bn t s c nu trong SGK hoc c cung cp thm. V d : Tm tt cc s vic chnh trong truyn Tm Cm ; An Dng Vng v M Chu - Trng Thu, t mt s vic nu v phn tch ngha, tc dng ca cc chi tit tiu biu. - Qua vic nhn din v phn tch hiu vai tr, tc dng ca s vic, chi tit tiu biu trong mt bi vn t s : dn dt cu chuyn, t m tnh cch nhn vt, tp trung th hin ch ca cu chuyn. 3. Hng dn t hc Luyn tp thm v nhn din s vic, chi tit trong mt s vn bn t s hc. TM CM (Truyn c tch) I - MC CN T - Hiu c ngha ca nhng mu thun, xung t trong truyn v s bin ho ca Tm ; - Nm c c trng c bn ca truyn c tch thn k qua mt truyn c th.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhng mu thun, xung t gia d gh v con chng trong gia nh ph quyn thi c, gia thin v c trong x hi. Sc sng mnh lit ca con ngi v nim tin ca nhn dn. - Kt cu ca truyn c tch : ngi ngho kh, bt hnh tri qua nhiu hon nn cui cng c hng hnh phc. S dng hp l, sng to cc yu t thn k. 2. K nng - Tm tt vn bn t s. - Phn tch mt truyn c tch thn k theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Truyn c tch c ba loi : c tch v loi vt, c tch thn k, c tch sinh hot. - Tm Cm thuc loi c tch thn k. c trng quan trng ca c tch thn k l s tham gia ca cc yu t thn k vo s pht trin ca cu chuyn. c m chy bng v hnh phc, l cng bng, phm cht v nng lc tuyt vi ca con ngi l ni dung ch yu ca c tch thn k. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Mu thun ch yu trong tc phm l mu thun gia c Tm m ci, xinh p, hin lnh vi d gh v Cm c c, tn nhn. Mu thun ny pht trin t thp n cao : ban u ch l nhng hn thua v vt cht, tinh thn, s ganh ght m gh con
34

chng,... Khi , Tm lun l ngi nhng nhn, chu thua thit. Cng v sau, mu thun chuyn thnh s k, mt mt mt cn, tiu dit ln nhau. y l nhng mu thun trong gia nh ph quyn thi c nhng trn ht l mu thun gia thin v c trong x hi. Mu thun ny c tc gi dn gian gii quyt theo hng thin thng c. - ngha nhng ln bin ho ca Tm : d b m con Cm tm mi cch tn dit, Tm vn ti sinh di cc dng thc khc nhau (chim vng anh, cy xoan o, khung ci, qu th). Cng v sau, Tm cng u tranh quyt lit ginh li s sng. Qua nhng ln bin ho, dn gian mun khng nh : ci thin khng bao gi chu khut phc, chnh ngha khng bao gi u hng, ci thin s chin u n cng bo v l phi v cng l. l nguyn nhn quan trng nht lm nn chin thng. - ngha vic tr th ca Tm : hnh ng tr th ca Tm l hnh ng ca ci thin trng tr ci c. N ph hp vi quan nim " hin gp lnh", "c gi c bo" ca nhn dn. b) Ngh thut - Xy dng nhng mu thun, xung t ngy cng tng tin. - Xy dng nhn vt theo hai tuyn i lp cng tn ti v song song pht trin. , bn cht ca tng tuyn nhn vt c nhn mnh, t m. - C nhiu yu t thn k song vai tr ca yu t thn k cng khc nhau trong tng giai on. - Kt cu quen thuc ca truyn c tch : ngi ngho kh, bt hnh tri qua nhiu hon nn cui cng c hng hnh phc. c) ngha vn bn

Truyn Tm Cm ngi ca sc sng bt dit, s tri dy mnh m ca con ngi v ci thin trc s vi dp ca k xu, ci c, ng thi th hin nim tin ca nhn dn vo cng l v chnh ngha. 3. Hng dn t hc - c (k) bng ging ph hp vi c im nhn vt : Tm hin thc, Cm chanh chua, Bt nhn t, d gh c c. - Trnh by nhng suy ngh ca anh(ch) v cnh kt thc truyn. - Ti sao ni Tm Cm rt tiu biu cho c im ngh thut ca th loi truyn c tch nht l truyn c tch thn k ?

MIU T V BIU CM TRONG BI VN T S I - MC CN T - Hiu vai tr, tc dng ca cc yu t miu t v biu cm trong bi vn t s ; - Bit kt hp s dng cc yu t miu t v biu cm trong bi vn t s. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Yu t miu t, biu cm v vai tr, tc dng ca cc yu t miu t, biu cm trong bi vn t s. - Quan st, lin tng, tng tng v vai tr ca quan st, lin tng, tng tng i vi vic miu t v biu cm trong vn bn t s.
35

2. K nng - Nhn din v phn tch vai tr ca cc yu t miu t, biu cm trong mt s vn bn t s. - Bit quan st, lin tng, tng tng trong khi trnh by cc chi tit, s vic. - Bit vn dng cc kin thc trn c - hiu cc vn bn t s c gii thiu trong phn Vn hc v cc vn bn t s khc ngoi SGK. - Thc hnh vit vn bn t s c s dng yu t miu t, biu cm, vn dng k nng quan st, lin tng, tng tng. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu kin thc c bn - Yu t miu t : gip cho cc s vic c ti hin li mt cch sinh ng. - Yu t biu cm : gip cho cu chuyn c sc truyn cm mnh m. - Quan st l xem xt nhn r, bit r s vt hay hin tng ; lin tng l t s vic, hin tng no m ngh n s vic, hin tng c lin quan ; tng tng l to ra trong tm tr hnh nh ca ci khng h c trc mt hoc cha h gp. - Quan st, lin tng, tng tng l nhng iu kin quan trng gip cho vic tm , trin khai khi miu t, biu cm c c th, sinh ng. 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch tc dng ca cc yu t miu t, biu cm trong bi vn t s. V d : tm hiu nhn vt chnh, chi tit tiu biu, cc yu t miu t, biu cm,... trong cc vn bn t s hc.
36

- Vit on vn, bi vn t s c yu t miu t, biu cm. V d : vit on vn k v mt chuyn i mang li cho anh (ch) nhiu cm xc. 3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp ti lp v luyn tp nh pht trin k nng vit vn t s.

TAM I CON G (Truyn ci) I - MC CN T - Thy c mu thun tri t nhin trong cch ng ph ca nhn vt "thy", hiu c ngha ph phn ca truyn ; - Nm c nhng c trng c bn ca truyn ci tro phng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bn cht ca nhn vt "thy" qua nhng vic gy ci v ngha ph phn ca truyn : ci dt khng che y c, cng giu cng l ra, cng lm tr ci cho thin h. - Kt cu truyn ngn gn, cht ch ; li k chuyn t nhin, kt thc truyn bt ng ; s dng hiu qu ngh thut phng i, "nhn vt t bc l". 2. K nng - Phn tch mt truyn ci thuc loi tro phng. - Khi qut ho ngha v nhng bi hc m tc gi gi gm.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Truyn ci c hai loi : truyn khi hi (ch yu gii tr) v truyn tro phng (ch yu nhm ph phn). i tng ph phn ca truyn tro phng l nhng thi h tt xu ca cc hng ngi trong x hi. - Tam i con g l truyn ci thuc loi tro phng. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - S vic gy ci th nht : gp ch k (ngha l g), thy khng bit, tr hi gp, b qu, thy ni liu "D d l con d d". Ngi c ci v s dt nt, ni liu ca thy. - S vic gy ci th hai : "Thy cng khn, s nh sai, ngi no bit th xu h, mi bo tr c khe kh". Ngi c bt ci v s giu dt v s din ho ca thy. - S vic gy ci th ba : thy khn Th cng, "xin ba i m dng" th c c ba. Thy c ch, t tin cho tr c to "ci s dt". Ngi c bt ci v ci dt v tnh c khuch i. Ci dt c nhn ln khi c thm mt nhn vt dt na l Th cng. y, mi tn bn trng hai ch, truyn "kho" c Th cng vi "thy" vo ch giu. - S vic gy ci th t : chm trn bt ng vi ch nh, "thy" t thy ci dt ca mnh (v c ci dt ca "Th cng nh n") nn tm cch chng ch, che giu bng "l s cn" nhng ci dt cng l r. Ngi c bt ci v thi giu dt b lt ty, thy t ph by ci dt ca mnh. Nh vy, mu thun tri t nhin y l ci dt v s giu dt ; cng che giu th bn cht dt nt cng l ra.
37

b) Ngh thut - Truyn ngn gn, kt cu cht ch, ch xoay quanh mt mu thun gy ci l dt - giu dt, mi chi tit u hng vo mc ch gy ci. - Cch vo truyn t nhin, cch kt thc truyn rt bt ng. - Th php "nhn vt t bc l" : ci dt ca nhn vt t hin ra, tng dn theo mch pht trin ca truyn cho n nh im l lc kt thc. - Ngn ng truyn gin d nhng rt tinh, nht l phn kt, s dng yu t vn iu tng tnh bt ng v yu t gy ci. c) ngha vn bn Khng ch nhm vo mt con ngi c th, truyn Tam i con g cn ph phn thi dt hay ni ch, dt hc lm sang, dt li bo th, qua nhn nh n mi ngi phi lun hc hi, khng nn che giu ci dt ca mnh. 3. Hng dn t hc - c (k) truyn Tam i con g bng ging hi hc, chm bim (nhn ging cu d d l con d d : ln u c nhanh (v e d), ln sau c to, chm (v t tin) ; c c ng iu tro phng cu cui. - Hy ghi li nhng ngha m anh (ch) cm nhn c t truyn Tam i con g. - Su tm mt s truyn ci dn gian ca Vit Nam v th gii cng th loi vi truyn ny. NHNG N PHI BNG HAI MY (Truyn ci)

I - MC CN T - Thy c tnh cnh bi hi ca ngi lao ng xa khi lm vo cnh kin tng v thi ca nhn dn i vi nn tham nhng ca quan li a phng ; - Hiu c ngh thut gy ci ca truyn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - S kt hp gia li ni v ng tc trong vic th hin bn cht tham nhng ca thy l v tnh cnh va ng thng va ng trch ca ngi lao ng khi lm vo cnh kin tng. - Truyn ngn gn, cht ch, li k chuyn t nhin, kt thc bt ng. Th php chi ch, kt hp gia ngn ng v hnh ng ca cc nhn vt. 2. K nng - Phn tch cc tnh hung gy ci. - Khi qut, rt ra ngha v nhng bi hc m tc gi gi gm. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Nhng n phi bng hai my l truyn ci thuc loi tro phng, ph phn quan li tham nhng trong x hi Vit Nam xa. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Truyn ph phn cch x kin ca thy l v vch trn bn cht tham nhng ca quan li a phng trong x hi Vit Nam xa.
38

+ Vi thy l, l phi c o bng tin, thuc v k nhiu tin. ng tin l thc o cng l, l "tiu chun" x kin. + Vic "ni ting x kin gii" ch l hnh thc che giu bn cht tham lam ca l trng ni ring v quan li a phng ni chung. - Truyn cng th hin thi va thng, va trch ca dn gian i vi nhng ngi lao ng nh Ci. Ci va l nn nhn, va l th phm ; va ng ci, li va ng thng, ng trch. b) Ngh thut - To tnh hung gy ci : thy l x kin "gii c ting". Ci lt nm ng v yn tm l mnh thng. Nhng Ci bt ng v b thua kin, phi n pht cui mi bit Ng lt tin cho thy l nhiu gp hai ln mnh. - Xy dng c nhng c ch v hnh ng gy ci nh trong kch cm, mang nhiu ngha. - Kt hp c ch gy ci v li ni gy ci, gia ngn ng ni v ngn ng c ch. - Chi ch : phi l t ch tnh cht c dng kt hp vi t ch s lng to s v l (trong x kin) nhng li hp l (trong quan h thc t gia cc nhn vt). c) ngha vn bn Truyn Nhng n phi bng hai my vch trn bn cht tham nhng ca hng ng quan li xa. 3. Hng dn t hc - c (k) nhn mnh vo nhng t ng ch s lng, c ch. - Su tm mt s truyn ci ca Vit Nam v th gii c ni dung gn gi vi Nhng n phi bng hai my.

CA DAO THAN THN, YU THNG TNH NGHA I - MC CN T - Cm nhn c ni nim v tm hn ca ngi bnh dn xa qua nhng cu ht than thn v li ca yu thng tnh ngha ; - Nhn thc r thm ngh thut m mu sc dn gian trong ca dao. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni nim xt xa, ng cay v tnh cm yu thng thu chung, m thm n tnh ca ngi bnh dn trong x hi c. - Nhng c sc ca ngh thut dn gian trong vic th hin tm hn ngi lao ng. 2. K nng c - hiu ca dao theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - V ni dung : Din t i sng tm hn, t tng, tnh cm ca nhn dn. - V ngh thut : th th lc bt ; ngn ng giu hnh nh, gn gi vi li ni hng ngy ; s dng nhiu so snh, n d,... 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Bi 1 : thc v phm cht v s phn ca ngi ph n.

- Bi 2 : Khng nh gi tr ch thc nhng cng l ni ngm ngi v thn phn ca ngi ph n. - Bi 3 : Din t ni chua xt v l duyn ; qua , ca ngi tnh ngha thu chung, bn vng ca con ngi. - Bi 4 : Din t c th, sinh ng ni nim thng nh ca trai gi trong tnh yu. - Bi 5 : Li t tnh kn o, duyn dng m rt to bo (khai thc ngha ca hnh nh bc cu di ym). - Bi 6 : Ca ngi li sng tnh ngha, thu chung ca ngi bnh dn xa. b) Ngh thut - Cng thc m u : c mt h thng nhng bi ca dao m u bng cm t "Thn em..." - Hnh nh biu tng - Cch so snh, n d, th th lc bt, song tht lc bt. c) ngha vn bn Ngi ca v khng nh v p i sng tm hn, t tng, tnh cm ca ngi bnh dn Vit Nam xa trong ca dao - dn ca. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng su bi ca dao. - Su tm thm nhng bi ca dao c m u bng "Thn em..." v "c g"... C IM CA NGN NG NI V NGN NG VIT
39

I - MC CN T - Nm c nhng c im v tnh hung giao tip, cc phng tin ngn ng ch yu v cc phng tin h tr ca ngn ng ni v ngn ng vit. - C k nng s dng ngn ng thch hp vi dng ni v dng vit. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - c im ca ngn ng ni v ngn ng vit xt theo cc phng din : - Phng tin ngn ng : m thanh / ch vit. - Tnh hung giao tip : cc nhn vt giao tip tip xc trc tip, c s i vai, phn hi tc khc, nhng ngi ni t c iu kin la chn, gt gia cc phng tin ngn ng, ngi nghe t c iu kin suy ngm, phn tch (dng ni) / khng tip xc trc tip, khng i vai, c iu kin la chn, suy ngm, phn tch (dng vit). - Phng tin ph tr : ng iu, nt mt, c ch, iu b,... (dng ni) / du cu, k hiu vn t, s , bng biu,...(dng vit). - T, cu, vn bn : t khu ng, cu vn linh hot v kt cu, v kiu cu, vn bn khng tht cht ch, mch lc (dng ni) / t c la chn, cu v vn bn c kt cu cht ch, mch lc mc cao (dng vit). 2. K nng - Nhng k nng thuc v hot ng ni v hot ng nghe trong giao tip dng ngn ng ni (ni : pht m, ng iu, phi hp
40

c ch, iu b, nt mt, quan st ngi nghe, iu chnh li ni,... ; nghe : chm ch theo di, phn ng li, i vai ni, hi p ngi ni,...) - Nhng k nng thuc hot ng vit v hot ng c trong giao tip dng ngn ng vit (vit : xc nh cc nhn t giao tip, lp cng, la chn t ng, thay th t ng, la chn kiu cu, dng du cu, lin kt cu,... ; c : c thnh ting, c din cm, c hiu, tm tt ni dung,...) - K nng phn bit khng s dng nhm ln gia ngn ng ni v ngn ng vit : trnh ni nh vit, hoc vit nh ni. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung c im ca ngn ng ni v ngn ng vit v bn phng din : - Phng tin ngn ng : m thanh / ch vit. - Tnh hung giao tip : trc din, tc thi (ni)/ khng trc din, c iu kin thi gian (vit). - Phng tin ph tr : ng iu, nt mt, c ch, iu b (ni)/ du cu, cc hnh nh, s , bng biu (vit). - H thng cc yu t ngn ng : khc nhau v cc t ng, kiu cu, kt cu vn bn c trng cho tng dng ngn ng 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch c im ca ngn ng ni v ngn ng vit qua cc ng liu c th (Bi tp 1 v 2 trong SGK). Vn dng nhng c im ca hai dng ngn ng xem xt ng liu.

- Pht hin, phn tch v sa li s dng ln ln ngn ng ni v ngn ng vit (Bi tp 3 trong SGK) 3. Hng dn t hc - K bng i chiu ngn ng ni v ngn ng vit theo tng c im. - Xem li cc bi lm vn ca anh (ch) pht hin v sa cc li "vit nh ni "(nu c). - Tp chuyn on hi thoi Bi tp 2 trong SGK (dng ngn ng ni) thnh mt on vn thuc ngn ng vit theo hnh thc k li din bin ca cuc hi thoi.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Ca dao hi hc chim mt s lng ln trong kho tng ca dao Vit Nam, th hin tm hn yu i, lc quan ca ngi bnh dn xa. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Bi 1 : Ting ci t tro trong cnh ngho ; ting ci vt ln cnh ng. Tp trung phn tch li dn ci v thch ci thy r : ngi lao ng d trong cnh ngho vn lun lc quan, yu i. Qua , nhn thc c trit l nhn sinh cao p : t tnh ngha cao hn ca ci. - Bi 2, 3, 4 : Ting ci ph phn trong ni b nhn dn, nhm nhc nh nhau, trnh nhng thi h, tt xu. + Bi 2, 3 : Hai bc tranh sinh ng va c th, va mang tnh khi qut cao, ch giu nhng ngi n ng yu ui, khng "ng nn trai" v loi n ng li nhc, khng c ch ln. + Bi 4 : Chm bim nh nhng, ch giu nhng ngi ph n ng nh, v duyn ; ng thi bc l ci nhn nhn hu ca tc gi dn gian. b) Ngh thut - H cu, dng cnh ti tnh, khc ho nhn vt bng nhng nt in hnh. - Cng iu, phng i, tng phn. - Dng ngn t i thng m y hm . c) ngha vn bn
41

CA DAO HI HC I - MC CN T - Cm nhn c ting ci lc quan yu i ca ngi bnh dn trong x hi xa ; - Thy c ngh thut tro lng thng minh, hm hnh trong cc bi ca dao hi hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Tm hn lc quan yu i v trit l nhn sinh lnh mnh ca ngi lao ng Vit Nam ngy xa c th hin bng ngh thut tro lng thng minh, hm hnh. 2. K nng Tip tc rn luyn k nng tip cn v phn tch ca dao.

Tm hn lc quan yu i v trit l nhn sinh lnh mnh ca ngi lao ng Vit Nam trong ca dao dn ca. 3. Hng dn t hc - Hc thuc bn bi ca dao. - Nu cm ngh v li thch ci ca c gi trong bi ca dao s 1. Qua , cho bit ting ci t tro ca ngi lao ng trong cnh ngho ng yu, ng trn trng ch no? - Su tm nhng bi ca dao hi hc ph phn thi li nhc, n qu vt, nghin ru ch, t nn a th, to hn, m tn d oan.

C THM LI TIN DN (Trch Xng ch xon xao - Truyn th dn tc Thi) I - MC CN T - Thy c ni xt thng, au kh tuyt vng ; cm nhn c kht vng t do yu ng, thy chung gn b ca chng trai v c gi Thi ; - Hiu c s kt hp gia yu t t s v tr tnh, cch din t tm trng nhn vt trong truyn th dn gian. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni xt thng ca chng trai v nim au kh tuyt vng ca c gi. - Kht vng hnh phc, tnh yu chung thy ca chng trai, c gi. - S kt hp gia t s v tr tnh, cch th hin tm trng nhn vt. 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III- HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Gii thiu v tm tt Xng ch xon xao, v tr on trch (SGK).
42

2. c - hiu a) Ni dung - Nim xt thng ca chng trai v ni au kh tuyt vng ca c gi c th hin sinh ng trong on th : "Em ti rng t [...] ngng trng". - Kht vng hnh phc v tnh yu chung thu ca chng trai, c gi c th hin trong li tin dn u : "i ta yu nhau i [...] ga ba v gi" ; li tin dn sau : "V vi ngi ta thng [...] chung mt mi song song". c mun sng cng nhau n lc cht, "du c phi cht cng cht cng nhau". Cui on trch : "Yu nhau yu trn [...] khng nghe". Chng trai, c gi kht vng c gii phng, c sng trong tnh yu. b) Ngh thut - La chn t ng, hnh nh th hin c trng, gn gi vi ng bo Thi. - Cch miu t tm trng nhn vt chi tit, c th qua li ni y cm ng, qua hnh ng sn sc n cn, qua suy ngh, cm xc mnh lit.. c) ngha vn bn on trch th hin tm trng ca chng trai, c gi ; t co tp tc hn nhn ngy xa, ng thi l ting ni cha chan tnh cm nhn o, i quyn yu ng cho con ngi. 3. Hng dn t hc Nu cm nhn ca anh (ch) v hai li tin dn trong on trch. LUYN TP VIT ON VN T S I - MC CN T - Hiu khi nim v on vn ; ni dung v nhim v ca on vn trong vn bn t s.
43

- Bit vit on vn t s. II - TRNG TM KIN THC K NNG 1. Kin thc - on vn, ni dung v nhim v ca on vn trong vn bn t s. - V tr ca cc on vn trong vn bn t s. 2. K nng - Vit on vn t s k v mt s vic cho trc hoc t mnh xc nh. - S dng cc phng tin lin kt cu on vn c mch lc, cht ch. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Thc hnh luyn tp nhn din v on vn, hiu c ni dung v nhim v ca on vn, v tr ca mi on vn trong vn bn t s ; t c th vit c cc on vn t s. + Trong vn bn t s, mi on vn thng c cu ch nu khi qut v cc cu khc din t nhng c th nhm thuyt minh, miu t, gii thch,... cho khi qut. + V tr ca cc on vn trong vn bn t s : mi vn bn t s thng gm nhiu on vn vi nhng nhim v khc nhau nhng u c chung nhim v l th hin ch v ngha ca vn bn. - Trng tm ca bi hc l luyn tp vit on vn, tm hiu v ni dung v nhim v ca on vn cn gii thiu nhanh. Sau khi thc hnh nhn din v vit on vn t s, cn cht li cch vit on vn t s.

2. Luyn tp Tr li cc cu hi, lm bi tp trong SGK, hoc GV c th a thm mt s ni dung luyn tp. V d : Cho vn : "K v mt cu chuyn xy ra trong cuc sng li cho anh (ch) tht nhiu n tng". + Vit on vn m bi cho vn trn. + Vit on vn trin khai mt ca thn bi. 3. Hng dn t hc Yu cu HS luyn tp vit mt s on vn t s nh. N TP VN HC DN GIAN VIT NAM I - MC CN T - Nm c mt cch c h thng cc tri thc v c trng, th loi, gi tr ca cc tc phm vn hc dn gian qua cc tc phm hc ; - Bit vn dng kin thc hc tm hiu cc tc phm vn hc dn gian c th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc c trng, th loi, cc gi tr c bn ca vn hc dn gian qua h thng cc tc phm va hc. 2. K nng Nhn bit mt cch c thc v cc tc phm vn hc dn gian.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - nh ngha : Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming, c hnh thnh, tn ti v pht trin nh tp th. Tc phm vn hc dn gian gn b v phc v cho cc hot ng khc nhau trong i sng cng ng. - c trng : Vn hc dn gian l nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming (tnh truyn ming), l sng to mang tnh tp th (tnh cng ng), gn b v phc v cho cc sinh hot cng ng (tnh thc hnh cn gi l tnh biu din). - Cc th loi chnh : thn thoi, s thi dn gian, truyn thuyt, truyn c tch, truyn ci, truyn ng ngn, tc ng, cu , ca dao dn ca, v, truyn th, cc th loi sn khu (cho, tung, ma ri, cc tr din mang tch truyn). - c trng ch yu ca mt s th loi vn hc dn gian : + Thn thoi : Chuyn v th gii thn linh ; ra i vo thu bnh minh ca loi ngi nhm ct ngha ngun gc th gii. Nhn vt ch yu l thn linh. Ngh thut c bn l tng tng. + S thi (cn gi l anh hng ca) : thng cp ti nhng vn c ngha ln i vi i sng ca cng ng ; l nhng tc phm t s c quy m ln, hnh tng ngh thut honh trng, cu vn trng ip, ngn ng trang trng, giu hnh nh,... + Truyn thuyt : thng k v nhng s kin v nhn vt lch s (hoc c lin quan n lch s) theo quan im nh gi ca dn gian ; l nhng tc phm vn xui t s c dung lng va phi, c s tham gia ca nhng chi tit, s vic c tnh cht thing ling, k o (cc nhn vt thn, cc vt k o c php l,...).
44

+ Truyn c tch : k v s phn ca nhng con ngi bnh thng hay bt hnh trong x hi (chng trai ngho, ngi thng minh, em b m ci,...), th hin tinh thn nhn o v s lc quan ca ngi lao ng ; l nhng tc phm vn xui t s, ct truyn v hnh tng u c h cu rt nhiu, c s tham gia ca nhiu yu t k o, hoang ng (nhn vt thn, cc vt thn hoc nhng s bin ho k o,...), thng c mt kt cu quen thuc : nhn vt chnh gp kh khn hon nn cui cng vt qua v c hng hnh phc. + Truyn ci : phn nh nhng iu kch cm, rm i trong x hi, nhng s vic xu hay tri vi l t nhin trong cuc sng, c tim n nhng yu t gy ci ; c dung lng ngn, kt cu cht ch, mu thun pht trin nhanh, kt thc bt ng v c o. + Truyn th : din t tm trng v suy ngh ca con ngi khi hnh phc la i v s cng bng x hi b tc ot ; l nhng tc phm va c tnh t s (c ct truyn) va giu tnh tr tnh, thng s dng nhng hnh nh so snh, v von, cc bin php tu t,... v c dung lng ln. 2. Luyn tp Vn dng kin thc hc tm hiu, phn tch mt tc phm vn hc dn gian theo c trng th loi. Hng dn t hc Lp bng cc th loi, so snh cc th loi vn hc dn gian. KHI QUT VN HC VIT NAM T TH K X N HT TH K XIX

I - MC CN T - Hiu c s hnh thnh v pht trin ca vn hc trung i qua cc giai on ; - Nm c ni dung v nhng c im ngh thut c bn ca vn hc thi k ny. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Vn hc trung i bao gm hu nh mi vn bn ngn t, t vn ngh lun chnh tr, x hi, s hc, trit hc, vn hnh chnh nh chiu, biu, hch, co,... cho n vn ngh thut nh th, ph, truyn, k,... do tng lp tr thc sng tc. - Cc thnh phn, cc giai on pht trin, c im v ni dung v ngh thut ca vn hc trung i. 2. K nng Nhn din mt giai on vn hc ; cm nhn tc phm thuc giai on vn hc trung i. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Thi i v lch s - y l mt thi k di, bt u t khi quc gia phong kin Vit Nam c thit lp n lc suy vong. T tng ch o ca thi i ny chu nh hng Pht gio v Nho gio. - Thi i ny gn lin vi nhiu cuc chin tranh chng ngoi xm, gi nc v i nhng cng v sau, chin tranh ch yu l s st pht, tng tn ln nhau ca cc tp on phong kin, gia giai cp thng tr vi nhn dn. b) Khi nim
45

- Do nn vn hc ny chu nh hng ch yu t tng ca giai cp phong kin nn cn c tn gi l vn hc phong kin. - Nn vn hc ny ch yu do cc tr thc phong kin, cc nh khoa bng sng tc nn cn c tn gi l vn hc bc hc. - Khi nim vn hc trung i l cn c vo thi k lch s (t th k X n ht th k XIX). c) Cc giai on pht trin Chia thnh bn giai on : - Cc giai on vn hc t th k X n ht th k XIV, t th k XV n ht th k XVII, t duy ngh thut chu s chi phi mnh m ca quan nim vn d ti o, thi d ngn ch. Cm hng ch o ca vn hc l cm hng yu nc. Th loi vn hc ch yu tip thu t Trung Quc (t th k XV mi c nhng sng tc bng ch Nm tiu biu v c gi tr). - Hai giai on sau, t th k XVIII n na u th k XIX, giai on na sau th k XIX, t duy ngh thut c s phn bit vn vi s, trit. Vn hc gn vi hin thc cuc sng nhiu hn. Cm hng ch o l cm hng nhn vn, cm hng v con ngi. Cc th loi vn hc dn tc v vn hc ch Nm u pht trin vt bc v c nhng thnh tu ln. d) Ni dung ch yu - Cm hng yu nc, cm hng nhn o, cm hng th s l nhng c im ln v ni dung ca vn hc trung i Vit Nam. - S th hin : + Cm hng yu nc : Sng ni nc Nam, Chiu di , Hch tng s, T lng,... + Cm hng nhn o : Chuyn ngi con gi Nam Xng, Truyn Kiu, Bnh tri nc,...
46

+ Cm hng th s : Vo ph cha Trnh (Trch V trung ty bt), Truyn Lc Vn Tin,... e) V ngh thut, vn hc Vit Nam t th k X n ht th k XIX c nhng c im ln nh tnh quy phm v s ph v tnh quy phm, khuynh hng trang nh v xu hng bnh d, tip thu v dn tc ho tinh hoa vn hc nc ngoi. 2. Luyn tp Lp bng khi qut tnh hnh pht trin ca vn hc Vit Nam thi trung i : Giai on vn hc Ni dung Ngh thut S kin vn hc, tc gi, tc phm

3. Hng dn t hc Hc li ton b bi khi qut, tm mt s tc phm vn hc thi trung i minh ho. PHONG CCH NGN NG SINH HOT I - MC CN T Nm c khi nim ngn ng sinh hot, phong cch ngn ng sinh hot, cc c trng c bn ca phong cch ngn ng sinh hot.

II - TRNG TM KIN THC. K NNG 1. Kin thc - Khi nim ngn ng sinh hot : li n ting ni hng ngy, dng thng tin, trao i ngh, tnh cm, p ng nhng nhu cu trong cuc sng thng nht. - Hai dng ngn ng sinh hot : ch yu dng ni (khu ng), i khi dng vit (th t, nht k, nhn tin,...) - Ba c trng c bn ca phong cch ngn ng sinh hot (tnh c th, tnh cm xc, tnh c th) v cc c im v phng tin ngn ng ph hp vi ba c trng. 2.K nng - Lnh hi v phn tch ngn ng thuc phong cch ngn ng sinh hot. - S dng ngn ng thch hp giao tip trong sinh hot hng ngy. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Phong cch ngn ng sinh hot rt gn gi vi mi ngi trong cuc sng hng ngy, do cn tn dng nhng hiu bit sn c hnh thnh kin thc, k nng, nng t hiu bit theo kinh nghim ln thnh hiu bit khoa hc. - Ngn ng sinh hot cn gi l khu ng, hoc ngn ng hi thoi, l li n ting ni hng ngy, dng trao i ngh, tnh cm. N c dng ch yu dng ni, i khi dng vit (nht k, tin nhn,...) . - Phong cch ngn ng sinh hot c ba c trng c bn : tnh c th, tnh cm xc, tnh c th. Lm r cc c trng qua vic phn tch ng liu c th.
47

2. Luyn tp Yu cu ch yu ca cc bi tp l xc nh nhng c trng ca phong cch ngn ng sinh hot th hin qua cc phng tin ngn ng v tnh c th (thi gian, a im, con ngi, s vic,... c th trong tng cuc hi thoi), tnh cm xc (ging iu ni, t cm thn, cu cm thn, biu hin ni tm,...), tnh c th (li ni mang ging iu ring ca tng ngi). 3. Hng dn t hc - Vn dng kin thc c bn trong phn Ghi nh nhn xt v ngn ng sinh hot hng ngy trong gia nh hoc gia bn b. - Tm on hi thoi gia cc nhn vt trong tc phm vn hc v xem xt nhng biu hin ca tnh c th, tnh cm xc v tnh c th.

T LNG (Thut hoi - PHM NG LO) I - MC CN T - Cm nhn c "ho kh ng A" th hin qua v p ca con ngi v thi i ; - Nhn thc c bt php th trung i th hin trong bi th.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca con ngi thi Trn vi tm vc, t th, l tng cao c ; v p ca thi i vi kh th ho hng, tinh thn quyt chin thng. - Hnh nh k v ; ngn ng hm sc, giu tnh biu cm. 2. K nng c - hiu mt bi th ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi : Phm Ng Lo (1255 - 1320) l anh hng dn tc, c cng ln trong cng cuc chng xm lc Mng - Nguyn. b) Tc phm Hon cnh ra i v th th tht ngn t tuyt (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Vc dng hng dng + Hnh nh trng s : hin ln qua t th "cm ngang ngn gio" (honh sc) gi non sng. l t th hin ngang vi v p k v mang tm vc v tr. + Hnh nh "ba qun" : hin ln vi sc mnh ca i qun ang si sc kh th quyt chin thng. + Hnh nh trng s lng trong hnh nh "ba qun" mang ngha khi qut, gi ra ho kh dn tc thi Trn - "ho kh ng A". - Kht vng ho hng
48

Kht vng lp cng danh tho "ch nam nhi", cng l kht vng c em ti tr "tn trung bo quc"- th hin l sng ln ca con ngi thi i ng A. b) Ngh thut - Hnh nh th honh trng, thch hp vi vic ti hin kh th ho hng ca thi i v tm vc, ch hng ca ngi anh hng. - Ngn ng c ng, hm sc, c s dn nn cao v cm xc. c) ngha vn bn Th hin l tng cao c ca v danh tng Phm Ng Lo, khc ghi du n ng t ho v mt thi k oanh lit, ho hng ca lch s dn tc. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bn dch th. - T nh gi v quan nim "ch lm trai" ca Phm Ng Lo.

CNH NGY H (Bo knh cnh gii, bi 43 - NGUYN TRI) I - MC CN T - Cm nhn c v p ca bc tranh thin nhin ngy h v v p tm hn ca Nguyn Tri ; - Nhn thc c c im ca th Nm Nguyn Tri.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca bc tranh cnh ngy h c gi t mt cch sinh ng. - V p tm hn Nguyn Tri : nhy cm vi thin nhin, vi cuc sng i thng ca nhn dn, lun hng v nhn dn vi mong mun "Dn giu khp i phng". - Ngh thut th Nm c o, nhng t ly sinh ng v cu th lc ngn t nhin. 2. K nng c - hiu mt bi th Nm ng lut theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Xut x : l bi s 43 thuc chm th Bo knh cnh gii trong Quc m thi tp. - Ch : bc l ni lng, ch hng ca tc gi. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - V p rc r ca bc tranh thin nhin + Mi hnh nh u sng ng : ho lc n n, rp mt nh ging che rp ; thch lu phun tro sc , sen hng ang nc ngt mi hng. + Mi mu sc u m : ho lc, lu , sen hng. - V p thanh bnh ca bc tranh i sng con ngi : ni ch c dn d th "lao xao", tp np ; chn lu gc th "dng di" ting ve nh mt bn n.
49

C thin nhin v cuc sng con ngi u trn y sc sng. iu cho thy mt tm hn kht sng, yu i mnh lit v tinh t, giu cht ngh s ca tc gi. - Nim kht khao cao p + m mnh trong cnh ngy h, nh th c c cy n ca vua Thun, gy khc Nam phong cu ma thun gi ho "Dn giu khp i phng". + Ly Nghiu, Thun lm "gng bu rn mnh", Nguyn Tri bc l ch hng cao c : lun khao kht em ti tr thc hnh t tng nhn ngha yu nc thng dn. b) Ngh thut - H thng ngn t gin d, tinh t xen ln t Hn v in tch. - S dng t ly c o : n n, lao xao, dng di,... c) ngha vn bn T tng ln xuyn sut s nghip trc tc ca Nguyn Tri t tng nhn ngha yu nc thng dn - c th hin qua nhng rung ng tr tnh dt do trc cnh thin nhin ngy h. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Bi th gip anh (ch) hiu g v Nguyn Tri ? - Anh (ch) c nhn xt g v ting Vit trong bi th ? TM TT VN BN T S I - MC CN T Bit tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Mc ch, yu cu ca vic tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh. - Cch thc tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh 2. K nng - Tm tt cc vn bn t s hc lp 10 (truyn dn gian, truyn trung i) theo nhn vt chnh. - Trnh by vn bn tm tt trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Tch hp ni dung ca bi hc vi cc vn bn t s tiu biu hc t c kin thc : + Tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh l vit hoc k li mt cch ngn gn nhng s vic c bn xy ra vi nhn vt chnh trong vn bn. + Mc ch : nm vng tnh cch v s phn ca nhn vt i su tm hiu v nh gi tc phm + Yu cu : bn tm tt phi trung thnh vi vn bn gc. + Cch thc tm tt vn bn t s da theo nhn vt chnh : cn c k vn bn gc, xc nh nhn vt chnh, chn cc s vic c bn xy ra vi nhn vt chnh v din bin ca cc s vic ; tm tt cc hnh ng, li ni, tm trng ca nhn vt theo din bin ca ct truyn.
50

- Dnh nhiu thi gian cho vic thc hnh luyn tp hnh thnh k nng tm tt vn bn t s. 2. Luyn tp C th xut cc bi tp : + So snh nhn din cc cch tm tt vn bn theo mc ch khc nhau. + Tm tt vn bn hc v c thm. 3. Hng dn t hc Su tm mt s vn bn tm tt (trong SGK v cc vn bn tm tt ngoi SGK) tm hiu, phn tch, qua nm vng cch thc tm tt vn bn t s.

NHN (NGUYN BNH KHIM) I - MC CN T - Bc u hiu c quan nim nhn ca Nguyn Bnh Khim. - Thy c c im ngh thut ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Mt tuyn ngn v li sng ho hp vi thin nhin, ng ngoi vng danh li, gi ct cch thanh cao c th hin qua nhng rung ng tr tnh, cht tr tu. - Ngn ng mc mc, t nhin nhng n thm trm, giu tnh tr tu.

2. K nng c - hiu mt bi th Nm ng lut. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi : Nguyn Bnh Khim (1491 - 1585) l ngi thng minh, uyn bc, chnh trc, coi thng danh li, "ch nhn dt". b) Tc phm : Nhan do ngi i sau t nhng cng l mt s tri m vi tc gi. Ch nhn trong bi nhm ch mt quan nim, mt cch x th. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Nhn th hin s ung dung trong phong thi, thnh thi, v s trong lng, vui vi th in vin. - Nhn l nhn di v mnh, nhng khn cho ngi, xa lnh chn danh li bon chen, tm v "ni vng v", sng ho nhp vi thin nhin "di dng tinh thn". - Nhn l sng thun theo l t nhin, hng nhng thc c sn theo ma ni thn d m khng phi mu cu, tranh ot. - Nhn c c s t quan nim nhn cuc i l gic mng, ph qu ta chim bao. T , cm nhn c tr tu uyn thm, tm hn thanh cao ca nh th th hin qua li sng m bc, nhn tn, vui vi th in vin thn d. b) Ngh thut - S dng php i, in c. - Ngn t mc mc, t nhin m v, giu cht trit l.
51

c) ngha vn bn V p nhn cch ca tc gi : thi coi thng danh li, lun gi ct cch thanh cao trong mi cnh ng i sng. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Anh (ch) nh gi nh th no v li sng nhn ca Nguyn Bnh Khim?

C TIU THANH K (c Tiu Thanh k - NGUYN DU) I - MC CN T - Cm nhn c nim cm thng m Nguyn Du dnh cho Tiu Thanh, cho tt c nhng kip ngi ti hoa trong x hi v tm s khao kht tri m hng v hu th ca nh th ; - Thy c ngh thut c sc ca th tr tnh Nguyn Du. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc -Ting khc cho s phn ngi ph n ti sc bc mnh ng thi l ting ni khao kht tri m ca nh th. - Hnh nh th mang ngha biu trng su sc. 2. K nng c - hiu th ng lut theo c trng th loi.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Bi th ch Hn tiu biu cho ti nng ngh thut v t tng nhn o ca Nguyn Du. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hai cu : Ting th di ca tc gi trc l "bin thin du b" ca cuc i v nim thn thc ca mt tm lng nhn o ln : vn vt i thay, Tiu Thanh b vi lp trong qun lng nhng nh th nh v ving nng qua "nht ch th". - Hai cu thc : Ni xt xa cho mt kip ti hoa bc mnh ; gi nh li cuc i, s phn bi thng ca Tiu Thanh : ti hoa, nhan sc hn ngi nn b k, phi lm l v b y i n cht vn khng c bung tha. - Hai cu lun : Nim cm thng i vi nhng kip hng nhan, nhng ngi ti hoa bc mnh. T s phn ca Tiu Thanh, Nguyn Du khi qut v quy lut nghit ng "ti mnh tng ", "hng nhan bc phn" v t nhn thy mnh cng l k cng hi cng thuyn vi Tiu Thanh, l nn nhn ca ni oan khin l lng, bc l mi ng cm su xa. - Hai cu kt : Ting lng khao kht tri m. Khc Tiu Thanh, Nguyn Du "trng ngi li ngh n ta" v hng v hu th t by ni khao kht tri m ca mi kip ngi ti hoa m phi chu au kh trn i. b) Ngh thut - S dng ti tnh php i v kh nng thng nht nhng mt i lp trong hnh nh, ngn t. - Ngn ng tr tnh m cht trit l.
52

c) ngha vn bn Nim cm thng m Nguyn Du dnh cho Tiu Thanh v tm s khao kht tri m hng v hu th ; v p ca ch ngha nhn o Nguyn Du. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bn dch th. - Da vo ni dung bi th, l gii ti sao Nguyn Du li c s ng cm, tri m su sc vi Tiu Thanh ? - Anh (ch) hiu g v tm s ca Nguyn Du c gi gm trong bi th ny ?

THC HNH PHP TU T N D V HON D I - MC CN T - n luyn, cng c v nng cao kin thc c bn v hai php tu t : n d, hon d ; - C k nng nhn din, phn tch v cm th hai php tu t ny trong vn bn ; - Bc u c th s dng n d, hon d ph hp vi ng cnh mang li hiu qu giao tip nht nh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim c bn v tng php tu t : n d, hon d. - Tc dng ca tng php tu t ni trn trong ng cnh giao tip. 2. K nng - Nhn din ng hai php tu t trong vn bn. - Phn tch c cch thc cu to ca hai php tu t (quan h tng ng hoc tng cn). - Cm nhn v phn tch c gi tr ngh thut ca hai php tu t. - Bc u bit s dng n d, hon d trong nhng ng cnh cn thit.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu kin thc c bn - Nh li (hoc xem li) kin thc v n d, hon d hc THCS. - Gii cc bi tp cng c, khc su v nng cao kin thc. + n d hnh thnh trn c s nhn thc c s tng ng no gia cc i tng trong hin thc, t chuyn tn gi t i tng ny sang i tng khc, nh th t (tn gi) c ngha mi . n d p ng nhu cu biu hin v nhu cu thm m ca con ngi trong giao tip ngn ng + Hon d hnh thnh trn c s nhn thc c quan h tng cn (lin quan n nhau, hay i i vi nhau) ca cc i tng trong hin thc, t cng c s chuyn tn gi v t c dng theo ngha mi. Hon d cng p ng nhu cu biu hin v nhu cu thm m ca con ngi trong giao tip. + n d v hon d tu t v bn cht ging vi n d v hon d t vng, nhng khc tnh cht mi m, lm thi, tnh hp dn v gi tr ngh thut. 2. Luyn tp - Phn tch mi php tu t gn vi tc dng, hiu qu thm m ca chng. Mun th cn lnh hi ng ni dung thm m m vn bn hoc phn trch vn bn biu hin. - Cc loi bi luyn tp : + Nhn bit v phn tch hai php tu t trong vn bn. + Cm nhn v phn tch tc dng ngh thut ca hai php tu t trong vn bn. + S dng hai php tu t khi vit bi lm vn trong trng hp cn thit.
53

3. Hng dn t hc - Tm thm n d v hon d trong cc vn bn vn hc SGK Ng vn 10. - Tm hiu thm mi quan h gia cc php tu t so snh, nhn ha, n d, hon d. C THM VN NC (Quc t - PHP THUN) I - MC CN T - Hiu c quan nim ca mt bc i s v vn nc. T thy c tm lng i vi t nc ca tc gi ; - Nm c cch s dng t ng v so snh ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Quan nim v vn nc, thc trch nhim ca nh s vi T quc. - S la chn t ng v cch so snh trong th. 2. K nng - c - hiu th th ng ngn t tuyt theo c im th loi. - Hiu c t ng mang tnh trit l.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, bi th, ngha ca t "v vi" (SGK).

54

2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hai cu u : t nc trong cnh thi bnh, thnh vng. Khai thc hnh nh "my qun" thy t nc trong hon cnh ho bnh, bn vng, pht trin thnh vng. Qua thy tm lng tc gi vi t nc. - Hai cu cui : Vai tr ngi ng u t nc v truyn thng dn tc. Mun t nc pht trin thnh vng, nh vua phi lm nhng vic thun vi t nhin, vi lng ngi, khng xy ra chin tranh, dn c an c, lc nghip, vn nc ngi vua mi vng bn. y cng l truyn thng dn tc. b) Ngh thut Cch s dng t ng, hnh nh so snh. (V d "My qun" l hnh nh biu tng cho s bn chc. Vi hnh nh ny tc gi mun so snh vi s bn chc ca ngi vua v vn nc). c) ngha vn bn Biu hin lng yu nc, kht vng sng ha bnh v s quan tm ti vn nc ca tc gi. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th.

55

C THM CO BNH BO MI NGI (Co tt th chng - MN GIC) I - MC CN T - Cm nhn c tinh thn lc quan, sc sng mnh lit ca con ngi thi i, vt ln trn quy lut ca to ho ; - Nm c cch s dng t ng, ngh thut xy dng hnh nh ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Sc sng mnh lit v ci p ca tinh thn lc quan. - Xy dng hnh nh, la chn t ng. 2. K nng c - hiu bi k. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v bi k (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Bn cu u : Ma xun v hoa mang n s m p, ti tn, trn y sc sng. S bin i ca con ngi trc thi gian n
56

cha bao ni nim nui tic ca kip ngi ngn ngi trc ci i. - Hai cu cui : Hnh nh cnh mai vt ln trn quy lut vn ng v bin i ca thin nhin. Cnh mai y th hin sc sng mnh lit ca con ngi. N vt ln tt c s sng, cht, thnh, suy,... b) Ngh thut - S dng t ng, hnh nh tng phn, giu biu tng. - Kt cu cht ch. c) ngha vn bn Bi th th hin tinh thn, ch bt dit ca con ngi. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi th.

C THM HNG TR V (Quy hng - NGUYN TRUNG NGN) I - MC CN T - Cm nhn c ni nh qu hng, x s, lng yu t nc, nim t ho dn tc ca nh th ; - Thy c h thng t ng gin d, hnh nh gn gi, quen thuc.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni lng hng v x s v mong mun tha thit quay tr v qu hng khc khoi trong tm trng nh th. - T ng v hnh nh quen thuc, dn d nhng lm xc ng lng ngi. 2. K nng c - hiu bi th ng lut theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Vi nt v tc gi v tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hai cu th u : Cnh ng qu v sinh hot i thng chn tht, mc mc lm rung ng lng ngi. - Hai cu th cui : Ting gi tr v nghe tha thit khc khoi trong lng k xa qu. Tnh yu qu hng t nc, nim t ho v dn tc l cm xc ch o ca bi th. b) Ngh thut - Cch ni chn tht, gin d. - Nhng hnh nh gi cm. c) ngha vn bn Bi th thc tnh tm trng ca nhng ngi xa qu. 3. Hng dn t hc
57

Hc thuc lng bi th.

TI LU HONG HC TIN MNH HO NHIN I QUNG LNG (Hong Hc lu tng Mnh Ho Nhin chi Qung Lng - L BCH) I - MC CN T - Cm nhn c tnh bn chn thnh, trong sng ca L Bch. - Hiu c phong cch th t tuyt ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tnh cm chn thnh, trong sng, cm ng ca nh th i vi bn. - Hnh nh, ngn ng th ti sng, gi cm. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch theo nhng c trng c bn ca th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - L Bch (701 - 762), nh th lng mn ln ca Trung Quc, c gi l "Thi tin". - Mnh Ho Nhin, mt nh th ni ting thi ng.

- Ti lu Hong Hc tin Mnh Ho Nhin i Qung Lng l tc phm tiu biu nht ca L Bch v ch tin bit. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Tnh cm lu luyn, bn rn, c c s no nc ca k i vi ngi i : bn ra i gia mt ngy xun p (yn hoa, tam nguyt hoa khi, thng ba), ri Hong Hc n Dng Chu, th phn hoa vo bc nht thi ng. - Cnh cng trng vng, c n nh con ngi : ch mt cnh bum, ri cnh bum cng mt ht vo khong khng, xa mi. Cui cng cn li mt dng Trng Giang mnh mng chy vo ci tri : Bng bum khut bu khng Trng theo ch thy dng sng bn tri. b) Ngh thut - Hnh nh th chn lc, ngn ng th gi cm, ging iu th trm lng. - Tnh ha trong cnh ; kt hp gia yu t tr tnh, t s, v miu t. c) ngha vn bn Tnh bn su sc, chn thnh - iu khng th thiu c trong i sng tinh thn ca con ngi mi thi i. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - Lin h vi mt vi bi th Vit Nam trung i v tnh cm bn b.

CM XC MA THU (Thu hng - PH) I - MC CN T - Hiu c tm trng bun ru ca nh th trong cnh t nc lon li : ni nh qu hng v ni ngm ngi xt xa cho thn phn ca ngi xa qu ; - Bit thm mt kha cnh v c im ca th ng lut : kt cu cht ch, tnh c ng, hm sc ca hnh nh v ngn ng th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Cnh bun ma thu v tm trng con ngi cng bun nh cnh. - Qua vic tip nhn vn bn, cng c nhng kin thc hc v hnh thc v c im ngh thut ca th ng lut. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch cm hng ngh thut, hnh nh, ngn t v ging iu th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Ph (712 - 770), nh th hin thc v i, c ngi Trung Quc tn vinh l "Thi thnh".
58

- Thu hng gm 8 bi, y l bi m u c xem nh "cng lnh sng tc" ca c chm th. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Cnh ma thu vi nhng yu t gi bun : sng trng, l cy phong chuyn mu, nhng a danh gi s him tr, hiu ht, my m u s gip mt t,... khin lng ngi cng bun nh cnh. - Khm cc n hoa hai ln, con thuyn l loi gn vi mi tnh nh v m thanh ca ting chy p vi khin lng ngi khch xa x cng thm su no. Bi th khng miu t trc tip x hi nhng vn mang ngha hin thc su sc v chan cha tnh i. b) Ngh thut Kt cu cht ch, hnh nh c trng, ngn t nhiu tng ngha, ging iu v m hng th th hin ng tm trng u bun,... c) ngha vn bn Bi th th hin ni bun ring thm tha v tm s cha chan lng yu nc thng i ca tc gi. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bi th. - K tn mt vi bi th cng ti ma thu ca nh th Vit Nam.

I - MC CN T Nm c cc yu cu c bn v bit cch trnh by mt vn trc tp th. II - TRNG TM KIN THC K NNG 1. Kin thc - Tm quan trng v yu cu ca vic trnh by mt vn trc tp th. - Cc bc chun b trnh by mt vn . 2. K nng - Nhn ra cc tnh hung cn trnh by mt vn trc tp th. - Lp cng v trnh by mt vn trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Tm quan trng : trnh by mt vn l mt k nng giao tip quan trng trong cuc sng. - Trc khi trnh by vn cn tm hiu k v i tng, la chn ni dung v lp cng cho bi trnh by. Cc bc trnh by cn theo th t : cho hi, t gii thiu, trnh by cc ni dung, kt thc v cm n. - Cn m bo cc yu cu ca giao tip khu ng bi trnh by c sc thuyt phc. 2. Luyn tp Xy dng cng, trnh by mt vn trc tp th. V d : Trnh by v vn bo v mi trng ; trnh by v li ch ca vic c sch.
59

TRNH BY MT VN

3. Hng dn t hc p dng thc hnh, luyn tp trnh by mt vn trong cc tnh hung hc tp v sinh hot.

LP K HOCH C NHN I - MC CN T - Nm c cch lp k hoch c nhn ; - Hnh thnh thi quen v k nng lp k hoch c nhn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v bn k hoch c nhn. - S cn thit ca vic lp k hoch c nhn. - Tm quan trng ca thc v thi quen lp k hoch lm vic. 2. K nng - Bit cch lp k hoch c nhn. - Hnh thnh c thi quen xy dng k hoch hc tp, sinh hot cho bn thn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Bn k hoch c nhn : l bn d kin ni dung, cch thc hnh ng v phn b thi gian hon thnh mt cng vic nht nh.
60

- S cn thit ca vic lp k hoch c nhn, tm quan trng ca thc v thi quen lp k hoch lm vic : gip hnh dung trc cc vic cn lm, phn b c thi gian hp l, hnh thnh c phong cch lm vic khoa hc, ch ng. - Nhng ni dung cn xy dng trong mt bn k hoch c nhn : ni dung hot ng, thi gian, a im, d kin kt qu t c. - Li vn v hnh thc trnh by trong bn k hoch c nhn ; ngn gn, sng r. Trng tm bi hc l thc hnh luyn tp theo cc tnh hung c nu trong bi luyn tp. 2. Luyn tp Lm cc bi tp trong SGK hnh thnh thi quen lp k hoch trong hc tp v sinh hot. V d : Hon thnh k hoch chun b i hi Chi on ; Lp k hoch n tp mn Ng vn hc k I, lp 10. 3. Hng dn t hc Rn luyn thc v k nng lp k hoch c nhn trong hc tp v sinh hot. (Hc sinh thc hin lp k hoch c nhn cho mt tun sinh hot v hc tp ; cho Hc k II ca nm hc). C THM TH HAI-C CA BA-S I- MC CN T - Hiu c th no l th hai-c ;

- Cm nhn c ci hay, ci p trong th hai-c ca Ba-s . II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Th hai-c v c trng ca n. - Th hai-c ca Ba-s. - Hnh nh th mang tnh trit l, giu lin tng. 2. K nng - Bit c - hiu mt bi th hai-c. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Nhng c im ca th hai-c (SGK). - Tc gi Ba-s (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Bi 1 : Ch nhng t ng ch thi gian (qu ng - ch ma) : Mi ma sng, tc mi nm sng ni t khch. V qu li nh -. Tnh yu qu hng v t nc l mt. - Bi 2 : Qua ting chim quyn, cm nhn c ting lng da dit, xen ln bun, vui m h v mt thi xa xm. - Bi 3 : Hiu c m tc, di vt cn li ca m, Ba-s cm trong tay. Hnh nh "Ln sng thu" m h gi ra ni bun trng tri bi cng sinh thnh dng dc cha c bo n. Tnh mu t khin ngi c rng rng. - Bi 4 : Ch chi tit ting vn h v gi ma thu.Vn h lin tng ti ting than khc ca tr con b b ri trong rng v
61

cha m ngho khng nui c. Gi ma thu ti t gi ni bun nhn th. - Bi 5 : Ch hnh nh ma ging y tri v ch kh con thm c. Mn ma ni v mt hin thc no ca cuc i ngho i. Ch kh hay nhn vt tr tnh mong mi con ngi trong cuc i ny khi i, khi rt, khi kh. Nim mong c, kht vng tht bnh d, chn thnh. - Bi 6 v 7 : S chuyn ma c th hin trong ci nhn v lng nghe m thanh. Xc cm y ca nh th tht tinh t. Hoa o, sng h Bi-oa, ting ve ngn l s giao cm ca con ngi vi thin nhin v to vt. - Bi 8 : Hnh nh con ngi ang trn ging bnh m vn y kht vng sng tip tc du hnh. Th m tinh thn lc quan. b) Ngh thut - Cu th ngn, hm sc. - Hnh nh thin nhin, to vt y gi cm trong lin tng. c) ngha vn bn Th Ba-s thc dy ni nh da dit trong lng nhng ngi xa qu hng v x s. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng bi 3 v bi 5.

C THM LU HONG HC (Hong Hc lu - THI HIU) I - MC CN T - Cm nhn nhng suy t su lng y tnh trit l trc cnh lu Hong Hc th hin ni bun v ni lng nh qu hng ca tc gi. - Nm c ngh thut t cnh ng tnh, li th ngn gn, hm sc, c ng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Suy t su lng y tnh trit l ca tc gi v mi tng quan gia ci hu hnh v v hnh, gia qu kh v hin ti th hin qua li th. - Ni bun, ni lng thng nh qu hng ca nh th. - Th giu tnh trit l, suy tng, to nhiu mi quan h trong th. 2. K nng c - hiu mt bi th ng lut theo nhng mi quan h c trng.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v bi th (SGK). 2. c - hiu a) Ni dung - Bn cu u : Khung cnh t tri v cm xc v ci vnh cu. T th c to thnh t s lin tng lu Hong Hc v chim, my trng ngn nm v hc vng mt thu, ci mt v ci cn. iu th hin v p ca lu Hong Hc v nhng suy t su lng ca nhn vt tr tnh. - Bn cu cui : Ni lng thng nh qu hng. Nh th tr v vi cuc i thc vi dng sng, khi sng,... Tt c gi nh v mt qu hng thn thng trong xa cch. b) Ngh thut - Nhng ph lut c o ca bi th : khng kt vn (cu 1, 2), cc thanh trc - thanh bng i lin nhau (cu 3, 4),... - Th php i lp c s dng hiu qu. c) ngha vn bn Bi th miu t khung cnh lu Hong Hc nhng ch yu bc l ni hoi vng v thi xa xa v ni nh qu hng da dit ca nh th. 3. Hng dn t hc Cm nhn v hai cu cui ca bi th.

62

C THM NI ON CA NGI PHNG KHU (Khu on - VNG XNG LINH) I - MC CN T - Thy c din bin tm trng ca ngi chinh ph, qua ln n chin tranh phi ngha, cao kht vng sng hnh phc ca con ngi ; - Nhn ra c cu t c o ca bi th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tm trng ca ngi thiu ph din bin theo tc ng ca ngoi cnh ; tinh thn phn i chin tranh ca bi th. - Bi th c cu t c o. 2. K nng Nhn bit cu t ca bi th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung V tc gi v c im th Vng Xng Linh (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung
63

- Hai cu u : Ngi thiu ph "khng bit su". Nng trang im lng ly, bc ln lu cao thng ngon cnh xun. Tm l nhn vt, khng gian v thi gian c s hi ha tuyt i. - Hai cu cn li : Hnh nh cy liu gi s li bit. Bao cm xc lin tng, hi c dy ln. Nng nh li pht chia tay v ngm bao ngy thng sng trong c n, ngh ti tui xun dn qua, nhng g ri ro m chng mnh c th gp t t on mnh, ln n chin tranh phong kin. b) Ngh thut Li vo c bit, cch chuyn i v tm l nhn vt. c) ngha vn bn Qua din bin tm trng ca ngi thiu ph, nh th gp thm mt ting ni chng chin tranh phi ngha. 3. Hng dn t hc Phn tch cu t bi th. C THM KHE CHIM KU (iu minh gin - VNG DUY) I - MC CN T - Cm nhn v p tm hn tinh t ca nh th trong m trng thanh tnh ; - Thy c mi quan h gia ng v tnh trong cch th hin ca bi th.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tm hn nhy cm, tinh t ca nh th trong m trng thanh tnh. - Mi quan h gia tnh v ng trong bi th. 2. K nng c - hiu th ng theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi, tc phm (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hai cu th u : S tnh lng ca m v s bnh yn ca tm hn. Trong m xun thanh tnh, nh th ha cm vi thin nhin, nghe c ting ri ca hoa qu. - Hai cu cn li : Ting m xao ng tm hn bnh yn. Trng ln lm "kinh sn iu". Ci tnh lng ca m c cm nhn qua ting ng ca nhng m thanh kh khng... b) Ngh thut - Quan st, la chn hnh nh, t ng. - To ra s i lp gia tnh v ng, gia hnh nh v m thanh. c) ngha vn bn V p tm hn ca thi nhn trc cnh vt.

3. Hng dn t hc Cm nhn ca anh (ch) v tm hn ca nh th. CC HNH THC KT CU CA VN BN THUYT MINH I - MC CN T - Nm c cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh ; - Xy dng c kt cu cho vn bn ph hp vi i tng thuyt minh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Hon thin cc kin thc v vn bn thuyt minh hc THCS : yu cu, phng php thuyt minh. - Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh. 2. K nng La chn hnh thc kt cu v xy dng c kt cu cho vn bn ph hp vi i tng thuyt minh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Cc hnh thc kt cu ca vn bn thuyt minh : - Theo trnh t thi gian (qu trnh hnh thnh, vn ng v pht trin) ; - Theo trnh t khng gian (theo t chc vn c ca s vt) ;
64

- Theo trnh t l gch (cc mi quan h nguyn nhn - kt qu, chung - ring) ; - Theo trnh t hn hp (kt hp nhiu trnh t khc nhau). 2. Luyn tp - Nhn din cc hnh thc kt cu trong vn bn thuyt minh qua cc vn bn c cung cp. - La chn hnh thc kt cu v xy dng kt cu cho mt s vn thuyt minh. V d : Xy dng kt cu cho bi thuyt minh v mt th loi vn hc, mt tc gi, tc phm vn hc. 3. Hng dn t hc Su tm v phn tch mt s vn bn thuyt minh nhn ra tnh hp l trong kt cu ca vn bn.

2. K nng - Vn dng nhng kin thc hc v vn thuyt minh v k nng lp dn lp c dn cho mt bi vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc. - Thc hnh lp dn cho bi vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Cc yu cu v lp dn cho mt bi vn thuyt minh : c kin thc, k nng xy dng dn ; c cc tri thc y , chun xc v i tng ; tm c cch sp xp cc tri thc theo mt h thng hp l, cht ch. 2. Luyn tp - Lp dn cho mt s vn thuyt minh. V d : Xy dng dn cho bi thuyt minh v mt th loi vn hc, mt tc gi, tc phm vn hc. - C th s dng cc v d trong SGK tm hiu, phn tch hoc ly thm nhng vn bn ngoi SGK, tm thm cc vn bn luyn tp. 3. Hng dn t hc T a ra vn thuyt minh v luyn tp lp dn cho bi vn thuyt minh. PH SNG BCH NG (Bch ng giang ph - TRNG HN SIU)
65

LP DN BI VN THUYT MINH I - MC CN T Lp c dn cho mt bi vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Dn v yu cu ca mi phn trong dn ca mt bi vn thuyt minh. - Cch lp dn khi trin khai bi vn thuyt minh.

I - MC CN T - Cm nhn c ni dung yu nc v t tng nhn vn ca bi Ph sng Bch ng qua hoi nim v qu kh v lng t ho v truyn thng dn tc ca tc gi ; - Nm c c im c bn ca th ph, c bit l nhng nt c sc ca bi Ph sng Bch ng. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nim t ho v truyn thng yu nc v truyn thng o l nhn ngha ca dn tc. - S dng li "ch - khch i p", cch dng hnh nh in c chn lc, cu vn t do phng tng,... 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi Trng Hn Siu (? - 1354) l ngi c hc vn uyn thm, tng tham gia cc cuc chin u ca qun dn nh Trn chng qun Mng - Nguyn, c cc vua Trn tin cy v nhn dn knh trng. b) Tc phm - Th loi : ph c th. - Hon cnh ra i : khi vng triu nh Trn ang c biu hin suy thoi, cn phi nhn li qu kh anh hng cng c nim tin trong hin ti.
66

2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Hnh tng nhn vt "khch" + "Khch" xut hin vi t th ca con ngi c tm hn khong t, c hoi bo ln lao. Trng ch bn phng ca "khch" c gi ln qua hai loi a danh (ly trong in c Trung Quc v nhng a danh ca t Vit). + Cm xc va vui sng, t ho va bun au, nui tic. - Hnh tng cc b lo (c th l nhn dn a phng, c th l h cu) + Cc b lo n vi "khch" bng thi nhit tnh, hiu khch, tn knh khch. Sau mt cu hi tng v vic "Ng cha ph Hong Thao", cc b lo k cho "khch" nghe v chin tch "Trng Hng nh thnh bt M" (k theo trnh t din bin ca s kin vi thi , ging iu y nhit huyt, t ho). Li k ngn gn, c ng, sc tch,... + Sau li k v trn chin l suy ngm, bnh lun ca cc b lo v chin thng trn sng Bch ng : ch ra nguyn nhn ta thng, ch thua ; khng nh v tr, vai tr ca con ngi. l cm hng mang gi tr nhn vn v c tm trit l su sc. + Cui cng l li ca ca cc b lo mang ngha tng kt, c gi tr nh mt tuyn ngn v chn l : Bt ngha th tiu vong, c nhn ngha th lu danh thin c. - Li ca v cng l li bnh lun ca "khch" : Ca ngi s anh minh ca "hai v thnh qun", ng thi ca ngi chin tch ca qun v dn ta trn sng Bch ng. Hai cu cui va bin lun va khng nh chn l : Trong mi quan h gia a linh v nhn kit, nhn kit l yu t quyt nh. Ta thng

gic khng ch "t him" m quan trng hn l bi nhn ti c "c cao". b) Ngh thut - S dng th ph t do, khng b g b vo nim lut, kt hp gia t s v tr tnh, c kh nng bc l cm xc phong ph, a dng,... - Kt cu cht ch, th php lin ngm, li din t khoa trng,... c) ngha vn bn Th hin nim t ho, nim tin vo con ngi v vn mnh quc gia, dn tc. 3. Hng dn t hc Bnh lun v ngha trit l trong li ca ca nhn vt "khch" cui bi ph : "Bi u t him, ct mnh c cao". I CO BNH NG (Bnh Ng i co - NGUYN TRI) I - MC CN T - Cm nhn c lng yu nc v tinh thn t ho dn tc th hin tp trung t tng nhn ngha xuyn sut bi co. Thy r y l yu t quyt nh lm nn thng li trong chin tranh chng xm lc. - Nhn thc c v p ca ng "thin c hng vn" vi s kt hp hi ho ca sc mnh l l v gi tr biu cm ca hnh tng ngh thut.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bn anh hng ca tng kt cuc khng chin chng qun Minh xm lc gian kh m ho hng ca qun dn i Vit. - Bn Tuyn ngn c lp sng chi t tng nhn ngha, yu nc v kht vng ho bnh. - Ngh thut mang m tnh cht s thi, l l cht ch, anh thp, chng c giu sc thuyt phc. 2. K nng Phn tch tc phm theo c trng th loi co. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Hon cnh ra i : u nm 1428, sau khi dp xong gic Minh, L Li ln ngi vua, giao cho Nguyn Tri vit bi co tuyn b kt thc chin tranh, lp li ho bnh cho dn nc. - Th loi co v li vn bin ngu (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Lun chnh ngha : nu cao t tng nhn ngha yu nc thng dn, khng nh nn c lp dn tc, quyn t ch v truyn thng lu i vi nhng yu t c bn v vn ho, cng vc lnh th, phong tc tp qun v s t thc v sc mnh dn tc.

67

- Bn co trng ti c c xy dng trn t tng nhn ngha v lp trng dn tc, v dn m ln n ti c ca gic nn li vn gan rut, thng thit ; chng c y sc thuyt phc. - Qu trnh khng chin v chin thng : hnh nh o qun nhn ngha t dn m ra, v dn m chin u, chin u bng sc mnh ca dn m ni bt l hnh nh lnh t ngha qun Lam Sn vi nhng c im ca ngi anh hng mang y phm cht v sc mnh ca cng ng trong cuc chin tranh nhn dn thn thnh. - Li tuyn ngn c lp v ho bnh trang trng, hng hn trong khng gian, thi gian mang chiu kch v tr vnh hng. b) Ngh thut Bt php anh hng ca m tnh cht s thi vi cc th php ngh thut so snh, tng phn, lit k ; ging vn bin ho linh hot, hnh nh sinh ng, honh trng. c) ngha vn bn Bn anh hng ca tng kt cuc khng chin chng qun Minh xm lc, gian kh m ho hng ca qun dn i Vit ; bn Tuyn ngn c lp sng chi t tng nhn ngha yu nc v kht vng ho bnh. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng bn dch bi co (nhng on ch to trong SGK). - Chng minh rng i co bnh Ng l mt bn tuyn ngn nhn ngha.

TNH CHUN XC, HP DN CA VN BN THUYT MINH I - MC CN T - Hiu th no l tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh ; - Bit vit vn bn thuyt minh c tnh chun xc, hp dn. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Yu cu v tnh chun xc v hp dn ca vn bn thuyt minh. - Mt s bin php m bo s chun xc v hp dn ca vn bn thuyt minh. 2. K nng - Nhn din v cc biu hin ca tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh qua cc v d c th. - Bc u bit vit vn bn thuyt minh c tnh chun xc, hp dn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Cn rt ra nhng kin thc v tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh qua vic tm hiu, phn tch cc v d c th. + Tnh chun xc : cc ni dung trnh by cn khch quan, khoa hc, ng tin cy. + Tnh hp dn : vn bn thuyt minh cn phi hp dn thu ht s ch theo di ca ngi c, ngi nghe.
68

+ Mt s bin php m bo s chun xc ca vn bn thuyt minh : cn tm hiu thu o vn trc khi vit, cn thu thp y ti liu tham kho, cc kin ca chuyn gia v c quan c thm quyn v vn thuyt minh, cc s liu, c liu cn cp nht,... + Mt s bin php m bo tnh hp dn ca vn bn thuyt minh : a ra nhng chi tit c th, sinh ng ; so snh lm ni bt s khc bit, khc su tr nh ngi c ; cu vn bin ho, trnh n iu, phi hp nhiu loi kin thc soi ri i tng t nhiu mt. - Mc nm bt kin thc ca bi hc : thng qua vic hiu v tnh chun xc, hp dn ca vn bn thuyt minh, tng cng rn luyn cch vit vn bn thuyt minh m bo tnh chun xc, hp dn. 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch tnh chun xc, hp dn ca mt s vn bn thuyt minh c gii thiu trong SGK (hoc ly bn ngoi). - Vit on vn, bi vn thuyt minh m bo tnh chun xc, hp dn. V d : Vit on vn, bi vn thuyt minh v mt th loi vn hc, mt tc gi, tc phm vn hc. 3. Hng dn t hc Su tm v tm hiu mt s vn bn thuyt minh c tnh chun xc, hp dn.

I - MC CN T - Hiu c nim t ho su sc v thc trch nhim ca tc gi trong vic bo tn di sn vn hc ca dn tc ; - Nm c ngh thut lp lun ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - thc trch nhim trong vic bo tn di sn vn hc ca tin nhn v li nhc nh cc th h sau hy bit trn trng v yu qu di sn vn hc ca dn tc mnh. - Cch lp lun cht ch kt hp vi tnh biu cm. 2. K nng Rn k nng lp lun cht ch th hin quan im ca ngi vit mt cch thuyt phc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Hong c Lng l mt tr thc giu lng yu nc, coi nn vn hin dn tc nh l mt b phn cu thnh ca thc c lp dn tc. Su tm, bin son Trch dim thi tp (tuyn tp nhng bi th hay) l mt trong nhng minh chng c th v tiu biu nht cho thc dn tc. Vic bin son Trch dim thi tp nm trong tro lu phc hng dn tc, phc hng vn ho ca cc nh vn ho nc ta th k XV. - Li ta cho tp th ny c vit vo nm 1497. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung
69

TA "TRCH DIM THI TP" ("Trch din thi tp" t - HONG C LNG)

- Phn mt : L do bin son Trch dim thi tp. + Khng do mun ch quan ca tc gi m l yu cu ca thi i. + Nhng nguyn nhn th vn khng lu hnh ht i (bn nguyn nhn ch quan v hai nguyn nhn khch quan). - Phn hai : Thut li qu trnh hnh thnh Trch dim thi tp, ni dung v kt cu tc phm. + ng c lm Trch dim thi tp : au xt trc thc trng vn bn th ca ca dn tc, thy lng t tn dn tc b tn thng. + Nhng kh khn khi bin son : Th tch c khng cn, tc gi phi nht nhnh, hi quanh... ri phn loi, chia quyn. + Ni dung v kt cu gm su quyn chia hai phn : phn chnh l th ca ca tc gia thi Trn, u L ; phn ph lc l th ca ca Hong c Lng. b) Ngh thut - Cch lp lun cht ch. - S ha quyn gia cht tr tnh v ngh lun. c) ngha vn bn Nim t ho su sc, lng yu nc v thc trch nhim cao trong vic trn trng bo tn di sn vn hc ca dn tc. 3. Hng dn t hc Nhn xt no di y l chnh xc nht v sc thuyt phc ca bi Ta "Trch dim thi tp" ? A. Vn phong sc so, tnh to. B. S kt hp hi ho gia cht tr tnh v ngh thut ngh lun. C. Dn chng sinh ng. D. Tnh cm chn thnh, si ni.
70

C THM HIN TI L NGUYN KH CA QUC GIA (Trch Bi k danh tin s khoa Nhm Tut, nin hiu i Bo th ba - THN NHN TRUNG) I - MC CN T - Thy c quan nim ng n v vai tr ca ngi hin ti i vi vn mnh t nc v ngha ca vic khc bia biu dng h ; - Hiu c cch vit vn chnh lun sc so, lp lun, kt cu cht ch, thuyt phc ngi c, ngi nghe. II- TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - "Hin ti l nguyn kh ca quc gia", mi quan h gia hin ti v vn mnh nc nh. - ngha ca vic khc bia ghi tn tin s. - Cch lp lun, kt cu cht ch, s dng ngn ng chnh lun. 2. K nng c - hiu bi vn chnh lun theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v Thn Nhn Trung v bi vn bia (SGK).

2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Vai tr ca hin ti i vi t nc + Hin ti l ngi ti cao, hc rng, c o c tt, c mi ngi tn nhim suy tn. + Hin ti c vai tr quyt nh s hng thnh ca t nc, gp phn lm nn s sng cn ca quc gia v x hi. - ngha ca vic khc bia ghi tn tin s + Th hin tinh thn trng ngi ti ca cc ng minh vng "Khin cho k s trng vo m phn chn hm m, rn luyn danh tit, gng sc gip vua". k c "ly lm rn, ngi thin theo m gng...". + L li nhc nh mi ngi, nht l tr thc nhn r trch nhim vi vn mnh dn tc. b) Ngh thut Lp lun cht ch, c lun im, lun c r rng, li l sc so, thu l, t tnh. c) ngha vn bn Khch l k s ng thi luyn ti, rn c, nu nhng bi hc cho mun i sau ; th hin tm lng ca Thn Nhn Trung vi s nghip xy dng t nc. 3. Hng dn t hc Pht hin nhng lun im, lun c ca vn bn.

I - MC CN T - Nm c cc khi nim h, dng, nhnh ngn ng ni chung v trong ting Vit ni ring ; hiu c quan nim v ngun gc, cc thi k pht trin ca ting Vit, h thng ch vit ca ting Vit cng nhng c im ca ch quc ng ; - Bi dng v nng cao tnh cm qu trng ting Vit, di sn lu i v qu gi ca dn tc ; - C k nng vit ng cc quy nh hin hnh ca ch quc ng, k nng pht hin v sa cha nhng sai st v ch vit (chnh t). III - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v ngun gc ngn ng, v quan h h hng, dng, nhnh ngn ng ni chung v ting Vit ni ring : h ngn ng Nam , dng Mn - Khmer, nhnh Vit Mng. Mt s biu hin v quan h gn gi gia ting Vit vi ting Mng v nhng ngn ng khc cng h, dng, nhnh. - Nhng im ch yu trong tin trnh pht trin lch s ca ting Vit qua cc thi k : dng nc, Bc thuc v chng Bc thuc, c lp t ch, Php thuc v t sau Cch mng thng Tm 1945. - Ch vit ca ting Vit : ch Nm v ch quc ng (nhng nt chnh trong lch s hnh thnh, nguyn tc cu to, u im c bn ca ch quc ng).

KHI QUT LCH S TING VIT

2. K nng - Phi hp kin thc c bn v lch s ting Vit v lch s ch vit ca ting Vit vi kin thc v tin trnh vn hc Vit Nam v nhng thnh tu vn hc ch Hn, ch Nm v ch quc ng. - Vn dng c im ca ch quc ng vo vic rn luyn k nng vit ng chnh t trong vn bn. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Thng qua quan h gia con ngi trong mt h, mt gia nh hnh thnh khi nim v quan h ngun gc, quan h h hng, cng cc khi nim h, dng, nhnh ngn ng. - Dng ng liu c th lm r vn ting Vit thuc h ngn ng Nam , dng Mn-Khmer, nhnh Vit - Mng, nht l khi dy, hc bi ny vng song ng. Dng bn chu minh ha cho a bn ca h ngn ng Nam . - Lin h n kin thc v lch s : cc thi k ch yu trong lch s Vit Nam. - Thng qua mt s v d c th, ch r u im cng mt s hn ch ca ch quc ng v mt s sai st thng gp khi vit ch quc ng. 2. Luyn tp - Nhn bit v phn tch u im ca ch quc ng. Cn cn c vo nguyn tc ghi m, nht l ghi m v ca ch quc ng thy ch quc ng d hc, d c, d s dng. ch quc ng c s thng nht kh cao gia m v ch (c th so snh vi ch

trong ting Anh, ni c s khc bit kh xa gia ch vi m v cch c). - Su tm thm ng liu v s Vit ha t ng Hn. C th tm bng t Hn Vit cui sch Ng vn 10, v da vo cc v d mu trong bi. - Tm thm v d v ba cch thc t thut ng khoa hc nu trong bi : phin m, vay mn, t thut ng bng cch dch hay sao phng. C th tm cc mn hc thuc cc ngnh khoa hc khc nh ton, l, ha, sinh, s, a,... 3. Hng dn t hc - Tm cc v d tiu biu v cc tc phm vn hc Vit Nam vit bng ch Hn, ch Nm, ch quc ng. - Nhn thc thm v s pht trin ca ting Vit thng qua qu trnh m rng cc chc nng : thi xa, ting Vit ch c chc nng lm cng c giao tip trong sinh hot v chc nng sng to vn chng, n thi k hin i mi hnh thnh v pht trin dn cc chc nng trong cc lnh vc bo ch, khoa hc, chnh lun, hnh chnh.

HNG O I VNG TRN QUC TUN (Trch i Vit s k ton th - NG S LIN)

72

I - MC CN T - Cm nhn c v p nhn cch v ng gp ln lao ca Hng o i Vng cho t nc qua ng x ca b ti i vi vua, ca con i vi cha ; - Thy c cch xy dng nhn vt lch s qua li ni, c ch v hnh ng ; ngh thut kt hp gia bin nin v t s ; li k chuyn kim li, giu kch tnh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhn cch cao p v ng gp ln lao ca Hng o i Vng vi t nc. - Cch dng nhn vt lch s qua li ni, c ch, hnh ng ; kt hp gia bin nin v t s ; li k chuyn kim li, giu kch tnh. 2. K nng - c - hiu s k trung i. - t on trch trong tng quan vi tc phm Hch tng s v cc on s k Thi s Trn Th , Thi ph T Hin Thnh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Trn Quc Tun l mt v tng c c, nhn, tr, ngha, dng, c nhn dn phong thnh th phng cc n trong nc. - V i Vit s k ton th v gii ngha cc ch thch (SGK).

2. c - hiu vn bn a) Ni dung Phn tch nhn vt Trn Quc Tun qua cc s kin : - xut k sch gi nc vi vua Trn Anh Tng : thin h trn di mt lng, dn khng la, vua ti ng tm, anh em ho mc, c nc gp sc, tu thi to th. - Vic gi tit b ti c th hin qua cc chi tit tiu biu : + Ghi li cha trong lng nhng khng cho l phi. + Khi quyn qun quyn nc trong tay, ng dng chuyn c th lng gia n v cc con... - Dn con cch chn ct mai tng khi mnh qua i. - Tin c ngi hin ti cho t nc. - Son sch khch l tng s : Su tp binh php cc nh lm thnh bt qui cu cung , t tn l Vn Kip tng b truyn th. - Uy lc ca Trn Quc Tun sau khi cht, s hin linh ca bc i thnh + Chu huyn Lng Giang h c bnh dch, mi ngi cu o ng. + Khi c gic vo, n l n ng h trp dng kim c ting ku th th no cng thng. b) Ngh thut - La chn chi tit tiu biu, c sc khi qut cao. - Cch dng nhn vt lch s qua li ni v c ch, hnh ng ; kt hp gia bin nin v t s ; li k chuyn kim li, giu kch tnh. c) ngha vn bn Ca ngi nhn cch cao p v ng gp ln lao ca Hng o i Vng cho t nc.
73

3. Hng dn t hc - Tm c nhng t liu lch s v Hng o i Vng Trn Quc Tun. - Th l gii vic Hng o i Vng Trn Quc Tun c dn gian th phng v coi l thnh nhn vi hiu "c thnh Trn". C THM THI S TRN TH (Trch i Vit s k ton th - NG S LIN) I - MC CN T - Nhn thc c v p nhn cch ca con ngi lun trng ngha nc hn tnh nh qua ng x ca Trn Th ; - Thy c c im ca ngi bt s k Ng S Lin trong ngh thut k chuyn, khc ho tnh cch nhn vt, kt cu, din t,... II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bn s kin v cch ng x ca Trn Th . - Ngh thut k chuyn hp dn, khc ho tnh cch nhn vt sc nt, kt cu r rng, din t gn, hnh vn mch lc. 2. K nng Tm tt s kin v nh gi nhn vt lch s mt cch ng n.

III- HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v b i Vit s k ton th (SGK).

74

2. c - hiu a) Ni dung ng x ca Trn Th trc bn s kin trong cuc i hot ng chnh tr - x hi ca ng - Vi ngi hc ti mnh : thng thn v nghim khc vi bn thn ; khch l cp di trung thc v dng cm, vch sai lm ca ngi khc, cho d l b trn. - Vi ngi lnh qun hiu gi thm cm : khch l ngi gi nghim php nc, khng v ngi v yu qu ca mnh m vi phm k cng php nc. - i vi k cy nh xin chc tc : rn e k khng t cch, hay lun lt nh cy ; kho nhc nh v khng c da vo quyn th ca chng lm by. - Gt b nh ca Trn Thi Tng mun a ngi anh ca Trn Th lm tng : thng thn, cng trc, khng v quyn li c nhn mnh m ph v k cng php nc. Bn s kin lm r nhn cch ca Trn Th . b) Ngh thut - Li vit s hp dn, to c yu t bt ng, c kch tnh. - Rt kim li, khng miu t nhiu m nhn cch nhn vt vn hin ln r nt. c) ngha vn bn Nu bt nhn cch cao c, trng ngha nc hn tnh nh ca Trn Th . Vn bn c ngha gio dc su sc. 3. Hng dn t hc Phn tch mt trong bn s kin v cch ng x ca Trn Th .
75

PHNG PHP THUYT MINH I - MC CN T - Hiu tm quan trng ca phng php thuyt minh v nhng yu cu i vi vic vn dng phng php thuyt minh ; - Nm c mt s phng php thuyt minh c th. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tm quan trng ca cc phng php thuyt minh trong vn bn thuyt minh. - Cc phng php c s dng trong vn bn thuyt minh. - Cc yu cu v nguyn tc la chn, vn dng v phi hp cc phng php thuyt minh. 2. K nng - Nhn din v phn tch hiu qu ca mi phng php thuyt minh qua cc v d c th. - La chn, vn dng v phi hp cc phng php thuyt minh ph hp vi i tng, lm ni bt c im ca i tng v tng sc hp dn cho vn bn thuyt minh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Kin thc v phng php thuyt minh hc THCS. Trn c s cng c kin thc, rn luyn cch vn dng cc phng php thuyt minh ph hp trong vic to lp vn bn thuyt minh.

- Cc phng php c s dng trong vn bn thuyt minh : nh ngha, ch thch, phn tch, phn loi, lit k, ging gii nguyn nhn - kt qu, nu v d, so snh, dng s liu,... - Cc yu cu v nguyn tc la chn, vn dng v phi hp cc phng php thuyt minh : khng xa ri mc ch thuyt minh, lm ni bt bn cht v c trng ca s vt, hin tng ; lm cho ngi c, ngi nghe tip nhn d dng, hng th. 2. Luyn tp - Tm hiu phng php thuyt minh c s dng trong mt s vn bn hc. - La chn phng php thuyt minh ph hp trong vic to lp vn bn thuyt minh. 3. Hng dn t hc Su tm thm mt s vn bn thuyt minh v tm hiu cc phng php thuyt minh c s dng trong cc vn bn .

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Mt s c trng c bn ca th loi truyn k. - V p ca nhn vt Ng T Vn - i din cho ngi tr thc nc Vit dng cm, kin cng, yu chnh ngha, trng cng l v c tinh thn dn tc mnh m. - Nim tin chnh ngha lun thng gian t v li nhn nh : phi u tranh n cng tiu dit ci c, ci xu. - Ct truyn giu kch tnh ; kt cu truyn cht ch, l gch ; cch dn chuyn kho lo, k chuyn linh hot ; miu t sinh ng, hp dn. 2. K nng - c, tm tt mt tc phm t s trung i. - Phn tch nhn vt trong truyn truyn k. III - HNG DN THC HIN

CHUYN CHC PHN S N TN VIN (Tn Vin t phn s lc, trch Truyn k mn lc - NGUYN D) I - MC CN T - Thy c phm cht dng cm, kin cng, trng cng l, chnh ngha v tinh thn dn tc ca nhn vt Ng T Vn ; - Thy c cch k chuyn sinh ng, hp dn, giu kch tnh ca tc gi.

1. Tm hiu chung a) Tc gi Nguyn D (? - ?), sng vo khong th k XVI. ng xut thn trong mt gia nh khoa bng, tng i thi v ra lm quan, nhng khng lu th lui v n dt. b) Tc phm - Truyn k l mt th vn xui t s thi trung i phn nh hin thc qua cc yu t k l, hoang ng. Tuy nhin, ng sau cc chi tit c tnh cht k l, phi hin thc, ngi c vn c th tm
76

thy nhng vn ct li ca hin thc cng nh quan nim ca tc gi. - Tc phm rt ra t Truyn k mn lc - mt "thin c k bt" vit bng ch Hn, gm 20 truyn, ra i vo na u th k XVI . 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Nhn vt Ng T Vn + Cng trc, yu chnh ngha : Ng T Vn l ngi rt khng khi, "thy s t gian th khng th chu c" nn t n, tr hi cho dn ; sn sng nhn chc phn s n Tn Vin thc hin cng l. + Dng cm, kin cng : khng run s trc li e do ca hn ma tng gic, chng vch mt tn hung thn ; ci li qu v tn hung thn h Thi, dng li l cng ci, khng chu nhn nhng tu trnh Dim Vng,... + Giu tinh thn dn tc : u tranh n cng dit tr hn ma tn tng gic, lm sng t ni oan v phc hi danh v cho Th thn nc Vit. Chin thng ca Ng T Vn - mt k s nc Vit - l s khng nh chn l chnh s thng t v th hin tinh thn dn tc mnh m, quyt tm u tranh n cng bo v cng l v chnh ngha. - Ng ca tc phm : vch trn bn cht xo quyt, hung c ca hn ma tng gic h Thi ; phi by thc trng bt cng, thi nt ca x hi ng thi v nhn nh hy u tranh n cng chng li ci c, ci xu. - Li bnh cui truyn cao bn lnh ca k s. b) Ngh thut
77

- Xy dng ct truyn giu kch tnh, kt cu cht ch. - Dn dt truyn kho lo, nhiu chi tit gy s ch , hp dn. - Cch k chuyn v miu t sinh ng, hp dn. - S dng nhiu yu t k o, nhng vn mang nhng nt hin thc. c) ngha vn bn Chuyn chc phn s n Tn Vin cao nhng ngi trung thc, ngay thng, giu tinh thn dn tc ng thi khng nh nim tin vo cng l, chnh ngha ca nhn dn ta. 3. Hng dn t hc - Bnh lun chi tit Ng T Vn c nhn chc Phn s n Tn Vin. - Xc nh nhng chi tit k o trong truyn v cho bit tc dng ca chng. - Suy ngh ca anh (ch) v li bnh ca tc gi cui truyn.

LUYN TP VIT ON VN THUYT MINH I - MC CN T Bit vn dng nhng kin thc hc v on vn, vn bn thuyt minh vit c on vn thuyt minh c ti quen thuc, gn gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - on vn, cc yu cu vit mt on vn ni chung.

- Cc yu cu vit on vn thuyt minh. 2. K nng - So snh nhn ra nhng im khc nhau gia on vn t s v on vn thuyt minh. - Vn dng nhng kin thc, k nng v on vn, v vn thuyt minh vit on vn thuyt minh c ti gn gi, quen thuc trong hc tp v i sng. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - n tp v cng c nhng kin thc v on vn thuyt minh qua nhng cu hi v gi ca SGK, t nm vng cc kin thc v k nng v on vn v vit on vn thuyt minh ; c kin thc cn thit v i tng thuyt minh ; sp xp cc kin thc theo mt trt t hp l ; vn dng cc phng php thuyt minh hp l on vn sinh ng, hp dn. - Rn k nng vit on vn thuyt minh, nhn ra v sa cc li thng dng khi vit on vn. 2. Luyn tp Tng cng cc bi luyn tp ph hp vi mi i tng. V d : vit on vn thuyt minh v mt danh lam thng cnh, mt tc phm vn hc. 3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp ti lp v luyn tp thm nh nng cao k nng vit on vn thuyt minh.

NHNG YU CU V S DNG TING VIT I - MC CN T - Nm c nhng yu cu v s dng ting Vit cc phng din ng m, ch vit, dng t, t cu, cu to vn bn, phong cch ngn ng,... - Vn dng c nhng yu cu trn vo vic s dng ting Vit, vo vic phn tch v sa cha li v ting Vit. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhng yu cu s dng ng ting Vit theo cc chun mc v ng m v ch vit, v t ng, v ng php, v phong cch ngn ng. - Nhng yu cu s dng hay t hiu qu giao tip cao. 2. K nng - S dng ting Vit theo ng cc chun mc ngn ng. - S dng sng to, linh hot theo cc phng thc chuyn i, theo cc php tu t. - Pht hin, phn tch v sa li v pht m, v ch vit, dng t, t cu, cu to vn bn, v phong cch ngn ng,...

78

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Chun mc v ng m v ch vit : yu cu pht m theo m chun ca ting Vit, vit ch theo ng cc quy tc hin hnh ca ch quc ng. - Chun mc v t ng : yu cu dng t ng theo ng hnh thc, cu to, ngha, c im ng php ca chng trong ting Vit. - Chun mc v ng php : yu cu t cu theo ng cc quy tc ng php, din t ng cc quan h ngha, s dng du cu thch hp v c s lin kt cu to nn mch lc cho vn bn. - Chun mc v phong cch ngn ng : yu cu s dng cc phng tin ngn ng ph hp vi ng cnh giao tip, vi phong cch chc nng ngn ng. - Yu cu s dng hay, t hiu qu giao tip cao c thc hin bng cc php tu t, chuyn ha linh hot, sng to, nhng vn tun theo cc quy tc v phng thc chung ca ting Vit. 2. Luyn tp - Pht hin, phn tch v sa li : cn so snh i chiu vi chun mc, vi vic s dng ng. - Nhn din ci ng, ci chun mc trong s dng ting Vit, t s dng ting Vit theo ng chun mc. - Pht hin ci hay trong s dng ting Vit, t nng cao trnh s dng ting Vit t hiu qu giao tip cao.

3. Hng dn t hc - Xem li cc bi lm vn ca anh (ch), phn tch v sa cc li mc phi (nu c) v ch vit, t ng, cu vn, on vn v cu to c bi vn. - Pht hin v phn tch hiu qu ca cc php tu t trong mt s on vn, th hay m anh (ch) yu thch. TM TT VN BN THUYT MINH I - MC CN T - Hiu mc ch, yu cu ca vic tm tt vn bn thuyt minh ; - Bit cch tm tt vn bn thuyt minh c ni dung n gin. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Mc ch, yu cu v cch thc tm tt vn bn thuyt minh. 2. K nng - Tm tt mt vn bn thuyt minh c ni dung n gin. - Trnh by vn bn tm tt trc tp th. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tm hiu, cng c cc kin thc v tm tt vn bn ni chung v tm tt vn bn thuyt minh qua cc v d c th, qua rt ra nhng ni dung c bn.

79

- Mc ch : ghi nh nhng ni dung c bn ca vn bn thuyt minh, gii thiu vi ngi khc v i tng, v vn bn thuyt minh. - Yu cu : ngn gn, rnh mch, st vi ni dung c bn ca vn bn gc. - Cch thc tm tt vn bn thuyt minh : xc nh mc ch, yu cu tm tt ; c vn bn gc nm vng i tng thuyt minh ; tm b cc ca vn bn ; vit tm lc cc hnh thnh vn bn tm tt. 2. Luyn tp Tm tt mt vn bn thuyt minh v trnh by bi tm tt . V d : Tm tt vn bn n Ngc Sn v hn th H Ni trong SGK. 3. Hng dn t hc Tm thm cc vn bn thuyt minh v luyn tp tm tt vn bn.

II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Hi trng C Thnh - hi trng thch thc, minh oan v on t. - Tnh cht k chuyn (vit k) biu hin ct truyn, ngn t, hnh ng, nhn vt mang tnh c th cao. 2. K nng - c - hiu vn bn theo c trng th loi. - Phn tch, rt ra c im tnh cch nhn vt. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - La Qun Trung (1330? - 1400?), ngi c nhng ng gp xut sc cho trng phi tiu thuyt lch s thi Minh - Thanh Trung Quc. - Hi trng C Thnh thut li vic Quan Cng i tm minh ch Lu B, qua nm ca i, chm su tng To, v n C Thnh b Trng Phi nghi ng bi ngha, quyt sng mi vi ngi anh em. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Ca ngi mt Trng Phi cng trc n nng ny ; trung thnh v cm ght s phn bi, khng tin li ni, ch tin vic lm nhng bit cu th, khoan dung. (Phn tch thi , lp lun, li suy din, hnh ng ca Trng Phi i vi Quan Cng). - cao mt Quan Vn Trng tr dng song ton, bit tin bit thoi, khim nhng, nhn nhn khi th "tnh ngay l gian" ; bit dng hnh ng chm tng minh oan, th hin lng
80

HI TRNG C THNH (Trch Tam quc din ngha - LA QUN TRUNG) I - MC CN T - Hiu c tnh cch cng trc, biu hin lng trung ngha ca Trng Phi v tnh cm keo sn gn b ca nhng ngi anh em kt ngha ; - Cm nhn c khng kh chin trn qua on trch.

trung ngha. (Phn tch thi , l l v hnh ng ca Quan Cng nhm minh oan, th hin lng trung ngha). b) Ngh thut - Tnh cch nhn vt nht qun, xung t giu kch tnh. - Li k chuyn li cun, hp dn. c) ngha vn bn cao lng trung ngha. 3. Hng dn t hc Lc thut cu chuyn Hi trng C thnh bng vn vit hoc k lp. C THM TO THO UNG RU LUN ANH HNG (Trch Tam quc din ngha - LA QUN TRUNG) I - MC CN T - Hiu c tnh cch ca To Tho v Lu B. - Thy r ngh thut k chuyn giu kch tnh thng qua c ch, thi , ngn ng ca tng nhn vt v chi tit chn lc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Lu B khim nhng, thn trng, kn o, khn ngoan. To Tho gian hng, nhng ch quan nn tht bi trong cuc u tr. - Cch miu t nhn vt qua c ch, ngn ng, qua li k chuyn giu kch tnh.
81

2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Vi nt v tc gi v v tr on trch (SGK). 2. c - hiu a) Ni dung - Nhn vt To Tho + Ch ng mi ru bn v anh hng trong thin h nhm thm d thi ca Lu B. + C tr tu sc so, tm nhn xa trng rng nhng rt t ph, kiu ngo, nham him, khng coi ai ng l anh hng (mn hnh nh rng ni v anh hng trong thin h). - Nhn vt Lu B + Hon ton bt ng khi To Tho cho ngi n mi. + Rt khim nhng v t ra khn ngoan khi To Tho hi v anh hng trong thin h ; x l tnh hung rt thng minh. + Lu B thng trong cuc u tr vi To Tho. b) Ngh thut - Khc ho tnh cch nhn vt qua li ni, c ch, dng iu, chi tit giu kch tnh, tng sc hp dn ca li k. - S dng hp l hnh nh thin nhin lm r tnh cch nhn vt. c) ngha vn bn Ngi ca Lu B - mt con ngi khim nhng, thn trng, kn o, khn ngoan. 3. Hng dn t hc Phn tch nhn vt Lu B (hoc To Tho).

TNH CNH L LOI CA NGI CHINH PH (Trch Chinh ph ngm - NG TRN CN - ON TH IM (?)) I - MC CN T - Cm nhn c tm trng c n, su mun ca ngi chinh ph trong tnh cnh l loi khi chng i chinh chin ; thy c ting ni t co chin tranh phong kin v cao hnh phc la i ; - Thy c s ti hoa, tinh t trong ngh thut miu t ni tm nhn vt. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Ting ni t co chin tranh phong kin, i quyn c hng hnh phc la i th hin qua vic miu t th gii ni tm y nhng mong nh, c n, khao kht,... ca ngi chinh ph. 2. K nng c - hiu, tip cn th loi ngm khc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Tc gi, dch gi v tc phm, v tr on trch (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Tm cu u : Ni c n, l bng ca ngi chinh ph.

+ Ni c n th hin qua hnh ng mt mnh do hin vng, bung, cun rm nhiu ln, mong tin vui m "Ngoi rm thc chng mch tin". + Ni c n th hin qua s i bng gia ngi chinh ph v ngn n khuya ; vn ch l "Mt mnh mnh bit, mt mnh mnh hay". - Tm cu tip : Ni su mun trin min. + Ni su mun c th hin qua cm nhn v thi gian tm l. Ngi chinh ph nh m tng bc thi gian nng n tri m cm nhn mt khc gi "ng ng nh nin". + gii to ni su, nng c tm n nhng th vui nh : soi gng, t hng, gy n nhng vic g cng ch l "gng". Su chng nhng khng c gii to m cn nng n hn. - Tm cu cui : Ni nh thng au u. + Ni nh c th hin qua mt khao kht chy bng - gi lng mnh n non Yn- mong c chng thu hiu, s chia. Mc ca ni nh c gi ln qua nhng t ly thm thm, au u,... + Khao kht ca nng khng c n p v s xa cch v khng gian qu ln (ng ln bng tri). b) Ngh thut - Bt php t cnh ng tnh, miu t tinh t ni tm nhn vt. - Ngn t chn lc, nhiu bin php tu t,... c) ngha vn bn Ghi li ni c n bun kh ca ngi chinh ph trong tnh cnh chia la ; cao hnh phc la i v ting ni t co chin tranh phong kin. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on trch. - Tm v phn tch tc dng ca cc t ly trong on trch.
82

LP DN BI VN NGH LUN I - MC CN T - Nm c cch lp dn bi vn ngh lun ; - Lp c dn bi vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Tc dng, yu cu ca vic lp dn khi vit bi vn ngh lun. - Cc bc lp dn bi vn ngh lun . 2. K nng - Vn dng nhng kin thc hc v vn ngh lun lp c dn cho mt vn ngh lun. - Thc hnh lp dn cho mt s vn ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Bi hc l s cng c nhng kin thc v vn bn ngh lun hc THCS, thng qua luyn tp rt ra cc kin thc v dn ca bi vn ngh lun : + Lp dn l la chn v sp xp nhng ni dung c bn theo b cc ba phn ca vn bn (m bi, thn bi, kt bi), gip ngi vit bao qut c nhng ni dung ch yu, nhng lun im, lun c cn trin khai, phm vi ngh lun,...

+ lp dn cho bi vn ngh lun, trc ht cn xc nh lun , lun im, lun c, t sp xp vo b cc ba phn : m bi (gii thiu v nh hng trin khai vn ) ; thn bi (trin khai cc lun im, lun c theo trt t hp l) ; kt bi (nhn mnh hoc m rng vn ). 2. Luyn tp Cc bi luyn tp ph hp - Bi tp nhn din, phn tch dn . - Bi tp v lp dn cho vn ngh lun. V d : Lp dn cho cc vn sau : - Suy ngh ca anh (ch) v hnh phc. - Bn v vn "cho" v "nhn" trong cuc sng. - V mt tc phm vn hc li cho anh (ch) nhng n tng su sc. 3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp ti lp v luyn tp nh pht trin k nng vit bi vn ngh lun.

TRUYN KIU (NGUYN DU) I - MC CN T - Nm c nhng yu t kt tinh nn thin ti Nguyn Du. - Bit c nhng ni dung c bn v ngh thut ch yu ca Trun Kiu.
83

- Bit trn trng v t ho v mt Danh nhn vn ha v mt di sn vn hc v gi ca dn tc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Nhng yu t v thi i, gia nh v cuc i lm nn thin ti Nguyn Du cng s nghip vn hc v i ng. - Nhng ni dung v ngh thut ch yu ca Truyn Kiu. 2. K nng Nhn nhn s tip nhn vi mc ph thng mt nh cao vn hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Tc gi Nguyn Du - Nhng yu t kt tinh nn mt thin ti Nguyn Du + Thi i : l mt thi i bo tp ca lch s. Nhng cuc chin tranh dai dng, trin min gia cc tp on phong kin lm cho cuc sng x hi tr nn iu ng, s phn con ngi b ch p th thm + Qu hng v gia nh : Qu hng ni Hng sng Lam cng vi truyn thng gia nh khoa bng ln cng l mt yu t quan trng lm nn thin ti Nguyn Du + Bn thn cuc i gi bi, phiu bt trong lon lc chnh l yu t quan trng nht Nguyn Du c vn sng v t tng lm nn mt nh cao vn hc c mt khng hai : Truyn Kiu. - S nghip vn hc (SGK). b) Tc phm Truyn Kiu
84

- Ngun gc : T ct truyn Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn (Trung Quc) vi ti nng ngh thut bc thy, nht l vi tm lng nhn o bao la, Nguyn Du sng to ra mt kit tc vn chng bt h. - S sng to ca Nguyn Du + V ni dung : T cu chuyn tnh ca Thanh Tm Ti Nhn, Nguyn Du to nn mt "Khc ca mi t rut" (on trng tn thanh), nhn vo ni au bc mnh v gi gm nhng xc cm v nhn sinh ca nh th trc "nhng iu trng thy". + V ngh thut : Lc b cc tnh tit v mu mo, v bo on,... (trong tc phm ca Thanh Tm Ti Nhn), bng th lc bt truyn thng, vi mt ngn ng trau chut tinh vi, chnh xc n trnh c in, trong mt truyn th Nm, Nguyn Du tp trung th hin ni tm nhn vt mt cch ti tnh. - Ni dung t tng + Ting khc cho s phn con ngi : khc cho tnh yu trong trng, chn thnh b tan v ; khc cho tnh ct nhc b la tan ; khc cho nhn phm b ch p ; khc cho thn xc con ngi b y o. + Li t co mnh m, anh thp : t co th lc en ti trong x hi phong kin, phanh phui sc mnh lm tha ho con ngi ca ng tin. B rng buc bi th gii quan trung i, Nguyn Du tuy cng ln n to ho v s mnh, nhng bng trc cm ngh s, ng vch ra ng ai l k ch p quyn sng ca con ngi trong thc t. + Bi ca tnh yu t do v c m cng l. - Ngh thut + Ngh thut xy dng nhn vt ;

+ Ngh thut k chuyn ; + Ngh thut s dng ngn ng. - Kt lun : Truyn Kiu l kit tc s mt ca vn hc dn tc Vit Nam, di sn vn hc ca nhn loi, l mt "tp i thnh" ca truyn thng ngh thut, vn ho Vit Nam, tiu biu cho cm hng nhn o ch ngha, va l nim thng cm su sc, l tm lng "ngh ti mun i", va l thi nng niu, trn trng nhng gi tr nhn bn cao p ca con ngi. 2. Luyn tp - Tm tt Truyn Kiu ; chn nhn vt mnh yu thch. - Rn cch tip nhn mt Danh nhn vn ho - mt nh th li lc nht ca dn tc bng mt cng : + Nhng yu t lm nn mt thin ti ; + S nghip sng tc ; + V tr trong nn vn ho, vn hc dn tc v nhn loi. 3. Hng dn t hc - Su tm nhng tranh nh v Nguyn Du v Truyn Kiu. - K li Truyn Kiu v su tm nhng giai thoi v Nguyn Du v Truyn Kiu.

85

PHONG CCH NGN NG NGH THUT I - MC CN T - Nm c cc khi nim : ngn ng ngh thut, phong cch ngn ng ngh thut, cc c trng c bn ca phong cch ngn ng ngh thut ; - C k nng phn tch, cm th ngn ng ngh thut, bc u bit s dng mt s bin php ngh thut nng cao hiu qu din t. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim ngn ng ngh thut : (vi ngha chuyn mn) ngn ng dng trong tc phm vn chng, khng ch c chc nng thng tin m quan trng hn l c chc nng thm m. Ngn ng ngh thut bao gm ngn ng trong cc tc phm t s, tr tnh v tc phm sn khu. - Phong cch ngn ng ngh thut c ba c trng c bn : tnh hnh tng, tnh truyn cm, tnh c th ha. 2. K nng - Nhn din, cm th v phn tch ngn ng ngh thut : cc bin php ngh thut v hiu qu ngh thut ca chng. - Bc u s dng ngn ng t c hiu qu ngh thut khi ni, nht l vit : so snh, n d, hon d, ip ng, tng trng,...

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Phn tch cc ng liu trong bi hnh thnh kin thc. - C th thng qua so snh bi ca dao v cy sen vi li gii thch v t sen trong T in ting Vit thy c chc nng thm m ca ngn ng ngh thut. - Nu v d phn bit ngn ng ngh thut thuc ba lnh vc ch yu : tc phm t s, tr tnh v sn khu. - Hnh thnh kin thc v ba c trng c bn ca phong cch ngn ng ngh thut cng thng qua con ng phn tch ng liu v ngn ng ngh thut, thng qua s so snh vi phong cch ngn ng sinh hot. 2. Luyn tp - Bi tp 1 : cn nm c nhng php tu t thng c s dng to nn tnh hnh tng : so snh, n d, hon d, tng trng v nhng cch ni hm n,... - Bi tp 2 : tnh hnh tng l c trng tiu biu ca phong cch ngn ng ngh thut. - Bi tp 3 : yu cu chn la v in t thch hp nht vo ch trng. Ch n ngha hnh tng v biu cm ca t cn la chn, tng quan v ngha gia cc t, ngha chung ca c cu, c on, v ph hp vi lut th. - Bi tp 4 : So snh ba on th v t ng to hnh tng, v nhp iu th, cm xc th thy s khc nhau ca ba nh th ba thi i. 3. Hng dn t hc - Tm trong SGK Ng vn hc nhng vn bn ngh thut v xp vo ba loi : t s, th tr tnh v vn bn sn khu (kch, cho).
86

- Tm v phn tch tnh hnh tng ca ngn ng ngh thut trong hai cu th : Qu hng ti c con sng xanh bic Nc gng trong soi tc nhng hng tre (T Hanh) TRAO DUYN (Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T - Cm nhn c tnh yu su nng v ni au ca Thy Kiu trong on trch ; - Nm c ngh thut miu t ni tm nhn vt ti tnh ca Nguyn Du. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Bi kch tnh yu, thn phn bt hnh v s hi sinh qun mnh ca Kiu v hnh phc ca ngi thn qua li "trao duyn" y au kh. - Ngh thut miu t tm l nhn vt, s dng thnh cng li c thoi ni tm . 2. K nng c - hiu vn bn theo c trng th loi.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 723 n cu 756 ca Truyn Kiu, m u cho cuc i au kh ca Kiu. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung on 1 (18 cu u) : Thu Kiu nh Thu Vn thay mnh tr ngha cho Kim Trng. - Kiu nh cy Vn (ch sc thi biu cm ca cc t ng "cy", "ly", "tha"). Li xng h ca Kiu va nh trng cy va nh ni p, ph hp ni v vn t nh "tnh ch duyn em". - Nhc nh mi tnh ca mnh vi chng Kim : thm thit nhng mong manh, nhanh tan v. Ch cch k nhn v pha mong manh, nhanh tan v ca mi tnh. - Kiu trao duyn cho em. Ch cch trao duyn - trao li tha thit, tm huyt ; trao k vt li dng dng, na trao, na nu - thy tm trng ca Kiu trong thi khc on trng ny. on 2 (cn li) : Tm trng ca Kiu sau khi trao duyn. - D cm v ci cht tr i, tr li trong tm hn Kiu ; trong li c thoi ni tm y au n, Kiu hng ti ngi yu vi tt c tnh yu thng v mong nh. - T ch ni vi em, Kiu chuyn sang ni vi mnh, ni vi ngi yu ; t ging au n chuyn thnh ting khc, khc cho mnh, khc cho mi tnh u trong sng, p va mi chm n tan v. b) Ngh thut - Miu t tinh t din bin tm trng nhn vt. - Ngn ng c thoi ni tm sinh ng.
87

c) ngha vn bn V p nhn cch Thy Kiu th hin qua ni au n khi duyn tnh tan v v s hi sinh n qun mnh v hnh phc ca ngi thn. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on th. - Tm nhng cu th trong on trch cho thy Kiu nh v cc k nim ca tnh yu. - ang ni chuyn vi Thu Vn, Kiu chuyn sang nhn gi Kim Trng. S chuyn i i tng tr chuyn y ni ln iu g trong tnh cm ca Kiu?

- Rn luyn k nng phn tch nhng cu th hay. II - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 1229 n cu 1248 trong Truyn Kiu miu t cnh sng nhc ca Kiu lu xanh. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Cnh sng x b lu xanh vi nhng trn ci, cuc say,... din ra trin min. - Tm trng, ni nim ca Kiu + Tnh dy khi m tn canh, git mnh i din vi chnh mnh. "Git mnh" : va l s t thc v nhn phm, va l ni thng thn xt phn. + S i lp gia thc ti v qu kh th hin s tic thng thn mnh b vi dp v ni au v s thay thn i phn. - Ni c n, au kh n tuyt nh ca Kiu + Cnh vt vi Kiu l s gi to ; nng th vi tt c cnh vt xung quanh. + Th vui cm, k, thi, ha vi Kiu l "vui gng" - c t ra vui v khng tm c tri m. b) Ngh thut - Khai thc trit cc hnh thc i xng. - S dng c l, ip t, v.v. c) ngha vn bn Ni xt xa, au n ca Kiu khi sng lu xanh v s thc cao v nhn phm ca nng.
88

NI THNG MNH (Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T - Hiu c tm trng ca Kiu trong cnh ng t mt thiu n ti sc, tm hn trong trng b y vo chn lu xanh nh bn ; - Cm nhn c tm lng trn trng, s cm thng su sc ca Nguyn Du i vi nhn vt ; - Thy c c sc ngh thut ca on trch. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Ni thng thn v s thc cao v nhn phm ca Kiu. - S dng cc php tu t, hnh thc i xng. 2. K nng - Cng c k nng c - hiu mt on th tr tnh.

3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on th. - Nu nhng bin php ngh thut din t hon cnh v thn phn ca Kiu trong on trch. LP LUN TRONG VN NGH LUN I - MC CN T - Nm vng yu cu v cch thc xy dng lp lun trong vn ngh lun ; - Xy dng c lp lun trong bi vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim v lp lun trong bi vn ngh lun. - Cc yu cu xy dng lp lun trong vn ngh lun. 2. K nng - Tm v phn tch cc lun im, lun c v phng php lp lun trong mt s on vn, bi vn ngh lun. - Nhn din cc thao tc trong on vn, bi vn ngh lun. - Vit on vn ngh lun trin khai mt lun im cho trc theo cc lun c, thao tc v phng php lp lun ph hp.

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Cng c v nng cao hiu bit v yu cu v cch thc xy dng lp lun hc THCS. - Qua luyn tp, rt ra cc kin thc v lp lun trong bi vn ngh lun : + Khi nim v lp lun trong bi vn ngh lun : lp lun l a ra cc l l, bng chng nhm dn dt ngi nghe (ngi c) n mt kt lun no m ngi ni (ngi vit) mun t ti. + Cc yu cu xy dng lp lun trong vn ngh lun : xy dng lp lun cn xc nh lun im chnh xc, cc lun c thuyt phc, vn dng cc phng php lp lun hp l. 2. Luyn tp - Nhn din, phn tch lun im, lun c v phng php lp lun qua mt s vn bn ngh lun (trong SGK hoc c cung cp). - Xy dng lp lun V d : Xy dng lp lun trin khai cc lun im sau : + Mu xanh ca nhng cnh rng ang dn mt i trn hnh tinh ca chng ta. + Vn hc dn gian l nhng vin ngc qu trong kho tng vn hc dn tc. 3. Hng dn t hc Luyn tp thm v xy dng lp lun theo mt s vn ngh lun.

CH KH ANH HNG
89

(Trch Truyn Kiu - NGUYN DU) I - MC CN T - Hiu c c m cng l ca Nguyn Du qua ch kh lm lit ca T Hi ; - Thy c nhng c sc trong ngh thut miu t nhn vt ca tc gi. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - c m cng l ca Nguyn Du gi gm qua hnh tng T Hi, mt con ngi c phm cht v ch kh phi thng. - Sng to c sc trong vic xy dng hnh tng anh hng T Hi. 2. K nng - Cng c k nng c - hiu mt on th tr tnh. - Bit cm th v phn tch nhng cu th hay. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung on trch t cu 2213 n cu 2230 ca Truyn Kiu : T Hi t bit Thu Kiu ra i lp s nghip ln. 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - Kht vng ln ng (bn cu u on trch) Kht khao c vy vng, tung honh bn phng l mt sc mnh t nhin khng g c th ngn cn ni.
90

- L tng anh hng ca T Hi (phn cn li). Ch cc ng thi ca T : + Khng quyn luyn, bn rn, khng v tnh yu m qun i l tng cao c. + Trch Kiu l ngi tri k m khng hiu mnh, khuyn Kiu vt ln trn tnh cm thng thng snh vi anh hng. + Ha hn vi Kiu v mt tng lai thnh cng. + Khng nh quyt tm, t tin vo thnh cng. b) Ngh thut Khuynh hng l tng ho ngi anh hng bng bt php c l v cm hng v tr ; trong , hai phng din c l v cm hng v tr gn b cht ch vi nhau. c) ngha vn bn L tng anh hng ca T Hi v c m cng l ca Nguyn Du. 3. Hng dn t hc - Hc thuc lng on th. - Anh hng theo quan nim xa l ngi phi thng. Theo anh (ch), ngn t v cch t T Hi trong on trch nu ln nt phi thng nh th no? C THM TH NGUYN (Trch Truyn Kiu - NGUYN DU)

I - MC CN T - Cm nhn c v p ca mi tnh Kim - Kiu v kht vng hnh phc ca i trai ti gi sc. - Thy c ngh thut c sc trong vic s dng t ng, xy dng hnh nh. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - V p ca mi tnh Thy Kiu- Kim Trng, kht vng tnh yu t do. - La chn t ng, hnh nh,... 2. K nng Phn tch tm trng nhn vt tr tnh. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung Gii thiu v tr on trch v hon cnh bui th nguyn (SGK). 2. c - hiu vn bn a) Ni dung - V p ca mi tnh Thu Kiu - Kim Trng : S ch ng ca Kiu v s m say trn trng ngi yu ca chng Kim lm ni bt v p ca mi tnh Kim - Kiu. - Nim khao kht hnh phc la i + Li ca Thu Kiu ni vi Kim Trng bc l kn o kht vng vt qua ro cn ca x hi, ngi i : "Nng rng : "Khong vng m trng V hoa nn phi tr ng tm hoa"
91

+ Li th nguyn ghi xng khc ct "trm nm tc mt ch ng" chn thnh, tha thit, ng cm vi tm hn bao chng trai, c gi. b) Ngh thut - La chn hnh nh, t ng,... - Cc bin php tu t, cch s dng in c,... c) ngha vn bn Ngi ca v p ca tnh yu v tm lng ng cm ca Nguyn Du vi kht vng hnh phc ca con ngi. 3. Hng dn t hc Hc thuc lng on th.

VN BN VN HC I - MC CN T - Nm c nhng tiu ch ch yu v cu trc ca mt vn bn vn hc ; - Vn dng nhng hiu bit trn tm hiu tc phm vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Cc tiu ch ch yu ca vn bn vn hc. - Cu trc ca vn bn vn hc vi cc tng ngn t, hnh tng, hm ngha. 2. K nng - Phn tch tc phm theo c trng th loi.

- Cm th tc phm c chiu su. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cc tiu ch ca vn bn vn hc - Vn bn vn hc phn nh hin thc khch quan v khm ph th gii tnh cm v t tng, tha mn nhu cu thm m ca con ngi. - Vn bn vn hc c xy dng bng ngn t ngh thut, c hnh tng, c tnh thm m cao ; thng hm sc, gi lin tng, tng tng. - Vn bn vn hc c xy dng theo phng thc ring, theo c trng mt th loi nht nh (truyn, th, kch). b) Cu trc ca vn bn vn hc : - Tng ngn t - Tng hnh tng - Tng hm ngha,... c) Phn bit c s khc nhau c bn gia vn bn vn hc v vn bn phi vn hc : tnh thm m, tnh hnh tng, tnh k hiu. 2. Luyn tp - Cu ca dao sau y c phi l mt vn bn vn hc khng? V sao? "Gi a cnh trc la , Ting chung Trn V, canh g Th Xng. Mt m khi ta cnh sng, Nhp chy Yn Thi, mt gng Ty h". - Phn tch ngha hm n trong kh th : ..." Vn cn bao nhiu nng
92

vi dn cn ma Sm cng bt bt ng Trn hng cy ng tui". (Hu Thnh, Sang thu) 3. Hng dn t hc Nu v phn tch nhng tiu ch ch yu ca vn bn vn hc (cn c vo mt vi tc phm hc). THC HNH CC PHP TU T : PHP IP V PHP I I - MC CN T - Cng c v nng cao kin thc v php ip v php i. - C k nng nhn din, cm th v phn tch php ip v php i trong tc phm ngh thut. - Bc u bit s dng php ip v php i khi cn thit. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Kin thc v php ip : php tu t lp li mt yu t ngn ng trong vn bn (m, vn, t, ng, cu, nhp, kt cu ng php,...) nhm nhn mnh hoc bc l cm xc, hoc to nn tnh hnh tng cho ngn ng ngh thut. - Kin thc v php i : php sp xp t ng, cm t, cu vn sao cho cn xng nhau v m thanh, nhp iu, v c im ng php v ng ngha nhm mc ch to ra mt v p hon chnh,

hi ha trong din t, phc v cho mt ngh thut nht nh. 2. K nng - Nhn din, phn tch cu to ca php ip v php i. - Cm th, lnh hi v phn tch hiu qu ngh thut ca hai php tu t trn. - Bc u bit s dng hai php tu t trn trong nhng ng cnh cn thit. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Lm cc bi tp thc hnh cng c v nng cao kin thc v hai php tu t c hc s lc SGK Ng vn lp 7. - V php ip, ch n cc trng hp ip m, vn, t, ng, cu,... v tc dng ca chng trong tng ng cnh c th. - V php i, ch n php i trong thnh ng, tc ng, vn bin ngu, th ng lut, trong vn xui,... Ch n s cn xng v i chi ca t ng v cc phng din m thanh, nhp iu, ng ngha, ng php (t loi). - c hai php tu t, cn quan tm n hiu qu ngh thut trong vn bn. 2. Luyn tp - Nhn din hai php tu t trong vn bn ngh thut. - Phn tch cu to v tc dng (hiu qu) ngh thut ca hai php tu t. - Su tm nhng cu thnh ng, tc ng c php i hoc nhng cu i c lu truyn trong dn gian.

3. Hng dn t hc - Su tm ng liu v php ip trong ca dao, trong cc khu hiu. - Su tm thm ng liu v php i trong thnh ng, tc ng, th ca, vn bin ngu, cu i,... NI DUNG V HNH THC CA VN BN VN HC I - MC CN T - Nm vng cc khi nim v ni dung v hnh thc vn bn vn hc. - Bit vn dng nhng tri thc tm hiu vn bn vn hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Cc khi nim v ni dung vn bn vn hc : ti, ch , t tng ca vn bn, cm hng ngh thut. - Cc khi nim v hnh thc ca vn bn vn hc : ngn t, kt cu, th loi. 2. K nng - Xc nh c cc khi nim v ni dung v hnh thc vn bn vn hc khi c mt truyn ngn hay mt bi th ngn. - Cm nhn c chiu su vn bn vn hc.

93

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung a) Cc khi nim v ni dung vn bn vn hc - ti l lnh vc i sng c nh vn th hin trong vn bn. - Ch l vn c bn c th hin trong vn bn. - T tng ca vn bn l cch m nh vn l gii vn c bn, l iu nh vn mun chuyn ti n ngi c. - Cm hng ngh thut l tnh cm ch o ca vn bn. b) Cc khi nim v hnh thc vn bn vn hc - Ngn t l yu t u tin vn bn vn hc khc vi cc loi vn bn khc. Ngn t bao gi cng mang du n tc gi. - Kt cu l s sp xp, t chc cc yu t ca vn bn tr thnh mt chnh th. - Th loi l nhng quy tc t chc hnh thc vn bn thch hp vi tng ni dung vn bn khc nhau. 2. Luyn tp - Nu ti, ch , t tng ca vn bn, cm hng ngh thut ca truyn ngn Lng l Sa Pa (Nguyn Thnh Long) v Nhng ngi sao xa xi (L Minh Khu). - Cm hng ngh thut ca Phm Tin Dut trong Bi th v tiu i xe khng knh v ca Y Phng trong Ni vi con. 3. Hng dn t hc - Ghi nh cc khi nim v ni dung v hnh thc vn bn vn hc.

- Chn mt vi tc phm vn xui v th hc, tp phn tch ti, ch , t tng vn bn, cm hng ngh thut ; ngn t, kt cu, th loi.

CC THAO TC NGH LUN I - MC CN T - Hiu th no l thao tc lp lun. - Nm c mt s thao tc ngh lun thng gp v cc yu cu i vi vic vn dng cc thao tc . II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi nim thao tc ngh lun . - Cch thc trin khai cc thao tc ngh lun : gii thch, chng minh, phn tch, tng hp, din dch, quy np. - Yu cu vn dng cc thao tc ph hp vi tng vn ngh lun. 2. K nng - Nhn din v phn tch vai tr ca cc thao tc ngh lun hc qua cc vn bn ngh lun. - Vn dng cc thao tc ngh lun ph hp vi cc vn nng cao hiu qu ca bi vn ngh lun.

94

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Qua vic phn tch v d, rt ra v ghi nh kin thc : + trin khai mt vn nhm thuyt phc ngi c, ngi nghe, cn s dng cc thao tc ngh lun ph hp. + Cch thc trin khai cc thao tc ngh lun : gii thch, chng minh, phn tch, tng hp, din dch, quy np. + Mi thao tc c mt vai tr, u th ring ; cn hiu yu cu vn dng cc thao tc ph hp vi tng vn ngh lun. - Qua vic phn tch v d nhn ra v phn bit thao tc so snh vi cc thao tc hc. 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch thao tc so snh trong mt s vn bn (trong v ngoi SGK). - Trin khai thao tc so snh trong mt s vn ngh lun. V d : Vn dng cc thao tc ph hp trin khai cc lun im sau : + Mu xanh ca nhng cnh rng ang dn mt i trn hnh tinh ca chng ta. + Vn hc dn gian l nhng vin ngc qu trong kho tng vn hc dn tc. 3. Hng dn t hc Kt hp luyn tp trn lp v nh cng c v pht trin k nng vit vn ngh lun.

I - MC CN T - H thng ha ni dung kin thc v phn ting Vit trong nm hc cng c v nng cao nhn thc. - Tip tc rn luyn v nng cao nhng k nng cn thit lin quan n nhng ni dung kin thc v ting Vit c hnh thnh trong nm hc. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Khi qut v lch s ting Vit : ngun gc, quan h h hng, lch s pht trin v ch vit ca ting Vit. - Hot ng giao tip bng ngn ng : khi nim giao tip ngn ng, hai qu trnh trong giao tip ngn ng, cc nhn t giao tip, c im ca dng ni v dng vit trong giao tip ngn ng. - Hai phong cch ngn ng (phong cch ngn ng sinh hot v phong cch ngn ng ngh thut) : khi nim, cc dng biu hin, cc c trng c bn ca tng phong cch v nhng c im v phng tin ngn ng ca tng phong cch - Nhng yu cu v s dng ting Vit : s dng ng chun mc v s dng hay. 2. K nng - K nng tng hp, h thng ha kin thc : so snh, i chiu, khi qut ha. - K nng lp bng tng kt h thng ha kin thc. - K nng luyn tp thc hnh cng c, nng cao kin thc.

N TP PHN TING VIT

III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Khi qut ha v h thng ha theo bn ch : lch s ting Vit, hot ng giao tip ngn ng, phong cch ngn ng, yu cu v s dng ting Vit. - Gi nh li kin thc theo h thng cu hi v bi tp trong SGK, t h thng ha kin thc. - Nn lp bng tng kt, so snh, i chiu nh yu cu ca cc bi tp trong SGK, sau t in nhng ni dung c th. 2. Luyn tp - So snh, i chiu v h thng ha kin thc bng hnh thc lp bng tng kt v ghi nhng ni dung tng ng vo tng ct (Bi tp 2, 3, 4, 6). - Trnh by kin thc l thuyt di hnh thc tr li cu hi trong SGK (Bi tp 1, 3, 5) - Nhn din cu ng, pht hin cu sai, t nhn thc c yu cu v s dng ting Vit (Bi tp 7). 3. Hng dn t hc - Lp nhng bng tng kt khc cho nhng kin thc hc trong nm hc v ting Vit. V d : bng so snh n d v hon d v nhng im ging nhau v khc nhau. - Hai phong cch ngn ng sinh hot v ngh thut c t rt sm tt c cc ngn ng, k c ngn ng cc dn tc thiu s v cc ngn ng cha c ch vit (cc ngn ng ny c th cha c cc phong cch khoa hc, bo ch, ngh lun, hnh chnh). Tm thm v d v vn ny.

LUYN TP VIT ON VN NGH LUN I - MC CN T Bit vit on vn ngh lun ph hp vi v tr v chc nng ca chng trong bi vn ngh lun. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - Hon thin cc kin thc v on vn, cc yu cu vit on vn ni chung. - Vai tr v cc yu cu vit on vn trong bi vn ngh lun. 2. K nng - So snh nhn ra nhng im khc nhau gia on vn t s, on vn thuyt minh v on vn ngh lun. - Vn dng nhng kin thc, k nng v on vn, v vn ngh lun vit c on vn ngn ph hp vi v tr v chc nng ca chng trong bi vn ngh lun. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Thng qua luyn tp hon thin v cng c kin thc v on vn ngh lun, vai tr v cc yu cu vit on vn trong bi vn ngh lun : on vn m bi, on vn trin khai lun im ca thn bi, on vn kt bi. - Thng qua luyn tp tng cng hiu bit v cc ni dung ngh lun.

96

2. Luyn tp - Luyn tp theo cc yu cu ca bi hc. - Mt s yu cu tng t HS luyn tp. V d : Cho bi sau : "Suy ngh ca anh (ch) khi nhn nhng em nh ang ngy ngy lang thang trn h ph". + Lp dn cho vn trn. + Vit on vn ngh lun trin khai mt ca dn bi trn. - Kt hp luyn tp trn lp v nh pht trin k nng vit on vn ngh lun. 3. Hng dn t hc Tng cng luyn tp thm v vit on vn ngh lun.

2. K nng - Bit la chn hnh thc qung co ph hp vi ni dung qung co. - Bit vit cc vn bn qung co thng thng. III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Vai tr ca qung co trong i sng : l loi vn bn nhm thng tin, thuyt phc khch hng v cht lng, li ch,... ca sn phm, dch v. - Yu cu v cch vit qung co cho mt sn phm hoc mt dch v : Vn bn qung co cn ngn gn, sc tch, hp dn, trung thc, tn trng php lut v thun phong m tc. vit qung co cn xc nh nhng ni dung c bn, ni bt ca sn phm, dch v ; la chn hnh thc qung co ph hp ; la chn cch trnh by n tng. 2. Luyn tp - Nhn din v phn tch cc c im v yu cu ca vn bn qung co. - Vit vn bn qung co. V d : Qung co cho mt sng kin gi gn trng lp xanh, sch, p ; Qung co v mt d hi ting Anh ca trng. 3. Hng dn t hc Kt hp vi cc tnh hung thc tin xy dng vn bn qung co p ng cc yu cu t ra.

VIT QUNG CO I - MC CN T - Hiu yu cu v cch vit qung co. - Bit vit vn bn qung co. II - TRNG TM KIN THC K NNG 1. Kin thc - Khi nim vn bn qung co, vai tr ca qung co trong i sng. - Yu cu v cch vit qung co cho mt sn phm hoc mt dch v.

97

TNG KT PHN VN HC I - MC CN T - H thng c nhng kin thc hc trong SGK Ng vn lp 10. - C kh nng phn tch tc phm vn hc theo tng cp : ngn ng, hnh tng vn hc, s kin, tc gi, tc phm. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc Cch nhn tng qut v ni dung v hnh thc ngh thut ca tng b phn vn hc. 2. K nng So snh gia cc b phn vn hc ; h thng ha nhng kin thc hc. III - HNG DN THC HIN 1. Tng kt khi qut v vn hc Vit Nam Vn hc Vit Nam gm hai b phn ln : vn hc dn gian v vn hc vit ; mang nhng c im truyn thng : tinh thn yu nc chng xm lc, tinh thn nhn vn, cao o l, nhn ngha. Nhng hai b phn vn hc ny cng c nhng c trng ring (c th lp bng so snh Vn hc dn gian v Vn hc vit v Thi im ra i, Tc gi, Hnh thc lu truyn, Hnh thc tn ti, Vai tr, v tr). 2. Tng kt b phn vn hc dn gian - Ch ba c trng c bn ca vn hc dn gian : + L nhng tc phm ngh thut ngn t truyn ming.
98

+ L kt qu ca qu trnh sng tc tp th. + Gn b vi nhng hot ng khc nhau trong i sng cng ng (vn hc dn gian mang tnh nguyn hp). - H thng th loi vn hc dn gian : C th tng kt theo loi th : + T s : gm thn thoi, truyn thuyt, s thi, truyn c tch, truyn ng ngn, truyn ci, truyn th, v. + Tr tnh : gm ca dao - dn ca. + Sn khu dn gian (kch) : bao gm cho, tung dn gian, ma ri. Ch : Ring tc ng v cu c nhng c trng ring (thng tn ti di dng nhng cu vn nhng c vn, c i, c khi cng rt giu hnh nh v nhc iu). Nh th, n va mang nhng c trng ca th loi t s li va mang nhng c trng ca th loi tr tnh. - Nhng gi tr ca vn hc dn gian truyn thng : gi tr nhn thc, gi tr gio dc, gi tr ngh thut. 3. Tng kt b phn vn hc vit - Vn hc vit Vit Nam c chia thnh hai thi k ln : thi k vn hc trung i v thi k vn hc hin i. - c im chung : + Vn hc vit phn nh hai ni dung ln l ni dung yu nc v ni dung nhn o. + Th hin t tng, tnh cm ca con ngi Vit Nam trong nhng mi quan h a dng nh quan h vi th gii t nhin, quan h vi quc gia, vi dn tc, quan h x hi, quan h bn thn. - c im ring (c th lp bng so snh vn hc trung i v vn hc hin i v c im ch vit, th loi, s giao lu vn ho, in vo ct vi cc ni dung tng ng).

Mt s tc phm v tro lu vn hc chng t vn hc Vit Nam pht trin trong s nh hng qua li vi cc yu t truyn thng dn tc, tip bin vn hc nc ngoi : Truyn Kiu ca Nguyn Du (trong s so snh vi Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn), th ca lng mn 1930 - 1945 (nh hng th tng trng, th lng mn Php,...), vn hc hin thc (nh hng ca vn hc hin thc phng Ty th k XIX),... 4. Tng kt vn hc vit Vit Nam thi k t th k X n ht th k XIX - Vn hc trung i gm hai thnh phn vn hc : ch Hn v ch Nm ; c chia thnh bn giai on vn hc : t th k X n ht th k XIV, t th k XV n ht th k XVII, t th k XVIII n na u th k XIX, na cui th k XIX. - Nhng c im ln v ni dung v ngh thut ca vn hc trung i Vit Nam : V ni dung : Hai ni dung ch o, xuyn sut ca vn hc trung i Vit Nam l ni dung yu nc v ni dung nhn o. + Ni dung yu nc vi nhng biu hin phong ph, a dng, va phn nh truyn thng yu nc bt khut ca dn tc, va chu s tc ng ca t tng "trung qun i quc". + Ni dung nhn o trong vn hc trung i c xy dng trn c s truyn thng nhn o ca dn tc Vit Nam, kt hp nhng nh hng t tng tch cc vn c ca Nho gio, Pht gio v o gio. Truyn thng nhn vn ca ngi Vit Nam biu hin qua li sng tng thn tng i, qua nhng nguyn tc o l, nhng cch ng x tt p gia ngi vi ngi trong x hi,...T tng nhn vn ca Pht gio l lng t bi, bc i ; ca o gio l sng thun theo l t nhin, ho hp vi t nhin ; ca Nho gio l hc thuyt nhn ngha, t tng thn dn.
99

V ngh thut : nhng im ln l tnh quy phm, tnh trang nh, va tip thu tinh hoa vn ho nc ngoi, va sng to nhng gi tr vn hc mi mang bn sc dn tc. 5. c im ca nhng th loi vn hc trung i hc (C th lp bng lit k nhng th loi v nu c im ca th ng lut, th Nm ng lut, ph, co, k, truyn k, tiu thuyt chng hi, ngm khc, truyn th Nm vo cc ct tng ng). 6. Tng kt phn vn hc nc ngoi Nu nhng thnh tu ngh thut tiu biu ca vn hc c Hi Lp, n , vn hc trung i Trung Quc, Nht Bn, nhng th loi ln nh s thi, th ng lut, th hai-c, tiu thuyt chng hi. Cn lp bng thng k theo loi th, ng thi so snh cc tc phm vn hc Vit Nam c loi th tng ng vi vn hc nc ngoi hoc cc tc phm vn hc nc ngoi tng ng vi nhau tm ra nhng im tng ng v khc bit. - V s thi (C th lp bng nu c im ring, chung ca m Sn, -ix, Ra-ma-ya-na vo cc ct tng ng). - V th ng v th hai-c (C th lp bng nu c im v ni dung, ngh thut ca th ng v th hai-c vo cc ct tng ng). - V tiu thuyt chng hi Tam quc din ngha thuc loi tiu thuyt chng hi vi c im ni bt l k li s vic theo trnh t thi gian. Tnh cch nhn vt thng c th hin thng qua hnh ng v i thoi l chnh.

7. Tng kt phn l lun vn hc n tp li nhng kin thc theo yu cu ca SGK bng bng tng kt vi cc mc : tiu ch ch yu, cu trc, cc yu t thuc ni dung, cc yu t thuc hnh thc ca vn bn vn hc. Lu : - y l bi khi qut vi ni dung kin thc nhiu. Tuy nhin gio vin khng cn phi trnh by tt c. HS trnh by theo nhm. Sau cho cc nhm t chm im cho nhau. - C th lp cc bng nh trn h thng ho kin thc. - C th tp phn tch ni dung yu nc v ni dung nhn o qua mt s tc phm vn hc.

- c im v cch vit k hoch c nhn v qung co. 2. K nng - Phn tch , lp dn bi vn t s, thuyt minh, ngh lun. - Vit on vn t s, thuyt minh, ngh lun. - Tm tt vn bn t s, thuyt minh. - Vit k hoch c nhn v qung co. - Trnh by mt vn . III - HNG DN THC HIN 1. Tm hiu chung - Cng c kin thc c bn qua vic t c SGK, chun b trc cng n tp theo cc cu hi. - Luyn tp hon thin, nng cao kin thc. 2. Luyn tp Lp dn , vit on vn, tm tt vn bn. 3. Hng dn t hc Cng c v hon thin kin thc, k nng qua vic thc hnh lp dn , vit on vn t s, thuyt minh, ngh lun (lm nh).

N TP PHN LM VN I - MC CN T - Cng c v hon thin cc kin thc v k nng v cc kiu vn bn hc THCS v nng cao lp 10 ; n tp cc kiu vn bn mi hc. - Chun b tt cho bi thi cui nm. II - TRNG TM KIN THC, K NNG 1. Kin thc - c im ca cc kiu vn bn t s, thuyt minh, ngh lun. - Dn ca bi vn t s c s dng yu t miu t v biu cm. - Cc phng php thuyt minh, cch lp dn bi vn thuyt minh m bo tnh chun xc, hp dn. - Cc thao tc lp lun v cch lp dn bi vn ngh lun. - Yu cu v cch thc tm tt vn bn t s, thuyt minh.
100

101

102