Tr−êng ®¹i häc ngo¹i th−¬ng
Khoa kinh tÕ ngo¹i th−¬ng
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
§Ò tμi:
Gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu rau
qu¶ vμo thÞ tr−êng Mü
Sinh viªn thùc hiÖn: §Æng ThÞ Lan Ph−¬ng
Líp: Ph¸p 1-K38E.
Gi¸o viªn h−íng dÉn: PGS,TS NguyÔn Trung V·n
Hμ néi - 12/ 2003
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Môc lôc
Lêi më ®Çu.......................................................................................................................................... 1
Ch−¬ng I Kh¸i qu¸t chung vÒ thÞ tr−êng rau qu¶ Mü........................................................ 1
I. T×nh h×nh tiªu thô ................................................................................................... 2
1. §Æc ®iÓm cña thÞ tr−êng rau qu¶ Mü ................................................................. 2
2. NÐt chung vÒ t×nh h×nh tiªu thô rau qu¶ cña thÞ tr−êng Mü ............................... 3
2.1. Møc tiªu thô rau .......................................................................................... 4
2.2. Møc tiªu thô qu¶ cô thÓ .............................................................................. 5
3. T©m lý, thÞ hiÕu, tËp qu¸n tiªu dïng.................................................................. 7
II. S¶n xuÊt vμ cung cÊp trong n−íc........................................................................ 9
1. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vμ c«ng nghÖ canh t¸c ..................................................... 9
2. S¶n l−îng rau qu¶ qua c¸c n¨m ..................................................................... 10
2.1. S¶n l−îng rau............................................................................................ 11
2.2. S¶n l−îng qu¶........................................................................................... 12
III. NhËp khÈu ........................................................................................................... 15
1. Mét sè ®iÒu luËt vμ møc thuÕ liªn quan ®Õn nhËp khÈu rau qu¶ .................... 15
1.1. CÊm nhËp khÈu mét sè lo¹i n«ng s¶n ...................................................... 15
1.2. §iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n mèi nguy h¹i ®èi víi hμng thùc phÈm (HACCP) . 16
1.3. Quy ®Þnh cña FDA ®èi víi nhËp khÈu tr¸i c©y........................................... 17
1.3. ThuÕ nhËp khÈu mét sè lo¹i qu¶ cña Mü.................................................. 19
2. Kim ng¹ch nhËp khÈu cña Mü vÒ rau qu¶....................................................... 19
3. C¬ cÊu nhËp khÈu ........................................................................................... 21
3.1. NhËp khÈu rau .......................................................................................... 21
3.2. NhËp khÈu qu¶............................................................................................. 23
3.2.1.Qu¶ nhiÖt ®íi .....................................................................................23
3.2.2. Qu¶ cã mói ë Mü ..............................................................................25
3. C¬ cÊu thÞ tr−êng nhËp khÈu cña Mü .............................................................. 26
Ch−¬ng II Thùc tr¹ng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam vμo thÞ tr−êng Mü
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y......................................................................................................... 28
I. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt trong n−íc............................................ 28
1. DiÖn tÝch .......................................................................................................... 28
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
1.1. DiÖn tÝch rau ®Ëu....................................................................................... 29
1.2. DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶ ................................................................................. 29
2. S¶n l−îng vμ n¨ng suÊt .................................................................................. 31
3. Thùc tr¹ng chÕ biÕn vμ b¶o qu¶n rau qu¶ ...................................................... 34
3.1. HÖ thèng b¶o qu¶n ................................................................................... 34
3.2. HÖ thèng chÕ biÕn..................................................................................... 34
II. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam vμo thÞ tr−êng Mü ..................... 37
1.Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam.................................................... 37
1.1.§Æc ®iÓm vμ xu h−íng biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt
Nam vμo thÞ tr−êng Mü............................................................................. 37
1.1.1. §Æc ®iÓm vμ xu h−íng biÕn ®éng chung cña kim ng¹ch xuÊt khÈu
rau qu¶ ViÖt Nam.............................................................................37
1.1.2. Xu h−íng biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam vμo
thÞ tr−êng Mü ...................................................................................39
1.2. Kim ng¹ch xuÊt khÈu theo c¬ cÊu mÆt hμng............................................ 41
2. C¬ cÊu thÞ tr−êng xuÊt khÈu ............................................................................ 43
2.1. Nh÷ng thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam................................... 43
2.1.1. ThÞ tr−êng Liªn x« vμ c¸c n−íc §«ng ¢u.........................................44
2.1.2. ThÞ tr−êng Trung Quèc.....................................................................45
2.1.3. C¸c thÞ tr−êng NhËt B¶n, §μi Loan, Hång K«ng vμ Hμn Quèc ........46
2.1.3.C¸c n−íc ASEAN..............................................................................46
2.1.4. C¸c thÞ tr−êng kh¸c ..........................................................................47
2.2. TÇm quan träng cña viÖc më réng thÞ tr−êng ®èi víi xuÊt khÈu rau qu¶
cña ViÖt Nam ........................................................................................... 48
3. ChÊt l−îng vμ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam vμo
Mü ............................................................................................................ 49
3.1. ChÊt l−îng cña rau qu¶ ViÖt nam ............................................................. 49
3.2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh................................................................................. 50
III. §¸nh gi¸ chung vÒ xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam vμo thÞ tr−êng Mü....... 51
1. Nh÷ng kÕt qu¶ vμ thμnh c«ng b−íc ®Çu ......................................................... 51
2. Nh÷ng tån t¹i vμ th¸ch thøc chñ yÕu .............................................................. 53
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Ch−¬ng 3 Gi¶i ph¸p vμ kiÕn nghÞ më réng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam vμo
thÞ tr−êng Mü ................................................................................................................................ 56
I. §Þnh h−íng xuÊt khÈu rau qu¶ vμo thÞ tr−êng Mü............................................. 56
1. Dù b¸o thÞ tr−êng rau qu¶ cña Mü trong nh÷ng n¨m tíi ................................. 56
1.1. VÒ c¬ cÊu nhËp khÈu rau qu¶ ................................................................... 56
1.2. Dù b¸o vÒ gi¸............................................................................................ 57
2. Môc tiªu xuÊt khÈu rau qu¶............................................................................. 58
3. Nh÷ng ®Þnh h−íng lín trong xuÊt khÈu ............................................................ 59
3.1. §Þnh h−íng vÒ chiÕn l−îc s¶n phÈm vμ thÞ tr−êng....................................... 59
3.1.1. §Þnh h−íng vÒ thÞ tr−êng .................................................................60
3.1.2. §Þnh h−íng vÒ s¶n phÈm ................................................................61
3.2. Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt rau qu¶ tËp trung............................................. 62
II. Gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu rau qu¶ vμo thÞ tr−êng Mü................................ 65
1. Nh÷ng gi¶i ph¸p vi m« .................................................................................... 65
1.1 §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng Marketing vμ nghiªn cøu thÞ tr−êng .................. 65
1.2. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu rau qu¶ ............................ 69
1.3. Gi¶i ph¸p vÒ vèn vμ tμi chÝnh................................................................... 72
1.4. Chó träng ®μo t¹o ®éi ngò c¸n bé............................................................. 74
1.5. Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ vμ th«ng tin ........................................................ 74
2. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m« .................................................................................... 76
2.1. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai .................................................................................... 76
2.2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶ .................................. 78
2.3. ChÝnh s¸ch ®Çu t− ..................................................................................... 79
2.4. ChÝnh s¸ch vèn, tÝn dông .......................................................................... 80
2.5. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶................................ 81
2.6. ChÝnh s¸ch hç trî, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu rau qu¶................................ 81
KÕt luËn ........................................................................................................................................... 86
Tμi liÖu tham kh¶o: ......................................................................................................................... 1
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Lêi më ®Çu
Sau h¬n 15 n¨m ®æi míi, ®Êt n−íc ta ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thμnh c«ng rÊt
®¸ng kÓ. Tõ mét n−íc n«ng nghiÖp ph¶i nhËp khÈu lín l−¬ng thùc triÒn miªn,
giê ®©y chóng ta ®· trë thμnh mét n−íc xuÊt khÈu g¹o vμ nhiÒu n«ng s¶n kh¸c
cã vÞ thÕ trªn thÕ giíi. Tõ khi NghÞ QuyÕt §¹i Héi §¶ng lÇn thø VIII h−íng
dÉn thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ c©y trång, h−íng vÒ xuÊt khÈu, ngμnh rau qu¶ ViÖt
Nam ®· cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn, vμ thÝch øng kÞp tr−íc nh÷ng biÕn ®éng ®ét
ngét cña thÞ tr−êng n−íc ngoμi, tr−íc hÕt lμ thÞ tr−êng Mü.
Qu¸ tr×nh b×nh th−êng ho¸ quan hÖ ViÖt Mü, ®Æc biÖt lμ hiÖp ®Þnh
th−¬ng m¹i song ph−¬ng ®−îc ký kÕt vμ cã hiÖu lùc th¸ng 12/2001 lμ ®éng lùc
më c¸nh cöa thÞ tr−êng Mü, mét thÞ tr−êng hÊp dÉn vμ lín nhÊt thÕ giíi, ®Ó
cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vμo cuéc vμ c¹nh tranh mét c¸ch b×nh ®¼ng
víi c¸c n−íc kh¸c. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang ®øng tr−íc c¬ héi lín ®Ó
®Èy m¹nh xuÊt khÈu vμ ®a ph−¬ng ho¸ thÞ tr−êng.
Trong bèi c¶nh ®ã, em ®· chän ®Ò tμi “Gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu
rau qu¶ cña ViÖt nam vμo thÞ tr−êng Mü” cho kho¸ luËn tèt nghiÖp cña
m×nh. Víi sù h−íng dÉn tËn t×nh cña thÇy gi¸o NguyÔn Trung V·n cïng víi sù
nç lùc cña b¶n th©n, em mong muèn ®−îc nghiªn cøu s©u h¬n vÒ c¸c gi¶i
ph¸p nh»m më réng xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt Nam.
Néi dung ®Ò tμi gåm 3 ch−¬ng:
Ch−¬ng 1: Kh¸i qu¸t thÞ tr−êng rau qu¶ Mü
Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam vμo thÞ tr−êng
Mü trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
Ch−¬ng 3: §Þnh h−íng vμ gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu cña rau qu¶
ViÖt Nam vμo thÞ tr−êng Mü.
Tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng vμ nç lùc, nh−ng do nh÷ng h¹n chÕ vÒ thêi
gian, kinh nghiÖm vμ kh¶ n¨ng cña ng−êi viÕt, nªn ®Ò tμi nμy khã tr¸nh khái
nh÷ng sai sãt. V× vËy em mong ®−îc sù chØ dÉn tËn t×nh cña c¸c thÇy c« trong
Tr−êng vμ ý kiÕn cña ®«ng ®¶o ®éc gi¶.
Em xin ch©n thμnh c¶m ¬n!
Sinh viªn thùc hiÖn: §Æng ThÞ Lan Ph−¬ng
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
1
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Ch−¬ng I
Kh¸i qu¸t chung vÒ thÞ tr−êng rau qu¶ Mü
I. T×nh h×nh tiªu thô
1. §Æc ®iÓm cña thÞ tr−êng rau qu¶ Mü
Hîp chñng quèc Hoa kú lμ mét trong nh÷ng n−íc cã diÖn tÝch lín nhÊt
thÕ giíi (9,4 triÖu km2), d©n sè ®«ng víi thμnh phÇn sè rÊt phøc t¹p. §©y lμ
mét quèc gia trÎ víi nhiÒu ng−êi nhËp c− tõ kh¾p c¸c ch©u lôc trªn thÕ giíi,
thùc sù lμ mét thÞ tr−êng khæng lå vμ rÊt lý t−ëng ®èi víi nh÷ng n−íc muèn
®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ThÞ tr−êng rau qu¶ Hoa Kú lμ mét thÞ tr−êng víi møc
tiªu dïng cao, nhu cÇu rau vμ tr¸i c©y c¸c lo¹i vμ lu«n cã xu h−íng t¨ng. Do
l−îng d©n nhËp c− ngμy cμng ®«ng vμ mang ®Õn nh÷ng së thÝch thÞ hiÕu tiªu
dïng kh¸c nhau, l−îng giao dÞch rau qu¶ trªn thÞ tr−êng ngμy cμng ®a d¹ng
víi ®ñ c¸c chñng lo¹i qu¶ vμ rau ®Õn tõ kh¾p c¸c miÒn khÝ hËu cña mäi khu
vùc trªn thÕ giíi. Kh«ng chØ lo¹i qu¶ cã mói nh− cam, b−ëi, quýt trªn thÞ
tr−êng Mü mμ nhiÒu chñng lo¹i kh¸c, ®Æc biÖt lμ qu¶ nhiÖt ®íi vμ chuèi còng
tham gia kh«ng kÐm phÇn s«i ®éng trªn thÞ tr−êng rau qu¶ khæng lå nμy. Mü
lμ mét trong nh÷ng n−íc võa xuÊt khÈu võa nhËp khÈu tr¸i c©y vμ rau lín nhÊt
thÕ giíi. PhÇn lín rau qu¶ ®−îc ph©n phèi qua hÖ thèng kªnh ph©n phèi lμ c¸c
siªu thÞ b¸n lÎ vμ c¸c cöa hμng thùc phÈm, cung cÊp hμng ho¸ cho ng−êi tiªu
dïng cuèi cïng kh¾p n−íc Mü. Vai trß cña c¸c nhμ trung gian ph©n phèi nh−
ng−êi chuyªn nhËp khÈu, ng−êi b¸n bu«n ngμy cμng gi¶m, cßn vai trß cña c¸c
nhμ s¶n xuÊt, nh÷ng nhμ b¸n lÎ ngμy cμng t¨ng. Hä ®Æt trùc tiÕp c¸c ®¬n ®Æt
hμng tõ nh÷ng nhμ xuÊt khÈu n−íc ngoμi võa gi¶m ®−îc phÝ trung gian, võa
®¶m b¶o chÊt l−îng hμng ho¸. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu h−íng s¸t nhËp
c¸c tËp ®oμn ph©n phèi thùc phÈm cña Mü diÔn ra m¹nh mÏ. Qu¸ tr×nh nμy
dÉn ®Õn mét sè tËp ®oμn lín thao tóng vμ chi phèi thÞ tr−êng. C¸c doanh
nghiÖp n−íc ngoμi muèn th©m nhËp vμo thÞ tr−êng Mü trë nªn khã kh¨n h¬n
vμ ph¶i th«ng qua c¸c tËp ®oμn trªn. Mét ®Æc tr−ng n÷a rÊt riªng cña thÞ
tr−êng Mü, ®ã lμ mét phÇn lín khèi l−îng rau qu¶ tiªu thÞ trªn thÞ tr−êng lμ
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
2
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
nh÷ng rau qu¶ nhËp khÈu. Nh−ng dï lμ thÞ tr−êng nhËp khÈu rau qu¶ lín cña
thÕ giíi nh−ng ®©y l¹i lμ thÞ tr−êng kh¾t khe, kh«ng ph¶i rau qu¶ nμo còng
“chen ch©n” ®−îc vμo thÞ tr−êng nμy mμ ®ã ph¶i lμ nh÷ng lo¹i ®¸p øng ®−îc
c¸c tiªu chuÈn vÖ sinh kiÓm dÞch thùc phÈm phøc t¹p cña Hoa Kú. VÊn ®Ò
nh·n hiÖu còng rÊt ®−îc chó ý, hÇu hÕt c¸c rau qu¶ tham gia trªn thÞ tr−êng
®Òu cã nh·n hiÖu cña c¸c c«ng ty hay t− nh©n ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng tiªu
dïng. HiÖn nay, xu h−íng cña thÞ tr−êng Hoa Kú lμ t¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p
b¶o hé vμ t¨ng l−îng giao dÞch rau qu¶ t−¬i trong tæng l−îng giao dÞch c¸c
s¶n phÈm rau qu¶.
2. NÐt chung vÒ t×nh h×nh tiªu thô rau qu¶ cña thÞ tr−êng
Mü
ThÞ tr−êng Mü ®−îc coi lμ thÞ tr−êng tiªu dïng lín nhÊt thÕ giíi, x· héi
Mü ®−îc coi lμ x· héi tiªu thô. Ng−êi ta −íc tÝnh r»ng hμng n¨m n−íc Mü tiªu
gÊp nhiÒu lÇn c¸c n−íc kh¸c. Ngμy nay nhËn thøc ®−îc vÒ vai trß cña rau vμ
qu¶ ®èi víi søc khoÎ ®−îc n©ng lªn, nªn rÊt nhiÒu ng−êi tiªu dïng Mü t¨ng
cÇu ®èi víi mÆt hμng nμy. Nh×n chung møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng−êi vÒ
rau qu¶ cña Mü lu«n cao h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi. Møc tiªu thô
b×nh qu©n ®Çu ng−êi vÒ rau trªn thÕ giíi lμ 90 kg/n¨m, ViÖt Nam lμ 60kg/n¨m.
Trong khi ®ã møc b×nh qu©n cña Mü rÊt cao, lªn tíi 187 kg mét ng−êi/n¨m,
tøc lμ gÊp ®«i møc b×nh qu©n cña thÕ giíi. Cßn møc tiªu thô tr¸i c©y b×nh qu©n
®Çu ng−êi cña Mü còng ®¹t møc gÇn 130kg/n¨m. CÇu lín kÐo theo cung cao,
l−îng rau qu¶ tham gia trªn thÞ tr−êng nμy hÕt søc s«i ®éng, ®a d¹ng c¸c
chñng lo¹i, trong ®ã mét phÇn lín lμ rau qu¶ ®−îc nhËp khÈu tõ c¸c n−íc
kh¸c. Nh−ng nguån cung trong n−íc vÉn ch−a thÓ ®¸p øng nhu cÇu khæng lå
®ã, nªn hμng n¨m Mü ph¶i nhËp khÈu mét khèi l−îng ®¸ng kÓ ®Ó ®¸p øng c¸c
nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng cña ng−êi d©n. Rau qu¶ t−¬i chiÕm tû träng h¬n
mét nöa trong c¬ cÊu tiªu dïng s¶n phÈm rau qu¶ nãi chung. C¸c lo¹i qu¶ t−¬i
phæ biÕn trªn thÞ tr−êng n−íc nμy lμ chuèi, t¸o, cam, xoμi, lª, quýt, ®u ®ñ, d©u
t©y
N−íc qu¶ còng lμ lo¹i s¶n phÈm chÕ biÕn ®−îc yªu thÝch vμ tiªu dïng
nhiÒu thø hai sau hoa qu¶ t−¬i. §Æc biÖt ng−êi Mü thÝch sö dông c¸c lo¹i n−íc
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
3
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Ðp thay cho n−íc uèng vμ th−êng xuyªn trong b÷a ¨n hμng ngμy, chiÕm tû
träng h¬n 1/3 c¬ cÊu tiªu dïng hoa qu¶. Ngoμi ra cßn cã c¸c d¹ng chÕ biÕn
kh¸c nh−: ®ãng hép, ®«ng l¹nh, sÊy kh«
2.1. Møc tiªu thô rau
Møc tiªu dïng b×nh qu©n mçi ng−êi n¨m 2001 lμ 200,4 kg rau (kÓ c¶
khoai t©y, nÊm ®Ëu ®ç, khoai lang), gi¶m 2% so víi n¨m 2000, trong ®ã l−îng
rau t−¬i ®−îc tiªu thô kh«ng thay ®æi, vÉn gi÷ ë møc 78kg; nh−ng cÇu ®èi víi
rau hép vμ rau b¶o qu¶n l¹nh l¹i gi¶m, ®¹t 52 kg/ng−êi so víi 55,2kg cña n¨m
2000. N¨m 2002, tæng l−îng rau ®−îc tiªu thô gi¶m nhÑ so víi n¨m tr−íc, chñ
yÕu lμ do rau t−¬i gi¶m, cßn rau l¹nh vμ ®ãng hép t¨ng víi sè l−îng nhá.
Khoai t©y lμ lo¹i rau ®−îc tiªu dïng nhiÒu nhÊt ë Mü, khèi l−îng tiªu thô
hμng n¨m lu«n ë møc cao, gÊp nhiÒu lÇn c¸c lo¹i rau kh¸c. Møc tiªu thô b×nh
qu©n lμ 62,3 kg mçi ng−êi tõ n¨m 1998 ®Õn nay. DÊu hiÖu gi¶m b¾t ®Çu tõ
n¨m 2001, nguyªn nh©n do ¶nh h−ëng cña gi¸ cao v× nguån cung trªn thÞ
tr−êng gi¶m.
B¶ng 1: Tiªu thô rau b×nh qu©n ®Çu ng−êi ë Mü ( §¬n vÞ: kg)
N¨m
C¶i xanh
C¶i b¾p
Cμ rèt
CÇn t©y
D−a chuét
Rau diÕp
Hμnh
Cμ chua
Khoai t©y
NÊm
Rau kh¸c
Tæng
1998
3.3
4.5
7.7
3.0
4.8
12.8
8.8
41.5
62.7
1.8
49.2
200.0
1999
3.9
4.0
6.7
3.0
5.0
14.3
9.3
40.4
62.0
1.9
51.1
201.5
2000
3.8
4.7
6.5
2.9
5.1
14.5
9.1
39.8
63.0
1.9
54.0
205.3
2001
3.5
4.7
6.3
3.0
4.6
14.4
8.6
37.6
62.6
1.8
53.3
200.4
2002
3.2
4.4
5.7
3.0
5.2
13.9
9.0
39.6
61.2
1.9
52.2
199.4
Nguån :USDA- 2002/ Vegetables and melon yearbook 2002.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
4
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Qua b¶ng sè liÖu trªn cho thÊy râ t×nh h×nh tiªu thô rau ë Mü trong
nh÷ng n¨m qua vÉn ®−îc duy tr× kh¸ æn ®Þnh vμ ë møc cao (trªn
200kg/ng−êi/n¨m), trong ®ã cao nhÊt lμ n¨m 2000 víi møc 205,3kg/ng−êi.
2.2. Møc tiªu thô qu¶ cô thÓ
Møc tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng−êi n¨m 2000 ë Mü lμ 139 kg, t¨ng 3%
so víi n¨m 1999 vμ c¸c n¨m vÒ tr−íc, ®¹t møc cao thø hai trong lÞch sö tõ
tr−íc ®Õn nay ( møc cao nhÊt lμ n¨m 1998). Trong ®ã, tiªu thô qu¶ cã mói
t¨ng 8%, b»ng 59kg/ng−êi, chñ yÕu lμ do cung trong n−íc t¨ng v× ®©y lμ mét
n¨m ®−îc mïa cña Mü. Tuy vËy tiªu dïng c¸c lo¹i qu¶ kh¸c l¹i gi¶m 1% so
víi n¨m tr−íc, ë møc 80kg/ng−êi. Trong 3% t¨ng so víi n¨m tr−íc ®ã, chñ
yÕu lμ do l−îng tiªu dïng qu¶ t−¬i t¨ng, ®Æc biÖt lμ qu¶ cã mói t−¬i. Cam t−¬i,
quýt t−¬i, b−ëi lai quýt ®−îc tiªu thô nhanh víi khèi l−îng lín, nh−ng chanh
vμ b−ëi l¹i gi¶m nhÑ so víi n¨m tr−íc. ViÖc tiªu dïng cam t−¬i t¨ng, lo¹i qu¶
t−¬i chiÕm tû träng 1/2 trong toμn bé tiªu dïng qu¶ cã mói t−¬i, t¸c ®éng
m¹nh ®Õn møc t¨ng tiªu dïng chñng lo¹i qu¶ nμy nãi chung. Tuy nhiªn møc
tiªu thô c¸c lo¹i qu¶ kh¸c ngoμi qu¶ cã mói l¹i gi¶m, chñ yÕu vÉn lμ gi¶m tiªu
dïng chuèi t−¬i, t¸o t−¬i, nho, lª, mËn. Trong khi ®ã c¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi
kh¸c ®−îc nhËp khÈu l¹i t¨ng tiªu dïng, ®¹t møc tiªu dïng kû lôc. Qu¶ ®ãng
hép n¨m 2000 ®¹t b×nh qu©n ®Çu ng−êi lμ 7kg, chñ yÕu lμ t¨ng l−îng cung néi
®Þa, cïng víi xuÊt khÈu gi¶m kÐo theo ®Çu vμo ®Ó s¶n xuÊt qu¶ ®ãng hép t¨ng.
Møc t¨ng l−îng ®μo ®ãng hép tiªu thô b×nh qu©n mçi ng−êi trong n¨m, vμ c¸c
lo¹i qu¶ ®ãng hép nh−: t¸o, ®μo ngät, mËn kh«ng thay ®æi. S¶n phÈm qu¶
®«ng l¹nh còng t¨ng trong n¨m nμy, b×nh qu©n mçi ng−êi lμ 1,5kg. Bªn c¹nh
®ã tiªu thô qu¶ sÊy kh« vμ n−íc qu¶ l¹i gi¶m, b×nh qu©n mçi ng−êi dïng h¬n
1 kg s¶n phÈm qu¶ kh« vμ 4 kg s¶n phÈm n−íc qu¶. Nguyªn nh©n chñ yÕu lμm
tiªu dïng n−íc qu¶ gi¶m lμ do nguyªn liÖu lμm n−íc Ðp Ýt, thÊt thu s¶n l−îng
céng víi nhËp khÈu Ýt.
N¨m 2002, ng−êi Mü tiªu dïng nhiÒu hoa qu¶ t−¬i, sÊy kh«, ®«ng l¹nh
vμ n−íc Ðp nhiÒu h¬n so víi n¨m 2001, trung b×nh mçi ng−êi lμ 129 kg, trong
®ã cã 45 kg hoa qu¶ t−¬i, 84 kg hoa qu¶ chÕ biÕn d−íi c¸c d¹ng kh¸c nhau.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
5
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Tiªu thô c¸c lo¹i qu¶ kh«ng cã mói t−¬i vμ chÕ biÕn ®Òu t¨ng so víi n¨m
2001, nh−ng tiªu thô c¸c qu¶ cã mói l¹i gi¶m. Mïa cam cho møc s¶n l−îng
thÊp h¬n ë Florida ®· lμm gi¶m ®¸ng kÓ møc cung cÊp c¸c lo¹i cam t−¬i cho
thÞ tr−êng trong n−íc còng nh− nguyªn liÖu lμm n−íc tr¸i c©y.
B¶ng 2- Tiªu thô b×nh qu©n ®Çu ng−êi mét sè lo¹i rau qu¶ chÝnh ë Mü
(§¬n vÞ: kg)
N¨m
T¸o
Nho
Chuèi t−¬i
Cam
Bëi
§μo
Lª
Døa
Xoμi t−¬i
1998
45.9
53.1
27.6
85.8
16.5
10.2
7.0
12.4
1.8
1999
48.4
45.4
28.6
97.5
15.2
8.9
6.7
11.2
1.6
2000
48.3
46.9
31.4
86.9
15.6
9.7
6.9
13.3
2.0
2001
47.0
51.0
29.2
91.5
15.4
10.0
6.2
12.9
2.2
Nguån: USDA-2002/Fruit and Tree Nuts yearbook
Qua b¶ng trªn ta thÊy cam, chuèi, t¸o, nho, lμ nh÷ng lo¹i qu¶ ®−îc tiªu
dïng phæ biÕn ë Mü. Chuèi t−¬i vÉn lμ tr¸i c©y ®−îc −a thÝch nhÊt víi con sè
b×nh qu©n ®Çu ng−êi trong nh÷ng n¨m qua lμ 13kg, trong ®ã møc cao nhÊt lμ
14,3kg n¨m 1999. HiÖn nay, l−îng chuèi tiªu thô cã gi¶m nhÑ, nh−ng ®©y vÉn
lμ lo¹i qu¶ t−¬i xÕp thø nhÊt trong s¶n l−îng tiªu dïng hμng n¨m ë Mü. TiÕp
theo lμ t¸o t−¬i víi khèi l−îng trung b×nh lμ h¬n 8kg/ng−êi. Cam t−¬i ®¹t møc
tiªu thô lín nhÊt vμo nh÷ng n¨m 50-60 (b×nh qu©n 8,5 kg mçi ng−êi, bëi lÏ
l−îng xuÊt khÈu Ýt, l¹i ®−îc mïa liªn tiÕp nªn cung cÊp trong n−íc dåi dμo;
nh÷ng n¨m sau ®ã møc tiªu thô gi¶m dÇn, ®¹t thÊp nhÊt lμ 5,4kg. Tuy vËy gÇn
®©y cã xu h−íng tiªu dïng d−íi d¹ng t−¬i t¨ng trë l¹i do gièng cam ®−îc c¶i
thiÖn vμ gi¸ l¹i rÎ h¬n. N−íc cam lu«n lμ lo¹i n−íc qu¶ ®−îc −a thÝch nhÊt ë
Mü, dÉn ®Çu trong c¸c lo¹i n−íc hoa qu¶ cã mÆt trªn thÞ tr−êng, ng−êi tiªu
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
6
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
dïng Mü thÝch sö dông n−íc cam thay cho c¸c lo¹i n−íc uèng hμng ngμy vμ
thay cho cam t−¬i. NhËn thøc ®−îc vai trß cña cam ®èi víi søc khoÎ, cung cÊp
nhiÒu Vitamin C vμ c¸c loai axit tèt, v× vËy tiªu dïng n−íc cam vÉn gi÷ ®−îc
møc æn ®Þnh trong suèt hμng chôc n¨m.
Xoμi, ®u ®ñ lμ nh÷ng lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi chñ yÕu ®−îc nhËp khÈu ®Ó ®¶m
b¶o cho cÇu trong n−íc, tuy b×nh qu©n tiªu dïng lo¹i qu¶ nμy cßn ch−a cao
nh−ng cã xu h−íng t¨ng tiªu dïng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y vμ s¾p tíi. Xoμi
nhËp khÈu chiÕm tû träng 75% trong c¬ cÊu tiªu dïng, so víi møc 3,4% thêi
kú nh÷ng n¨m 80. Tèc ®é t¨ng tiªu dïng cña ®u ®ñ nhËp khÈu ë Mü lμ
10%/n¨m.
3. T©m lý, thÞ hiÕu, tËp qu¸n tiªu dïng
Quan ®iÓm tiªu dïng cña ng−êi Mü: NÕu ng−êi §øc coi th−êng hμnh vi
tiªu dïng hoang phÝ, ng−êi NhËt xem th¸i ®é tiÕt kiÖm lμ hμnh vi quý téc th×
ng−êi Mü ng−îc l¹i: v¨n ho¸ ng−êi Mü t«n sïng tiªu dïng ®Õn møc cho r»ng:
gi¸ trÞ cña mét c¸ nh©n trong x· héi kh«ng x¸c ®Þnh b»ng viÖc c¸ nh©n Êy ®·
lμm g× vμ tiÕt kiÖm ®−îc bao nhiªu mμ lμ x¸c ®Þnh bëi tiªu chuÈn c¸ nh©n Êy
tiªu dïng nh− thÕ nμo. V× vËy ng−êi ta vÉn th−êng nãi ®ã lμ thÕ giíi cña tiªu
dïng. ChÞu ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè x· héi, v¨n ho¸, lèi sèng, møc sèng, thÞ
hiÕu tiªu dïng nãi chung cña ng−êi Mü rÊt ®a d¹ng. Ngay c¶ khi b¸n hμng cho
mçi bang, mçi vïng cña Mü, ng−êi ta cã thÓ ph¶i sö dông nh÷ng chiÕn l−îc
Marketing kh¸c nhau. Yªu cÇu cña ng−êi tiªu dïng ®èi víi phÈm cÊp hμng
ho¸ còng cã nhiÒu lo¹i: tõ phÈm cÊp thÊp, phÈm cÊp trung b×nh ®Õn phÈm cÊp
cao. §Æc biÖt ng−êi Mü kh¸c ng−êi Ch©u ¢u ë ®iÓm kh«ng qu¸ cÇu kú, mμ
chuéng nh÷ng hμng ho¸ ®¬n gi¶n vμ tiÖn dông, nh÷ng s¶n phÈm míi l¹, ®éc
®¸o, kÝch thÝch sù tß mß. Riªng ®èi víi thùc phÈm, t©m lý tiªu dïng cña ng−êi
Mü rÊt thËn träng, hä s½n sμng tr¶ gi¸ cao cho nh÷ng s¶n phÈm ®¹t yªu cÇu an
toμn thùc phÈm, ®Æc biÖt ®èi víi s¶n phÈm thuéc lo¹i cao cÊp. Rau vμ qu¶ lμ
nh÷ng mÆt hμng rÊt nh¹y c¶m víi ng−êi tiªu dïng, v× vËy nh÷ng yªu cÇu vÒ vÖ
sinh kiÓm dÞch thùc phÈm cña n−íc nμy rÊt kh¾t khe. C¸c s¶n phÈm rau qu¶
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
7
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
®−îc coi lμ ®ñ tiªu chuÈn an toμn thùc phÈm sÏ ph¶i héi tô nh÷ng tiªu chuÈn
c¬ b¶n sau ®©y:
Tr−íc hÕt, ®ã ph¶i lμ rau qu¶ s¹ch, tøc lμ kh«ng cßn tån d− c¸c chÊt ®éc
h¹i cã nguån gèc tõ thuèc trõ s©u, thuèc diÖt c«n trïng, thuèc b¶o qu¶n s¶n
phÈm. HoÆc khi cã mét sè ho¸ chÊt ®éc ®−îc sö dông th× ph¶i tu©n thñ nghiªm
ngÆt vÒ thêi gian, liÒu l−îng, c¸ch thøc sö dông sao cho l−îng tån d− chÊt ®éc
h¹i trong s¶n phÈm kh«ng qu¸ giíi h¹n cho phÐp. S¶n phÈm rau s¹ch cßn lμ
s¶n phÈm kh«ng tån t¹i qu¸ møc cho phÐp vÒ c¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh cho
con ng−êi.
Thø hai, s¶n phÈm rau qu¶ ph¶i ®−îc bao gãi, vμ bao b× ®ã ph¶i tho¶
m·n ®−îc c¸c yªu cÇu c¬ b¶n lμ: b¶o qu¶n s¶n phÈm bªn trong, ®Ñp vÒ h×nh
thøc; tiÖn lîi cho ng−êi sö dông; trªn bao b× ph¶i ghi râ c¸c néi dung, ®Þa chØ
s¶n xuÊt, thêi gian s¶n xuÊt, thêi h¹n sö dông, ®Æc ®iÓm s¶n phÈm, c¸ch sö
dông
Thø ba, lμ rau qu¶ b¸n trªn thÞ tr−êng ph¶i ®−îc c¬ quan kiÓm dÞch cã
uy tÝn vÒ tiªu chuÈn an toμn thùc phÈm.
Møc sèng cμng t¨ng lªn do kinh tÕ ph¸t triÓn vμ thu nhËp cao, xu h−íng
tiªu dïng còng Ýt nhiÒu thay ®æi. Ngμy nay, ng−êi tiªu dïng cã xu h−íng gia
t¨ng tiªu thô c¸c s¶n phÈm rau qu¶ t−¬i h¬n rau qu¶ ®· qua chÕ biÕn d−íi d¹ng
®ãng hép, sÊy kh«, muèi. Thùc chÊt, c¸c lo¹i qu¶ vμ rau giμu gi¸ trÞ dinh
d−ìng h¬n khi ®−îc sö dông ë d¹ng t−¬i víi ®iÒu kiÖn vÖ sinh an toμn. Trõ c©y
døa vμ mét sè c©y ®Æc biÖt kh¸c nh− l¹c liªn (vèn dÜ trång ®Ó chÕ biÕn), hÇu
hÕt c¸c lo¹i qu¶ vμ rau ph¶i ¨n t−¬i míi ®óng gi¸ trÞ cña nã. V× vËy, thÞ tr−êng
c¸c lo¹i rau qu¶ chÕ biÕn ®ang ë trong giai ®o¹n b·o hoμ ë c¸c n−íc ph¸t triÓn,
vμ rau qu¶ t−¬i cã ®¬n gi¸ cao h¬n trªn thÞ tr−êng quèc tÕ thËm chÝ cßn cao
h¬n c¶ nh÷ng s¶n phÈm rau qu¶ ®· qua chÕ biÕn. Theo tμi liÖu cña FAO, c¸c
nhμ nghiªn cøu rót ra xu h−íng tiªu dïng nãi chung ë c¸c n−íc ph¸t triÓn vμ ë
Mü nãi riªng lμ:
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
8
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
- Ng−êi tiªu dïng muèn sö dông qu¶ "s¹ch", s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ
míi chØ dïng ph©n h÷u c¬, gi¶m thiÓu tèi ®a dïng ph©n ho¸ häc vμ thuèc trõ
s©u.
- Qu¶ ph¶i s¹ch sÏ, t−¬i ngon, ®−îc tr×nh bμy ®Ñp, ®−îc bao gãi cÈn
thËn, cã ghi ®Æc ®iÓm, hμm l−îng dinh d−ìng, cã h−íng dÉn c¸ch dïng.
- Qu¶ cã mμu s¾c, h×nh thøc ®Ñp, hÊp dÉn, ng−êi mua, dÔ tiªu dïng vμ
cßn dïng ®Ó trang trÝ.
- Ng−êi tiªu dïng ngμy cμng −a thÝch n−íc qu¶ Ðp nguyªn chÊt kh«ng
pha ®−êng, kh«ng cã chÊt phô gia, thÝch c¸c ®å uèng pha chÕ trªn c¬ së n−íc
qu¶ nguyªn chÊt t¹o h−¬ng vÞ hÊp dÉn.
Xu h−íng tiªu thô tõ nay ®Õn n¨m 2010:
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm tiÖn dông
- T¨ng c¬ héi chän lùa c¸c s¶n phÈm ®a d¹ng
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm nhËp ngo¹i
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm h÷u c¬
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn s½n
- T¨ng nhu cÇu ®èi víi c¸c nh·n m¸c t− nh©n cña c¸c tËp ®oμn b¸n lÎ
- T¨ng xu h−íng ph©n cùc thÞ tr−êng
- T¨ng yªu cÇu ®èi víi nh·n m¸c s¶n phÈm
II. S¶n xuÊt vμ cung cÊp trong n−íc
1. DiÖn tÝch, n¨ng suÊt vμ c«ng nghÖ canh t¸c
Hîp chñng quèc Hoa kú lμ mét trong nh÷ng n−íc cã diÖn tÝch lín nhÊt
thÕ giíi (9,4triÖu km2), phÝa B¾c vμ Nam gi¸p 2 n−íc Canada vμ Mªhic«, phÝa
§«ng vμ T©y gi¸p Th¸i B×nh D−¬ng vμ §¹i T©y D−¬ng. Víi l·nh thæ réng lín
(bÒ ngang 4000 km, dμi 2500 km), Hoa Kú cã tÊt c¶ c¸c lo¹i ®Þa h×nh, khÝ hËu,
®ång b»ng réng lín ë phÝa §«ng vμ ë d¶i ven biÓn phÝa t©y, nói cao ë phÝa t©y.
KhÝ hËu «n ®íi vμ cËn nhiÖt phÝa Nam, hμn ®íi phÝa B¾c. KhÝ hËu, ®Þa h×nh ®a
d¹ng cho phÐp Mü ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp trªn quy m« lín. Víi
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
9
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
diÖn tÝch canh t¸c lμ 12 triÖu ha, n«ng nghiÖp Mü ®−îc chuyªn m«n ho¸ s¶n
xuÊt theo vïng ë møc ®é cao. C¸c vμnh ®ai c©y trång vËt nu«i ®−îc h×nh thμnh
ë mét sè vïng trong n−íc: “Vμnh ®ai ng«” h×nh thμnh trong ®Þa phËn c¸c bang
¤hai«, Indiana, Ilinoi, “Vμnh ®ai lóa mú” lín nhÊt lμ vïng l·nh thæ ngò hå,
giíi h¹n bëi c¸c vïng Mitxitxipi vμ Mitxuri, c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ chñ yÕu ®−îc
trång ë c¸c bang California vμ Florida, cïng mét sè bang kh¸c. §¶o Hawai cã
khÝ hËu thæ nh÷ng, thÝch hîp víi c©y mÝa, døa. Rau ®−îc trång nhiÒu nhÊt ë
bang Florida vμ Michig©n, vμ d¶i d¸c ë kh¾p c¸c bang kh¸c. C¸c n«ng tr¹i
ngμy cμng ®ãng vai trß quan träng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Mü, phÇn lín
s¶n l−îng rau qu¶ lμ do c¸c n«ng tr¹i lín ë n−íc Mü cung cÊp. Sù ra ®êi cña
c¸c tæ hîp n«ng - c«ng nghiÖp gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng tr−ëng cña n«ng
nghiÖp Mü, n¨ng suÊt n«ng nghiÖp nãi chung vμ rau qu¶ nãi riªng cã xu
h−íng t¨ng theo thêi gian. N¨ng suÊt lμ yÕu tè quan träng ®ãng gãp vμo sù
ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp Mü trong nh÷ng thËp kû qua. Mü ®Òu cã nh÷ng thÕ
m¹nh vÒ n¨ng suÊt nh−: ®é mμu mì cña ®Êt, chÊt l−îng cña c¬ së h¹ tÇng, m¸y
mãc, thuû lîi vμ lao ®éng. C«ng nghÖ canh t¸c ®−îc c¬ giíi ho¸ cao, kü thuËt
tiªn tiÕn, sö dông ph©n bãn lín, thuû lîi tèt, l¹i cã nh÷ng chÝnh s¸ch tμi trî
hiÖu qu¶ cña nhμ n−íc, nÒn n«ng nghiÖp Mü thùc sù v÷ng m¹nh vμ ph¸t triÓn.
2. S¶n l−îng rau qu¶ qua c¸c n¨m
C«ng nghÖ canh t¸c hiÖn ®¹i kÕt hîp víi nh÷ng chÝnh s¸ch n«ng nghiÖp
phï hîp cña chÝnh phñ ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn n¨ng suÊt c©y trång ë Mü kÐo
theo s¶n l−îng rau qu¶ lín hμng n¨m.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
10
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
B¶ng 3: S¶n l−îng rau vμ qu¶ cña Hoa Kú trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
(§¬n vÞ: 1000 tÊn)
N¨m
1998
1999
2000
2001
2002
36640
41681
40992
38606
39948
Rau t−¬i
21001
22484
23848
23494
22743
Rau chÕ biÕn
15640
19197
17144
15112
17205
S¶n l−îng qu¶
34315
30964
36123
32950
33409
Qu¶ cã mói
17770
13633
17276
16216
16194
16545
17331
18847
16734
17215
S¶n l−îng rau
C¸c lo¹i qu¶ kh¸c
Tæng s¶n l−îng
70,955
72645
77115
71556
73357
Nguån: ERS.USDA-2003/ Vegetable and Melon Outlook
Lμ mét trong nh÷ng n−íc s¶n xuÊt rau vμ qu¶ lín cña thÕ giíi, s¶n
l−îng rau qu¶ cña Mü trung b×nh ®¹t trªn 70 triÖu tÊn mçi n¨m (trong ®ã
kh«ng kÓ khoai t©y, ®Ëu ®ç, d−a, khoai lang, nÊm). N¨m 2000 lμ n¨m ®−îc
mïa nhÊt cña Mü, tæng s¶n l−îng rau qu¶ gÇn lªn tíi 80 triÖu tÊn, t¨ng nhiÒu
so víi nh÷ng n¨m tr−íc, do ®iÒu kiÖn thêi tiÕt thuËn lîi. Nh−ng nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, s¶n l−îng rau qu¶ l¹i cã xu h−íng gi¶m, møc ®é gi¶m ®¸ng kÓ, trung
b×nh gi¶m 5 triÖu tÊn mçi n¨m.
2.1. S¶n l−îng rau
N¨m 2001, tæng s¶n l−îng rau gi¶m 7%, chñ yÕu do diÖn tÝch gieo
trång gi¶m, thêi tiÕt mïa xu©n qu¸ Èm −ít ë California, l¹i h¹n h¸n ë c¸c bang
miÒn §«ng vμ T©y. ChØ mét sè lo¹i rau vÉn t¨ng nh−: §Ëu Hμ Lan, khoai lang,
rau Bina, cßn nhiÒu lo¹i kh¸c nh−: BÝ, tái, h¹t tiªu, rau bina bÞ gi¶m diÖn tÝch
kÐo theo s¶n l−îng thÊp, ¶nh h−ëng ®Õn toμn bé l−îng rau t−¬i ®−îc tiªu thô
trªn thÞ tr−êng. C¸c lo¹i rau chÕ biÕn d−íi d¹ng ®ãng hép gi¶m 14% so víi
n¨m 2000, nh−ng rau b¶o qu¶n l¹nh l¹i t¨ng 4%. H¹n h¸n ë Michig©n vμ
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
11
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Newyork lμm s¶n l−îng ®Ëu kh« gi¶m m¹nh tíi 26%. N¨m 2002, s¶n l−îng
rau t¨ng 5% so víi n¨m 2001, ®©y lμ møc cao thø 3 sau kû lôc n¨m 2000 vμ
®Ønh cao cña n¨m 1999. S¶n l−îng ®Ëu ®ç t¨ng 53%, khoai t©y t¨ng 6% (trong
®ã khoai t©y chÕ biÕn t¨ng 26%). Mïa vô rau diÕp ®¹t s¶n l−îng thÊp h¬n so
víi n¨m tr−íc 4%, c¶i xanh còng gi¶m 9% s¶n l−îng. §©y còng lμ n¨m thø
hai liªn tiÕp s¶n l−îng rau t−¬i gi¶m, do n¨ng suÊt cña c¶ hai vô §«ng vμ
Xu©n ®Òu thÊp. Rau ®ãng hép t¨ng mét l−îng b»ng 1/5 so víi tæng s¶n l−îng
cña n¨m 2001, dÉn ®Çu lμ t¨ng s¶n l−îng khoai t©y. Thêi tiÕt thuËn lîi ë
Michig©n céng víi diÖn tÝch trång cao h¬n ®· ®−a s¶n l−îng ®Ëu nhÈy vät sau
vô mÊt mïa do h¹n h¸n cña n¨m tr−íc.
2.2. S¶n l−îng qu¶
Sau mét n¨m thÊt thu v× thêi tiÕt xÊu, gi¸ l¹nh kÐo dμi lμm n¨ng suÊt cña
hÇu hÕt c¸c lo¹i qu¶ ®Òu gi¶m, n¨m 2000 lμ n¨m ®−îc mïa hoa qu¶ nhÊt tõ
tr−íc ®Õn nay cña Mü, víi møc s¶n l−îng v−ît 36 ngh×n tÊn, t¨ng 15% so víi
n¨m tr−íc. §©y còng lμ n¨m c©y cã mói cho ra s¶n l−îng lín thø 2 trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y (sau n¨m 1998) nh−ng cã møc t¨ng s¶n l−îng lín nhÊt:
27%. Mét phÇn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vμo møc t¨ng nμy lμ cña s¶n l−îng cam ®·
trë l¹i møc b×nh th−êng sau mét n¨m gi¶m kû lôc. Nho chiÕm 41% trong tæng
s¶n l−îng c¸c lo¹i qu¶ kh¸c, møc t¨ng lμ 23%, lμ lo¹i tr¸i c©y quan träng gãp
phÇn t¨ng chÝnh cña c¸c lo¹i tr¸i c©y kh«ng cã mói. Ngoμi ra cßn ®−îc mïa
c¸c lo¹i qu¶ kh¸c nh−: ®μo, m¬, mËn, ®u ®ñ, d©u t©y, b¬, chuèi vμ døa ë
Hawai.
S¶n l−îng qu¶ cã xu h−íng gi¶m kÐo dμi tõ sau n¨m 2000 ®Õn nay, mïa
vô s¶n xuÊt qu¶ n¨m 2001 gi¶m 8% so víi n¨m tr−íc, trong ®ã, qu¶ cã mói
gi¶m 6% c¸c lo¹i qu¶ kh¸c gi¶m 11%. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn viÖc
gi¶m nμy lμ do diÖn tÝch trång vμ n¨ng suÊt thÊp h¬n n¨m 2000. Thªm vμo ®ã
lμ nh©n tè thêi tiÕt kh«ng ®−îc thuËn lîi: h¹n h¸n ë Florida, m−a d−íi møc
trung b×nh vμ giã to, m−a ®¸ ë Wasington, hai bang s¶n xuÊt tr¸i c©y lín nhÊt
n−íc Mü. Riªng chØ cã s¶n l−îng qu¶ chμ lμ, «liu, chanh, xu©n ®μo, lª vμ døa
ë Hawai lμ cao h¬n n¨m tr−íc. N¨m 2001 còng lμ n¨m mμ mét sè lo¹i qu¶
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
12
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
chÝnh yÕu nh− : nho, t¸o, cam ®Òu gi¶m, kÐo theo viÖc gi¶m mïa mμng cña c¶
n−íc. Khèi l−îng t¸o gi¶m 10% so víi n¨m 2000 vμ nho gi¶m 15%. Hai vïng
trång nhiÒu nho nhÊt c¶ n−íc lμ California vμ NewYork ®Òu mÊt mïa, víi
møc gi¶m lín nhÊt lμ 67% ë Michig©n. Nho trång ®Ó lμm r−îu vÉn t¨ng ®Òu
trong nh÷ng n¨m qua vμ nho chÕ biÕn ®Ó lμm n−íc Ðp ®Òu gi¶m. Trong viÖc
gi¶m s¶n l−îng nãi chung cña c¸c lo¹i qu¶ cã mói th× cam gi¶m Ýt nhÊt, s¶n
l−îng cã gi¶m ë bang Florida, California vμ Arizona, nh−ng t¨ng ë Texas do
thêi tiÕt thuËn lîi.
N¨m 2002, lμ n¨m ®−îc mïa cña nh÷ng c©y kh«ng cã mói vμ h¹t dÎ,
kÐo theo s¶n l−îng c©y ¨n tr¸i nãi chung ®¹t kho¶ng 33,4 triÖu tÊn, t¨ng 2% so
víi n¨m 2001. Trong khi ®ã s¶n l−îng qu¶ cã mói l¹i gi¶m, nhÊt lμ b−ëi vμ
chanh. §©y lμ n¨m mïa c©y cã mói thÊp nhÊt tõ tr−íc ®Õn nay cña Mü kh«ng
kÓ n¨m 1999 do thêi tiÕt gi¸ l¹nh tμn ph¸ mïa mμng. California vμ Arizon lμ 2
bang dÉn ®Çu c¶ n−íc vÒ s¶n l−îng chanh. TÝnh riªng n¨m 2002, diÖn tÝch
gi¶m vμ n¨ng suÊt thÊp ë 2 bang nμy dÉn ®Õn gi¶m s¶n l−îng qu¶ cã mói trong
c¶ n−íc. Ngoμi ra cßn cã c¸c bang nh− Florida, Texas, Arizona, n¬i cung cÊp
phÇn lín b−ëi cho toμn n−íc Mü còng gi¶m s¶n l−îng c©y b−ëi, viÖc gi¶m
n¨ng suÊt trªn mçi ha tõ n¨m 1997-1998 còng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn gi¶m
s¶n l−îng trong n¨m 2000. C¸c lo¹i qu¶ kh¸c t¨ng 3%, chñ yÕu lμ do t¸c ®éng
cña khèi l−îng nho t¨ng 12%. §©y lμ vô nho ®−îc mïa thø hai trong suèt
nhiÒu n¨m qua, s¶n l−îng nho chiÕm 43% trong tæng s¶n l−îng qu¶ kh«ng cã
mói, trong khi ®ã n¨m 2001 míi chiÕm kho¶ng 20%. Mét sè lo¹i qu¶ kh¸c
nh−: ®μo, mËn, m¬, qu¶ v¶, d©u t©y, chμ lμ còng ®Òu t¨ng. Mét ®Æc ®iÓm quan
träng lμ c©y h¹ch cña Mü chiÕm diÖn tÝch kh«ng lín, chØ chiÕm tû träng 4%
trong tæng s¶n l−îng qu¶ nãi chung nh−ng lμ lo¹i c©y cã møc t¨ng s¶n l−îng
nhanh nhÊt, h¬n bÊt cø tr¸i c©y nμo trong nh÷ng n¨m qua, n¨m 2001t¨ng 20%,
n¨m 2002 t¨ng 11%.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
13
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
B¶ng 4: T×nh h×nh s¶n l−îng mét sè lo¹i qu¶ chÝnh ë Mü trong nh÷ng
n¨m qua ( §¬n vÞ: tÊn)
N¨m
2000
2001
2002
2003
T¸o
4.805.136
428.076,6
3.884.424
4.207.218
Lª
878.036
909.816
788.598
847.618
Nho
6.980.704
5.965.106
6.686.512
6.408.210
Quýt
316.438
280.572
313.714
293.284
Nguån: USDA-2003/Fruit and Tree Nuts yearbook
Sau 3 n¨m gi¶m liªn tôc, mïa t¸o Mü n¨m 2003 dù ®o¸n ®¹t 4,2 triÖu
tÊn, t¨ng 8% so víi n¨m ngo¸i, nh−ng vÉn cßn ë møc nhá h¬n so víi vô mïa
n¨m 1988. Sù bøt ph¸ nμy trong s¶n xuÊt chñ yÕu lμ do ®−îc mïa ë c¸c bang
miÒn §«ng vμ Trung ®Êt Mü. Thêi tiÕt thuËn lîi, c¸c bang ë miÒn §«ng dù
tÝnh ®¹t gÇn 1,044 triÖu tÊn, t¨ng 27% so víi s¶n l−îng vô n¨m ngo¸i, c¸c
bang miÒn Trung ®¹t 0,6 triÖu tÊn, t¨ng 64%. Michig©n lμ bang cã s¶n l−îng
t¸o lín nhÊt miÒn trung n−íc Mü, −íc tÝnh sÏ ®¹t 440.380 tÊn, gÇn gÊp ®«i vô
mïa thiÖt h¹i do gi¸ l¹nh n¨m tr−íc. Víi s¶n l−îng lμ 2,587triÖu tÊn, c¸c bang
miÒn t©y gi¶m s¶n l−îng 5%, do n¨ng suÊt gi¶m ë bang cã s¶n l−îng t¸o hμng
n¨m lín nhÊt n−íc Mü, Washington.
Nho lμ mét trong nh÷ng lo¹i c©y ¨n qu¶ quan träng ë Mü, s¶n l−îng
nho lu«n chiÕm 1/3 s¶n l−îng cña c¸c lo¹i c©y kh«ng cã mói ë Mü. Nho chñ
yÕu ®−îc trång ë California vμ Washington. N¨m 2003, nho cho s¶n l−îng lμ
6,4 triÖu tÊn, gi¶m 4% so víi n¨m 2002, nh−ng t¨ng 7% so víi n¨m 2001. Nho
ë bang California chiÕm tû träng 89% c¶ n−íc (3,7triÖu tÊn).
N−íc Mü lμ n−íc s¶n xuÊt cam ®øng thø hai thÕ giíi sau Braxin, s¶n
l−îng cña hai n−íc gép l¹i b»ng 1/2 tæng s¶n l−îng toμn cÇu. Cam lμ lo¹i qu¶
cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt ®øng thø 2 sau nho, ®¹t 1,7 tû ®«la n¨m 2000, chiÕm 16%
gi¸ trÞ s¶n xuÊt qu¶ toμn quèc. S¶n xuÊt cam t¨ng nhanh trong nh÷ng thËp kû
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
14
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
qua, trung b×nh t¨ng ë møc 49%. Kho¶ng 80% s¶n l−îng cam ®−îc ®em ®i
chÕ biÕn, chñ yÕu d−íi d¹ng n−íc cam, cßn l¹i lμ tiªu thô t−¬i. Bang cã s¶n
l−îng cam ®øng ®Çu vμ còng lμ bang chÕ biÕn cam lín nhÊt n−íc Mü lμ
Florida. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Mü lμ n−íc xuÊt khÈu cam ®øng thø nh×
thÕ giíi, sau Braxin, trong khi ®ã chñ yÕu xuÊt sang c¸c n−íc Ch©u ¢u.
Quýt lμ lo¹i qu¶ cã mói quan träng cña Mü, ®Æc biÖt nhu cÇu tiªu dïng
quýt t¨ng trong nh÷ng n¨m qua, s¶n l−îng quýt vÉn gi÷ ë møc trung b×nh trªn
250.000 tÊn/n¨m. Tèc ®é t¨ng s¶n l−îng tõ n¨m 1980 ®Õn nay lμ 6%/n¨m. C¸c
bang trång nhiÒu quýt nhÊt chñ yÕu lμ Florida, California vμ Arizona.
Xoμi, ®u ®ñ, b¬, døa lμ c¸c lo¹i tr¸i c©y chñ yÕu trång ë nh÷ng n−íc cã
khÝ hËu nhiÖt ®íi, v× vËy nh÷ng c©y nμy ®−îc s¶n xuÊt h¹n chÕ ë Mü. Xoμi chØ
cã ë miÒn Nam bang Florida (diÖn tÝch < 700ha), ®u ®ñ, b¬, døa chñ yÕu trång
ë Hawai. S¶n l−îng b¬ cña Mü kh«ng lín, chØ ë møc trung b×nh 187 ngμn tÊn
mçi n¨m, víi s¶n l−îng cao nhÊt lμ n¨m 2000 (217 ngμn tÊn), t¨ng 36% so víi
n¨m 1998. Tuy vËy s¶n l−îng b¬ nh÷ng n¨m sau ®ã kh«ng t¨ng, vÉn gi÷ ë
møc trung b×nh hμng n¨m.
III. NhËp khÈu
1. Mét sè ®iÒu luËt vμ møc thuÕ liªn quan ®Õn nhËp khÈu
rau qu¶
1.1. CÊm nhËp khÈu mét sè lo¹i n«ng s¶n
§iÒu kho¶n 8e cña luËt ®iÒu chØnh n«ng nghiÖp Mü quy ®Þnh cÊm nhËp
khÈu mét sè mÆt hμng n«ng s¶n nÕu chóng kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ:
cÊp lo¹i, kÝch cì chÊt l−îng vμ ®é chÝn gåm: “cμ chua, nho kh«, «liu, qu¶
chanh ®¾ng ( Chanh n−íc cã vÞ ®¾ng), b−ëi, h¹t tiªu cßn xanh, cμ chua ¸i NhÜ
Lan, d−a chuét, cam, hμnh, qu¶ ãc chã, chμ lμ, nho (dïng cho b÷a ¨n), tr¸i cμ,
mËn, t¸o, tr¸i kiwi, ®μo”. Tiªu chuÈn nμy x©y dùng trªn c¬ së tiªu chuÈn
nh÷ng s¶n phÈm mμ Mü s¶n xuÊt ®−îc vμ cã nhu cÇu trong n−íc.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
15
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
1.2. §iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n mèi nguy h¹i ®èi víi hμng thùc phÈm
(HACCP)
§©y lμ hÖ thèng kiÓm so¸t chÊt l−îng s¶n phÈm dùa trªn nguyªn t¾c
ph©n tÝch vμ x¸c ®Þnh c¸c nguy c¬ vμ ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n, nh»m ®¶m b¶o
an toμn vÖ sinh vμ ng¨n chÆn tõ xa tÊt c¶ c¸c mèi nguy tiÒm Èn vÒ sinh häc,
ho¸ häc vμ lý häc trong tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n s¶n xuÊt/chÕ biÕn thùc phÈm nãi
chung.
HACCP ®−îc ban hμnh th¸ng 12/1995 vμ tõ th¸ng 12/1997 ®−îc C¬
quan qu¶n lý thùc phÈm vμ thuèc cña Mü (Food and Drugs Administration)
®−a vμo ¸p dông b¾t buéc ®èi víi thuû s¶n cña Mü vμ thuû s¶n nhËp khÈu tõ
n−íc ngoμi. HACCP hiÖn ®−îc ®−a vμo bé LuËt vÒ Thùc PhÈm (Food Code)
cña Mü, do FDA gi¸m s¸t viÖc thi hμnh vμ më réng ra ¸p dông cho nhiÒu mÆt
hμng thùc phÈm kh¸c, tr−íc m¾t lμ cho chÕ biÕn n−íc qu¶. HACCP ®−îc x©y
dùng trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh vÒ an toμn, vÖ sinh ¸p dông trªn thÕ giíi: Thùc
tiÔn s¶n xuÊt hμng hãa (Goods Manufacturing Practice (GMP)) vμ Thñ tôc
qu¶n lý tiªu chuÈn vÖ sinh thùc phÈm (Sanitation Standard Operating
Procedure (SSOP)), v.v. Muèn x©y dùng hÖ thèng HACCP c¬ së s¶n xuÊt ph¶i
cã ®Çy ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt gåm nhμ x−ëng, kho, d©y chuyÒn thiÕt bÞ s¶n
xuÊt, m«i tr−êng s¶n xuÊt, vμ con ng−êi theo c¸c quy chuÈn cña GMP, SSOP
trong ®ã ®Æc biÖt chó träng gi¸m s¸t an toμn vÖ sinh qua kiÓm tra c¸c hå s¬
vËn hμnh, kiÓm tra viÖc söa ch÷a/®iÒu chØnh khi c¸c giíi h¹n bÞ vi ph¹m, gi¸m
s¸t chÆt chÏ vÖ sinh s¶n xuÊt vμ vÖ sinh c¸ nh©n cña c«ng nh©n trong tÊt c¶ c¸c
kh©u s¶n xuÊt, chÕ biÕn.
C¬ chÕ kiÓm so¸t "tõ xa" cña HACCP tËp trung trªn 7 nguyªn t¾c c¬
b¶n:
- Ph©n tÝch mèi nguy vμ c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa
- X¸c ®Þnh ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n (critical control points)
- X©y dùng danh môc c¸c c«ng ®o¹n chÕ biÕn cã thÓ x¶y ra c¸c mèi
nguy ®¸ng kÓ vμ m« t¶ c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
16
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
- ThiÕt lËp c¸c ®iÓm tíi h¹n vμ giíi h¹n tíi h¹n liªn quan ®Õn mçi ®IÓm
kiÓm so¸t tíi h¹n
- Gi¸m s¸t c¸c ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n, thiÕt lËp c¸c thñ tôc sö dông kÕt
qu¶ gi¸m s¸t ®Ó hiÖu chØnh vμ duy tr× qu¸ tr×nh kiÓm so¸t.
- Thùc hiÖn söa ch÷a/®iÒu chØnh cÇn thiÕt khi thÊy giíi h¹n tíi h¹n bÞ vi
ph¹m
- L−u tr÷ hå s¬ ®Ó chøng thùc viÖc thùc hiÖn HACCP vμ c¸c thñ tôc
thÈm tra qu¸ tr×nh thùc hiÖn HACCP.
1.3. Quy ®Þnh cña FDA ®èi víi nhËp khÈu tr¸i c©y
(Bao gåm tr¸i c©y, h¹t c¸c loai, t−¬i, kh«, l¹nh, hÊp, luéc, ®«ng l¹nh
hoÆc xö lý b¶o qu¶n t¹m). S¶n phÈm cã thÓ cßn nguyªn d¹ng, c¾t hoÆc sö lý
thÕ nμo ®ã, nh−ng ch−a qua chÕ biÕn.
Theo quy ®Þnh nμy, viÖc nhËp khÈu ph¶i:
- Phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ chÊt l−îng cña FDA
- Phï hîp quy ®Þnh cña FDA vÒ c¸c thñ tôc vμ th«ng b¸o hμng ®Õn
- Phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ kiÓm dÞch cña USDA, cã thÓ ph¶i xin
giÊy phÐp
- Phï hîp víi c¸c quy ®Þnh vÒ ®¬n hμng nhËp khÈu cña USDA, vÒ cÊp
®é (grade), kÝch cì, chÊt l−îng, nÕu ®ßi hái.
- Phï hîp c¸c quy ®Þnh vÒ m«i tr−êng cña C¬ quan B¶o VÖ M«i tr−êng
Hoa Kú (EPA), vÒ nång ®é thuèc trõ s©u cßn l−u l¹i trong s¶n phÈm nhËp
khÈu.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
17
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
B¶ng 5: Nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu tiÕt chÕ ®é nhËp khÈu hμng ho¸
thuéc quy ®Þnh nμy
Sè v¨n b¶n
Lo¹i biÖn ph¸p ¸p dông
19 CFR 12
Quy chÕ vÒ thuèc trõ s©u
19 CFR 12.1 et seq.;
21 CFR 1.83 et seq.
nh·n,
CFSAN,
n«ng s¶n
42 USC 151 et seq. VÖ sinh dÞch tÔ
7 USC 150aa et seq. CÊm nhËp khÈu
CFSAN,
AMS,
PPQ,
AMS,
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
AMS,
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
AMS,
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
CFSAN,
AMS,
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
CFSAN,
AMS,
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
CFSAN,
AMS,
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
AAA-Quotas nhËp khÈu CFSAN,
n«ng s¶n
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
Tiªu chuÈn kü thuËt, m·, CFSAN,
·n,
AMS,
APHIS, EPA, USCS
AAA-Quotas nhËp khÈu CFSAN,
21 USC 301 et seq. CÊm nhËp khÈu hμng gi¶
7 USC 601 et seq.
®iÒu hμnh
Tiªu chuÈn kü thuËt, m·, CFSAN,
19 CFR 12.10 et seq. Thñ tôc khai b¸o H¶i quan
19 CFR Part 132
C¸c c¬ quan nhμ n−íc
AMS,
PPQ,
APHIS, EPA, USCS
Nguån: Harmonized Tariff Schedule of United States 2001
Mét sè lo¹i qu¶ t−¬i nhËp khÈu: qu¶ b¬, xoμi, chanh, cam, nho, nho
kh«… ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ nhËp khÈu cña Mü vÒ, chñng lo¹i, kÝch cì,
chÊt l−îng vμ ®é chÝn (7U.S.C.608(e)). C¸c hμng nμy ph¶i qua gi¸m ®Þnh vμ
chøng chØ gi¸m ®Þnh ph¶i do C¬ quan gi¸m ®Þnh vμ an toμn thùc phÈm (Food
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
18
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Safety & inspection Service) thuéc Bé N«ng NghiÖp cÊp cã ghi phï hîp víi
c¸c ®iÒu kiÖn nhËp khÈu.
C¸c ®iÒu kiÖn h¹n chÕ kh¸c cã thÓ ®−îc C¬ Quan Gi¸m §Þnh Thùc VËt
vμ §éng vËt (Animal and plant Health inspection Service- APHiS) thuéc Bé
N«ng NghiÖp ¸p ®Æt theo §iÒu luËt vÒ KiÓm dÞch C©y “Plant Quarantine Act”,
vμ C¬ quan FDA (Division of import Operations and Policy –HFC-170) theo
®iÒu luËt liªn bang “Food, Drug and Cosmetic Act”.
1.3. ThuÕ nhËp khÈu mét sè lo¹i qu¶ cña Mü
B¶ng 6: ThuÕ suÊt nhËp khÈu cña Mü vÒ mét sè lo¹i qu¶
M· sè
MÆt hμng
0804.30.20
Døa
00
00
- Hμng rêi
0,51 c/kg
- §· ®ãng 1,1 c/kg
0804.40.00
gãi
Qu¶ b¬
0804.50.40
Xoμi
0807.20.00
ThuÕ MFN
ThuÕ
MFN
O,64c/kg
2,11 c/kg
11,2 c/kg
33,1 c/kg
40
- T−¬i
6,6 c/kg
33,1 c/kg
00
- Kh«
1,5 c/kg
33,1 c/kg
5,4%
35%
00
§u ®ñ
kh«ng
Nguån: Harmonized Tariff Schedule of United States 2001
2. Kim ng¹ch nhËp khÈu cña Mü vÒ rau qu¶
XuÊt ph¸t tõ sù kh¸c nhau gi÷a c¬ cÊu s¶n xuÊt vμ tiªu dïng, còng nh−
sù kh¸c biÖt vÒ lîi thÕ so s¸nh t−¬ng ®èi, cho nªn Hoa Kú tuy xuÊt khÈu rau
qu¶ lín trªn thÕ giíi nh−ng hμng n¨m vÉn nhËp khÈu mét l−îng rau qu¶ ®¸ng
kÓ. §ã lμ nh÷ng s¶n phÈm do trong n−íc ch−a s¶n xuÊt ®−îc, hoÆc ch−a ®¸p
øng ®ñ, cÇn nhËp khÈu bæ sung, nh−ng còng cã nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu do
nhu cÇu tr¸i vô cña ng−êi tiªu dïng. Nh×n chung thÞ tr−êng rau t−¬i trong
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
19
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
nh÷ng n¨m qua kh«ng cã nh÷ng biÕn ®éng lín, trong khi ®ã thÞ tr−êng qu¶
t−¬i l¹i diÔn ra s«i ®éng trªn toμn quèc còng nh− toμn thÕ giíi víi sè l−îng vμ
trÞ gi¸ t¨ng tr−ëng nhanh ®Òu, ®Æc biÖt trong 5 n¨m võa qua. MÆt kh¸c trong
thËp kû 90, khñng ho¶ng tμi chÝnh toμn cÇu lμm ®ång ®« la t¨ng gi¸ m¹nh so
víi c¸c ®ång tiÒn kh¸c ®· kÝch thÝch nhËp khÈu tÊt c¶ c¸c mÆt hμng n«ng s¶n.
Trong ®ã c¸c s¶n phÈm v−ên chiÕm 40% tæng l−îng nhËp khÈu, tiÕp theo lμ
c¸c s¶n phÈm nhiÖt ®íi nh− cμ phª, ca cao, cao su. §¸ng chó ý lμ trong giai
®o¹n 1991-2001, gi¸ trÞ nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm tõ v−ên cña Mü t¨ng h¬n 2
lÇn, tõ 8,6 tû lªn ®Õn 17,2 tû. C¸c s¶n phÈm tõ v−ên bao gåm rau qu¶ t−¬i, rau
qu¶ chÕ biÕn vμ ®å uèng chÕ biÕn tõ rau qu¶. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kim
ng¹ch nhËp khÈu c¸c lo¹i qu¶ vμ rau cña Mü t¨ng lªn ®¸ng kÓ. NhËp khÈu qu¶
t−¬i (kh«ng tÝnh d−a hÊu) ®· t¨ng m¹nh, chiÕm tõ 34,7% tû lÖ tiªu dïng trong
n−íc n¨m 1990 lªn tíi 42% n¨m 2000. Còng trong giai ®o¹n nμy (nÕu kh«ng
tÝnh d−a hÊu vμ chuèi), tû träng nhËp khÈu c¸c mÆt hμng hoa qu¶ t−¬i t¨ng tõ
11,6% lªn 19% trong tæng tiªu dïng c¶ n−íc.
Khung c¶nh chung cña thÞ tr−êng rau qu¶ Mü trong nh÷ng n¨m qua rÊt
s«i ®éng, ®Çy ®ñ c¸c chñng lo¹i ®Õn tõ hÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi. NhËp
khÈu rau mang tÝnh mïa vô cao, ré vμo kho¶ng thêi gian gi÷a th¸ng 10 vμ
th¸ng 4 n¨m sau khi s¶n xuÊt ë Mü cã phÇn h¹n chÕ. Tèc ®é t¨ng kim ng¹ch
nhËp khÈu rau b×nh qu©n lμ 5%, kh«ng cao b»ng tèc ®é t¨ng cña kim ng¹ch
nhËp khÈu tr¸i c©y, nh−ng nh×n chung t¨ng nhanh h¬n so víi toμn thÕ giíi.
Trong ®ã h¬n mét nöa lμ nhËp khÈu rau t−¬i, víi gi¸ trÞ t¨ng ®Òu hμng n¨m.
C¸c lo¹i rau nhËp khÈu võa ®Ó bæ sung cho nguån cung trong n−íc cßn h¹n
chÕ, võa ®Ó tho¶ m·n cÇu hoa qu¶ vμ rau ®a d¹ng cña ng−êi tiªu dïng Mü ë
kh¾p c¸c bang. Kim ng¹ch nhËp khÈu rau t−¬i n¨m 2000 lμ 2,4 tû ®«la, t¨ng
4% so víi n¨m 1999, võa ®ñ ®Ó bï cho l−îng nhËp khÈu rau t−¬i gi¶m n¨m
1999. NhËp khÈu rau t−¬i vμ d−a chiÕm 6,9% trong tiªu dïng néi ®Þa vμ t¨ng
lªn 13,6% n¨m 2000. Rau t−¬i nhËp khÈu chñ yÕu vμ æn ®Þnh tõ c¸c n−íc: Hμ
Lan, Pªru, CostaRica, Céng hoμ §«-mi-ni-ca.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
20
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Mü lμ n−íc nhËp khÈu tr¸i c©y lín cña thÕ giíi, víi l−îng nhËp khÈu
hμng n¨m lªn tíi 5 tû USD, chñ yÕu lμ tr¸i c©y nhiÖt ®íi vμ chuèi do ®©y lμ
nh÷ng lo¹i s¶n phÈm mμ Mü s¶n xuÊt Ýt vμ hÇu nh− kh«ng s¶n xuÊt ®−îc,
trong khi ®ã nhu cÇu cña ng−êi d©n l¹i rÊt cao. Tuy vËy trong nh÷ng n¨m qua,
nhËp khÈu tr¸i c©y «n ®íi t¨ng m¹nh, ®Æc biÖt lμ nho vμ c¸c lo¹i d−a. Tuy
nhiªn nhËp khÈu c¸c mÆt hμng nμy phô thuéc vμo mïa vô, nhiÒu nhÊt vμo cuèi
mïa thu vμ ®Çu mïa xu©n vμ gi¶m m¹nh trong giai ®o¹n vμo cuèi th¸ng 5 ®Õn
th¸ng 10, nh×n chung nhËp khÈu c¸c mÆt hμng nμy nh»m bæ sung cho mïa vô
cña thÞ tr−êng Mü. Hoa qu¶ t−¬i vÉn lμ nh÷ng lo¹i ®−îc −a chuéng nhÊt,
chiÕm h¬n nöa sè l−îng b¸n ra trªn thÞ tr−êng, s¶n xuÊt t¨ng kh«ng kÞp so víi
cÇu tiªu dïng. Sù bïng næ nhËp khÈu qu¶ t−¬i n¨m 1999 t¨ng tíi møc 40%,
nh−ng n¨m sau ®ã chØ t¨ng ®−îc 1%, dÊu hiÖu cña sù t¨ng hÕt møc xuÊt hiÖn
vμo cuèi n¨m 2000 vμ ®Çu 2001. T¨ng nhËp khÈu chñ yÕu lμ do viÖc më réng
nhËp khÈu nho t−¬i tõ Chilª vμ Mªhico, d−a tõ Guatemala, Costa Rica vμ
Honduras, d©u t©y tõ Mexico. Nh−ng trong nh÷ng n¨m qua, hoa qu¶ n−íc
ngoμi vÉn ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng quy ®Þnh nghiªm ngÆt vÒ vÖ sinh dÞch tÔ cña
Hoa Kú. §· cã nhiÒu nhμ xuÊt khÈu n−íc ngoμi ph¶i ®èi mÆt víi lÖnh cÊm
nhËp khÈu cña Mü do nghi ngê trong c¸c l« hμng cã chøa Êu trïng mét loμi
ruåi. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia th× n¨m nay (2003), cã thÓ nhËp khÈu
hoa qu¶ gi¶m h¬n so víi cïng kú n¨m tr−íc, trong ®ã chñ yÕu lμ do kim ng¹ch
nhËp khÈu chanh vμ cam gi¶m m¹nh trong khi ®ã xuÊt khÈu lª vμ nho cña c¸c
thÞ tr−êng kh¸c vμo Mü t¨ng lªn. tr¸i c©y chÕ biÕn chñ yÕu d−íi d¹ng n−íc Ðp:
cam, t¸o, r−îu, døa, lª, ®μo, d©u ®ãng hép.
3. C¬ cÊu nhËp khÈu
3.1. NhËp khÈu rau
C¸c lo¹i rau nhËp khÈu rÊt ®a d¹ng, nhËp khÈu rau t−¬i ®· t¨ng lªn ®¸ng
kÓ, ®Æc biÖt lμ tiªu, lªn tíi 88%, d−a chuét lμ 53%, bÝ 53% vμ m¨ng t©y lμ
91%.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
21
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
B¶ng 7: C¬ cÊu rau nhËp khÈu theo c¸c n¨m (§¬n vÞ: triÖu USD)
N¨m
2001
2002
2003
Rau t−¬i vμ d−a hÊu
2592
2614
3015
Rau ®· qua chÕ biÕn
1020
1189
1280
Khoai t©y
532
575
630
§Ëu kh«
51
67
53
C¸c lo¹i rau kh¸c
357
369
383
Nguån: USDA-2003
(C¸c lo¹i rau kh¸c bao gåm: nÊm, khoai lang, ®Ëu l¨ng, ®Ëu Hμ Lan kh«)
B¶ng trªn cho thÊy, n¨m 2002, Mü nhËp khÈu 1.189 triÖu USD kim
ng¹ch nhËp khÈu rau chÕ biÕn n¨m 2002, chñ yÕu lμ rau ®ãng hép ( 606 triÖu
USD), tiÕp theo lμ rau ®«ng l¹nh (347triÖu USD), sau cïng lμ rau ®−îc sÊy kh«
(236 triÖu USD). L−îng rau t−¬i nhËp khÈu n¨m 2002 t¨ng 1% so víi n¨m
2001, nh−ng theo −íc tÝnh th× n¨m 2003 t¨ng 15%, tøc lμ tèc ®é t¨ng rÊt
nhanh, thÓ hiÖn mét l−îng cÇu vÒ rau lín trªn thÞ tr−êng Mü. Nh÷ng lo¹i rau
nhËp khÈu chñ yÕu lμ: cμ rèt, cÇn t©y, c¶i xanh, cña c¶i, hμnh, m¨ng t©y, rau
diÕp, cÇn t©y, sóp l¬, bÝ, ®Ëu. Tèp c¸c lo¹i rau ®øng ®Çu trong toμn bé rau nhËp
khÈu vÉn lμ cμ chua trong nh÷ng n¨m qua, tiÕp theo lμ khoai t©y, d−a chuét,
hμnh vμ h¹t tiªu. Sau ®©y lμ cô thÓ c¸c lo¹i rau nhËp khÈu cña Mü:
Cμ chua: Nhu cÇu vÒ tiªu dïng cμ chua ®ang cã xu h−íng t¨ng trªn
toμn cÇu, chØ tÝnh riªng n−íc Mü, ®· chiÕm h¬n 20% l−îng cμ chua nhËp
khÈu toμn cÇu n¨m 1998 (3,6 triÖu tÊn). Kim ng¹ch nhËp khÈu cμ chua t¨ng tõ
451 triÖu USD n¨m 1995 lªn tíi 758 triÖu USD n¨m 1998, nh−ng gi¶m xuèng
cßn 640 triÖu USD n¨m 2000. §Õn n¨m 2002, l−îng nhËp khÈu cμ chua t¨ng
lªn 860.869 tÊn, t¨ng 18% so víi n¨m 2000. HiÖn nay tû lÖ nhËp khÈu cao nμy
®ang cã nguy c¬ ®e do¹ s¶n xuÊt trong n−íc, dÉn ®Õn tranh chÊp th−¬ng m¹i.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
22
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
D−a chuét: Khèi l−îng nhËp khÈu d−a chuét t¨ng ®Òu vμ liªn tôc tõ
n¨m 1998 trë l¹i ®©y, tèc ®é t¨ng trung b×nh trªn 5% mçi n¨m. N¨m 1998,
nhËp khÈu 300 ngμn tÊn d−a chuét, lμ n−íc nhËp khÈu d−a chuét ®øng thø hai
sau §øc (400 ngμn tÊn) trong khi ®ã tæng l−îng d−a chuét nhËp khÈu toμn
cÇu lμ 1,2 triÖu tÊn. N¨m 2002 toμn n−íc Mü nhËp khÈu gÇn 400 ngμn tÊn.
NÊm: C¸c lo¹i nÊm chñ yÕu lμ nÊm r¬m nÊm mì (ngoμi ra cßn cã nÊm
h−¬ng, nÊm sß, méc nhÜ) lμ s¶n phÈm mμ hμng n¨m cã nhu cÇu lín, nh−ng
l−îng s¶n xuÊt trong n−íc kh«ng ®ñ. NÊm nhËp khÈu d−íi d¹ng chÕ biÕn lμ
muèi, sÊy kh« (sÊy ch©n kh«ng), ®ãng hép. Mü n»m trong tèp nh÷ng n−íc
nhËp khÈu nÊm lín nhÊt thÕ giíi, n¨m 2001 nhËp khÈu 18, 614 triÖu, t¨ng 9%
so víi n¨m 2000.
Ngoμi ra cßn cã: h¹t tiªu, hμnh, ®Ëu, tái, bÝ, ®Ëu, trong ®ã khèi l−îng
nhËp khÈu h¹t tiªu vμ hμnh lu«n ®¹t møc trªn 200 ngμn tÊn trong mét vμi n¨m
gÇn ®©y. §Æc biÖt rau diÕp lμ lo¹i rau t¨ng tr−ëng kim ng¹ch nhËp khÈu nhanh
trong nh÷ng n¨m qua. Khèi l−îng nhËp khÈu t¨ng liªn tôc tõ nh÷ng n¨m 1990,
khèi l−îng nhËp khÈu n¨m 2002 gÊp 5 lÇn n¨m 1990, nhu cÇu trong n−íc vÒ
lo¹i rau nμy kh«ng ngõng t¨ng.
3.2. NhËp khÈu qu¶
3.2.1.Qu¶ nhiÖt ®íi
C¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi th−êng ®−îc trång ë c¸c vïng nhiÖt ®íi vμ ¸ nhiÖt
®íi. C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 98% tæng s¶n l−îng qu¶ nhiÖt ®íi
trong khi c¸c n−íc ph¸t triÓn chiÕm 80% tæng l−îng nhËp khÈu qu¶ nhiÖt ®íi
toμn cÇu. Do vËy hμng n¨m Mü nhËp khÈu mét l−îng tr¸i c©y nhiÖt ®íi rÊt lín,
®iÒu kiÖn tù nhiªn còng nh− khÝ hËu cña n−íc nμy kh«ng cho phÐp s¶n xuÊt
®−îc nhiÒu, mμ cÇu c¸c s¶n phÈm nμy l¹i rÊt lín. C¸c lo¹i tr¸i c©y nhiÖt ®íi
chñ yÕu lμ xoμi, døa, ®u ®ñ, b¬. Ngoμi ra cßn c¸c lo¹i qu¶ kh¸c lμ v¶i, vμ,
ch«m ch«m, æi, l¹c tiªn, tuy chØ chiÕm mét tû träng nhá trong s¶n l−îng qu¶
nhiÖt ®íi toμn cÇu, nh−ng bu«n b¸n c¸c lo¹i qu¶ nμy ®ang cã xu h−íng t¨ng
nhanh trong nh÷ng n¨m qua do thÞ hiÕu thÝch tiªu dïng qu¶ “l¹” gia t¨ng ë
n−íc nμy.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
23
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Mü lμ n−íc nhËp khÈu døa vμ xoμi lín nhÊt thÕ giíi. Trong tæng l−îng
nhËp khÈu døa cña toμn thÕ giíi, kim ng¹ch nhËp khÈu cña Mü chiÕm 74%.
Trong khi l−îng nhËp khÈu døa vμ c¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi kh¸c t¨ng lªn trªn thÞ
tr−êng thÕ giíi nãi chung vμ thÞ tr−êng Mü nãi riªng th× tû träng cña xoμi cã
xu h−íng gi¶m ®i.
B¶ng 8: T×nh h×nh nhËp khÈu qu¶ nhiÖt ®íi cña Mü trong nh÷ng n¨m
qua (§¬n vÞ: 1000 tÊn)
N¨m
1996/1998
1999
2000
2001
4 lo¹i qu¶ chÝnh
471
624
703
717
Xoμi
185
219
235
238
Døa t−¬i
197
283
319
321
B¬
38
55
79
74
§u ®ñ
51
67
70
84
Nguån: FAO, Tropical Fruit, th¸ng 7 n¨m 2003. (§¬n vÞ: 1000 tÊn)
§u ®ñ lμ lo¹i tr¸i c©y nhiÖt ®íi chiÕm phÇn quan träng trong thÞ tr−êng
rau qu¶ Mü, hμng n¨m l−îng nhËp khÈu rÊt nhiÒu, chiÕm tû träng 75% tæng
l−îng tiªu dïng trong toμn n−íc, t¨ng h¬n rÊt nhiÒu so víi n¨m 1980, míi
chiÕm kho¶n 3,4% tæng tiªu dïng néi ®Þa. §u ®ñ nhËp khÈu chñ yÕu lμ d−íi
d¹ng t−¬i vμ tõ c¸c n−íc cã khÝ hËu nhiÖt ®íi.
Trong nh÷ng n¨m qua, chuèi vÉn lμ lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi ®−îc tiªu dïng
nhiÒu nhÊt ë Mü, mét mÆt do sù gia t¨ng d©n sè nhËp c− tõ nh÷ng n−íc kh¸c
mμ chñ yÕu lμ nh÷ng n−íc nhiÖt ®íi, mÆt kh¸c do cÇu trong n−íc vÒ lo¹i qu¶
nμy vÉn lu«n æn ®Þnh vμ lμ lo¹i qu¶ bæ, chøa nhiÒu chÊt dinh d−ìng nªn rÊt
®−îc ng−êi tiªu dïng néi ®Þa −a thÝch. Tuy nhiªn, l−îng nhËp khÈu cã xu
h−íng gi¶m trong n¨m 2000, 2001vμ 2002, sau nhiÒu n¨m t¨ng liªn tôc tr−íc
®ã, trung b×nh gi¶m mçi n¨m trong giai ®o¹n nμy lμ 200 ngh×n tÊn. MÆc dï
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
24
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
vËy, l−îng nhËp khÈu cña Mü vÉn duy tr× ë møc 30% trong tæng l−îng nhËp
khÈu chuèi cña toμn cÇu.
B¶ng 9: Khèi l−îng nhËp khÈu chuèi cña Mü (§¬n vÞ: 1000tÊn)
N¨m
1996/1998
1999
2000
2001
Toμn cÇu (1000tÊn)
11233
11955
12038
11432
Mü (1000)tÊn)
3406
3877
3630
3434
ThÞ phÇn (%)
30.3%
32.4%
30.2%
30.0%
Nguån: FAO, Bananas, th¸ng 12/2002.
3.2.2. Qu¶ cã mói ë Mü
Nh− ®· ph©n tÝch ë trªn, Cïng víi Braxin, Trung Quèc, c¸c n−íc thuéc
§Þa Trung H¶i, Mü lμ mét trong nh÷ng n−íc s¶n xuÊt qu¶ cã mói lín nhÊt thÕ
giíi, l−îng xuÊt khÈu lo¹i qu¶ nμy chiÕm tíi 10% l−îng xuÊt khÈu qu¶ cã mói
toμn cÇu. Qu¶ cã mói lμ nh÷ng qu¶ nh−: cam, quýt, b−ëi, chanh , ®−îc xuÊt
khÈu c¶ d−íi d¹ng t−¬i vμ chÕ biÕn, trong ®ã cam lμ lo¹i qu¶ ®−îc chÕ biÕn
nhiÒu nhÊt. HiÖn nay ng−êi tiªu dïng Mü rÊt −a thÝch n−íc cam vμ trong t−¬ng
lai kh«ng xa, c¸c lo¹i n−íc Ðp tõ tr¸i c©y sÏ ®−îc sö dông phæ biÕn thay cho
n−íc uèng th«ng th−êng. KÓ tõ n¨m 1998 ®Õn nay, l−îng nhËp khÈu qu¶ cã
mói cña Mü lμ kho¶ng trªn 320.000 tÊn, cao nhÊt lμ vμo n¨m 2001 víi
414.000 tÊn, cao gÊp 7 lÇn so víi nhËp khÈu n¨m 1988. NhËp khÈu cam vμ
quýt t−¬i t¨ng tõ 18 triÖu ®«la n¨m 1995 lªn ®Õn 109 triÖu ®«la 2000, thêi vô
nhËp khÈu m¹nh tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 1 n¨m sau.
Quýt lμ lo¹i qu¶ ®−îc s¶n xuÊt nhiÒu nhÊt ë Trung Quèc, tiÕp theo lμ
T©y Ba Nha, NhËt B¶n vμ Braxin, Th¸i Lan
cã nhiÒu lo¹i quýt víi nh÷ng
h×nh d¸ng vμ mïi vÞ kh¸c nhau trªn thÕ giíi tuú theo ®iÒu kiÖn khÝ hËu vμ ®Êt
®ai cña mçi quèc gia. Mü vÉn duy tr× nhËp khÈu quýt hay cßn gäi cam nhá
hμng n¨m ®Ó bæ sung cho viÖc cung cÊp cßn Ýt trong n−íc. Tõ n¨m 1996 trë
®i, tû lÖ nhËp khÈu t¨ng víi tèc ®é lμ 27%/n¨m. Ng−êi tiªu dïng Mü ®Æc biÖt
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
25
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
rÊt thÝch lo¹i qu¶ nμy, v× chóng dÔ bãc vá l¹i chøa Ýt hét. N¨m 2002, l−îng
nhËp khÈu cam nhá t¨ng nh−ng cßn bÞ h¹n chÕ nhËp khÈu do c¬ quan kiÓm tra
vÖ sinh c©y trång vμ vËt nu«i ph¸t hiÖn ra mét lo¹i s©u bÖnh g©y h¹i cã trong
cam nhËp khÈu tõ nh÷ng n−íc thuéc §i¹ Trung H¶i. NhËp khÈu chñ yÕu vμo
th¸ng 9 th¸ng 10 víi khèi l−îng h¬n 65.000 tÊn.
3. C¬ cÊu thÞ tr−êng nhËp khÈu cña Mü
N«ng s¶n Mü nãi chung chñ yÕu nhËp khÈu tõ nh÷ng n−íc Canada,
Mexico, Liªn minh Ch©u ¢u, Braxin, vμ mét sè n−íc Ch©u ¸ nh− In®onexia,
Th¸i Lan
Cïng víi xuÊt khÈu, thÞ tr−êng nhËp khÈu cña Mü trong nh÷ng
n¨m qua kh«ng cã nh÷ng biÕn ®éng lín. C¸c n−íc xuÊt khÈu rau qu¶ lín vμo
thÞ tr−êng Mü vÉn lμ nh÷ng n−íc l©n cËn, nh÷ng n−íc thuéc Ch©u Mü nh−
Ecuado, Costa Rica, Brazil, ®Æc biÖt Mªxico lμ n−íc cung cÊp gÇn nh− tÊt c¶
c¸c mÆt hμng rau vμ hoa qu¶ vμo thÞ tr−êng nμy. Víi ®iÒu kiÖn ®Þa lý thuËn lîi:
s¸t biªn giíi víi Hoa kú, n−íc nμy xuÊt khÈu nhiÒu nhÊt nh÷ng s¶n phÈm t−¬i
vμ ®«ng l¹nh.
Rau chñ yÕu ®−îc nhËp khÈu tõ nh÷ng n−íc cã khÝ hËu Êm, bao gåm
khoai t©y, tiªu, bÝ vμ d−a chuét. Mexic« lμ n−íc xuÊt khÈu rau chÝnh vμo thÞ
tr−êng Mü, chiÕm 69% thÞ phÇn, tiÕp theo lμ Canada víi 15% vμ Hμ Lan lμ
5%. Mü lμ mét n−íc s¶n xuÊt cμ chua lín nhÊt thÕ giíi, sau Trung Quèc,
nh−ng hμng n¨m vÉn nhËp khÈu mét l−îng lín cμ chua trªn thÕ giíi, nhÊt lμ tõ
Mexico, Canada. §©y còng lμ hai nhμ cung cÊp cμ chua quan trong cho thÞ
tr−êng cμ chua t−¬i cña Mü. TÝnh riªng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña hai n−íc nμy
®· lªn tíi 1,8 tû ®« la trong hai n¨m tõ 2000-2002. T©y Ba Nha lμ n−íc xuÊt
khÈu khoai t©y lín nhÊt vμo thÞ tr−êng Mü.
C¸c lo¹i qu¶ nhËp khÈu cña Mü, chñ yÕu lμ nh÷ng qu¶ nhiÖt ®íi vμ tõ
nh÷ng n−íc ®ang ph¸t triÓn. Theo thèng kª cña Tæ chøc l−¬ng thùc thÕ giíi
FAO, C¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn chiÕm kho¶ng 98% tæng s¶n l−îng qu¶ nhiÖt
®íi trong khi c¸c n−íc ph¸t triÓn chiÕm tíi 80% tæng l−îng nhËp khÈu qu¶
nhiÖt ®íi toμn cÇu. Hai nhμ cung cÊp s¶n phÈm chuèi chÝnh cho n−íc Mü lμ
Costa Rica vμ Ecuador. Nh−ng n¨m 2000, møc xuÊt khÈu tõ hai n−íc nμy
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
26
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
gi¶m m¹nh tíi 15 % so víi nh÷ng n¨m tr−íc. Trong khi ®ã nhËp khÈu tõ 2
n−íc Hondrus vμ Guatemala l¹i t¨ng nhanh.
NhËp khÈu døa t−¬i, trong nh÷ng n¨m qua chñ yÕu vÉn tõ n−íc Costa
Rica. N¨m 2000, n−íc nμy xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng Mü 257.783 tÊn døa
t−¬i, chiÕm thÞ phÇn 81% tæng l−îng døa nhËp khÈu. Tû träng nμy ®· t¨ng gÊp
®«i trong 10 n¨m qua. Hundras lμ n−íc xuÊt khÈu døa vμo thÞ tr−êng Mü ®øng
thø 2, tæng l−îng cung cña n−íc nμy míi chiÕm kho¶ng 13% khèi l−îng xuÊt
khÈu cña Costa Rica vμ cã tû träng lμ 10% trong 318.837 tÊn døa nhËp khÈu
cña Mü n¨m 2000. Nh÷ng n−íc Mexico, Ecuado vμ Th¸i Lan lμ nh÷ng thÞ
tr−êng xuÊt khÈu døa vμo Mü lín tiÕp theo. Tèp 5 n−íc cung cÊp døa ®øng
®Çu nμy chiÕm 99% tæng l−îng døa nhËp khÈu cña Mü. Philippines vμ Peru lμ
hai n−íc ®øng cuèi trong tèp 10 n−íc xuÊt khÈu lín nhÊt. Tr−íc n¨m 2000,
l−îng døa nhËp khÈu tõ Peru hÇu nh− kh«ng cã, nh−ng ®Õn n¨m 2000 ®· ®¹t
®−îc 56 tÊn.
Mexico lμ n−íc cung cÊp 75% l−îng xoμi cho thÞ tr−êng Hoa Kú trong
suèt 5 n¨m qua. Tuy vËy, khèi l−îng xoμi xuÊt khÈu tõ n−íc nμy ®· gi¶m 31%
trong n¨m 2001. Nh÷ng n−íc Ecuador, Brazil, Peru vμ Haiti chiÕm 1/4 thÞ
phÇn nhËp khÈu xoμi cña Mü. VÒ nhËp khÈu ®u ®ñ còng gièng nh− nhËp khÈu
xoμi, nhμ cung cÊp hμng ®Çu vÉn lμ Mexico, víi khèi l−îng lμ 55 124 tÊn (tû
träng lμ thÞ tr−êng lμ 79%).
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
27
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Ch−¬ng II
Thùc tr¹ng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam
vμo thÞ tr−êng Mü trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y
I. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh s¶n xuÊt trong n−íc
Trong nh÷ng n¨m qua do cã sù ®æi míi trong c¸c chÝnh s¸ch n«ng
nghiÖp ®· kÝch thÝch tinh thÇn s¸ng t¹o vμ n¨ng lùc lμm viÖc cho ng−êi d©n.
Nhê vËy mμ s¶n xuÊt rau qu¶ còng ®−îc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn. Ng−êi d©n
tù chñ h¬n trong viÖc chän c©y trång ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n c©y l−¬ng
thùc vμ hoa mÇu tr−íc ®©y. Rau vμ c©y ¨n qu¶ lμ nh÷ng c©y trång cã møc lîi
nhuËn cao ®¸ng kÓ so víi c©y lóa. Do møc sèng cña ng−êi d©n ®−îc c¶i thiÖn,
thu nhËp t¨ng dÉn ®Õn nhu cÇu tiªu thô rau qu¶ t¨ng lªn ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt lμ ë
nh÷ng thμnh phè lín: Hμ Néi, Thμnh phè Hå ChÝ Minh ë nh÷ng trung t©m
nμy h×nh thμnh lªn nh÷ng vμnh ®ai “xanh” rau vμ c©y ¨n tr¸i ®Ó ®¸p øng nhu
cÇu cho nh÷ng thÞ tr−êng hÊp dÉn ®ã. Bªn c¹nh ®ã, ®Êt n−íc ngμy cμng héi
nhËp vμo nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®· më réng h¬n n÷a thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®èi víi
nhiÒu lo¹i rau qu¶. Ngμy cμng nhiÒu c¸c doanh nghiÖp tham gia vμo xuÊt khÈu
®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho rau vμ qu¶ ViÖt Nam th©m nhËp vμo nh÷ng thÞ
tr−êng n−íc ngoμi. Nhu cÇu tiªu thô néi ®Þa vμ xuÊt khÈu t¨ng nhanh ®· thóc
®Èy s¶n xuÊt trong n−íc ph¸t triÓn liªn tôc. DiÖn tÝch rau vμ c©y ¨n qu¶ t¨ng
lªn ®¸ng kÓ, n¨ng suÊt ®−îc c¶i thiÖn vμ s¶n l−îng còng t¨ng nhiÒu qua c¸c
n¨m.
1. DiÖn tÝch
C¶ n−íc cã 12 triÖu ha ®Êt canh t¸c, diÖn tÝch c©y hμng n¨m chiÕm 75%
(trong ®ã cã diÖn tÝch trång rau), diÖn tÝch c©y l©u n¨m chiÕm 15% (cã diÖn
tÝch c©y ¨n qu¶). Trong nh÷ng n¨m 90, diÖn tÝch c©y hμng n¨m t¨ng b×nh qu©n
2,9%/n¨m, cao h¬n møc t¨ng d©n sè, trong khi ®ã diÖn tÝch c©y l©u n¨m t¨ng
nhanh tíi 7,7%/n¨m. ChØ sau 1 n¨m triÓn khai ®Ò ¸n ph¸t triÓn rau qu¶ ®Õn
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
28
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
n¨m 2010 víi tæng vèn ®Çu t− lªn ®Õn 16.086 tû ®ång, diÖn tÝch trång rau qu¶
n¨m 2000 ®· ®¹t trªn 1 triÖu ha, t¨ng 6,3%.
1.1. DiÖn tÝch rau ®Ëu
MÆc dï cã sù t¨ng tr−ëng kh¸ cao nh−ng diÖn tÝch rau ®Ëu chØ chiÕm
6% diÖn tÝch c©y hμng n¨m, tøc lμ 624.000 ha. Tèc ®é t¨ng diÖn tÝch b×nh
qu©n cña rau ®Ëu trong nh÷ng n¨m 90 lμ 5%/n¨m. Rau ®−îc trång ë kh¾p c¸c
tØnh thμnh phè víi quy m«, chñng lo¹i kh¸c nhau. Tr¶i qua qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
l©u dμi ®· h×nh thμnh nh÷ng vïng rau chuyªn canh víi nh÷ng kinh nghiÖm
truyÒn thèng, trong c¸c ®iÒu kiÖn sinh th¸i kh¸c nhau. S¶n xuÊt rau chñ yÕu
tËp trung ë §ång b»ng s«ng Hång, §ång b»ng s«ng Cöu Long, vïng §«ng
nam bé vμ §μ L¹t. Trong ®ã §ång b»ng s«ng Hång cã diÖn tÝch trång rau cao
nhÊt (83 ngμn ha), tiÕp ®Õn lμ §ång b»ng s«ng Cöu Long víi diÖn tÝch h¬n 77
ngμn ha. S¶n xuÊt rau ®−îc quy thμnh 2 vïng chÝnh: Vïng rau chuyªn doanh
ven thμnh phè, thÞ x·, khu c«ng nghiÖp lín, diÖn tÝch chiÕm kho¶ng 40%
(115.000 ha) víi s¶n l−îng ®¹t 48% (vμo kho¶ng 1,5 triÖu tÊn). Vïng c©y lu©n
canh víi c©y l−¬ng thùc, trång chñ yÕu vμo vô ®«ng t¹i c¸c tØnh phÝa B¾c, §BSCL
vμ c¶ miÒn §«ng nam bé, ngoμi ra rau cßn ®−îc trång t¹i c¸c gia ®×nh, diÖn tÝch
v−ên b×nh quÇn 1 hé kho¶ng 36m2. Rau cña n−íc ta phong phó vÒ chñng lo¹i,
gåm 70 lo¹i c©y chñ yÕu. §Æc biÖt §BSH cã rau vô ®«ng lμ mét trong nh÷ng lîi
thÕ cña ViÖt Nam so víi mét sè n−íc trªn thÕ giíi. C¸c lo¹i rau chñ yÕu bao
gåm: c¶i b¾p, su hμo, cμ chua, d−a chuét, ít cay, nÊm, khoai t©y.
1.2. DiÖn tÝch c©y ¨n qu¶
Trong giai ®o¹n 1995-2000, diÖn tÝch c©y ¨n qu¶ t¨ng nhanh vμ æn ®Þnh
víi tèc ®é b×nh qu©n hμng n¨m lμ 10,3%. NÕu nh− vμo n¨m 1995 diÖn tÝch c©y
¨n qu¶ c¸c lo¹i chØ cã 346,4 ngh×n ha th× n¨m 2000 ®· lªn tíi 565 ngh×n ha vμ
®¹t 589,4 ngh×n ha vμo n¨m 2001. N¨m nhãm c©y ¨n qu¶ quan träng nhÊt cña
ViÖt Nam bao gåm chuèi, xoμi, nh·n-v¶i-ch«m ch«m, qu¶ cã mói (cam,
chanh, quýt, b−ëi) vμ døa. Vμo n¨m 1995 th× diÖn tÝch cña 5 nhãm c©y ¨n qu¶
nμy chØ cã 236,6 ngh×n ha (chiÕm 68% tæng diÖn tÝch c©y ¨n tr¸i c¸c lo¹i) ®Õn
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
29
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
n¨m 2000 ®· ®¹t 419 ngh×n ha (chiÕm 74% tæng diÖn tÝch c©y ¨n tr¸i), víi
møc t¨ng b×nh qu©n hμng n¨m lμ 12,1%/n¨m. DiÖn tÝch c¸c c©y kh¸c (sÇu
riªng, thanh long, sa p«, mËn, ®u ®ñ, b¬, v.v) còng t¨ng tõ 109,8 ngh×n ha lªn
146 ngh×n ha trong cïng kú.
Nhãm c¸c c©y v¶i-nh·n-ch«m ch«m cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nhanh nhÊt
vÒ diÖn tÝch b×nh qu©n 34,8%/n¨m tõ 37,9 ngh×n ha lªn 169 ngh×n ha, tiÕp ®ã
lμ xoμi víi møc t¨ng 17,4%/n¨m tõ 21,1 ngh×n ha lªn 47 ngh×n ha, døa víi
møc 7,1% tõ 26,3 ngh×n ha lªn 37 ngh×n ha. MÆc dï vËy, cÇn l−u ý r»ng diÖn
tÝch trång døa chØ b¾t ®Çu t¨ng kÓ tõ n¨m 1998 khi ViÖt Nam ®· khai th«ng
®−îc trë l¹i thÞ tr−êng xuÊt khÈu cho mÆt hμng nμy. Tuy nhiªn, diÖn tÝch trång
chuèi vμ c©y cã mói chØ t¨ng ë møc thÊp t−¬ng øng lμ 1,5% vμ 2,4%. Víi kÕt
qu¶ ®ã, diÖn tÝch chuèi vμ c©y cã mói chØ ®¹t 99 ngh×n ha vμ 67 ngh×n ha vμo
n¨m 2000. Tèc ®é t¨ng tr−ëng vÒ diÖn tÝch gieo trång cña v¶i-nh·n-ch«m
ch«m lμ cao nhÊt so víi bÊt kú mét c©y trång nμo kh¸c trong cïng giai ®o¹n.
Nhê ®ã, v¶i-nh·n-ch«m ch«m ®· trë thμnh nhãm c©y ¨n qu¶ quan träng nhÊt
vÒ mÆt diÖn tÝch, chiÕm 30% tæng diÖn tÝch c¸c lo¹i. Theo sè liÖu cña Bé N«ng
nghiÖp vμ PTNT th× §BSCL lμ vïng trång c©y ¨n qu¶ lín nhÊt c¶ n−íc víi
diÖn tÝch 238,8 ngh×n ha (chiÕm 38% tæng diÖn tÝch trång c©y ¨n qu¶ toμn
quèc). TiÕp ®ã lμ c¸c vïng §«ng b¾c (xÊp xØ 100 ngh×n ha, 17%), §«ng Nam
bé (79 ngh×n ha, 15%), c¸c vïng §ång b»ng s«ng Hång (§BSH) vμ B¾c Trung
bé cã kho¶ng tõ 40-50 ngh×n ha. C¸c tØnh träng ®iÓm víi mét sè lo¹i c©y ¨n
qu¶ ®−îc ph©n bè nh− sau: V¶i-nh·n-ch«m ch«m ®−îc tËp trung chñ yÕu ë
§BSCL vμ vïng §«ng B¾c. C¸c tØnh trång nhiÒu v¶i nh·n lμ B¾c Giang (25,5
ngh×n ha), BÕn Tre (16,2 ngh×n ha), TiÒn Giang (13,5 ngh×n ha), VÜnh Long,
S¬n La, H¶i D−¬ng (xÊp xØ 9,5 ngh×n ha);
Chuèi ®−îc trång r¶i r¸c ë tÊt c¶ c¸c n¬i trªn toμn quèc. C¸c tØnh trång
chuèi chñ yÕu lμ Thanh Ho¸, Cμ Mau (7-8 ngh×n ha), §ång Nai, Sãc Tr¨ng (6
ngh×n ha);
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
30
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
C©y cã mói ®−îc trång chñ yÕu ë §BSCL, nh− CÇn Th¬ (13,1 ngh×n
ha), BÕn Tre, VÜnh Long (6 ngh×n ha). Bªn c¹nh ®ã 2 tØnh Hμ Giang vμ NghÖ
An còng cã trªn 4 ngh×n ha;
Døa còng ®−îc trång tËp trung t¹i §BSCL, nh− Kiªn Giang (9,2 ngh×n
ha), TiÒn Giang (7,8 ngh×n ha), B¹c Liªu (3,6 ngh×n ha);
Xoμi ®−îc trång chñ yÕu ë §BSCL, nh− TiÒn Giang (6 ngh×n ha), CÇn
Th¬, §ång Th¸p, Kiªn Giang (trªn 3 ngh×n ha). Bªn c¹nh ®ã, c¸c tØnh B×nh
Ph−íc vμ Kh¸nh Hoμ còng cã trªn 4 ngh×n ha xoμi. 1
2. S¶n l−îng vμ n¨ng suÊt
Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn N«ng th«n cho biÕt, trong n¨m 2001,
tæng diÖn tÝch rau qu¶ ViÖt Nam ®· t¨ng 6,3% so víi n¨m 2000, v× vËy, tæng
s¶n l−îng rau qu¶ còng t¨ng 5% so víi n¨m tr−íc. S¶n l−îng rau qu¶ n¨m
2000 t¨ng 5% so víi n¨m 1999 vμ ®¹t 10 tÊn trong ®ã 6 triÖu tÊn qu¶ vμ 4 triÖu
tÊn rau. C¸c lo¹i rau qu¶ chñ yÕu gåm: chuèi, døa, thanh long, nh·n, v¶i, xoμi,
d−a hÊu, d−a chuét, m¨ng ta, ng« bao tö... Tuy nhiªn tèc ®é t¨ng diÖn tÝch cao
h¬n tèc ®é t¨ng s¶n l−îng, ®iÒu nμy cho thÊy n¨ng suÊt cña rau qu¶ cña n−íc
ta nãi chung ch−a cao: n¨ng suÊt rau lμ 14 triÖu tÊn/ha; n¨ng suÊt qu¶ lμ
8,5triÖu tÊn/ha. Theo dù kiÕn cña Bé NN vμ PTNT ®Õn n¨m 2010, s¶n l−îng
rau qu¶ sÏ ®¹t 17 triÖu tÊn, t¨ng 5,4%/n¨m.
§ång b»ng s«ng Hång lμ vïng s¶n xuÊt rau lín nhÊt cña c¶ n−íc, chiÕm
kho¶ng 29% s¶n l−îng rau toμn quèc, víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi vÒ ®Êt ®ai,
thêi tiÕt vμ gÇn thÞ tr−êng Hμ Néi. Thêi tiÕt m¸t trong giai ®o¹n th¸ng 10 ®Õn
th¸ng 2 lμ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó trång c¸c lo¹i rau «n ®íi nh− c¶i b¾p, hμnh, cμ
chua, cñ c¶i vμ xóp l¬. TiÕp theo, §BSCL chiÕm 23% s¶n l−îng rau cña c¶
n−íc. N¨ng suÊt rau qu¶ c¶ n−íc nãi chung t¨ng 0,7%/n¨m vμo nh÷ng n¨m
90. Do diÖn tÝch rau gÇn ®©y t¨ng kh¸, nªn s¶n l−îng rau n¨m 1999 c¶ n−íc
®¹t gÇn 5 triÖu tÊn, b×nh qu©n ®Çu ng−êi 60kg/n¨m. Nh−ng so víi b×nh qu©n
chung cña thÕ giíi 1999 lμ 90kg/n¨m th× møc b×nh qu©n ®Çu ng−êi n−íc ta
1
Nguån: B¸o c¸o s¬ kÕt 1 n¨m thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh rau qu¶, 9/2001, Ban ChØ ®¹o ch−¬ng tr×nh rau qu¶, Bé N«ng nghiÖp vμ
PTNT
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
31
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
cßn thÊp. Tuy nhiªn n¨ng suÊt nhiÒu lo¹i rau (nh− b¾p c¶i, d−a hÊu, cμ chua )
cña vïng truyÒn thèng vÉn cao.
VÝ dô: B¾p c¶i 40 –60 tÊn/ha, cμ chua 20 –40 tÊn/ha
Xu h−íng biÕn ®éng s¶n l−îng cña c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ gièng víi sù
thay ®æi diÖn tÝch: s¶n l−îng v¶i, nh·n, ch«m ch«m t¨ng rÊt nhanh, s¶n l−îng
c©y cã mói còng vËy, trong khi s¶n l−îng chuèi hÇu nh− kh«ng t¨ng, cßn s¶n
l−îng døa l¹i cã xu h−íng gi¶m xuèng. §iÒu ®¸ng chó ý lμ ®èi víi c¸c lo¹i
tr¸i c©y chñ yÕu, tèc ®é t¨ng diÖn tÝch cao h¬n tèc ®é t¨ng s¶n l−îng, ®ång
nghÜa víi viÖc n¨ng suÊt cña mét sè lo¹i tr¸i c©y gi¶m xuèng. HiÖn nay, n¨ng
suÊt qu¶ cña ViÖt Nam nh×n chung cßn thÊp: v¶i (8 tÊn/ha), nh·n (10-11
tÊn/ha), xoμi (14 tÊn/ha), døa (13-14 tÊn/ha), c©y cã mói (14 tÊn/ha). TÝnh
chung, tæng s¶n l−îng qu¶ c¸c lo¹i ®¹t xÊp xØ 4 triÖu tÊn trong n¨m 2000, t¨ng
kho¶ng 1 triÖu tÊn so víi n¨m 1995. Trong n¨m 2001, tæng sè l−îng qu¶ −íc
®¹t 4,2 triÖu tÊn.
B¶ng 10- DiÖn tÝch, n¨ng suÊt s¶n l−îng mét sè c©y ¨n qu¶, giai ®o¹n 199520002 (§¬n vÞ tÝnh: DiÖn tÝch:1000 ha; N¨ng suÊt tÊn/ha; S¶n l−îng 1000 tÊn)
1995 1996
DiÖn tÝch gieo trång 346,4 375,1
1997
426,1
1998
1999
447,0
512,8
2000
2002
565,0
c©y ¨n qu¶
S¶n l−îng qu¶ c¸c lo¹i 3,0
4,0
(triÖu tÊn)
1- Cam, chanh, quýt
+ DiÖn tÝch gieo trång
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
+ S¶n l−îng
59,5
74,1
67,2
71,0
63,4
67,0 74,6
6,4
6,6
5,9
5,7
6,4
6,4 8,6
379,4 444,5
393,3
401,5
405,1
427,0 441,8
92,4
89,3
94,6
99,0 101,5
2- Chuèi
+ DiÖn tÝch gieo trång
2
91,8
95,9
Nguån: Niªn gi¸m thèng kª n¨m 2000 vμ b¸o c¸o cña ban ChØ ®¹o ch−¬ng tr×nh rau qu¶ cña Bé
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
32
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
1995 1996
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
+ S¶n l−îng
4,0
3,8
1997
4,2
1998
13,5
1999
2000
13,1
2002
1,1 11,3
282,2 1 18,7 1 16,1 1 08,0 1 42,6 1100,0 1044,4
3- Xoμi
+ DiÖn tÝch gieo trång
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
+ S¶n l−îng
21,1
26,2
31,2
37,1
40,7
47,0 53,9
7,2
7,2
5,3
4,9
4,6
3,8 6,3
152,5 187,9
164,8
180,5
188,6
178,9 209,4
37,0 39,0
4- Døa
+ DiÖn tÝch gieo trång
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
+ S¶n l−îng
26,3
26,2
25,8
28,8
32,3
7,0
7,1
7,7
8,5
8,1
7,9 10,3
184,8 185,2
1992
243,6
262,8
292,0 348,4
169,0 226,5
5- Nh·n, v¶i, ch«m
ch«m
+ DiÖn tÝch gieo trång
37,9
62,0
90,6
113,7
131,2
5,9
4,5
4,5
3,8
4,2
223,2 275,9
405,2
428,6
545,4
2,3
2,3
1,5
1,7
1,8
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
15,3
19,9
22,5
11,9
13,6
+ S¶n l−îng
35,2
45,8
33,8
20,2
24,5
1,5
1,8
2,0
2,8
3,2
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
10,1
9,7
10,3
11,9
14,3
+ S¶n l−îng
15,1
17,5
20,6
33,2
45,8
+ N¨ng suÊt b×nh qu©n*
+ S¶n l−îng
3,6 4,0
617,0 904,5
6- Nho
+ DiÖn tÝch gieo trång
7- Thanh Long
+ DiÖn tÝch gieo trång
Nguån: Bé N«ng NghiÖp vμ Ph¸t TriÓn N«ng Th«n
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
33
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Ghi chó: *N¨ng suÊt c¸c lo¹i c©y ¨n trong b¶ng trªn qu¶ tÝnh theo diÖn
tÝch gieo trång nªn thÊp h¬n so víi n¨ng suÊt thùc thu khi c©y ¨n qu¶ ®Õn giai
®o¹n cho thu ho¹ch kh¸ æn ®Þnh.
3. Thùc tr¹ng chÕ biÕn vμ b¶o qu¶n rau qu¶
3.1. HÖ thèng b¶o qu¶n
C«ng nghÖ b¶o qu¶n rau qu¶ t−¬i gi÷ vai trß rÊt quan träng, do ®Æc tÝnh
thu ho¹ch theo mïa vô, thêi gian thu ho¹ch ng¾n, kh¶ n¨ng vËn chuyÓn vμ b¶o
qu¶n rau qu¶ l¹i khã kh¨n. Trong khi ®ã, ng−êi tiªu dïng trªn thÕ giíi ®ang cã
xu h−íng gia t¨ng cÇu ®èi víi s¶n phÈm ë d¹ng t−¬i. HÇu hÕt rau qu¶ t−¬i
trong ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o vÖ sinh an toμn thùc phÈm cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao
h¬n so víi s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn. Nh−ng cho ®Õn nay kü thuËt b¶o qu¶n
rau qu¶ t−¬i míi dõng ë møc sö dông kinh nghiÖm truyÒn thèng, thñ c«ng lμ
chÝnh, ch−a cã thiÕt bÞ lùa chän vμ xö lý qu¶ t−¬i tr−íc khi xuÊt khÈu. Do c«ng
t¸c b¶o qu¶n kh«ng tèt nªn chi phÝ cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt
khÈu th−êng v−ît ®Þnh møc cho phÐp. Còng ch−a cã c«ng nghÖ vμ ph−¬ng tiÖn
thÝch hîp ®Ó b¶o qu¶n rau qu¶ sau thu ho¹ch nªn tû lÖ h− háng cao. §Ó ®−a
nguyªn liÖu ®Õn n¬i chÕ biÕn, s¶n phÈm bÞ háng do b¶o qu¶n kh«ng tèt lªn tíi
hμng chôc phÇn tr¨m. NhiÒu lo¹i qu¶ nh− nh·n, v¶i thiÒu, chuèi ®−îc sÊy kh«
®Ó kÐo dμi thêi gian b¶o qu¶n, nh−ng kh«ng gi÷ ®−îc h−¬ng vÞ th¬m ngon vèn
cã ban ®Çu. Kü thuËt b¶o qu¶n míi chØ dõng l¹i ë møc ®ãng gãi bao b× vμ l−u
tr÷ t¹i c¶ng b»ng kho m¸t chuyªn dïng. VËy mμ vÉn ch−a ®¹t yªu cÇu, do mÉu
m· cßn xÊu, thao t¸c thñ c«ng dÉn ®Õn tÝnh ®ång bé kh«ng cao. Nh÷ng h¹n
chÕ trong c«ng t¸c b¶o qu¶n còng lμ mét trong nh÷ng yÕu tè lμm gi¶m søc
c¹nh tranh cña s¶n phÈm rau qu¶ trong n−íc vμ c¶n trë ho¹t ®éng xuÊt khÈu
rau qu¶ ph¸t triÓn.
3.2. HÖ thèng chÕ biÕn
C¸c lo¹i qu¶ ë ViÖt Nam chñ yÕu ®−îc tiªu thô ë d¹ng t−¬i, chØ cã mét
tû lÖ rÊt nhá ®−îc chÕ biÕn, kho¶ng 10% theo −íc tÝnh cña Ban chØ ®¹o ch−¬ng
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
34
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
tr×nh rau qu¶. TÝnh ®Õn n¨m 2001, ViÖt Nam cã 17 nhμ m¸y vμ 48 c¬ së chÕ
biÕn rau qu¶ víi tæng c«ng suÊt chÕ biÕn ®¹t kho¶ng 180.000 tÊn s¶n
phÈm/n¨m. Bªn c¹nh ®ã, cßn cã mét sè nhμ m¸y kh¸c ®ang ®−îc x©y dùng víi
tæng c«ng suÊt chÕ biÕn kho¶ng 20.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m. Nh− vËy, nÕu tÝnh
c¶ nh÷ng nhμ m¸y nμy th× tæng c«ng suÊt chÕ biÕn cña toμn bé c¸c nhμ m¸y vμ
c¬ së sÏ ®¹t kho¶ng 200.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m.
Bªn c¹nh hÖ thèng chÕ biÕn rau qu¶ chÝnh thèng, cßn h×nh thμnh nh÷ng
c¬ së chÕ biÕn-b¶o qu¶n qui m« nhá cña ng−êi d©n, hay cßn gäi lμ c¬ së thñ
c«ng. C¸c vïng chÕ biÕn qu¶ tËp trung cã qui m« cÊp hé gia ®×nh ®· ®−îc h×nh
thμnh, nh−: v¶i sÊy kh« ë Lôc Ng¹n-B¾c Giang (1.500 hé); long nh·n ë H−ng
Yªn (100 hé);, nh·n sÊy ë VÜnh Long (110 hé)3. NÕu nh− 5 n¨m tr−íc ®©y
ngμnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ ë ViÖt Nam chñ yÕu gåm c¸c doanh
nghiÖp nhμ n−íc, ®Æc biÖt lμ Tæng C«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam (Vegetexco) th×
trong vßng vμi n¨m trë l¹i ®©y c¸c nhμ m¸y chÕ biÕn cña t− nh©n vμ cã vèn
®Çu t− n−íc ngoμi ®· ph¸t triÓn rÊt m¹nh nh−: Nhμ m¸y chÕ biÕn n−íc gi¶i
kh¸t DELTA ë Long An cã c«ng suÊt 10.000 tÊn s¶n phÈm/n¨m. Nh− vËy, c¬
cÊu cña ngμnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶ ®· thay ®æi ®¸ng kÓ trong vμi
n¨m qua víi viÖc më réng vμ n©ng cao vai trß cña c¸c c¬ së vμ nhμ m¸y chÕ
biÕn cña t− doanh. Trong khi ®ã, tû träng cña doanh nghiÖp nhμ n−íc mμ nhÊt
lμ Vegetexco ®· gi¶m ®¸ng kÓ. Vμo n¨m 1993, Vegetexco s¶n xuÊt ®−îc
kho¶ng 30.000 tÊn rau qu¶ chÕ biÕn ®å hép vμ ®«ng l¹nh th× ®Õn n¨m 2000 chØ
cßn kho¶ng 19.610 tÊn vμ ®¹t 27.673 n¨m 2001. Theo ®iÒu tra cña IFPRI, hiÖn
nay trªn c¶ n−íc cã hμng tr¨m nhμ m¸y vμ c¬ së chÕ biÕn rau qu¶ cã qui m«
nhá vμ võa víi c«ng suÊt b×nh qu©n kho¶ng 1.000-1.500 tÊn nguyªn liÖu/n¨m.
Trong sè ®ã kho¶ng 2/3 chØ chÕ biÕn rau, kho¶ng 1/5 chØ chÕ biÕn qu¶ vμ phÇn
cßn l¹i th× chÕ biÕn c¶ rau vμ qu¶. PhÇn lín kho¶ng 4/5 c¸c nhμ m¸y lμ thuéc
kinh tÕ t− nh©n chØ cã kho¶ng trªn d−íi 10% lμ doanh nghiÖp nhμ n−íc vμ cßn
l¹i lμ c¸c nhμ m¸y liªn doanh cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi.
3
Nguån: B¸o c¸o s¬ kÕt 1 n¨m thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh rau qu¶, 9/2001
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
35
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
HÇu nh− tÊt c¶ c¸c c¬ së s¶n xuÊt ®Òu cã hÖ thèng kho dù tr÷ s¶n phÈm
víi c«ng suÊt kh¸c nhau tuy nhiªn rÊt Ýt c¬ s¬ chÕ biÕn cã hÖ thèng kho l¹nh.
§èi víi nh÷ng c¬ së chÕ biÕn nhá vμi tr¨m tÊn s¶n phÈm hμng n¨m th× hä
th−êng sö dông nhμ ë kÕt hîp lμm kho. ChØ cã nh÷ng nhμ m¸y chÕ biÕn cã qui
m« võa vμ lín th× cã hÖ thèng nhμ kho riªng vμ mét sè cã nh÷ng kho l¹nh cã
thÓ b¶o quan ®−îc s¶n phÈm l©u h¬n.
Tuy nhiªn, trong khi c¸c nhμ m¸y chÕ biÕn rau qu¶ ®−îc x©y dùng ngμy
cμng nhiÒu nh−ng viÖc x©y dùng vïng nguyªn liÖu l¹i chËm h¬n x©y dùng nhμ
m¸y, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kh¸ phæ biÕn lμ nhμ m¸y thiÕu ph¶i chê vïng nguyªn
liÖu ph¸t triÓn. Thªm vμo ®ã thiÕu c¶ vèn l−u ®éng, nhμ m¸y ho¹t ®éng kh«ng
hÕt c«ng suÊt, thËm chÝ mét sè nhμ m¸y ph¶i ®ãng cöa.
C¸c d¹ng chÕ biÕn c¬ b¶n ®−îc tiªu thô ë ViÖt Nam gåm cã n−íc Ðp tr¸i
c©y, qu¶ −íp ®−êng, møt, sÊy kh« vμ mét sè qu¶ ®ãng hép. Trong ®ã phæ biÕn
nhÊt lμ n−íc Ðp tr¸i c©y nh− n−íc Ðp t¸o, cam, døa, v¶i, ch«m ch«m, ®μo, xoμi,
l¹c tiªn, æi. C¸c d¹ng c¬ b¶n ®−îc tiªu thô víi sè l−îng lín lμ n−íc cam, t¸o
vμ hçn hîp. Chóng ta cã thÓ nhËn thÊy sù xuÊt hiÖn cña c¸c s¶n phÈm n−íc Ðp
cña ViÖt Nam lÉn hμng nhËp khÈu. C¸c nhμ s¶n xuÊt n−íc Ðp lín ë ViÖt Nam
lμ Vinamilk, tiÕp theo ®ã lμ Delta. §èi víi c¸c lo¹i møt vμ qu¶ ®ãng hép chØ
cã t¹i c¸c siªu thÞ vμ cöa hμng thùc phÈm lín. PhÇn lín trong sè nμy lμ hμng
nhËp khÈu vμ chØ cã mét sè Ýt ®−îc chÕ biÕn trong n−íc, chñ yÕu t¹i c¸c nhμ
m¸y cã vèn liªn doanh víi c«ng ty n−íc ngoμi. C¸c lo¹i qu¶ kh« vμ qu¶ tÈm
®−êng rÊt phæ biÕn ë ViÖt Nam. C¸c lo¹i qu¶ tÈm ®−êng gåm cã m¬, mËn,
khÕ, quýt, t¸o, dõa, mÝt, vμ chuèi. T−¬ng tù d¹ng sÊy kh« cã thÓ dÔ dμng t×m
thÊy cña c¸c lo¹i qu¶, gåm v¶i, nh·n, t¸o, mÝt, chuèt vμ nhiÒu lo¹i kh¸c.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
36
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
II. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam vμo thÞ
tr−êng Mü
1.Kim ng¹ch xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam
1.1.§Æc ®iÓm vμ xu h−íng biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶
ViÖt Nam vμo thÞ tr−êng Mü
1.1.1. §Æc ®iÓm vμ xu h−íng biÕn ®éng chung cña kim ng¹ch xuÊt
khÈu rau qu¶ ViÖt Nam
Tõ n¨m 1990 trë vÒ tr−íc, rau qu¶ cña ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt sang
Liªn X« vμ c¸c n−íc §«ng ¢u, nhÊt lμ khi ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp
Céng §ång Hç Trî Kinh tÕ COMENCO. Sau cuéc khñng ho¶ng cña c¸c
n−íc XHCN, sù sôp ®æ cña khèi COMENCO lμm gi¸n ®o¹n trao ®æi th−¬ng
m¹i gi÷a c¸c n−íc, thªm vμo ®ã sù suy tho¸i kinh tÕ lμm gi¶m nhu cÇu nhËp
khÈu ®èi víi c¸c s¶n phÈm cña ViÖt Nam. XuÊt khÈu gi¶m tõ 9.535 tÊn (1989)
xuèng cßn 450 tÊn (1991).
Trong vßng mét vμi n¨m sau ®ã, xuÊt khÈu rau qu¶ l¹i t¨ng m¹nh trë l¹i
mét phÇn do cã sù chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, mét sè diÖn tÝch ®Êt trång lóa
®−îc chuyÓn sang trång rau vμ c©y ¨n qu¶. §©y còng lμ thêi kú s¶n xuÊt rau
qu¶ ®−îc nhμ n−íc ®Æc biÖt quan t©m, do vÊn ®Ò an ninh l−¬ng thùc kh«ng cßn
lμ vÊn ®Ò bøc xóc hμng ®Çu. ChÝnh phñ ®· duyÖt ®Ò ¸n ph¸t triÓn rau qu¶ ®Õn
n¨m 2010 víi tæng vèn ®Çu t− lªn ®Õn 16.086 tû ®ång. Nhê vËy, nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, trong khi nhiÒu mÆt hμng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu thÊp h¬n nh÷ng n¨m
tr−íc th× rau qu¶ l¹i næi lªn nh− mét mÆt hμng ®¹t gi¸ trÞ xuÊt khÈu lín.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
37
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
B¶ng 11: Kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam tõ 1997-2000
N¨m Gi¸ trÞ (triÖu USD)
% so víi n¨m
tr−íc
1996
61
145%
1997
68
111%
1998
54
79%
1999
105
194%
2000
213.6
203%
2001
330
154%
2002
201
61%
Nguån: Bé th−¬ng m¹i
Kim ng¹ch n¨m 1996 t¨ng gÊp gÇn 4 lÇn kim ng¹ch n¨m 1993. Chñ
yÕu do viÖc th¶ næi ®ång néi tÖ cña ViÖt Nam lμm cho xuÊt khÈu cã lîi h¬n, vμ
thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®−îc tù do ho¸ nhanh chãng, cho phÐp c¸c c«ng ty t−
nh©n tham gia xuÊt khÈu. Tõ n¨m 1997 trë l¹i ®©y, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· cã
b−íc t¨ng tr−ëng t−¬ng ®èi v÷ng ch¾c vμ ®¹t kÕt qu¶ cao xÊp xØ 30%. §©y lμ
tèc ®é t¨ng tr−ëng cao nhÊt trong sè tÊt c¶ c¸c mÆt hμng n«ng s¶n xuÊt khÈu
quan träng cña ViÖt Nam cã kim ng¹ch trªn 50 triÖu USD trong cïng giai
®o¹n 1996-2001. Víi tèc ®é ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ c¸c lo¹i cña
ViÖt Nam trong n¨m 2001 ®· ®¹t møc kû lôc 330 triÖu USD, gÊp h¬n 5 lÇn so
víi møc 61 triÖu USD ®¹t ®−îc trong n¨m 1996. Còng trong thêi gian nμy kim
ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña n¨m 1998 bÞ gi¶m ®¸ng kÓ h¬n 25%, chñ yÕu lμ
do khñng ho¶ng tμi chÝnh khu vùc lμm gi¶m gi¸ xuÊt khÈu, dÉn ®Õn kim
ng¹ch gi¶m, thªm vμo ®ã lμ hiÖn t−îng El Nino n¾ng kÐo dμi vμ h¹n h¸n lμm
n¨ng suÊt cña rau qu¶ thÊp l¹i vÊp ph¶i sù c¹nh tranh gay g¾t cña rau qu¶ Th¸i
Lan. Nh−ng n¨m sau ®ã, s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt khÈu cã møc t¨ng tr−ëng lín
thø 3 trong sè c¸c mÆt hμng xuÊt khÈu cña ViÖt nam. Tæng sè ngo¹i tÖ thu vÒ
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
38
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
tõ xuÊt khÈu rau qu¶ chØ ®øng thø 4 sau thuû s¶n, g¹o, cμ phª. ChØ tÝnh riªng
tõ n¨m 2000-2001, gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qu¶ t−¬i vμ chÕ biÕn t¨ng 54% trong
khi tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n«ng s¶n cña c¶ n−íc l¹i gi¶m nhÑ tõ 2,8 tû
USD xuèng cßn 2,77 tû. Tuy vËy gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ ®¹t ®−îc
cßn ch−a æn ®Þnh, ch−a t−¬ng xøng víi tiÒm n¨ng s½n cã. Nh×n chung kim
ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ míi chØ chiÕm tû träng nhá trong tæng kim ng¹ch
xuÊt khÈu n«ng s¶n cña c¶ n−íc. N¨m 1998, kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ míi
chiÕm tû träng lμ 1,5% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n«ng-l©m-thuû
s¶n, vμ tû träng nμy cã t¨ng lªn trong nh÷ng n¨m sau ®ã, n¨m 1999: 3%, n¨m
2000: 5%, vμ ®Ønh cao ®¹t ®−îc lμ 7,5% trong n¨m 2001, nh−ng vμo 2 n¨m
2002 vμ 2003 tû träng ®ang cã xu h−íng gi¶m. Nguyªn nh©n nμy b¾t nguån
tõ t×nh tr¹ng gi¸ n«ng s¶n xuÊt khÈu gi¶m trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, phÇn n÷a lμ
do nh÷ng khã kh¨n trong xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng Trung Quèc-thÞ tr−êng rau
qu¶ lín nhÊt cña ViÖt Nam - sau khi Trung Quèc ra nhËp Tæ chøc th−¬ng m¹i
ThÕ giíi (WTO). Nh÷ng con sè trªn nãi lªn r»ng, n¨ng lùc s¶n xuÊt rau qu¶
cña ViÖt Nam vÉn cßn rÊt khiªm tèn, gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qu¶ cßn rÊt nhá bÐ
vμ kh«ng ®¸ng kÓ so víi xuÊt khÈu n«ng- l©m- thuû s¶n nãi chung.
1.1.2. Xu h−íng biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ ViÖt
Nam vμo thÞ tr−êng Mü
Cïng víi xu h−íng biÕn ®éng t¨ng cña xuÊt khÈu rau qu¶ nãi chung vμo
tÊt c¶ c¸c thÞ tr−êng, kim ng¹ch xuÊt khÈu vμo Mü còng t¨ng trong nh÷ng n¨m
qua, ®−a thÞ tr−êng Mü trë thμnh thÞ tr−êng rau qu¶ lín thø 6 cña ViÖt Nam
sau nh÷ng thÞ tr−êng Ch©u ¸: Trung Quèc, §μi Loan, NhËt B¶n vμ Hμn Quèc.
Tr−íc nh÷ng n¨m 1990, hÇu nh− rau qu¶ cña ViÖt Nam ch−a ®Õn ®−îc víi thÞ
tr−êng Mü, v× kho¶ng c¸ch ®Þa lý, ®Æc biÖt t×nh h×nh chÝnh trÞ gi÷a hai n−íc
cßn qu¸ nh¹y c¶m dÉn ®Õn trao ®æi th−¬ng m¹i ®Òu kh«ng ®¸ng kÓ. Hμng ho¸
cña ViÖt Nam vμo Mü do kh«ng ®−îc h−ëng chÕ ®é ®·i ngé Tèi HuÖ Quèc
(MFN), ph¶i chÞu thuÕ suÊt rÊt cao tõ 30% ®Õn 40%, dÉn ®Õn khã c¹nh tranh
víi hμng ho¸ n−íc ngoμi trªn thÞ tr−êng nμy. Tuy vËy, tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y,
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
39
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
gi¸ trÞ ngo¹i tÖ thu ®−îc tõ xuÊt khÈu rau qu¶ vμo Mü còng t¨ng ®¸ng kÓ vμ
®−îc ®¸nh gi¸ lμ rÊt cã triÓn väng trong t−¬ng lai.
B¶ng 12: Kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ vμo thÞ tr−êng Mü trong nh÷ng
n¨m qua (§¬n vÞ: 1000tÊn)
N¨m
Kim ng¹ch xuÊt
khÈu
1998
1999
3457
2894
2000
2178
2001
1971
2002
5318
Nguån: Vô Thèng kª- Bé Th−¬ng M¹i.
Trong n¨m 2002, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng Mü t¨ng 2 lÇn so
víi kim ng¹ch n¨m 2000, ®¹t gi¸ trÞ trªn 5 triÖu ®«la, gÇn b»ng gi¸ trÞ xuÊt
khÈu vμo mét trong sè nh÷ng thÞ tr−êng rau qu¶ chÝnh cña ViÖt Nam nh− Hμn
Quèc (7,783 triÖu ®« la). Tèc ®é t¨ng trung b×nh cao h¬n so víi tèc ®é t¨ng
kim ng¹ch qua c¸c n¨m vμo nh÷ng thÞ tr−êng lín cña rau qu¶ ViÖt Nam. §−îc
®¸nh gi¸ lμ thÞ tr−êng tiÒm n¨ng, v× vËy kim ng¹ch ch−a lín, míi chØ chiÕm tû
träng kho¶ng h¬n 2% so víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qu¶ cña c¶ n−íc, nh−ng ®ã
còng lμ nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ cho toμn ngμnh. DÊu hiÖu cña sù gia t¨ng
nμy b¾t ®Çu vμo n¨m 1998, tõ sù “cÊt c¸nh” cña mÆt hμng døa hép xuÊt khÈu
cña ta sang thÞ tr−êng Hoa Kú. Kim ng¹ch xuÊt khÈu døa hép trong t−¬ng lai
sÏ lªn tíi h¬n chôc triÖu ®« la mçi n¨m. Tuy nhiªn sù t¨ng tr−ëng nμy ch−a
æn ®Þnh, vμ cßn rÊt nhá bÐ so víi tæng kim ng¹ch nhËp khÈu rau qu¶ hμng n¨m
cña Mü. §¹t tû träng lμ 0,1% trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu cña Mü, thÓ
hiÖn rau qu¶ ViÖt Nam thùc sù míi chØ lμ “®Æt ch©n” lªn ®Êt Mü, chø ch−a ®Ó
l¹i dÊu Ên quan träng nμo. Mü lμ mét thÞ tr−êng khã tÝnh víi nh÷ng quy ®Þnh
kh¾t khe vÒ vÖ sinh, c¸c quy ®Þnh vÒ nh·n m¸c th−¬ng m¹i vμ xuÊt xø hμng
ho¸. Trong khi ®ã, c«ng nghÖ chÕ biÕn vμ b¶o qu¶n vÖ sinh dÞch tÔ cña ta l¹i
ch−a ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vÒ tiªu chuÈn chÊt l−îng còng nh− thÞ hiÕu thÞ
tr−êng. Kh©u tiÕp thÞ vμ qu¶ng c¸o cña ViÖt Nam cßn yÕu, lμm h¹n chÕ kh¶
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
40
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
n¨ng ®Èy nhanh xuÊt khÈu rau qu¶ chÕ biÕn còng nh− rau qu¶ t−¬i sang thÞ
tr−êng Mü.
1.2. Kim ng¹ch xuÊt khÈu theo c¬ cÊu mÆt hμng
Rau qu¶ xuÊt khÈu cña ViÖt nam ra thÕ giíi d−íi c¸c d¹ng t−¬i, sÊy
kh«, ®«ng l¹nh vμ ®ãng hép. Trong ®ã h¬n 80% l−îng rau qu¶ xuÊt khÈu lμ ë
d¹ng chÕ biÕn, hÇu hÕt lμ ®ãng hép vμ mét phÇn ë d¹ng sÊy kh« vμ ®«ng l¹nh,
phÇn cßn l¹i lμ rau qu¶ t−¬i, xuÊt khÈu kh«ng ®¸ng kÓ. C¸c lo¹i qu¶ xuÊt khÈu
chñ yÕu lμ døa, chuèi, xoμi, v¶i, d−a hÊu, nh·n, thanh long vμ ch«m ch«m; c¸c
lo¹i rau xuÊt khÈu lμ c¶i b¾p, d−a chuét, khoai t©y, hμnh, cμ chua, ®Ëu, sóp l¬
vμ ít. Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do cã sù biÕn ®éng vÒ thÞ tr−êng xuÊt khÈu vμ khèi
l−îng xuÊt khÈu nªn c¬ cÊu c¸c mÆt hμng xuÊt khÈu cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ.
Theo sè liÖu cña Tæng côc H¶i quan vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt
Nam trong n¨m 1999 ®èi víi toμn thÕ giíi nh− sau: rau qu¶ t−¬i (27,6 triÖu
USD, chiÕm tû träng 6,3% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶), rau qu¶ kh«
(53,1 triÖu USD, tû träng: 50,6%) vμ rau qu¶ chÕ biÕn (24,2 triÖu USD, chiÕm
23,1%). Nh− vËy, cã thÓ thÊy tû lÖ rau qu¶ t−¬i xuÊt khÈu vÉn chiÕm tû lÖ
t−¬ng ®èi h¹n chÕ so víi l−îng rau qu¶ kh« vμ chÕ biÕn.
Rau vμ qu¶ ViÖt Nam xuÊt sang Mü chñ yÕu d−íi d¹ng chÕ biÕn, l−îng
rau qu¶ t−¬i xuÊt sang kh«ng ®¸ng kÓ, chØ ®¹t vμi tr¨m ngμn USD mçi n¨m,
chñ yÕu lμ hμnh tái, ®Ëu xanh, c¸c lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi. Kim ng¹ch tái xuÊt sang
thÞ tr−êng Mü ë møc kh«ng ®¸ng kÓ n¨m 1998 lμ 20 000 ®« la, n¨m kÕ tiÕp
sau ®· t¨ng gÊp 10 lÇn vμ gÊp h¬n 20 lÇn vμo n¨m 2001. Tái cung cÊp cho thÞ
tr−êng Mü chñ yÕu lμ tái t−¬i, víi c¸c chñng lo¹i kh¸c nhau. §©y lμ mÆt hμng
rau xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ lín cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®em l¹i
nhiÒu ngo¹i tÖ, ®Õn nay ®¹t kim ng¹ch lμ 439.000 ®« la, gi¶m 10% so víi n¨m
2001.
Nh÷ng n¨m tr−íc n¨m 2002, s¶n phÈm nÊm ®ãng hép vμ nÊm kh« hÇu
nh− ch−a cã mÆt t¹i thÞ tr−êng Mü, nh−ng ®Õn n¨m 2002 cã b−íc ®ét ph¸ lín
trong khèi l−îng nÊm hép xuÊt vμo thÞ tr−êng nμy víi kim ng¹ch xuÊt khÈu
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
41
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
cao h¬n c¶ tái vμ ®¹t møc 862.000 USD. D−a chuét muèi ®· cã kim ng¹ch
xuÊt khÈu 16.000 ®« la vμo thÞ tr−êng Mü n¨m 2001, nh−ng nh÷ng n¨m vÒ
tr−íc vμ n¨m 2002 gi¸ trÞ xuÊt khÈu kh«ng ®¸ng kÓ.
Tû träng gi÷a gi¸ trÞ rau xuÊt khÈu vμ qu¶ xuÊt khÈu trong tæng kim
ng¹ch 5,318 triÖu xuÊt sang Mü n¨m 2002 ®¹t møc c©n ®èi. ViÖt Nam chñ yÕu
xuÊt khÈu qu¶ nhiÖt ®íi sang thÞ tr−êng Mü, nhiÒu nhÊt vÉn lμ døa, v¶i, ®u ®ñ,
ngoμi ra cßn cã chanh t−¬i, d−a vμ æi. Døa ®ãng hép xuÊt khÈu n¨m 1998 ®¹t
h¬n 2 triÖu ®«la, vμ t¨ng lªn gÇn 3.5 triÖu ®«la ngay n¨m sau ®ã, nh−ng tõ
n¨m 2000 trë l¹i ®©y, l−îng døa hép vμ chÕ biÕn xuÊt sang n−íc nμy gi¶m
®¸ng kÓ, thÊp nhÊt lμ 449.470 ®«la (n¨m 2000). Nguyªn nh©n chÝnh lμ do c«ng
nghÖ chÕ biÕn cña ta cßn l¹c hËu, c«ng suÊt nhá l¹i thªm vμo ®ã l−îng nguyªn
liÖu cho chÕ biÕn kh«ng ®ñ v× vËy hÇu hÕt c¸c nhμ m¸y chØ lμm viÖc mét thêi
gian trong n¨m. Nh−ng ng−îc víi xu h−íng biÕn ®éng gi¶m cña s¶n phÈm døa
hép xuÊt khÈu vμo thÞ tr−êng Mü, kim ng¹ch xuÊt khÈu døa t−¬i l¹i t¨ng trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®Õn n¨m 2002 ®· ®¹t møc 316.061 ®« la, t¨ng gÊp h¬n 3
lÇn so víi n¨m 1998. So víi møc nhËp khÈu 180 triÖu ®« la døa t−¬i cña Mü
th× ViÖt Nam xuÊt khÈu døa cßn ch−a ®¸p øng ®ñ 1% nhu cÇu nhËp khÈu cña
n−íc nμy. Tuy vËy ViÖt Nam ®· ®øng thø 8 trong sè c¸c n−íc xuÊt khÈu døa
hμng ®Çu vμo thÞ tr−êng Mü, dÉn ®Çu lμ c¸c n−íc Philippines, Indonesia vμ
Th¸i Lan. VÊn ®Ò tån ®äng do c©y døa cña ViÖt Nam tuy cã h−¬ng vÞ tèt
nh−ng n¨ng suÊt cßn thÊp, thÊp h¬n tõ 5 ®Õn 6 lÇn so víi gièng døa Cayen
trªn thÕ giíi víi s¶n l−îng lμ 50-60 tÊn/ha. Nh−ng gÇn ®©y chÝnh phñ ®· hç trî
xuÊt khÈu mÆt hμng nμy vμo thÞ tr−êng Mü, vμ b¾t ®Çu ¸p dông gièng døa míi
cho n¨ng suÊt cao vμo gieo trång, v× vËy ngμnh døa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
rÊt cã triÓn väng trong t−¬ng lai.
Víi tèc ®é tiªu thô ®u ®ñ t¨ng 10%/n¨m cña ng−êi tiªu dïng Mü, trong
khi s¶n l−îng ®u ®ñ trong n−íc cßn qu¸ thÊp, v× vËy hμng n¨m Mü ph¶i nhËp
khÈu khèi l−îng lín lo¹i qu¶ nhiÖt ®íi nμy. §©y còng lμ thÞ tr−êng nhËp khÈu
®u ®ñ lín nhÊt thÕ giíi. ViÖt Nam xuÊt khÈu ®u ®ñ vμo thÞ tr−êng Mü n¨m
2002 víi gi¸ trÞ lμ 23.072 ®« la, t¨ng h¬n so víi n¨m 2001 nh−ng l¹i gi¶m mét
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
42
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
nöa so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2000 (43.600 ®« la). Trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, v¶i vμ ch«m ch«m ®−îc ®¸nh gi¸ lμ nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu cã
triÓn väng lín ®èi víi hÇu hÕt c¸c thÞ tr−êng. V¶i ®−îc trång kh¾p c¶ n−íc,
ch«m ch«m chñ yÕu ë Nam Bé, hai lo¹i tr¸i c©y nμy cho s¶n l−îng cao gÇn
nhÊt n−íc. Tuy vËy gi¸ trÞ xuÊt khÈu v¶i cña n−íc ta sang thÞ tr−êng Mü ®·
gi¶m tõ møc 21.362 ®« la n¨m 1998 xuèng cßn 4.700 ®« la n¨m 2002.
Nguyªn nh©n chñ yÕu vÉn lμ do thÞ tr−êng Mü khã tÝnh, ®−a ra nh÷ng quy
®Þnh chÆt chÏ vÒ kiÓm dÞch vÖ sinh dÞch tÔ ®èi víi rau qu¶ nhËp khÈu, thªm
vμo ®ã n−íc ta cßn thiÕu c¸c kho l¹nh b¶o qu¶n vμ c«ng nghÖ ®Ó chÕ biÕn v¶i
cßn l¹c hËu. V¶i chñ yÕu ®−îc xuÊt d−íi d¹ng sÊy kh«, gi¸ trÞ dinh d−ìng
kh«ng cao, kÐo theo gi¸ trÞ kinh tÕ ch−a cao. Ngoμi ra cßn mét sè lo¹i qu¶
kh¸c ®−îc xuÊt sang Mü nh−: æi, d−a, xoμi, chanh
Nh÷ng n¨m vÒ tr−íc æi
ch−a ®−îc xuÊt khÈu, nh−ng n¨m 2002 ®· xuÊt ®−îc h¬n 5.000 ®«la vμo thÞ
tr−êng Mü. §©y lμ lo¹i qu¶ “l¹”, chØ cã ë nh÷ng n−íc nhiÖt ®íi, v× vËy rÊt cã
tiÒm n¨ng xuÊt khÈu trong t−¬ng lai kh«ng xa. ThÞ phÇn cña xoμi cña ViÖt
Nam trªn thÞ tr−êng Mü vÉn cßn rÊt nhá bÐ trong khi Mü lμ n−íc nhËp khÈu
xoμi lín nhÊt thÕ giíi. B×nh qu©n mçi n¨m tõ 1998 ®Õn 2002, kim ng¹ch xuÊt
khÈu xoμi cña ViÖt Nam míi ®¹t h¬n 1.000 ®«la.
2. C¬ cÊu thÞ tr−êng xuÊt khÈu
2.1. Nh÷ng thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam
Sù sôp ®æ cña c¸c thÞ tr−êng truyÒn thèng nh−: Liªn X« vμ c¸c n−íc
§«ng ¢u do khñng ho¶ng chÝnh trÞ lμ mét bμi häc lín, b¾t buéc ta ph¶i ®a
d¹ng ho¸ vμ ®a ph−¬ng ho¸ thÞ tr−êng th× míi thÝch øng kÞp thêi tr−íc nh÷ng
biÕn ®éng ®ét ngét cña thÞ tr−êng n−íc ngoμi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y,
chóng ta ®· cã thªm ®−îc nhiÒu thÞ tr−êng míi, s¶n phÈm rau qu¶ n−íc ta hiÖn
nay ®· cã mÆt trªn 50 n−íc, trong ®ã chñ yÕu lμ thÞ tr−êng ch©u ¸, T©y B¾c
¢u vμ Mü. Tuy nhiªn, sè thÞ tr−êng ta cã kim ng¹ch xuÊt khÈu kho¶ng 10
triÖu USD trë lªn cßn Ýt chØ cã 4 thÞ tr−êng gåm Trung Quèc, NhËt b¶n, Hμn
Quèc, §μi Loan, ®ã lμ nh÷ng thÞ tr−êng xuÊt khÈu quan träng cña ViÖt Nam.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
43
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Tû träng c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam
NhËt
Mü
§μi Loan
Kh¸c
Trung Quèc
Nguån: Bé th−¬ng M¹i ViÖt Nam n¨m 2002.
C¬ cÊu thÞ tr−êng xuÊt khÈu cho thÊy mét mÆt rau qu¶ ViÖt Nam vÉn
ch−a thùc sù th©m nhËp nhiÒu vμo c¸c thÞ tr−êng tiªu thô rau qu¶ chÝnh trªn
thÕ giíi nh− Mü, EU, NhËt B¶n. ViÖt Nam míi chØ dõng ë møc ®é tËn dông
t−¬ng ®èi tèt lîi thÕ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý cña m×nh ®Ó khai th¸c thÞ tr−êng Trung
Quèc
2.1.1. ThÞ tr−êng Liªn x« vμ c¸c n−íc §«ng ¢u
Tr−íc nh÷ng n¨m 1990 rau qu¶ ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu vμo c¸c
n−íc §«ng ¢u vμ Liªn X«, víi c¸c s¶n phÈm: c¶i b¾p, cμ rèt, khoai t©y, hμnh,
tái, chuèi, cam vμ c¸c lo¹i rau qu¶ ®ãng hép kh¸c. §Æc biÖt vμo n¨m 1990,
Liªn X« nhËp khÈu 98% rau qu¶ xuÊt khÈu cña ta. Tõ nh÷ng biÕn ®éng chÝnh
trÞ vμo n¨m 1991, sù sôp ®æ cña khèi COMENCO kÐo theo sù gi¶m m¹nh
nhËp khÈu rau qu¶ cña c¸c n−íc nμy tõ ViÖt Nam. NÕu nh− tr−íc ®©y, thÞ
tr−êng c¸c n−íc nμy chiÕm phÇn lín tû träng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam
th× hiÖn nay chØ cßn kho¶ng 1-3%. Trong sè ®ã, chØ cã l−îng xuÊt khÈu rau
qu¶ sang Nga lμ ®¸ng kÓ, ®¹t møc tõ 1 triÖu USD n¨m 1999 ®Õn 4,6 triÖu USD
n¨m 2000. XuÊt khÈu rau qu¶ sang c¸c n−íc kh¸c nh− Ukraina, Czech, Ba
Lan, Hungary ®¹t gi¸ trÞ rÊt thÊp chØ trªn d−íi vμi tr¨m ngh×n USD. Tuy vËy,
theo ®¸nh gi¸ cña Tæng c«ng ty Rau qu¶ ViÖt Nam th× "Nga vÉn lμ thÞ tr−êng
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
44
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
rau qu¶ lín nhÊt cña Tæng c«ng ty” vμ lμ thÞ tr−êng réng lín, cã kh¶ n¨ng tiªu
thô sè l−îng lín rau qu¶ cña n−íc ta. Víi thuËn lîi c¬ b¶n lμ thêi vô hai n−íc
chÐo nhau nªn nhu cÇu tiªu thô rau qu¶ ViÖt Nam cña thÞ tr−êng Nga lín. Tuy
nhiªn kho¶ng c¸ch ®Þa lý còng lμ mét trong nh÷ng khã kh¨n khi muèn ®Èy
m¹nh xuÊt khÈu vμo thÞ tr−êng nμy. C¸c lo¹i qu¶ cã thÓ ®−îc tiªu thô nhiÒu lμ
chuèi t−¬i, chuèi sÊy vμ ®å hép, n−íc qu¶ ®«ng l¹nh.
2.1.2. ThÞ tr−êng Trung Quèc
HiÖn nay Trung Quèc vÉn lμ thÞ tr−êng nhËp khÈu rau qu¶ lín nhÊt cña
ViÖt Nam, trong khi ®ã xuÊt khÈu rau qu¶ cña Trung Quèc lín gÊp 10 lÇn
nhËp khÈu. Møc t¨ng tr−ëng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam vμo
thÞ tr−êng nμy t¨ng nhanh, tõ 10,445 triÖu USD n¨m 1998, 120,351triÖu USD
n¨m 2001, ®Õn n¨m 2002 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®· t¨ng lªn vμ ®¹t 121,529
triÖu USD, gÊp 10 lÇn kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 1998, vμ chiÕm tíi 60% thÞ
tr−êng xuÊt khÈu cña rau qu¶ ViÖt Nam. Do cã nh÷ng thuËn lîi vÒ mÆt ®Þa lý,
nªn gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ vËn t¶i vμ cã kh¶ n¨ng t¨ng nhanh l−îng xuÊt khÈu
rau qu¶ t−¬i. ThÞ tr−êng Trung Quèc lμ mét thÞ tr−êng lín vμ ®ang ph¸t triÓn,
d©n sè ®«ng, tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ nhanh t¹o ra nguån cÇu cao cña ng−êi
d©n ®èi víi c¸c s¶n phÈm kh«ng thiÕt yÕu nh− ch¨n nu«i vμ rau qu¶. Thªm vμo
®ã, ®©y còng lμ thÞ tr−êng t−¬ng ®èi dÔ tÝnh, yªu cÇu vÒ an toμn thùc phÈm
nhËp khÈu kh«ng cao nh− c¸c n−íc xuÊt khÈu rau qu¶ chÝnh kh¸c cña ViÖt
Nam : Hμn Quèc, NhËt B¶n, §μi Loan. C¸c lo¹i qu¶ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam
vμo thÞ tr−êng nμy chñ yÕu nh−: xoμi, chuèi, v¶i, nh·n, thanh long, døa. Tuy
nhiªn do c¸c s¶n phÈm rau qu¶ trong n−íc cña Trung Quèc cã tÝnh c¹nh tranh
cao h¬n, vμ b¶n th©n Trung Quèc còng lμ mét trong nh÷ng n−íc xuÊt khÈu rau
qu¶ lín nhÊt thÕ giíi. Rau qu¶ cña ViÖt Nam ®·, ®ang vμ sÏ ph¶i ®èi ®Çu víi
nh÷ng khã kh¨n ®ã. Nh−ng theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhμ xuÊt khÈu rau qu¶ th×
®©y vÉn lμ mét thÞ tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng, ViÖt Nam cã thÓ më réng xuÊt khÈu
tíi hμng tr¨m triÖu USD.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
45
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
2.1.3. C¸c thÞ tr−êng NhËt B¶n, §μi Loan, Hång K«ng vμ Hμn Quèc
ThÞ tr−êng c¸c n−íc trªn cã phong tôc tËp qu¸n t−¬ng ®èi gièng ViÖt
Nam, cã nhu cÇu tiªu thô rau qu¶ b×nh qu©n mét n¨m hμng triÖu tÊn. Tõ n¨m
1994, c¸c n−íc nμy b¾t ®Çu cã quan hÖ bu«n b¸n rau qu¶ víi n−íc ta, kim
ng¹ch xuÊt khÈu cã xu h−íng æn ®Þnh. T−¬ng lai, ®©y lμ thÞ tr−êng rÊt triÓn
väng, cã søc mua cao, nhu cÇu nhËp khÈu lín do b¶n th©n thiÕu ®Êt, thiÕu lao
®éng, lao ®éng bÞ thu hót vμo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, dÞch vô lμ chñ yÕu. §μi
Loan trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y lu«n lμ n−íc nhËp khÈu rau qu¶ ®øng thø 2 trong
sè c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam do cã lîi thÕ lμ kho¶ng c¸ch
vËn chuyÓn ng¾n, chi phÝ vËn chuyÓn thÊp vμ møc sèng d©n c− cao.
VÒ l©u dμi, NhËt B¶n lμ thÞ tr−êng cã nhiÒu tiÒm n¨ng, hμng n¨m NhËt
B¶n nhËp khÈu trung b×nh 5,8 tû USD rau qu¶, ®øng th− 4 thÕ giíi, chñ yÕu
nhËp tõ Th¸i Lan (®¹t kim ng¹ch 50-60 triÖu USD rau qu¶ t−¬i vμ 60-80 triÖu
USD rau qu¶ chÕ biÕn). HiÖn nay gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam sang
NhËt cßn thÊp, ®¹t 14,5 triÖu USD vμo n¨m 2002, tøc lμ chØ b»ng 0,3 % l−îng
nhËp khÈu rau qu¶ hμng n¨m cña NhËt, thÊp h¬n nhiÒu so víi kim ng¹ch xuÊt
khÈu cña c¸c thÞ tr−êng kh¸c vμo NhËt B¶n nh− Trung Quèc vμ c¸c n−íc §«ng
Nam ¸. Khã kh¨n lín nhÊt ®èi víi viÖc xuÊt khÈu rau qu¶ sang thÞ tr−êng nμy
lμ yªu cÇu cña thÞ tr−êng vÒ chÊt l−îng, an toμn, vÖ sinh, bao b× vμ nh·n m¸c
rÊt cao, h¬n n÷a c¹nh tranh gi÷a c¸c n−íc xuÊt khÈu lμ rÊt lín. Kinh nghiÖm
cho thÊy, c¸ch tèt nhÊt ®Ó th©m nhËp vμo thÞ tr−êng nμy lμ hîp t¸c víi c¸c
c«ng ty NhËt B¶n ®Ó ®−îc h−íng dÉn vÒ c¸ch lùa chän gièng, ph−¬ng thøc
xuÊt khÈu, chÕ biÕn, ®ãng gãi vμ vËn chuyÓn. Mét sè c«ng ty cña ta ®· ¸p
dông ph−¬ng ph¸p nμy, trong ®ã cã c¸c c«ng ty cña Nam §Þnh, thμnh phè
HCM vμ §μ L¹t. Dù kiÕn gi¸ trÞ xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam sang NhËt
B¶n ®Õn n¨m 2010 sÏ ®¹t 150-200 triÖu USD.
2.1.3.C¸c n−íc ASEAN
ThÞ tr−êng c¸c n−íc ASEAN hiÖn nay ch−a nhËp khÈu nhiÒu rau qu¶
cña ViÖt Nam, trong n¨m 2002, mçi n−íc Singapore, Malaysia chØ nhËp khÈu
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
46
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
tõ 2-3 triÖu USD rau qu¶ tõ ViÖt nam. Lîi thÕ xuÊt khÈu rau qu¶ sang c¸c
n−íc ASEAN cña ViÖt nam lμ kho¶ng c¸ch gÇn, cïng thuéc khèi AFTA vμ cã
hÖ thèng th−¬ng m¹i tù do. Tuy nhiªn ®iÒu kiÖn sinh th¸i ë c¸c n−íc nμy
t−¬ng tù nh− ViÖt Nam, nªn hä cã thÓ lμ ®èi thñ c¹nh tranh h¬n lμ thÞ tr−êng
tiÒm n¨ng cho c¸c s¶n phÈm v−ên cña ViÖt Nam. Do vËy, chóng ta cÇn hîp t¸c
víi c¸c n−íc ASEAN ®Ó tËn dông c«ng nghÖ, kü thuËt vμ ng−îc l¹i c¸c n−íc
ASEAN cã thÓ tËn dông lao ®éng rÎ vμ c¸c ®iÒu kiÖn ®ang ph¸t triÓn kh¸c cña
ViÖt Nam.
2.1.4. C¸c thÞ tr−êng kh¸c
XuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng óc cßn rÊt h¹n chÕ,
®¹t 0,4 triÖu USD n¨m 1999 vμ 2 triÖu USD n¨m 2002. Lμ mét quèc ®¶o cã
®iÒu kiÖn tù nhiªn phong phó víi c¸c loμi ®éng thùc vËt ®a d¹ng, nh−ng ®Êt
n−íc thuéc Ch©u óc xa x«i nμy ®Æc biÖt lo ng¹i sù l©y lan bÖnh tËt tõ c¸c quèc
gia kh¸c. Theo c¸c chuyªn gia nªn khai th¸c tèt kh¶ n¨ng hîp t¸c víi thÞ
tr−êng nμy, vμ trong t−¬ng lai kh«ng xa, óc cã thÓ lμ thÞ tr−êng rau qu¶ lín
cña ViÖt Nam.
Ch©u ¢u hiÖn tiªu thô kho¶ng 250.000 tÊn døa vμ 13.000 tÊn tr¸i v¶i
mçi n¨m. §©y lμ hai mÆt hμng ViÖt Nam cã nhiÒu tiÒm n¨ng s¶n xuÊt, cã thÓ
c¹nh tranh ®−îc víi Th¸i Lan vμ Malaysia nÕu gi¸ c¶ vμ chÊt l−îng tèt. Ngoμi
hai mÆt hμng døa vμ v¶i, thanh long vμ m¨ng côt còng cã nhiÒu triÓn väng
xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, thÞ tr−êng nμy cã tiªu chuÈn chÊt l−îng riªng cho tr¸i
c©y rÊt cao, ®ßi hái c¸c nhμ kinh doanh xuÊt khÈu tr¸i c©y ViÖt Nam cÇn t¨ng
c−êng ®Çu t− tiÕp thÞ, t¨ng c−êng hîp t¸c liªn doanh, nh»m tranh thñ hç trî vÒ
gièng, kü thuËt canh t¸c, th«ng tin thÞ tr−êng ®Ò n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt
l−îng vμ thu nhËp. C¸c n−íc Ch©u ¢u nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm v−ên cña ViÖt
Nam chñ yÕu nh− rau qu¶ ®ãng hép, n−íc qu¶ vμ h¹t tiªu. Do kho¶ng c¸ch ®Þa
lý xa vμ chi phÝ vËn chuyÓn cao l¹i cã nhiÒu nguån cung cÊp s¶n phÈm nhiÖt
®íi t−¬i gÇn Ch©u ¢u nªn rau qu¶ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chiÕm vÞ trÝ hÕt søc
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
47
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
khiªm tèn. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang nh÷ng n−íc nμy ®¹t 40 triÖu USD n¨m
2000 bao gåm c¶ rau qu¶ vμ h¹t tiªu.
2.2. TÇm quan träng cña viÖc më réng thÞ tr−êng ®èi víi xuÊt khÈu rau
qu¶ cña ViÖt Nam
Trong nh÷ng n¨m s¾p tíi, ®Ó n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, ®Ó qu¸ tr×nh
hoμ nhËp vμo nÒn kinh tÕ quèc tÕ ®¹t hiÖu qu¶ cao vÒ kinh tÕ vμ x· héi, ViÖt
Nam cÇn duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ cao, cÇn gi¶i quyÕt viÖc lμm
cho hμng triÖu ng−êi ®Õn tuæi lao ®éng hμng n¨m
trong khi ®ã nhu cÇu thanh
to¸n trong n−íc ch−a thÓ tiªu thô hÕt s¶n phÈm hμng ho¸ ®−îc t¹o ra víi tèc
®é t¨ng tr−ëng cao hμng n¨m. §èi víi s¶n phÈm rau qu¶ còng trong t×nh tr¹ng
®ã. Nh÷ng n¨m qua, s¶n phÈm rau qu¶ ch−a nhiÒu l¾m, song ®· cã t×nh tr¹ng
“thõa” s¶n phÈm. NÕu tiÕp tôc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, n¹n Õ thõa s¶n phÈm sÏ
cã nguy c¬ trÇm träng h¬n. RÊt may lμ, cïng víi thÞ tr−êng trong n−íc, cßn cã
thÞ tr−êng thÕ giíi ®ang réng më. NÕu ®Æt nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp n−íc ta
trong quan hÖ kh«ng chØ víi thÞ tr−êng trong n−íc, mμ c¶ víi thÞ tr−êng ngoμi
n−íc, sÏ thÊy ®−îc sù t¨ng c−êng xuÊt khÈu rau qu¶ kh«ng chØ cã thÓ thùc
hiÖn ®−îc, mμ cßn cÇn thiÕt ph¶i thùc hiÖn vμ thÊy ®−îc tÇm quan träng cña
viÖc më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu cho rau qu¶ ViÖt Nam.
Tr−íc hÕt thÊy ®−îc, nÕu chóng ta lμm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu vμ ph¸t
triÓn më réng thÞ tr−êng tiªu thô cho rau qu¶ th× sÏ ®Èy m¹nh ®−îc xuÊt khÈu
mÆt hμng nμy. §Èy m¹nh xuÊt khÈu rau qu¶ sÏ lμ ®ßn bÈy ®Ó kÝch thÝch s¶n
xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn, t¹o thªm ®−îc viÖc lμm vμ t¨ng thu nhËp cho
ng−êi lao ®éng trong n«ng nghiÖp n«ng th«n, vμ còng lμ ®ßn bÈy ®Ó thóc ®Èy
qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h−íng tiªn tiÕn, trong
®ã gi¸ trÞ s¶n phÈm phi l−¬ng thùc chiÕm tû träng ngμy cμng cao. §Èy m¹nh
xuÊt khÈu rau qu¶ sÏ gãp phÇn t¨ng thªm nguån thu ngo¹i tÖ phôc vô cho qu¸
tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vμ hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ n−íc nhμ, ®ång thêi còng
qua xuÊt khÈu rau qu¶, ta cã thÓ chuyÓn ho¸ s¶n phÈm cã yªu cÇu lao ®éng víi
tr×nh ®é kh«ng cao l¾m lÊy s¶n phÈm cã yªu cÇu lao ®éng víi tr×nh ®é cao.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
48
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Qu¸ tr×nh rÊt cÇn ®Èy nhanh ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é c«ng nghiÖp ho¸ vμ hiÖn ®¹i
ho¸ nÒn kinh tÕ n−íc ta.
MÆt kh¸c, ®a d¹ng ho¸ thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm sÏ gióp cho rau qu¶
cña chóng ta vÉn duy tr× ®−îc tèc ®é t¨ng æn ®Þnh cña kim ng¹ch xuÊt khÈu
trong tr−êng hîp cã nh÷ng biÕn ®éng vÒ thÞ tr−êng. Tøc lμ ph©n t¸n ®−îc rñi
ro trong qu¸ tr×nh xuÊt khÈu hμng ho¸. Thªm vμo ®ã, nhu cÇu cña mçi thÞ
tr−êng lμ kh¸c nhau, nh÷ng quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ thay ®æi
theo tõng thÞ tr−êng. S¶n phÈm rau qu¶ cña n−íc ta cã nhiÒu chñng lo¹i vμ
nh÷ng cÊp ®é kh¸c nhau, v× vËy viÖc cã thÓ thùc hiÖn chiÕn l−îc ph©n lo¹i thÞ
tr−êng xuÊt khÈu.
3. ChÊt l−îng vμ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu rau
qu¶ ViÖt Nam vμo Mü
3.1. ChÊt l−îng cña rau qu¶ ViÖt nam
Trong khi ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi c¶ vÒ sinh th¸i vμ thêi tiÕt ®Ó
trång c¸c lo¹i rau vμ hoa qu¶ nhiÖt ®íi vμ «n ®íi th× nh×n chung n¨ng suÊt vÉn
cßn thÊp, s¶n l−îng ë d−íi møc trung b×nh thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã chÊt l−îng
cña rau qu¶ ViÖt Nam cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ, nhiÒu lo¹i rau qu¶ vÉn ch−a ®¸p
øng ®−îc tiªu chuÈn vÖ sinh an toμn thùc phÈm. L−îng chÊt ®éc h¹i tån d− cã
nguån gèc tõ ph©n ho¸ häc qu¸ tû lÖ an toμn cho søc khoÎ ng−êi tiªu dïng. Do
t©m lý s¶n xuÊt tuú tiÖn cña nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt nhá ch−a kh¾c phôc ®−îc.
§a phÇn ng−êi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn tuú tiÖn trong viÖc ¸p dông quy tr×nh
kü thuËt s¶n xuÊt, trong viÖc sö dông ph©n bãn ho¸ chÊt phßng trõ dÞch. HiÖn
nay, chóng ta cßn thiÕu c¸c vïng s¶n xuÊt tËp trung, c¸c khu vùc trång rau chñ
yÕu theo quy m« hé gia ®×nh, nªn gièng kh«ng ®ång nhÊt, s¶n phÈm kh«ng
®ång ®Òu vμ chÊt l−îng kh«ng æn ®Þnh. Sù mÊt c©n ®èi dinh d−ìng ®èi víi c©y
trång tr−íc thu ho¹ch, do c©y kh«ng ®−îc cung cÊp c¸c chÊt dinh d−ìng nh−
qu¸ thõa ®¹m, thiÕu l©n, kali, thiÕu vi l−îng lμm cho m« qu¶ dÔ bÞ tæn th−¬ng,
®é ch¾c cña rau qu¶ gi¶m, vi sinh vËt dÔ x©m nhËp g©y khã kh¨n cho b¶o
qu¶n. Bªn c¹nh ®ã gièng qu¶ cña ta chËm ®æi míi, t×nh tr¹ng gièng tho¸i ho¸,
®iÓn h×nh lμ c¸c lo¹i qu¶ cã mói nh− b−ëi §oan Hïng, cam Vinh. . . ViÖc
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
49
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
chän gièng chñ yÕu dùa vμo kinh nghiÖm vμ míi chØ dõng l¹i ë khai th¸c c¸c
gièng ®· cã s½n, ch−a ph¸t triÓn ®−îc nhiÒu gièng rau qu¶ míi cã chÊt l−îng
cao, phï hîp víi thÞ hiÕu c¸c thÞ tr−êng kh¸c nhau. T×nh tr¹ng trªn ®· h¹n chÕ
chÊt l−îng vμ n¨ng suÊt s¶n phÈm. ChÊt l−îng s¶n phÈm thÊp thÓ hiÖn c¶ ë
kh©u s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lÉn kh©u s¶n xuÊt sau n«ng nghiÖp. C«ng nghÖ thu
ho¹ch cßn thñ c«ng, viÖc x¸c ®Þnh ®é chÝn tèi −u ®Ó thu ho¹ch ch−a ®−îc
nghiªn cøu, x¸c ®Þnh tèt. Thu ho¹ch non lμm gi¶m n¨ng suÊt c©y trång, gi¶m
gi¸ trÞ chÊt l−îng qu¶. Thu ho¹ch muén qu¶ chÝn nÉu, dÔ thèi còng lμm t¨ng
tæn thÊt vÒ sè l−îng, chÊt l−îng qu¶. Trong kh©u s¶n xuÊt sau n«ng nghiÖp,
chóng ta cßn ch−a t¹o ra ®−îc nh÷ng mÉu m·, bao b× hÊp dÉn, võa l¹i an toμn
trong vËn chuyÓn. ®iÒu nμy còng h¹n chÕ Ýt nhiÒu kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña rau
qu¶ ViÖt Nam. Do rau qu¶ cña Trung Quèc, mÉu m· ®Ñp, h−¬ng vÞ hÊp dÉn,
bao b× l¹i ®Ñp tiÖn dông, nªn ®−îc −a chuéng trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. MÆt
kh¸c, nh− ®· ph©n tÝch ë trªn, c«ng nghÖ chÕ biÕn, b¶o qu¶ cña ViÖt Nam cßn
rÊt nhiÒu h¹n chÕ, l¹c hËu. V× vËy rau qu¶ chÕ biÕn cña chóng ta ch−a cã nhiÒu
gi¸ trÞ gia t¨ng. HÖ thèng vËn chuyÓn vμ giao hμng sau thu ho¹ch ch−a ®¹t yªu
cÇu cña kh¸ch hμng lμm gi¶m ®¸ng kÓ chÊt l−îng còng nh− kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña hμng rau qu¶ n−íc ta. Nh×n chung, chóng ta cßn rÊt nhiÒu viÖc ph¶i
lμm th× míi c¶i thiÖn ®−îc chÊt l−îng rau qu¶ vμ ®Ó cã thÓ tham gia vμo thÞ
tr−êng thÕ giíi, ®øng v÷ng b»ng chÝnh chÊt l−îng cña s¶n phÈm.
3.2. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh
Theo ph©n tÝch cña c¸c chuyªn gia th× kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña rau qu¶
xuÊt khÈu trªn thÞ tr−êng quèc tÕ th−êng dùa vμo 3 nhãm yÕu tè chñ yÕu nh−:
cã chi phÝ s¶n xuÊt thÊp, kh¶ n¨ng cung cÊp s¶n phÈm tr¸i vô hoÆc cung cÊp
c¸c s¶n phÈm kh¸c l¹ hay dùa vμo dÞch vô tèt. Tõ ®ã cã thÓ thÊy lîi thÕ c¹nh
tranh cña ViÖt Nam dùa vμo lîi thÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt thÊp ®Ó xuÊt khÈu sang
c¸c thÞ tr−êng cã chi phÝ nh©n c«ng cao nh− Mü. Tuy nhiªn n¨ng lùc s¶n xuÊt
rau qu¶ cña chóng ta vÉn cßn rÊt khiªm tèn, ®Æc biÖt lμ vÒ s¶n l−îng qu¶ nhiÖt
®íi so víi c¸c n−íc nh− Th¸i Lan, Philipin, vÉn mang nÆng tÝnh tù ph¸t, manh
món vμ ph©n t¸n. N¨ng suÊt c¸c c©y rau qu¶ cña ViÖt Nam thÊp so víi møc
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
50
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
trung b×nh cña khu vùc vμ thÕ giíi, Tr¸i c©y còng cã gi¸ ®¾t h¬n so víi tr¸i c©y
cïng lo¹i cña c¸c n−íc nhiÖt ®íi kh¸c. V× vËy rau qu¶ ViÖt Nam hÇu nh− ch−a
c¹nh tranh ®−îc trªn thÞ tr−êng thÕ giíi víi chÊt l−îng s¶n phÈm thÊp, gi¸
thμnh s¶n phÈm l¹i cao, trong khi thùc tÕ ®ßi hái ph¶i ®¶o ng−îc l¹i víi thùc
tr¹ng ®ã. Thùc tÕ cho thÊy, gi¸ døa cña Th¸i Lan thÊp h¬n gi¸ cña ViÖt Nam,
nªn c¹nh tranh quyÕt liÖt víi s¶n phÈm cña n−íc ta. Ng−êi tiªu dïng trªn thÞ
tr−êng thÕ giíi, ®Æc biÖt lμ Mü rÊt −a nh÷ng s¶n phÈm ®éc ®¸o míi mÎ, nh−ng
nh÷ng s¶n phÈm rau qu¶ ViÖt Nam ®· qu¸ quen thuéc vμ phæ biÕn trªn thÕ
giíi. Chóng ta vÉn ch−a t¹o ®−îc nh÷ng lo¹i qu¶ cã mói nh−ng kh«ng cã h¹t,
h−¬ng vÞ ®Ëm ®μ, ch−a ®iÒu khiÓn ®−îc thêi vô thu ho¹ch s¶n phÈm. Tuy vËy
theo ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña mÆt hμng rau qu¶ trong b¶ng tæng kÕt
c¸c dÞch vô ®−îc −u tiªn do Bé th−¬ng m¹i ®−a ra th× ®©y lμ mÆt hμng cã tiÒm
n¨ng t¨ng m¹nh nguån cung vμ n©ng cao chÊt l−îng gi¸ c¶ ®¸ng kÓ, triÓn väng
thÞ tr−êng tèt vμ ®−îc −u tiªn trî gióp xuÊt khÈu cao, ®øng sau: g¹o, h¹t ®iÒu,
cμ phª, cao su h¹t ®iÒu, h¹t tiªu, chÌ. Trong nh÷ng n¨m tíi, nÕu ®−îc chó
träng ®Çu t− th× ngμnh hμng rau qu¶ cã nhiÒu kh¶ n¨ng “cÊt c¸nh” nhê chÝnh
s¸ch nhμ n−íc tËp trung chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp, n©ng cÊp c¬ së h¹
tÇng n«ng th«n vμ thiÕt bÞ chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng nghiÖp.
III. §¸nh gi¸ chung vÒ xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam vμo
thÞ tr−êng Mü
1. Nh÷ng kÕt qu¶ vμ thμnh c«ng b−íc ®Çu
- C«ng t¸c qu¶n lý nhμ n−íc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt-nhËp khÈu nãi
chung vμ xuÊt-nhËp khÈu rau qu¶ nãi riªng ngμy cμng ®−îc c¶i tiÕn vμ hoμn
thiÖn theo h−íng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu; chÝnh phñ ®· cã nhiÒu −u ®·i thÝch
hîp nh−: ¸p dông thuÕ suÊt 0% ®èi víi hμng hãa n«ng s¶n xuÊt khÈu, hç trî
nhËp khÈu gièng døa Cayen, trî gi¸ xuÊt khÈu døa hép sang thÞ tr−êng Mü, hç
trî l·i suÊt ®èi víi rau qu¶ xuÊt khÈu, th−ëng xuÊt khÈu ®èi víi mÆt hμng rau
qu¶ t−¬i vμ chÕ biÕn. H¬n n÷a chÝnh phñ còng cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ kho¶n chi
hoa hång giao dÞch vμ m«i giíi xuÊt khÈu tr¶ cho ng−êi n−íc ngoμi, phÇn nμo
gióp c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu b¸n ®−îc hμng, t¨ng thªm kh¶ n¨ng c¹nh
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
51
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
tranh cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. C¸c kho¶n chi nμy ®−îc coi lμ chi phÝ
hîp lý, khuyÕn khÝch t×m kiÕm më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu. H¬n n÷a, chÝnh
phñ còng kiªn quyÕt xo¸ bá mét sè thñ tôc vμ c¸c lo¹i lÖ phÝ ch−a hîp lý liªn
quan ®Õn xuÊt khÈu. HiÖn nay tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®−îc tham gia xuÊt
khÈu: doanh nghiÖp t− nh©n, doanh nghiÖp nhμ n−íc, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u
h¹n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoμi; v× vËy ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau
qu¶ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y diÔn ra s«i næi.
- Trong bèi c¶nh c¹nh tranh xuÊt khÈu rau qu¶ trªn thÕ giíi ngμy cμng
gay g¾t, c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc ®· tÝch cùc chñ ®éng h¬n trong viÖc t×m
kiÕm thÞ tr−êng, t×m kiÕm nguån hμng, tæ chøc tèt kh©u qu¶n lý, thanh quyÕt
to¸n tõng l« hμng nh»m ®em l¹i hiÖu qu¶ cao; kh©u s¾p xÕp tæ chøc vμ m¹ng
l−íi kinh doanh ®· ®−îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m h¬n. C¸c doanh nghiÖp
còng xóc tiÕn më v¨n phßng ®¹i diÖn, thμnh lËp c«ng ty kinh doanh ë n−íc
ngoμi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®−a s¶n phÈm ra n−íc ngoμi tiªu thô. Do vËy
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ t¨ng nhanh, c¸c mÆt
hμng rau qu¶ ®a d¹ng h¬n, ngμy cμng cã nhiÒu gièng rau qu¶ míi ®−îc ®−a ra
s¶n xuÊt vμ xuÊt khÈu. Kh©u tiÕp thÞ ®· ®−îc c¸c doanh nghiÖp chó ý. Mét sè
c«ng ty chÕ biÕn, c«ng ty kinh doanh xuÊt khÈu ®· chñ ®éng t×m thÞ tr−êng,
b¹n hμng. C¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ cña n−íc ta ®· qua
råi b−íc ®i chËp ch÷ng trong viÖc th©m nhËp c¸c thÞ tr−êng lín nh−: EU, Hoa
Kú, NhËt B¶n, ®· ®Õn lóc c¸c doanh nghiÖp cña ta b¾t ®Çu cñng cè chç ®øng
®· cã vμ tõng b−íc më réng thÞ tr−êng ë c¸c trung t©m ®ã. Thªm vμo ®ã,
trong nhiÒu n¨m qua chóng ta ®· h×nh thμnh ®−îc mét sè vïng rau qu¶ t−¬ng
®èi tËp trung. ThÝ dô: vïng v¶i vμ nh·n ë ®ång b»ng S«ng Hång vμ c¸c tØnh
phÝa §«ng B¾c, vïng rau «n ®íi ë §BSH vμ §μ L¹t
ë nh÷ng vïng chuyªn
canh rau qu¶ tËp trung nμy, ®· h×nh thμnh c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn s¶n
phÈm cho toμn vïng. ®ã lμ nh÷ng h¹t nh©n t¹o vïng chuyªn canh quan träng.
Nh÷ng h¹t nh©n nμy sÏ gãp phÇn ®¸ng kÓ ®Ó cñng cè vμ më réng vïng chuyªn
canh rau qu¶ ®· vμ ®ang h×nh thμnh.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
52
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
- Sau nhiÒu n¨m ®μm ph¸n vμ th−¬ng l−îng, cuèi cïng hiÖp ®Þnh th−¬ng
m¹i ViÖt-Mü ®· ®−îc ký kÕt vμ cã hiÖu lùc cuèi n¨m 2001. §©y lμ thμnh c«ng
to lín cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vμ thùc hiÖn
chÝnh s¸ch ®a d¹ng ho¸ vμ ®a ph−¬ng ho¸ thÞ tr−êng. Hμng rμo thuÕ quan vμo
thÞ tr−êng Hoa Kú ®· ®ang vμ sÏ h¹ xuèng m¹nh lμm cho nhiÒu mÆt hμng cña
ta cã lîi thÕ h¬n khi x©m nhËp vμo thÞ tr−êng nμy. Mét sè mÆt hμng rau qu¶
ViÖt Nam ®· x©m nhËp vμo thÞ tr−êng Hoa Kú trong khi ®ang ph¶i chÞu ®¸nh
thuÕ rÊt cao tõ 30% ®Õn 40%, nay khi thùc thi HiÖp ®Þnh sÏ gi¶m xuèng cßn 34%, gióp rau qu¶ ViÖt Nam cã c¬ héi c¹nh tranh c«ng b»ng trªn thÞ tr−êng Mü
vμ sÏ c¶i thiÖn ®−îc vÞ trÝ hiÖn cã cña m×nh. Thùc tÕ cho thÊy, xuÊt khÈu rau
qu¶ cña n−íc ta sang Mü t¨ng nhanh trong nh÷ng n¨m võa qua. HiÖn t¹i Mü lμ
thÞ tr−êng nhËp khÈu rau qu¶ ®øng lín thø 6 cña ViÖt Nam vμ lμ mét thÞ
tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng, lý t−ëng ®Ó ViÖt Nam më réng xuÊt khÈu rau qu¶.
2. Nh÷ng tån t¹i vμ th¸ch thøc chñ yÕu
TiÒm n¨ng vμ n¨ng lùc xuÊt khÈu rau qu¶ cña n−íc ta ra thÞ tr−êng thÕ
giíi cã nhiÒu thuËn lîi, nh−ng còng cßn kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n:
- MÆc dï thêi gian qua, rau qu¶ n−íc ta ®· ph¸t triÓn kh¸ nhanh c¶ vÒ
diÖn tÝch vμ s¶n l−îng, nh−ng s¶n xuÊt cßn manh món, ch−a h×nh thμnh c¸c
vïng tËp trung lín ®Ó cung cÊp nguyªn liÖu æn ®Þnh cho c¸c nhμ m¸y chÕ biÕn,
chÊt l−îng s¶n phÈm ch−a ®¸p øng yªu cÇu cña thÞ tr−êng xuÊt khÈu. Nh×n
chung, tèc ®é x©y dùng vïng nguyªn liÖu kh«ng theo kÞp tèc ®é x©y dùng nhμ
m¸y, n¨ng suÊt vμ chÊt l−îng nguyªn liÖu cßn thÊp, c«ng t¸c chØ ®¹o, c«ng t¸c
qu¶n lý x©y dùng vïng nguyªn liÖu cßn nhiÒu bÊt cËp. Mét nguyªn nh©n kh¸c
n÷a lμ mét sè nhμ m¸y míi ®i vμo s¶n xuÊt trong thêi gian ng¾n l¹i gÆp khã
kh¨n do thiÕu nguyªn liÖu vμ gi¸ xuÊt khÈu gi¶m m¹nh, nªn viÖc tr¶ nî trë
thμnh vÊn ®Ò kh«ng mÊy dÔ dμng. MÆt kh¸c, theo chÕ ®é, vèn l−u th«ng ®−îc
cÊp 30%, nh−ng trªn thùc thÕ th× c¸c nhμ m¸y kh«ng ®−îc cÊp hoÆc cÊp víi sè
l−îng qu¸ Ýt khiÕn c¸c nhμ m¸y trªn ph¶i ®i vay víi l·i suÊt cao ®Ó s¶n xuÊt.
Bé N«ng nghiÖp vμ Ph¸t triÓn n«ng th«n cho biÕt, ®Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Æt ra
cho n¨m 2003, ngμnh rau qu¶ cÇn tËp trung gi¶i quyÕt mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n lμ
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
53
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
s¶n xuÊt nguyªn liÖu rau qu¶, x©y dùng c¸c c¬ së chÕ biÕn rau qu¶, ®a d¹ng
ho¸ s¶n phÈm, x©y dùng c¸c c¬ së dÞch vô phôc vô xuÊt khÈu rau qu¶ vμ vÊn
®Ò vèn. Dù kiÕn, sè vèn dμnh cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, x©y dùng c¸c nhμ
m¸y chÕ biÕn, x©y dùng kho b¶o qu¶n sÏ lμ kho¶ng 957 tû ®ång. C¸c c¬ së
chÕ biÕn rau qu¶ sÏ ®−îc x©y dùng trªn nguyªn t¾c −u tiªn c¸c nhμ m¸y t¹i c¸c
vïng cã s½n nguyªn liÖu. Cô thÓ, chØ x©y dùng nhμ m¸y khi ®· cã 60% nguyªn
liÖu vμ ®· cã ph−¬ng ¸n ®a d¹ng ho¸, tæng hîp lîi dông vμ ph−¬ng ¸n tiªu thô
s¶n phÈm. C¸c nhμ chuyªn m«n còng nhËn ®Þnh, khi x©y dùng c¸c dù ¸n cÇn
cã ph−¬ng ph¸p ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm tõ nguyªn liÖu ®Çu vμo, tËn dông c¸c
lo¹i phÕ phÈm ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm phô nh− r−îu, dÊm, ph©n bãn, thøc ¨n
ch¨n nu«i... ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, gi¶m « nhiÔm m«i tr−êng. §èi víi c¸c
nhμ m¸y hiÖn ®ang s¶n xuÊt th× cÇn khÈn tr−¬ng x©y dùng ph−¬ng ¸n s¶n xuÊt
phô.
- H¹n chÕ trong c«ng t¸c tæ chøc vμ ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu.
Nh÷ng n¨m qua, mÆc dï c«ng t¸c nghiªn cøu, dù b¸o, t×m kiÕm thÞ tr−êng
®−îc c¸c cÊp qu¶n lý vÜ m« vμ c¸c doanh nghiÖp chó ý xóc tiÕn, vμ b−íc ®Çu
®¹t ®−îc mét sè tiÕn bé so víi tr−íc ®©y, nh−ng nh×n chung vÉn dõng ë møc
th¨m dß. Ch−a ®Çu t− tho¶ ®¸ng cho ho¹t ®éng nghiªn cøu t×m kiÕm thÞ
tr−êng, v× vËy ch−a thùc sù thiÕt lËp ®−îc hÖ thèng thÞ tr−êng chñ lùc víi
nh÷ng mÆt hμng xuÊt khÈu æn ®Þnh víi khèi l−îng lín. Nh÷ng th«ng tin
th−¬ng m¹i thu thËp ®−îc vÒ thÞ tr−êng xuÊt khÈu cßn rÊt h¹n chÕ, chung
chung, chËm ®−îc xö lý, chËm tíi tay ng−êi s¶n xuÊt, nªn x¶y ra t×nh tr¹ng
s¶n xuÊt ph¸t triÓn tù ph¸t, thiÕu æn ®Þnh, s¶n xuÊt tho¸t ly nhu cÇu thÞ tr−êng,
s¶n phÈm s¶n xuÊt ra chËm tiªu thô, ø ®äng g©y thiÖt h¹i cho ng−êi s¶n xuÊt.
VÒ phÝa ng−êi s¶n xuÊt, mÆc dï ®· ®−îc giao quyÒn tù chñ, song trªn thùc tÕ
hä ch−a ®ñ kh¶ n¨ng thùc hiÖn quyÒn tù chñ trong kh©u t×m hiÓu, nghiªn cøu,
n¾m b¾t th«ng tin vÒ thÞ tr−êng, do thiÕu hiÓu biÕt trong lÜnh vùc nμy, vμ do
h¹n chÕ vÒ kinh phÝ. Nh×n chung, ch−a cã sù ph©n ®Þnh râ rμng ®Ó thóc ®Èy
c«ng t¸c marketing ë tÇm vÜ m« vμ vi m« nªn ch−a më réng ®−îc thÞ tr−êng,
h¹n chÕ mÆt hμng xuÊt khÈu.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
54
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
- Tæ chøc hÖ thèng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ ch−a hîp lý, thiÕu hiÖu
qu¶. Ngμy cμng xuÊt hiÖn nhiÒu c¸c tæ chøc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶
ngoμi quèc doanh. Sè l−îng c¸c nhμ kinh doanh rau qu¶ th× lín, song gi÷a hä
thiÕu sù liªn kÕt trong kinh doanh nªn dÉn ®Õn xu h−íng “tr¨m hoa ®ua në”,
nhiÒu ®Çu mèi tham gia xuÊt khÈu rau qu¶. Trong khi ®ã c¬ chÕ qu¶n lý ch−a
theo kÞp víi thùc tiÔn, do vËy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng tranh mua ë thÞ tr−êng trong
n−íc, tranh b¸n ë thÞ tr−êng n−íc ngoμi, trong quan hÖ víi n«ng d©n kh«ng Ýt
doanh nghiÖp th−êng ho¹t ®éng theo c¸ch “ dÔ lμm, khã bá” thiÕu tr¸ch nhiÖm
víi n«ng d©n. N¨ng lùc tμi chÝnh, tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé, c«ng nh©n viªn
trong lÜnh vùc kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu cßn nhiÒu h¹n chÕ.
-Tuy rau qu¶ xuÊt sang thÞ tr−êng Mü ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶
quan trong nh÷ng n¨m qua, nh−ng nh×n chung kim ng¹ch míi chØ chiÕm 0,1%
nhËp khÈu cña n−íc nμy, cßn bÞ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh v−ît xa. Nguyªn nh©n
kh¸ch quan lμ hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc míi cã hiÖu lùc ®−îc mét
n¨m, luËt ph¸p Hoa Kú l¹i phøc t¹p, c¸c quy ®Þnh vÒ vÖ sinh thùc phÈm kh¾t
khe, nh−ng còng thõa nhËn c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr−êng Hoa Kú cßn t¶n
m¹n vμ thiÕu tÝnh ®Þnh h−íng. Ch−a cã sù phèi hîp gi÷a Bé th−¬ng m¹i víi
c¸c hiÖp héi nghiªn cøu thÞ tr−êng Hoa Kú theo chuyªn ngμnh chuyªn s©u (vÝ
dô: rau qu¶ cã thÓ th©m nhËp ®−îc lo¹i rau g× qu¶ g×, nhu cÇu cña Hoa kú cã
®Æc thï g×, luËt ph¸p ra sao, c¹nh tranh nh− thÕ nμo). Thªm vμo ®ã, trong khi
mét sè s¶n phÈm rau qu¶ chÕ biÕn dμnh cho xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®ang
®−îc gi¸ trªn thÞ tr−êng Mü còng nh− thÞ tr−êng thÕ giíi nh− n−íc qu¶, n−íc
cμ chua, n−íc døa c« ®Æc, d−a chuét th× l¹i kh«ng ®ñ nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn,
nhÊt lμ c¸c c«ng ty cña Mü ®ang cã nhu cÇu rÊt cao ®èi víi s¶n phÈm n−íc
døa c« ®Æc cña n−íc ta, nh−ng kh¶ n¨ng cung cÊp l¹i cã h¹n.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
55
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Ch−¬ng 3
Gi¶i ph¸p vμ kiÕn nghÞ më réng xuÊt khÈu rau
qu¶ cña ViÖt Nam vμo thÞ tr−êng Mü
I. §Þnh h−íng xuÊt khÈu rau qu¶ vμo thÞ tr−êng Mü
1. Dù b¸o thÞ tr−êng rau qu¶ cña Mü trong nh÷ng n¨m tíi
Dù kiÕn kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng s¶n cña Mü sÏ t¨ng tõ 37 tû n¨m
1999 lªn tíi 51 tû n¨m 2009, tèc ®é t¨ng lμ 31%/n¨m. Nguyªn nh©n chñ yÕu
do l−îng rau qu¶ nhËp khÈu t¨ng m¹nh, trong ®ã cã c¸c s¶n phÈm: tr¸i c©y
t−¬i, n−íc tr¸i c©y, r−îu vμ n−íc ngät, rau t−¬i vμ rau ®· qua chÕ biÕn. Trong
dμi h¹n, nguån cung phong phó vμ nhu cÇu rau qu¶ t¨ng m¹nh nªn nhËp khÈu
c¸c s¶n phÈm tõ v−ên t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Giai ®o¹n 2002-2009, nhËp khÈu c¸c
s¶n phÈm v−ên t¨ng 4,1 %/n¨m, tõ 17 tû lªn tíi 23 tû.
1.1. VÒ c¬ cÊu nhËp khÈu rau qu¶
Trong nh÷ng n¨m qua, sè l−îng nhËp khÈu rau t−¬i trªn thÕ giíi t¨ng
b×nh qu©n 1,8%/n¨m. Nh÷ng n¨m tíi, nhu cÇu rau qu¶ trªn thÕ giíi sÏ t¨ng
kho¶ng 5%/ n¨m. Víi tèc ®é nμy th× ®Õn n¨m 2010 l−îng rau nhËp khÈu trªn
toμn thÕ giíi sÏ vμo kho¶ng 17 triÖu tÊn. C¸c n−íc nhËp khÈu chñ yÕu vÉn lμ
c¸c n−íc thuéc EU: Ph¸p, §øc, Anh, vμ Canada, Hång K«ng, Hoa kú, trong
®ã Hoa Kú sÏ nhËp khÈu kho¶ng 1 200 tÊn mçi n¨m.
ThÞ tr−êng tr¸i c©y thÕ giíi ®−îc chia thμnh: thÞ tr−êng qu¶ nhiÖt ®íi, thÞ
tr−êng qu¶ cã mói vμ thÞ tr−êng chuèi. Theo dù b¸o th× thÞ tr−êng qu¶ nhiÖt
®íi sÏ t¨ng nhanh nhÊt víi nhu cÇu cao vμ tèc ®é t¨ng tr−ëng toμn cÇu lμ 8%.
NhËp khÈu qu¶ nhiÖt ®íi toμn cÇu sÏ ®¹t 4,3 triÖu tÊn (n¨m 2010), trong ®ã 2
khu vùc EU vμ Mü chiÕm 70% tæng l−îng nhËp khÈu qu¶ nhiÖt ®íi.
Døa vÉn lμ qu¶ nhiÖt ®íi chiÕm tû träng lín nhÊt trong giai ®o¹n dù b¸o
nh−ng tèc ®é giao dÞch cña xoμi cã xu h−íng t¨ng nhanh h¬n. Theo FAO,
l−îng nhËp khÈu døa toμn cÇu sÏ ®¹t 922 000 tÊn, chñ yÕu t¨ng lªn ë c¸c n−íc
ph¸t triÓn víi l−îng nhËp khÈu chiÕm 89-90% tæng l−îng døa nhËp khÈu toμn
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
56
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
cÇu, trong ®ã Mü lμ n−íc nhËp khÈu døa t−¬i lín nhÊt, chiÕm 46% tæng l−îng
nhËp khÈu døa. NhËp khÈu xoμi cña Mü còng sÏ t¨ng 7%, vμ ®¹t ®−îc 450
000 tÊn vμo n¨m 2010, trong khi ®ã l−îng nhËp khÈu xoμi cña thÕ giíi sÏ ®¹t
1,5 triÖu tÊn n¨m 2010. Mü vÉn lμ nh÷ng n−íc nhËp khÈu qu¶ b¬ lín nhÊt thÕ
giíi, chiÕm 29% tæng l−îng nhËp khÈu qu¶ b¬ toμn cÇu n¨m 2010. S¶n xuÊt
qu¶ b¬ cña Mü sÏ chØ t¨ng 2% trong giai ®o¹n dù b¸o, kh«ng ®¸p øng ®−îc
nhu cÇu tiªu thô trong n−íc vμ nhËp khÈu vμo n−íc nμy dù b¸o sÏ t¨ng tíi
11%, ®¹t 205 000 tÊn vμo n¨m 2010. §©y còng lμ n−íc nhËp khÈu ®u ®ñ lín
nhÊt thÕ giíi víi l−îng nhËp khÈu ®¹t 161 000 tÊn, chiÕm 48% tæng nhËp khÈu
®u ®ñ toμn cÇu n¨m 2010.
S¶n xuÊt qu¶ cã mói trªn toμn cÇu sÏ t¨ng nhanh, nh−ng nhu cÇu trªn
thÕ giíi l¹i gi¶m, g©y søc Ðp lμm gi¶m diÖn tÝch trång míi vμ tèc ®é t¨ng s¶n
l−îng sÏ ë møc thÊp. Mü vÉn lμ n−íc cung cÊp qu¶ cã mói lín nhÊt thÕ giíi.
§Õn n¨m 2005, Mü cã thÓ ph¸t triÓn rÊt m¹nh vÒ s¶n xuÊt cam vμ cã thÓ
chuyÓn tõ mét n−íc nhËp khÈu thμnh xuÊt khÈu cam. Dù b¸o, nhu cÇu tiªu thô
qu¶ cã mói t−¬i trªn toμn thÕ giíi vμo n¨m 2010 lμ 6.461.000 tÊn, trong ®ã c¸c
n−íc B¾c Mü tiªu thô 30.595. 000 tÊn. Theo dù b¸o cña FAO nhu cÇu nhËp
khÈu chuèi rßng sÏ t¨ng b×nh qu©n 1,9%/ n¨m trªn toμn cÇu, l−îng chuèi nhËp
khÈu b×nh qu©n lμ 4,2 kg/ng−êi/n¨m vμo n¨m 2005 trong ®ã t¨ng chñ yÕu ë
c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®¹t 8,5kg/ng−êi/n¨m. MÆc dï cã sù t¨ng nhanh cña
c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn nh−ng trong 5 n¨m tíi Mü vÉn lμ n−íc nhËp khÈu
nhiÒu chuèi nhÊt víi 32% thÞ phÇn toμn cÇu.
1.2. Dù b¸o vÒ gi¸
MÆc dï cÇu t¨ng m¹nh nh−ng gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i hμng ho¸ vμ gi¸ trÞ
th−¬ng m¹i cña Mü vμ thÕ giíi vÉn thÊp trong trung h¹n. Nguyªn nh©n chÝnh
lμ do khèi l−îng hμng tån kho lín, n¨ng suÊt còng nh− s¶n l−îng n«ng s¶n cña
c¸c n−íc xuÊt khÈu tiÕp tôc t¨ng m¹nh. T×nh h×nh sÏ thay ®æi trong dμi h¹n khi
nhu cÇu nhËp khÈu t¨ng v÷ng vμ l−îng tån kho gi¶m. Tuy nhiªn, triÓn väng
phôc håi dμi h¹n ®èi víi gi¸ n«ng s¶n vÉn bÞ k×m h·m bëi sù t¨ng kh«ng
ngõng trong lÜnh vùc ch¨n nu«i vμ trång trät ë c¸c n−íc ®ang cã thÕ m¹nh vÒ
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
57
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
xuÊt khÈu. Theo dù b¸o, trong 5 n¨m tíi, gi¸ chuèi xuÊt khÈu trªn thÕ giíi cã
thÓ gi¶m 18%, trong ®ã mét sè thÞ tr−êng nhËp khÈu nh− B¾c Mü cã thÓ gi¶m
tíi 25% vμ thÞ tr−êng ch©u ¸ gi¶m Ýt h¬n kho¶ng 6%. Còng theo dù b¸o cña tæ
chøc n«ng l−¬ng thÕ giíi vÒ gi¸ xuÊt khÈu (theo gi¸ USD hiÖn t¹i) cña rau t−¬i
sÏ vμo kho¶ng 562 USD/tÊn vμo n¨m 2010.
2. Môc tiªu xuÊt khÈu rau qu¶
Theo QuyÕt ®Þnh sè 182/1999/Q/TTg phª duyÖt ®Ò ¸n ph¸t triÓn rau qu¶
vμ hoa, ®Ò ra mét sè môc tiªu ®Õn n¨m 2010:
- T¹o thªm viÖc lμm cho kho¶ng 5 triÖu ng−êi
- Nhanh chãng tháa m·n nhu cÇu ®êi sèng nh©n d©n vÒ rau, qu¶ vμ hoa,
c©y c¶nh (th«ng th−êng vμ cao cÊp), trong ®ã ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn
n−íc qu¶ víi gi¸ rÎ ®Ó tõng b−íc thay thÕ n−íc uèng cã cån hiÖn nay;
- Kim ng¹ch xuÊt khÈu ®Õn n¨m 2010 lμ 1 tû USD. Trong ®ã 52% lμ
rau, m¨ng t©y, m¨ng ta, c¸c lo¹i qu¶ gÇn 32% vμ gia vÞ gåm h¹t tiªu 100 triÖu
USD, hoa vμ c©y c¶nh kho¶ng 5%.
Tuy nhiªn theo chiÕn l−îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu cña Bé th−¬ng m¹i
thêi kú 2001-2010 tr×nh chÝnh phñ ngμy 21/8/2000 th× kim ng¹ch xuÊt khÈu
rau qu¶ ®Õn n¨m 2010 sÏ lμ 1,85 tû USD, víi tèc ®é t¨ng tr−ëng b×nh qu©n lμ
18%/n¨m (cao h¬n møc t¨ng tr−ëng xuÊt khÈu b×nh qu©n cña c¶ n−íc hiÖn
nay, 15%). §©y t¹m gäi lμ 2 môc tiªu tèi thiÓu vμ tèi ®a mμ ViÖt Nam cÇn
ph¶i phÊn ®Êu ®Ó ®¹t ®−îc trong nh÷ng n¨m tíi, trong ®ã c¬ cÊu s¶n phÈm cã
thÓ dÇn ®iÒu chØnh cho phï hîp.
Còng theo Bé th−¬ng m¹i, trong héi th¶o ngμy 23-2-2001 vÒ ®Ò ¸n ®Èy
m¹nh xuÊt khÈu rau, hoa qu¶ thêi kú 2001-2010, −íc tÝnh ®Õn n¨m 2010 n−íc
ta sÏ xuÊt khÈu 100-150 triÖu USD ®Õn 180-300 triÖu USD rau qu¶ t−¬i vμ −íp
l¹nh, tõ 500- 550 triÖu USD ®Õn møc cao nhÊt lμ tõ 1.000 - 1.100 triÖu USD
rau qu¶ chÕ biÕn, tõ 300 triÖu USD ®Õn cao nhÊt lμ 350-400 triÖu USD gia vÞ,
tõ 60 triÖu USD vμ cao nhÊt lμ ®Õn 100 triÖu USD hoa, c©y c¶nh. VÒ chñng
lo¹i rau qu¶ xuÊt khÈu bao gåm rau qu¶ t−¬i vμ rau qu¶ chÕ biÕn. §èi víi rau
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
58
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
t−¬i lμ c¶i b¾p, b¾p ngät, cμ tÝm, hμnh h−¬ng, hμnh Poaro, c¸c lo¹i ®Ëu, bÝ ®á
vá xanh, su su, khoai sä vμ hμnh t©y. HiÖn nay míi chØ cã c¶i b¾p, b¾p ngät,
cμ tÝm lμ nh÷ng lo¹i rau ®ang xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶, gi¸ b¾p ngät xuÊt sang
NhËt lμ 800 USD/tÊn, cμ tÝm ®Ó cung øng cho xuÊt khÈu ®−îc mua víi gi¸
408USD/tÊn. VÒ rau chÕ biÕn gåm: ®Ëu nμnh l«ng, nÊm, c¸c lo¹i rau chÕ biÕn
d−íi d¹ng muèi, ®ãng hép vμ sÊy kh« nh− d−a chuét, d−a bao tö, ng« rau,
khoai sä, khoai lang, khoai mì tr¾ng, khoai t©y chiªn, cμ rèt, bÝ ®á vá xanh,
c¸c lo¹i ®Ëu rau, hμnh h−¬ng, tái t©y, rau c¶i xanh, m−íp ®¾ng. §èi víi qu¶
t−¬i, chó träng xuÊt khÈu qu¶ d−a, chuèi, v¶i, xoμi, dõa, thanh long, hång
xiªm, d−a hÊu, qu¶ cã mói, nh·n. Trong ®ã sÏ ®−a gièng míi vμo vμo s¶n xuÊt
®Ó n©ng cao n¨ng suÊt thμnh 50-60 tÊn/ha. Bé NN-PTNT dù b¸o ®Õn n¨m
2010 cã thÓ ®¹t s¶n l−îng 1 triÖu tÊn døa xuÊt khÈu d−íi d¹ng t−¬i vμ chÕ biÕn
víi kim ng¹ch lμ 200 triÖu USD. Chuèi dù kiÕn sÏ lμ 500.000 tÊn xuÊt khÈu vμ
kim ng¹ch lμ 100 triÖu USD, nh−ng cÇn quan t©m ®Õn viÖc c¶i t¹o l¹i gièng vμ
tæ chøc s¶n xuÊt theo lèi trang tr¹i lín th× míi cã thÓ xuÊt t−¬i víi khèi l−îng
lín. N−íc qu¶ vμ n−íc qu¶ c« ®Æc sÏ lμ mÆt hμng mòi nhän trong nhãm qu¶
chÕ biÕn, nhÊt lμ døa hép, ch«m ch«m hép, ngoμi ra cßn c¸c lo¹i v¶i, nh·n, mÝt
sÊy kh«, xoμi, ®u ®ñ nghiÒn, møt qu¶.
3. Nh÷ng ®Þnh h−íng lín trong xuÊt khÈu
3.1. §Þnh h−íng vÒ chiÕn l−îc s¶n phÈm vμ thÞ tr−êng
§¹i héi §¶ng toμn quèc lÇn thø VIII (1996) ®· ®Ò ra 11 ch−¬ng t×nh
ph¸t triÓn, trong ®ã cã "Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ kinh tÕ n«ng
th«n",víi ph−¬ng h−íng vμ gi¶i ph¸p lμ :"Ph¸t triÓn m¹nh c¸c lo¹i c©y c«ng
nghiÖp, c©y ¨n qu¶ vμ rau ®Ëu cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao; h×nh thμnh c¸c vïng
s¶n xuÊt tËp trung g¾n víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn t¹i chç " vμ "Më réng thÞ
tr−êng xuÊt nhËp khÈu; t¨ng tû träng xuÊt khÈu c¸c mÆt hμng ®· qua chÕ biÕn,
t¹o thªm nh÷ng nhãm hμng, mÆt hμng cã khèi l−îng vμ gi¸ trÞ lín. Kim ng¹ch
xuÊt khÈu t¨ng b×nh qu©n hμng n¨m kho¶ng 28%". Theo ®Þnh h−íng chÝnh
s¸ch ®èi ngo¹i trong thêi gian tíi lμ "T¨ng c−êng quan hÖ víi c¸c n−íc l¸ng
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
59
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
giÒng vμ c¸c n−íc trong tæ chøc ASEAN, kh«ng ngõng cñng cè quan hÖ víi
c¸c n−íc b¹n bÌ truyÒn thèng, coi träng quan hÖ víi c¸c n−íc ph¸t triÓn vμ c¸c
trung t©m kinh tÕ - chÝnh trÞ trªn thÕ giíi...."
Chñ tr−¬ng ph¸t triÓn m¹nh lo¹i c©y ¨n qu¶, rau, hoa, sinh vËt c¶nh ®Ó
®¸p øng yªu cÇu trong n−íc vμ tõng b−íc n©ng lªn thμnh mÆt hμng xuÊt khÈu
lín ... ®· ®−îc Héi nghÞ lÇn thø n¨m- BCHTW §¶ng kho¸ VII n¨m 1993 ®Ò
cËp tíi. Nh÷ng chñ tr−¬ng trªn lμ nh÷ng ®Þnh h−íng lín cho ph¸t triÓn ngμnh
rau qu¶ nãi chung, thóc ®Èy xuÊt khÈu rau qu¶ nãi riªng.
NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø t− - BCHT¦ §¶ng kho¸ VIII, trong gi¶i
ph¸p “ Ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n theo h−íng CNH, H§H, hîp t¸c
ho¸ vμ d©n chñ ho¸” tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh “... −u tiªn ph¸t triÓn c¸c c©y trång
vËt nu«i cã qui m« xuÊt khÈu t−¬ng ®èi lín vμ thÞ tr−êng æn ®Þnh, ®Æc biÖt coi
träng c¸c s¶n phÈm quÝ hiÕm ta cã lîi thÕ. HÕt søc chó träng ph¸t triÓn c«ng
nghÖ sau thu ho¹ch vμ c«ng nghÖ chÕ biÕn”.
3.1.1. §Þnh h−íng vÒ thÞ tr−êng
Trong 10 n¨m tíi hμng rau qu¶ cña chóng ta sÏ xuÊt khÈu sang tÊt c¶ c¸c
thÞ tr−êng chñ yÕu trªn thÕ giíi. §Æc biÖt chó träng vμo thÞ tr−êng Ch©u ¸- Th¸i
B×nh D−¬ng, nhê vÞ trÝ ®Þa lý gÇn ta l¹i cã thÓ khai th¸c xuÊt khÈu mét sè lo¹i rau
qu¶ d−íi d¹ng t−¬i hay −íp l¹nh, nhÊt lμ trong nh÷ng n¨m tr−íc m¾t ch−a cã ®iÒu
kiÖn v−¬n xa. Trong ®ã Trung Quèc vÉn ®−îc coi lμ thÞ tr−êng lín nhÊt cña ViÖt
Nam vμ cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu rau qu¶ tíi møc vμi triÖu/n¨m. C¸c thÞ tr−êng
quan träng kh¸c vÉn lμ NhËt, Hμn Quèc, §μi Loan, Hång C«ng, Asean,
Australia. Chó träng h¬n n÷a vμo th× tr−êng ®Çy tiÒm n¨ng vμ lý t−ëng B¾c Mü
®Ó tíi n¨m 2010 sÏ ®¹t ®−îc møc xuÊt khÈu lμ 150-200 triÖu USD, riªng thÞ
tr−êng Hoa Kú, ViÖt Nam phÊn ®Êu mçi n¨m xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng 100 triÖu
USD, tøc lμ ®uæi kÞp møc xuÊt khÈu cña Th¸i Lan, Philippin hiÖn nay vμo thÞ
tr−êng nμy. §©y lμ thÞ tr−êng cã nhu cÇu rÊt lín vÒ rau, qu¶, ®Æc biÖt lμ rau nhiÖt
®íi. Tuy nhiªn, so víi ViÖt Nam, Hoa Kú n»m tËn phÝa bªn kia b¸n cÇu, c¸ch
chóng ta nöa vßng tr¸i ®Êt, nªn kh¶ n¨ng xuÊt khÈu rau qu¶ d−íi d¹ng t−¬i hoÆc
−íp l¹nh lμ rÊt khã kh¨n, Ýt nhÊt lμ trong nh÷ng n¨m tr−íc m¾t. V× vËy, cÇn
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
60
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
h−íng m¹nh vμo viÖc xuÊt rau, qu¶ chÕ biÕn d−íi tÊt c¶ c¸c d¹ng ®−îc kh¸ch
hμng chÊp nhËn hoÆc yªu cÇu: muèi, ®ãng hép, sÊy kh«, nghiÒn, Ðp thμnh n−íc
qu¶ hoÆc n−íc qu¶ c« ®Æc, møt qu¶ sang thÞ tr−êng n−íc nμy. Tuy nhiªn, tr−íc
m¾t kh¶ n¨ng nμy cßn bÞ h¹n chÕ vÒ nguån nguyªn liÖu phôc vô cho chÕ biÕn, gi¸
thμnh cßn cao, thiÕt bÞ vμ c«ng nghÖ chÕ biÕn l¹c hËu, vËn t¶i xa,... nªn khã c¹nh
tranh vμ do ®ã cÇn cã sù hç trî cña Nhμ n−íc trong mét thêi gian vμo nh÷ng n¨m
®Çu ph¸t triÓn.
3.1.2. §Þnh h−íng vÒ s¶n phÈm
- Rau qu¶ ë d¹ng t−¬i: Rau qu¶ xuÊt khÈu d−íi d¹ng t−¬i ngoμi viÖc cÇn
cã gièng tèt b¶o ®¶m chÊt l−îng, mμu s¾c, h−¬ng vÞ phï hîp nhu cÇu cña
kh¸ch hμng, ®ßi hái ph¶i cã ®Çu t− vèn lín: thiÕt bÞ lμm l¹nh tiªn tiÕn b¶o ®¶m
rau, qu¶ kh«ng bÞ mÊt n−íc, kho chøa vμ ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn l¹nh... Do
®ã, tr−íc m¾t ch−a cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu víi khèi l−îng lín. Trong nh÷ng
n¨m tíi víi nh÷ng chÝnh s¸ch- biÖn ph¸p thÝch hîp (sÏ ®Ò cËp ë phÇn sau) cÇn
t¨ng dÇn tû träng rau, qu¶ t−¬i trong c¬ cÊu xuÊt khÈu nhãm hμng rau qu¶, v×
còng nh− thÞ tr−êng néi ®Þa, thÞ tr−êng thÕ giíi cã nhu cÇu lín vμ −a thÝch c¸c
chñng lo¹i rau, qu¶ t−¬i h¬n lμ qua chÕ biÕn. Nh−ng v× yªu cÇu vÒ chÊt l−îng
rÊt cao, viÖc b¶o qu¶n vËn chuyÓn ph¶i cã ph−¬ng tiÖn chuyªn dïng ®ßi hái
®Çu t− vèn lín, vμ cÇn cã thêi gian..., nªn tr−íc m¾t ta cè g¾ng tranh thñ mäi
h×nh thøc cã thÓ ®−îc ®Ó xuÊt khÈu d−íi d¹ng t−¬i mét khèi l−îng nhÊt ®Þnh,
xuÊt khÈu c¶ chÝnh ng¹ch vμ tiÓu ng¹ch sang c¸c thÞ tr−êng l©n cËn, xuÊt
nh÷ng l« hμng nhá nh−ng th−êng xuyªn theo ®−êng hμng kh«ng sang mét sè
trung t©m nh− Pari (Ph¸p), Berlin (§øc), Matxc¬va (Nga), Tokyo (NhËt B¶n),
Canb¬r¬ (¤xtr©ylia), Oasinht¬n (Hoa Kú), ètaoa (Canada),...; xuÊt lμm
nguyªn liÖu cho doanh nghiÖp chÕ xuÊt ®Ó chÕ biÕn xuÊt khÈu còng rÊt tèt vμ
cÇn ®−îc khuyÕn khÝch tæ chøc thùc hiÖn tèt h¬n. Trong khi khuyÕn khÝch tèi
®a c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ khai th¸c mäi h×nh thøc
xuÊt khÈu theo c¬ chÕ chÝnh s¸ch chung nh»m tiªu thô mäi chñng lo¹i rau, qu¶
mμ kh¸ch hμng cã nhu cÇu, víi khÈu hiÖu: "MiÔn lμ kh¸ch hμng chÊp nhËn vμ
ta b¸n ®−îc hμng, thu ®−îc vèn, ng−êi s¶n xuÊt vμ xuÊt khÈu ®Òu cã lîi"; ®ång
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
61
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
thêi cÇn l−îc chän mét sè chñng lo¹i rau qu¶ thÞ tr−êng cã nhu cÇu lín vμ
th−êng xuyªn mμ ta cã kh¶ n¨ng më réng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ cao ®Ó ¸p dông
mét sè chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, −u ®·i ®Æc biÖt nhÊt lμ trong nh÷ng n¨m ®Çu
ph¸t triÓn nh»m xuÊt khÈu víi khèi l−îng lín.
- Rau qu¶ chÕ biÕn: Do xuÊt khÈu rau, qu¶ d−íi d¹ng t−¬i cßn bÞ h¹n
chÕ vÒ nhiÒu mÆt, nªn h−íng chñ yÕu cña ta lμ xuÊt khÈu rau, qu¶ chÕ biÕn.
Mét sè lo¹i rau tr−íc m¾t cã thÓ chÕ biÕn d−íi d¹ng t−¬i ®Òu cã thÓ chÕ biÕn
xuÊt khÈu víi khèi l−îng lín vμ cã lo¹i mang hiÖu qu¶ rÊt cao, trong ®ã ®¸ng
quan t©m ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chÕ biÕn ®Ó xuÊt khÈu lμ: nÊm, “trμ khæ qua”,
d−a bao tö do ®©y ®Òu lμ nh÷ng lo¹i rau mμ thÞ tr−êng Mü cã nhu cÇu lín.
Theo ®¸nh gi¸ cña Fao, thÞ tr−êng thÕ giíi hμng n¨m cã nhu cÇu kho¶ng 800900 ngμn tÊn døa hép, trong ®ã riªng thÞ tr−êng Mü ®· chiÕm tíi 200 ngμn
tÊn; tøc lμ døa xuÊt khÈu tõ ViÖt Nam míi chØ b»ng 1% kim ng¹ch nhËp khÈu
døa hép cña Hoa Kú. V× vËy ®Þnh h−íng cña n−íc ta lμ ¸p dông lo¹i gièng døa
míi (døa Cayen) vμo s¶n xuÊt, cho s¶n l−îng cao gÊp 5-6 lÇn gièng døa truyÒn
thèng cña ta. NÕu ch¨m sãc tèt cã thÓ ®¹t n¨ng suÊt 50-60tÊn/ha vμ ®Õn n¨m
2010, c¶ n−íc sÏ cã 20.000 ha trång døa xuÊt khÈu vμ ®¹t ®−îc s¶n l−îng
kho¶ng 1 triÖu tÊn døa, cho xuÊt khÈu võa d−íi d¹ng t−¬i vμ chÕ biÕn víi kim
ng¹ch kho¶ng 200 triÖu USD. Ngoμi døa hép, cßn cã nhiÒu lo¹i qu¶ kh¸c cã
thÓ chÕ biÕn d−íi d¹ng ®ãng hép ®Ó xuÊt khÈu nh−: v¶i hép, nh·n, ch«m
ch«m; ®Æc biÖt chó träng ®Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c lo¹i n−íc qu¶ vμ n−íc c«
®Æc mμ ng−êi tiªu dïng Mü cã nhu cÇu do h−¬ng vÞ l¹: ®u ®ñ, ch«m ch«m, æi,
m·ng cÇu, thanh long, d−a hÊu
3.2. Quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt rau qu¶ tËp trung
§Þnh h−íng quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt rau qu¶ tËp trung xuÊt ph¸t tõ
nh÷ng ®ßi hái kh¸ch quan vÒ kinh tÕ-x· héi, vμ c¨n cø vμo nhu cÇu cña thÞ
tr−êng, vμo c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi cña tõng vïng vμ vμo chiÕn
l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¶ n−íc. §Þnh h−íng quy ho¹ch vïng s¶n xuÊt rau
thμnh 2 vïng trång rau «n ®íi: §ång b»ng s«ng Hång, trång c¸c lo¹i c¶i b¾p,
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
62
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
khoai t©y, cμ chua, d−a chuét
Vïng §μ L¹t trång rau «n ®íi chñ yÕu ®Ó xuÊt
khÈu t¹i chç.
H×nh thμnh c¸c vïng qu¶ tËp trung ®Ó chñ ®éng c¸c nguån nguyªn liÖu
cho nhu cÇu xuÊt khÈu vμ ®¶m b¶o tèt khèi l−îng c¸c hîp ®ång ®· ký vμ cã
®−îc chÊt l−îng ®ång ®Òu. Khi ®ã hoa qu¶ thu ®−îc ®Ó xuÊt khÈu kh«ng ph¶i
chØ ®¬n thuÇn lμ thu tõ nh÷ng nhμ v−ên. Vïng c©y ¨n qu¶ cã nh÷ng vïng
chuyªn canh sÏ ®−îc h×nh thμnh nh− b¶ng sau:
B¶ng 13: Dù kiÕn bè trÝ vïng s¶n xuÊt c©y ¨n qu¶ chñ yÕu
TT Vïng
I
II
DiÖn tÝch DiÖn tÝch C¸c lo¹i c©y ¨n
hiÖn cã
n¨m 2010 qu¶ chñ yÕu
Vïng trung du miÒn nói
Vïng qu¶ «n ®íi B¾c Hμ, 8.200
Sa Pa (Lμo Cai), Méc
Ch©u( S¬n La), Hμ Giang,
L¹ng S¬n
40.000
M¬, mËn, ®μo,
lª, t¸o
6.000
15.000
Hång, ®μo, quýt
8.300
50.000
Cam quýt
14.400
60.000
V¶i, nh·n, døa
3.500
35.000
Chuèi, døa
1.800
5.000
B−ëi, cam, quýt
23.000
40.000
M¬, mËn, ®μo lª,
xoμi, nh·n, v¶i,
na dai
2.200
15.000
Vïng c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n
Cao Léc- Léc B×nh- B¾c
S¬n (L¹ng S¬n)
Vïng cam quýt Lôc YªnYªn B¸i- B¾c Giang- Hμ
Giang
Vïng v¶i, nh·n, døa §«ng
TriÒu (Qu¶ng Ninh, H÷u
Lòng (L¹ng S¬n)
Vïng chuèi, døa Phó Thä,
Yªn B¸i
Vïng b−ëi ®Æc s¶n §oan
Hïng (Phã thä), Yªn S¬nYªn B×nh (Yªn B¸i)
Vïng c©y ¨n qu¶ däc
®−êng quèc lé 6 Hoμ
B×nh- S¬n La.
Vïng ®ång b»ng S«ng
Hång
Vïng chuèi, døa, Phó
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
63
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Thä,
LËp Th¹ch, Tam D−¬ng
(VÜnh Phóc)
Vïng c©y ¨n qu¶ däc
®−êng 21A Hμ T©y
Vïng v¶i, nh·n, døa H¶i
D−¬ng, H−ng Yªn
Vïng chuèi ®ång b»ng
S«ng Hång
Vïng ngo¹i thμnh Hμ Néi
III
IV
V
VI
300
2.000
9.600
40.000
V¶i, nh·n, m¬,
hång
V¶i, nh·n, døa
14.600
15.000
Chuèi
300
2.000
2.000
4.000
C©y cã mói,
hång xiªm, t¸o,
chuèi
Døa
1700
2.000
Døa
3.900
8.000
Cam, døa
3.500
25.000
B−ëi phóc tr¹ch,
cam Bè H¹
150
1.000
B−ëi, hång xiªm
600
5.000
Xoμi
2.800
8.000
Xoμi
6.200
20.000
Thanh long, nho
11.800
25.000
B¬, hång, sÇu
riªng
§«ng Nam Bé
Vïng Bμ RÞa, Vòng Tμu
6.600
15.000
Vïng §ång Nai
15.600
25.000
Nh·n, na, ch«m
ch«m
Ch«m ch«m, mÝt
tè n÷, xoμi,
chuèi
B−ëi, sÇu riªng,
ch«m ch«m
Vïng §ång Giao ( Ninh
B×nh)
Khu bèn cò
Vïng Hμ Trung (Thanh
Hãa)
Vïng Quú Hîp- NghÜa
§μn( NghÖ An)
Vïng H−¬ng Khª- H−¬ng
S¬n-Kú Anh (Hμ TÜnh)Tuyªn Ho¸ (Qu¶ng B×nh)
Vïng H−¬ng thuû-H−¬ng
trμ ( Thõa Thiªn huÕ)
Duyªn h¶i miÒn trung
Vïng Tuy Ph−íc, An
Ph−íc, Phï C¸t( B×nh
§Þnh)
Vïng Cam Ranh, Diªn
Kh¸nh( Kh¸nh Hoμ)
Vïng Ninh ThuËn, B×nh
ThuËn
T©y Nguyªn
Vïng T©y Nguyªn
Vïng T©n TriÒu (§ång 1.000
Nai)
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
5.000
64
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Vïng L¸i Thiªu (B×nh 5.700
D−¬ng)
Vïng Døa B×nh Ph−íc
5.600
VII §ång B»ng S«ng Cöu
Long
Vïng døa ®«ng b¾c (TiÒn
Giang)
Vïng døa B×nh S¬n ( Kiªn
Giang)
Vïng døa b¸n ®¶o Cμ
Mau vμ t©y s«ng hËu
Vïng ven gi÷a s«ng TiÒn
vμ s«ng HËu
15.000
15.000
M¨ng côt, mÝt tè
n÷, sÇu riªng
Døa,
ch«m
ch«m, sÇu riªng
36.300
50.000
Døa, chuèi, nh·n
10.300
20.000
Døa, nh·n
14.300
35.000
Døa
70.000
120.000
C©y cã mói, æi,
nh·n,
xoμi,
ch«m ch«m
295.910
Céng
Vïng qu¶ ph©n t¸n kh«ng 130.000
tËp trung
Tæng Céng
426.000
994.000
224.000
Na, hång xiªm
994.000
Nguån: Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam
II. Gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu rau qu¶ vμo thÞ tr−êng
Mü
1. Nh÷ng gi¶i ph¸p vi m«
1.1 §Èy m¹nh c¸c ho¹t ®éng Marketing vμ nghiªn cøu thÞ tr−êng
Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, còng nh− c¸c hμng ho¸ kh¸c ®Ó ®¹t
®−îc hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu cÇn coi träng
c«ng t¸c nghiªn cøu dù b¸o, tæ chøc vμ më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu c¶ ë tÇm
vÜ m« vμ vi m«. Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc kinh doanh thμnh ®¹t trong lÜnh
vùc xuÊt khÈu rau qu¶ cho thÊy cÇn thiÕt ph¶i cã nh÷ng tæ chøc chuyªn tr¸ch
trong viÖc nghiªn cøu thÞ tr−êng ngoμi n−íc. Tæ chøc nμy cã nhiÖm vô:
- Thu thËp th«ng tin vÒ cung, cÇu, gi¸ c¶, thÞ hiÕu tiªu thô, dung l−îng,
kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi víi tõng nhãm hμng, mÆt hμng.
- Xö lý th«ng tin, dù b¸o s¶n phÈm tiÒm n¨ng ë mçi thÞ tr−êng cô thÓ vÒ
c¸c mÆt: sè l−îng, chÊt l−îng, gi¸ c¶, thÞ hiÕu.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
65
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
- Cung cÊp th«ng tin ®· xö lý mét c¸ch nhanh nhÊt cho c¸c cÊp l·nh
®¹o, lμm c¬ së ®Ó x©y dùng chiÕn l−îc kinh doanh, chØ ®¹o ®iÒu hμnh kinh
doanh.
- Cung cÊp th«ng tin qua c¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, qua c¸c
tæ chøc khuyÕn n«ng, c¸c cÊp chÝnh quyÒn, ®oμn thÓ... tíi ng−êi s¶n xuÊt, gióp
hä ®Þnh h−íng s¶n xuÊt l©u dμi, æn ®Þnh, cã c¨n cø phï hîp víi nhu cÇu cña
kh¸ch hμng.
- Cung cÊp th«ng tin vÒ nh÷ng −u thÕ cña s¶n phÈm trong n−íc tíi
kh¸ch hμng th«ng qua c¸c cuéc héi th¶o, héi trî, triÓn l·m quèc tÕ. Gióp hä
hiÓu râ vÒ s¶n phÈm ViÖt Nam, nh»m t¹o ra nhu cÇu tiªu thô.
ViÖc nghiªn cøu vμ tæ chøc hÖ thèng th«ng tin th−êng xuyªn vÒ thÞ
tr−êng, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng−êi kinh doanh s¶n xuÊt, kinh doanh xuÊt khÈu
n¾m b¾t ®−îc nh÷ng c¬ héi cña thÞ tr−êng, ®ång thêi gióp c¸c c¬ quan chøc
n¨ng cña Nhμ n−íc n¾m ®−îc nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr−êng ®Ó kÞp thêi øng
phã nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu hμnh vÜ m« ®èi víi thÞ tr−êng.
§èi víi n−íc ta, ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nμy, ®ßi hái ph¶i cã sù phèi
hîp chÆt chÏ gi÷a Bé Th−¬ng m¹i vμ Bé qu¶n lý chuyªn ngμnh, ®ã lμ Bé N«ng
nghiÖp vμ Ph¸t triÓn n«ng th«n. §Ó ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu, c¸c c¬
quan qu¶n lý vÞ m« cÇn n©ng cao vai trß vμ hiÖu qu¶ trong viÖc më réng thÞ
tr−êng xuÊt khÈu th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ®μm ph¸n kÝ kÕt c¸c tho¶ thuËn
song ph−¬ng vμ ®a ph−¬ng, ®Þnh h−íng cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn thÞ
tr−êng.
Bé Th−¬ng m¹i cã hÖ thèng c¸c vô chÝnh s¸ch thÞ tr−êng ngoμi n−íc,
c¬ quan Bé cã hÖ thèng th−¬ng vô, ®¹i diÖn th−¬ng m¹i cña n−íc ta ®Æt t¹i c¸c
n−íc. §©y lμ nh÷ng ®Çu mèi quan träng tæ chøc thu thËp th«ng tin th−êng
xuyªn, cung cÊp th«ng tin mét c¸ch nhanh nhÊt vÒ c¸c bé phËn cã chøc n¨ng
nghiªn cøu thÞ tr−êng, tæ chøc th«ng tin thÞ tr−êng (c¸c vô thÞ tr−êng ngoμi
n−íc, trung t©m th«ng tin, viÖn nghiªn cøu), cung cÊp th«ng tin cho c¸c doanh
nghiÖp vμ ng−êi s¶n xuÊt.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
66
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Theo kinh nghiÖm cña c¸c n−íc, ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu, viÖc thμnh lËp
bé phËn xóc tiÕn th−¬ng m¹i lμ rÊt cÇn thiÕt. Tæ chøc nμy cã nhiÖm vô thu
thËp vμ nghiªn cøu th«ng tin vÒ thÞ tr−êng ngoμi n−íc, tæ chøc triÓn l·m, hç
trî viÖc thùc hiÖn c¸c ch−¬ng tr×nh n»m trong chÝnh s¸ch xuÊt khÈu cña Nhμ
n−íc vμ tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i. Tæ chøc nμy sÏ t¨ng c−êng hîp t¸c
víi c¸c tæ chøc xóc tiÕn th−¬ng m¹i cña c¸c n−íc ®Æt t¹i ViÖt Nam trong viÖc
ph¸t triÓn thÞ tr−êng.
Nh»m ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña hÖ thèng c¸c vô ChÝnh s¸ch
thÞ tr−êng ngoμi n−íc, hÖ thèng Th−¬ng vô ViÖt Nam ë n−íc ngoμi, cÇn bæ
xung chøc n¨ng, nhiÖm vô, ®æi míi ph−¬ng thøc ho¹t ®éng ®Ó c¸c c¬ quan
nμy thùc sù lμ tæ chøc xóc tiÕn th−¬ng m¹i, hç trî h−íng dÉn ng−êi s¶n xuÊt
kinh doanh xuÊt khÈu ph¸t triÓn kinh doanh theo s¸t nhu cÇu cña thÞ tr−êng.
§ång thêi Bé Th−¬ng m¹i vμ Bé chuyªn ngμnh còng t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi ®Ó c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ xóc tiÕn më v¨n
phßng ®¹i diÖn ë n−íc ngoμi, t¹o ®iÒu kiÖn cñng cè vμ ph¸t triÓn thÞ tr−êng,
thùc hiÖn quan hÖ kinh tÕ, th−¬ng m¹i víi b¹n hμng n−íc ngoμi.
Tuy nhiªn, ®Ó ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu kh«ng chØ lμ viÖc riªng cña
bé Th−¬ng m¹i, mμ ®ßi hái cã sù phèi hîp chÆt chÏ cña c¸c ngμnh, c¸c ®Þa
ph−¬ng vμ c¸c doanh nghiÖp cïng tham gia. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp còng
cÇn chñ ®éng, tÝch cùc t×m kiÕm thÞ tr−êng, nguån hμng, vËn dông kinh nghiÖm
®· ®−îc tæng kÕt qua nhiÒu n¨m trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶. Trong ®iÒu
kiÖn kinh phÝ cã h¹n, còng nªn tæ chøc c¸c ®oμn c«ng t¸c ®i tiÕp thÞ, tæ chøc
tham quan, kh¶o s¸t, tham gia héi th¶o, héi chî ®Ó häc tËp kinh nghiÖm tiªn
tiÕn cña n−íc ngoμi, giíi thiÖu s¶n phÈm vμ t×m kiÕm b¹n hμng míi.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, ®Æc biÖt lμ
TCT Rau qu¶ ViÖt Nam, nhiÖm vô cña phßng Th«ng tin kinh tÕ vμ thÞ tr−êng
lμ hÕt søc cÇn thiÕt. Tæ chøc nμy ph¶i th−êng xuyªn thu thËp th«ng tin vÒ rau
qu¶ qua nhiÒu kªnh th«ng tin kh¸c nhau, qua c¸c th«ng b¸o cña nhiÒu tæ chøc
s¶n xuÊt - kinh doanh rau qu¶ thÕ giíi. Sau khi th«ng tin ®−îc xö lý, sÏ cung
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
67
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
cÊp cho l·nh ®¹o ®¬n vÞ, cho c¸c c¬ quan cã liªn quan sö dông vμo viÖc ®iÒu
hμnh s¶n xuÊt - kinh doanh, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kÞp thêi.
§Ó ®¶m b¶o an toμn trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu, ®ßi hái ë tÇm vÜ m«
cÇn ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c l©u dμi ë cÊp Trung −¬ng, cÊp tØnh gi÷a hai
n−íc, thùc hiÖn ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i, ®¶m b¶o duy tr× quan hÖ
th−¬ng m¹i l©u dμi, t¹o sù æn ®Þnh cho s¶n xuÊt- kinh doanh xuÊt khÈu, tr¸nh
t×nh tr¹ng bÞ ®éng nh− thêi gian qua.
§Ó cã thÞ tr−êng æn ®Þnh, cÇn t¨ng c−êng hîp t¸c, liªn doanh vμ kªu gäi
®Çu t− n−íc ngoμi. §©y lμ gi¶i ph¸p mμ hiÖn nay nhiÒu ®Þa ph−¬ng cã tiÒm
n¨ng vÒ xuÊt khÈu rau qu¶ ®· vμ ®ang lμm. HiÖn nay ®· cã trªn chôc ®¬n vÞ
100% vèn n−íc ngoμi, vμi liªn doanh b¾t ®Çu ho¹t ®éng hoÆc x©y dùng vμ trªn
chôc dù ¸n phÇn lín lμ 100% vèn n−íc ngoμi ®· ®−îc cÊp giÊy phÐp, chñ yÕu
ë phÝa Nam.
Môc ®Ých thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thÞ tr−êng lμ x©y dùng ®−îc
mét hÖ thèng thÞ tr−êng xuÊt khÈu æn ®Þnh, víi nh÷ng mÆt hμng rau qu¶ chñ
yÕu cã kim ng¹ch xuÊt khÈu lín, cã søc c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng, nh»m æn
®Þnh s¶n xuÊt, gãp phÇn thùc hiÖn chiÕn l−îc h−íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu cña
®Êt n−íc.
ChÕ ®é chi hç trî xóc tiÕn th−¬ng m¹i cÇn ph¶i ®−îc c¶i tiÕn, theo ®ã
tËp trung cho c¸c HiÖp héi ®Ó tæ chøc ®oμn ®i t×m kiÕm thÞ tr−êng, th«ng tin vμ
tæ chøc c¸c ®ît tËp huÊn chung cho tÊt c¶ c¸c thμnh viªn vμ hç trî cho c¸c
doanh nghiÖp thμnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn ë c¸c thÞ tr−êng tiÒm n¨ng. Thùc tÕ
qui ®Þnh vÒ chi hç trî xóc tiÕn th−¬ng m¹i nh− hiÖn nay ®Ó l¹i cho tõng doanh
nghiÖp th× rÊt nhá, dμn tr¶i, hiÖu qu¶ kh«ng cao. Thay vμo ®ã, hç trî cña nhμ
n−íc cho xóc tiÕn th−¬ng m¹i cÇn tËp trung th«ng qua c¸c HiÖp héi ngμnh
hμng ®Ó h×nh thμnh nh÷ng ch−¬ng tr×nh xóc tiÕn th−¬ng m¹i cã quy m«.
C«ng t¸c xóc tiÕn th−¬ng m¹i cÇn ®−îc ®Èy m¹nh h¬n n÷a. Trong thêi
gian tíi ®©y, Bé N«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n cïng víi c¸c hiÖp héi
ngμnh n«ng nghiÖp cïng hîp t¸c x©y dùng nhμ tr−ng bμy s¶n phÈm vμ giao
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
68
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
dÞch, tr−íc tiªn ë nh÷ng thÞ tr−êng quan träng nh− Trung Quèc, Nga, Mü.
ViÖc tham gia héi chî triÓn l·m còng nªn thùc hiÖn theo h×nh thøc hîp t¸c ®Ó
cã thÓ hç trî lÉn nhau t¨ng thªm søc m¹nh vμ giíi thiÖu s¶n phÈm n«ng
nghiÖp cña ViÖt Nam mét c¸ch phong phó, ®μng hoμng h¬n. Tuy nhiªn, cÇn
l−u ý tham dù mét c¸ch cã chän läc thay v× chiÕu lÖ, h×nh thøc. Riªng ®èi víi
thÞ tr−êng Trung Quèc lμ thÞ tr−êng lín nhÊt tiªu thô rau qu¶ ViÖt Nam vμ
tiÒm n¨ng cña thÞ tr−êng nμy vÉn cßn rÊt lín th× cÇn ph¶i ®Æc biÖt cã chiÕn
l−îc xóc tiÕn th−¬ng m¹i ®Æc biÖt cã qui m« vμ bμi b¶n.
VÒ phÝa Bé N«ng nghiÖp vμ PTNT còng nªn ph©n bæ mét phÇn ng©n
s¸ch nghiªn cøu khoa häc cho c¸c ®Ò tμi nghiªn cøu thÞ tr−êng n«ng l©m s¶n.
Tõ tr−íc ®Õn nay, chóng ta vÉn thiÕu v¾ng c¸c ®Ò tμi nghiªn cøu khoa häc vÒ
lÜnh vùc nμy. §©y lμ thiÕu sãt mμ chóng ta cÇn nhanh chãng ®iÒu chØnh.
1.2. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu rau qu¶
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng c¶n trë hiÖu qu¶ c«ng t¸c
xuÊt khÈu rau qu¶ nh÷ng n¨m qua lμ do chÊt l−îng s¶n phÈm kh«ng cao,
kh«ng æn ®Þnh, kh«ng ®ång ®Òu; khèi l−îng cßn nhá lÎ; mÉu m· ch−a phï hîp
víi thÞ hiÕu kh¸ch hμng; gi¸ cßn cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm kÐm.
Do vËy ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm, cÇn ¸p dông c¸c biÖn
ph¸p n©ng cao chÊt l−îng, h¹ gi¸ thμnh s¶n phÈm, ®©y lμ yªu cÇu sèng cßn, lμ
®iÒu kiÖn cÇn cho sù ®øng v÷ng cña s¶n phÈm rau qu¶ n−íc ta trªn thÞ tr−êng
thÕ giíi. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ lμ:
- Qui ho¹ch vïng s¶n xuÊt rau qu¶ hμng ho¸ tËp trung, chuyªn canh
t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t− ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, thùc hiÖn th©m canh tæng hîp,
t¹o ra vïng nguyªn liÖu g¾n víi c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, g¾n víi hÖ thèng
tiªu thô.
§Ó ®¶m b¶o khèi l−îng, chÊt l−îng rau qu¶ xuÊt khÈu, thùc hiÖn tèt hîp
®ång ®· ký, cÇn qui ho¹ch c¸c vïng chuyªn canh rau qu¶ theo h−íng s¶n xuÊt
hμng ho¸, víi kü thuËt tiÕn bé, ®−îc thu ho¹ch, sö lý b¶o qu¶n chÕ biÕn theo
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
69
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
tiªu chuÈn quèc tÕ, kh«ng ®¬n thuÇn chØ dùa vμo thu gom tõ c¸c v−ên cña hé
gia ®×nh. H−íng qui ho¹ch nh− sau:
- Qui ho¹ch c¸c vïng qu¶ tËp trung cung cÊp cho xuÊt khÈu : §Ó chñ
®éng nguån nguyªn liÖu ®¸p øng nhu cÇu xuÊt khÈu, cÇn ph¶i x©y dùng c¸c
vïng chuyªn canh cung cÊp qu¶ cho xuÊt khÈu
- §èi víi vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long kh«ng më réng diÖn tÝch, chñ
yÕu tËp trung th©m canh vμ c¶i t¹o v−ên t¹p theo h−íng trång nh÷ng lo¹i c©y
¨n qu¶ phôc vô xuÊt khÈu nh− chuèi, xoμi, nh·n.
- Vïng §«ng Nam Bé, thu hÑp diÖn tÝch chuèi (chuèi sø) do kh«ng cã
thÞ tr−êng xuÊt khÈu chuèi sÊy kh«, më réng diÖn tÝch c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ cã
nhu cÇu xuÊt khÈu nh− ch«m ch«m, m¨ng côt, sÇu riªng.
- §Çu t− cho c«ng t¸c nghiªn cøu, lai t¹o gièng, t¹o ra nh÷ng gièng qu¶
cho n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña thÞ tr−êng xuÊt khÈu.
Ngμy nay, ngμnh rau qu¶ n−íc ta còng tiÕp thu ®−îc nh÷ng tiÕn bé kü
thuËt cña thÕ giíi vÒ chän gièng nh− chiÕt, ghÐp, nu«i cÊy m«... nh−ng viÖc
cung cÊp gièng míi tíi tay ng−êi trång cßn qu¸ Ýt. PhÇn lín gièng do d©n tù
lμm nªn kh«ng ®−îc thuÇn chñng, kh«ng s¹ch bÖnh... ¶nh h−ëng tíi chÊt
l−îng rau qu¶ s¶n xuÊt ra. §Ó n©ng cao chÊt l−îng c©y gièng, thùc hiÖn réng
r·i kü thuËt c©y gièng, Bé N«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n cÇn chó träng
tæ chøc phong trμo b×nh tuyÓn c¸c gièng tèt trong c¸c v−ên qu¶ tËp trung ®Ó
chän ra c¸c c©y gièng lÊy m¾t ghÐp s¶n xuÊt c©y gièng vμ x©y dùng mét hÖ
thèng s¶n xuÊt c©y gièng cung cÊp cho ng−êi s¶n xuÊt.
Nhμ n−íc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý c¸c gièng c©y nμy, cÊp giÊy
chøng nhËn cho c¸c c¬ së ®−îc phÐp cung cÊp m¾t gièng cho hÖ thèng tæ chøc
s¶n xuÊt c©y gièng. C¸c c¬ së s¶n xuÊt gièng nh©n nhanh vμ s¶n xuÊt c¸c
gièng trong n−íc ®· qua tuyÓn chän vμ c¸c gièng míi cña n−íc ngoμi nhËp
néi ®· ®−îc Bé N«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n cho phÐp ®−a ra s¶n xuÊt,
nh»m cung cÊp gièng c©y chÊt l−îng tèt, s¹ch s©u bÖnh. BiÖn ph¸p t¹o gièng
mét sè mÆt hμng xuÊt khÈu chñ yÕu lμ:
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
70
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
+ C©y chuèi: Më réng qui m« s¶n xuÊt c©y gièng b»ng ph−¬ng ph¸p
cÊy m« ®Ó cung cÊp ®ñ c©y gièng cho yªu cÇu ph¸t triÓn chuèi xuÊt khÈu,
tr−íc hÕt lμ cho vïng chuèi §BSH, ven s«ng TiÒn, s«ng HËu, §B S«ng Cöu
Long.
+ C©y døa: ViÖn nghiªn cøu rau qu¶ ®· ¸p dông thμnh c«ng ph−¬ng
ph¸p nh©n gièng míi b»ng th©n c©y døa gièng Cayenne. Gièng døa nμy cho
n¨ng suÊt cao, sÏ lμm gi¶m gi¸ nguyªn liÖu dÉn tíi gi¶m gi¸ thμnh, n©ng cao
kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu trªn thÞ tr−êng thÕ giíi.
- ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt th©m canh nh»m n©ng cao chÊt l−îng
rau qu¶ xuÊt khÈu:
C¸c hé n«ng d©n ë c¸c cïng trång rau qu¶ tËp trung, trong qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn s¶n xuÊt ®· tÝch luü ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm vÒ ch¨m sãc v−ên c©y,
b¶o vÖ c©y trång chèng s©u bÖnh... Tuy nhiªn, nh÷ng kiÕn thøc th©m canh
tæng hîp theo qui tr×nh kü thuËt tiªn tiÕn, ®«i khi ch−a ®−îc c¸c hé tiÕp thu vμ
¸p dông, ¶nh h−ëng tíi chÊt l−îng s¶n phÈm. Rau qu¶ n−íc ta ch−a ®¶m b¶o
tiªu chuÈn s¶n phÈm "s¹ch", cßn t×nh tr¹ng t−íi tiªu, bãn ph©n kh«ng ®óng qui
®Þnh, t¹o nªn nhiÒu ®éc tè tån ®äng trong rau qu¶.
§Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng, cÇn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p th©m canh ®èi víi
tõng lo¹i qu¶, thùc hiÖn ®óng mËt ®é trång, thùc hiÖn ®óng chÕ ®é bãn ph©n,
®Æc biÖt lμ ph©n h÷u c¬, thùc hiÖn ph−¬ng ph¸p phßng trõ dÞch h¹i tæng hîp
(IPM); thùc hiÖn c«ng nghÖ n«ng nghiÖp s¹ch; më réng diÖn tÝch t−íi n−íc
cho c©y ¨n qu¶.
- §Çu t− cho c«ng nghÖ sau thu ho¹ch:
§Ó ®¸p øng yªu cÇu xuÊt khÈu, cÇn ®Çu t− cho c«ng nghÖ sau thu ho¹ch
(b¶o qu¶n vμ chÕ biÕn). Ngμnh chÕ biÕn rau qu¶ ®· h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn
trªn 30 n¨m. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay hÇu hÕt c¸c nhμ m¸y chÕ biÕn ®· ë trong
t×nh tr¹ng l¹c hËu, kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu b¶o qu¶n, chÕ biÕn phôc vô
xuÊt khÈu. §Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña rau qu¶ trªn thÞ tr−êng thÕ giíi,
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
71
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
cÇn triÓn khai viÖc ®Çu t− më réng c¸c nhμ m¸y hiÖn cã vμ x©y dùng míi theo
h−íng:
+ N©ng cÊp c¸c nhμ m¸y chÕ biÕn hiÖn cã, më réng qui m« t−¬ng xøng
víi nhu cÇu chÕ biÕn.
+ X©y dùng mét sè nhμ m¸y chÕ biÕn ®Æt t¹i vïng nguyªn liÖu ®· ®−îc
qui ho¹ch. Tïy qui m« chÕ biÕn lín hay nhá mμ øng dông c«ng nghÖ chÕ biÕn
tõ thñ c«ng tíi hiÖn ®¹i cho phï hîp, ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm chÕ biÕn (b¶o
qu¶n l¹nh vμ l¹nh ®«ng, ®ãng hép, sÊy kh«, muèi chua, muèi mÆn...). N¬i chÕ
biÕn cã thÓ t¹i gia ®×nh n«ng hé, t¹i n¬i s¶n xuÊt, t¹i c¸c vïng chuyªn canh rau
qu¶ hay t¹i c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn rau qu¶. CÇn chó ý khi x©y dùng nhμ m¸y
chÕ biÕn rau qu¶ ®Æt t¹i vïng nguyªn liÖu, nªn tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng chÕ biÕn c¸c
s¶n phÈm kh¸c thêi vô ®Ó tËn dông c«ng suÊt m¸y.
+ Lμm tèt c«ng t¸c b¶o qu¶n rau qu¶:
§èi víi rau qu¶, trong t−¬ng lai nhu cÇu xuÊt khÈu t−¬i chiÕm tØ träng
lín. Do vËy viÖc ®Çu t− cho c«ng nghÖ b¶o qu¶n t−¬i lμ rÊt quan träng. Nh÷ng
gi¶i ph¸p ®Æt ra ®èi víi vÊn ®Ò nμy lμ kÕt hîp xö lý b¶o qu¶n t¹i vïng nguyªn
liÖu, t¹i c¬ së chÕ biÕn gÇn vïng nguyªn liÖu, t¹i c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn
xuÊt khÈu, t¹i c¸c kho c¶ng bÕn b·i tuú thuéc vμo ®Æc tÝnh cña tõng lo¹i rau
qu¶ ®Ó võa gi÷ ®−îc chÊt l−îng rau qu¶, võa gi¶m tØ lÖ h− hao, h¹ gi¸ thμnh
s¶n phÈm. CÇn ¸p dông réng r·i c¸c kinh nghiÖm cæ truyÒn vÒ b¶o qu¶n rau
qu¶ kÕt hîp víi tõng b−íc ¸p dông c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i (nh− xö lý
ho¸ häc, lý häc, sinh häc) vμo b¶o qu¶n rau qu¶ ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng s¶n
phÈm trong khi thêi gian cung cÊp rau qu¶ cho thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®ßi hái
kÐo dμi.
1.3. Gi¶i ph¸p vÒ vèn vμ tμi chÝnh
Yªu cÇu vÒ vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ lμ rÊt lín.
§Ó cã ®ñ vèn ®Çu t− ®ång bé vμo c¸c kh©u quan träng, quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶
kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, cÇn thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p vÒ tμi chÝnh nh−
sau:
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
72
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
- T¹o vèn vμ thu hót ®Çu t− trong n−íc, trong ®ã huy ®éng vèn tù cã cña
c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ, huy ®éng vèn nhμn rçi trong
d©n ®Çu t− vμ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, ph¸t triÓn s¶n xuÊt, chÕ biÕn vμ c¸c ho¹t
®éng kh¸c.
- Vay vèn tÝn dông cña Nhμ n−íc th«ng qua hÖ thèng ng©n hμng ph¸t
triÓn n«ng th«n, ng©n hμng th−¬ng m¹i. Ngoμi ra cßn vay cña c¸c tæ chøc tÝn
dông kh¸c nh− hîp t¸c x· tÝn dông, quÜ tÝn dông nh©n d©n...
- Thu hót ®Çu t− n−íc ngoμi vμ tham gia hîp t¸c quèc tÕ trong lÜnh vùc
kinh doanh - §©y lμ gi¶i ph¸p quan träng th¸o gì vÒ tμi chÝnh v× ®Ó thóc ®Èy
xuÊt khÈu ph¶i sö dông vèn ®Çu t− vμo tõng c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh kinh
doanh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, chñ yÕu dùa vμo néi lùc th× ta kh«ng thÓ ®¸p øng
yªu cÇu ngay ®−îc mμ ®ßi hái ph¶i tranh thñ vèn vμ c«ng nghÖ n−íc ngoμi
th«ng qua ®Çu t− vμ hîp t¸c quèc tÕ. Th«ng qua ®Çu t− vμ hîp t¸c hai bªn cïng
cã lîi ta sÏ tranh thñ ®−îc mét phÇn thÞ tr−êng th«ng qua c¸c h×nh thøc bao
tiªu, cho sö dông c¸c kªnh ph©n phèi, sö dông nh·n hiÖu cña c¸c nhμ ®Çu t−
n−íc ngoμi. MÆt kh¸c, còng cÇn t¨ng c−êng sù ®Çu t− hîp t¸c trong n−íc.
Mét trong nh÷ng bμi häc kinh nghiÖm ®−îc ®óc rót tõ ho¹t ®éng kinh
doanh xuÊt nhËp khÈu cña Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam lμ lμm tèt c«ng t¸c
hîp t¸c liªn doanh. §Õn nay, Tæng c«ng ty ®· x©y dùng ®−îc nhiÒu dù ¸n cô
thÓ vÒ néi dung hîp t¸c ®Çu t− liªn doanh liªn kÕt trong c¸c lÜnh vùc nghiªn
cøu khoa häc trång trät, chÕ biÕn vμ xuÊt khÈu rau qu¶
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thu hót vèn ®Çu t− cña n−íc ngoμi nh»m n©ng cao
n¨ng lùc s¶n xuÊt, chÕ biÕn, më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu, ®ßi hái c¸c c¬ quan
qu¶n lý nhμ n−íc, c¸c doanh nghiÖp cÇn t¨ng c−êng ho¹t ®éng tham gia vμo
c¸c tæ chøc quèc tÕ ®· h×nh thμnh. §ång thêi, chñ ®éng cïng c¸c n−íc xuÊt
khÈu rau qu¶ nh− n−íc ta ®Ó cã sù phèi hîp h×nh thμnh HiÖp héi c¸c n−íc xuÊt
khÈu rau qu¶.
Trong ®iÒu kiÖn kinh phÝ cho phÐp nªn tæ chøc c¸c ®oμn ®i tham quan,
kh¶o s¸t, tham gia héi chî, héi th¶o vÒ khoa häc kü thuËt n«ng - c«ng nghiÖp,
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
73
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
th−¬ng m¹i ë n−íc ngoμi ®Ó häc tËp kinh nghiÖm vμ t×m b¹n hμng trong kinh
doanh xuÊt nhËp khÈu, ®ång thêi cã c¬ héi kªu gäi ®Çu t− n−íc ngoμi.
1.4. Chó träng ®μo t¹o ®éi ngò c¸n bé
Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ®¸p øng ®−îc yªu cÇu ngμnh rau qu¶ nãi
chung, trong ®ã cã ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu lμ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù
thμnh c«ng cña chiÕn l−îc thóc ®Èy xuÊt khÈu rau qu¶. Ngμnh rau qu¶ lμ mét
chuyªn ngμnh kinh tÕ kü thuËt, nªn c¸n bé sau khi ra tr−êng, muèn lμm tèt
c«ng viÖc trong ngμnh cÇn ph¶i ®μo t¹o thªm chuyªn ngμnh rau qu¶. Sö dông
c¸c ph−¬ng ph¸p ®μo t¹o t¹i chç, ®μo t¹o qua thùc tÕ, qua c¸c cuéc héi th¶o
trong vμ ngoμi n−íc, qua c¸c líp bæ tóc ng¾n h¹n vμ dμi h¹n ë n−íc ngoμi...
Qua ®ã, c¸c c¸n bé qu¶n lý, c¸n bé nghiÖp vô n¾m ch¾c kiÕn thøc qu¶n lý
kinh tÕ, qu¶n lý ngμnh, qu¶n lý ngo¹i th−¬ng, luËt ph¸p vμ ngo¹i ng÷. Ngoμi
ra, cÇn s¾p xÕp l¹i hÖ thèng c¸c tr−êng ®μo t¹o, c¸c tr−êng khuyÕn n«ng, c¸c
tr−êng qu¶n lý vμ hÖ thèng tr−êng trung cÊp cÇn thiÕt, ®¸p øng yªu cÇu ®μo t¹o
c¸n bé cã kh¶ n¨ng n¾m b¾t tri thøc míi, hiÖn ®¹i phôc vô cho chiÕn l−îc ®Èy
m¹nh xuÊt khÈu.
1.5. Gi¶i ph¸p vÒ c«ng nghÖ vμ th«ng tin
Chóng ta cÇn ph¶i cñng cè vμ n©ng cao chÊt l−îng c¸c viÖn/trung t©m
nghiªn cøu vμ s¶n xuÊt gièng c©y ¨n qu¶, rau. LËp qui ho¹ch s¶n xuÊt gièng
phï hîp víi tõng vïng sinh th¸i. Nhμ n−íc chØ nªn tËp trung vμo nghiªn cøu,
chän, lai t¹o c¸c gièng gèc. Tuy nhiªn, còng cã sù hç trî huÊn luyÖn vÒ kü
thuËt s¶n xuÊt gièng x¸c nhËn cho c¸c doanh nghiÖp hay c¬ së s¶n xuÊt gièng
th−¬ng m¹i ®Ó khuyÕn khÝch hä s¶n xuÊt ®ñ gièng tèt cung cÊp cho n«ng d©n.
Thay ®æi trong quy tr×nh x©y dùng vμ ph¸t triÓn c¸c ®Ò tμi nghiªn cøu khoa
häc còng lμ rÊt cÇn thiÕt. Theo ®ã, c¸c ®Ò tμi cÇn xuÊt ph¸p tõ nhu cÇu thùc
tiÔn theo yªu cÇu cña thÞ tr−êng thay v× quyÕt ®Þnh mét c¸ch chñ quan tõ trªn
xuèng nh− hiÖn nay. Nãi mét c¸ch kh¸c, c¸c ®Ò tμi nghiªn cøu sÏ ®−îc thùc
tiÔn thÞ tr−êng ®Æt hμng vμ phôc vô cho nhu cÇu thiÕt thùc ®èi víi tõng mÆt
hμng rau qu¶. Nhμ n−íc cÇn x©y dùng mét qui tr×nh ®Êu thÇu ®Ò tμi thay v×
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
74
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
ph©n bæ mét c¸ch dμi tr¶i nh− hiÖn nay. Ng©n s¸ch nghiªn cøu cña nhμ n−íc
cÇn ®Çu t− cã chän läc cho c¸c ®Ò tμi mang tÝnh cÊp thiÕt theo yªu cÇu cña t×nh
h×nh thùc tiÔn thay v× cÊp ®Òu theo b×nh qu©n chñ nghÜa cho tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ
nghiªn cøu. Ng©n s¸ch nghiªn cøu khoa häc cña nhμ n−íc kh«ng chØ cho c¸c
®¬n vÞ thuéc nhμ n−íc mμ cÇn cã sù më réng ra c¸c c¬ së nghiªn cøu th−¬ng
m¹i theo yªu cÇu ®Æt hμng cña nhμ n−íc dùa trªn c¬ së hiÖu qu¶ kinh tÕ. C«ng
t¸c nghiªn cøu khoa häc-c«ng nghÖ ®èi víi rau qu¶ cÇn tËp trung vμo hai lÜnh
vùc chñ yÕu. Thø nhÊt lμ nghiªn cøu chän läc, lai t¹o, thuÇn ho¸ nh÷ng gièng
míi, gièng tèt ®Ó cung cÊp ®ñ cho n«ng d©n t¹i c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau.
Chóng ta ph¶i lu«n t¹o ra nh÷ng gièng míi, gièng ®Æc s¶n, vμ h¬n n÷a t¹o ra
nh÷ng gièng tr¸i vô, lÖch vô ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng. Thø hai,
nªn tËp trung vμo nghiªn cøu ®−a ra c¸c c«ng nghÖ b¶o qu¶ rau qu¶ ®Ó n©ng
cao thêi h¹n b¶o qu¶ rau qu¶. C«ng nghÖ gióp kÐo dμi thêi gian b¶o qu¶n rau
qu¶ võa gióp kÐo dμi thêi vô cña c¸c lo¹i rau qu¶ võa gãp phÇn to lín ®Ó n©ng
cao chÊt l−îng rau qu¶, nhÊt lμ ®èi víi rau qu¶ phôc vô cho xuÊt khÈu. Chóng
ta nªn tËp trung ph¸t triÓn nh÷ng gièng míi, gièng tèt phï hîp víi thÞ tr−êng
quèc tÕ. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gièng còng nh− c«ng nghÖ b¶o qu¶n cÇn
ph¶i ®−îc phæ biÕn øng dông réng r·i, ®Æc biÖt th«ng qua hÖ thèng khuyÕn
n«ng c¬ së ®Ó c¸c hé n«ng d©n nhanh chãng ¸p dông nh÷ng tiÕn bé kü thuËt.
ViÖc th«ng tin thÞ tr−êng vμ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn rau qu¶ cßn rÊt
h¹n chÕ, nhÊt lμ tin thÞ tr−êng rau qu¶ thÕ giíi. Do ®ã doanh nghiÖp vμ n«ng
d©n thiÕu th«ng tin ®Çy ®ñ kÞp thêi cho s¶n xuÊt vμ kinh doanh. MÆc kh¸c,
hiÖn nay chóng ta vÉn ch−a cã hÖ thèng gi¸m s¸t vμ thu thËp th«ng tin, nghiªn
cøu thÞ tr−êng, xö lý th«ng tin nªn kh«ng cã th«ng tin ®Ó cung cÊp, ch−a kÓ
®Õn lý ra ph¶i cã bé phËn gåm c¸c chuyªn gia giái chuyªn tËp trung ph©n tÝch
th«ng tin ®Ó dù ®o¸n t×nh h×nh thÞ tr−êng nh»m ®Ò ra ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch,
chiÕn l−îc chñ ®éng thay v× bÞ ®éng ®èi phã gi¶i quyÕt t×nh thÕ nh− hiÖn nay.
Th«ng tin còng lμ mét kh©u quan träng cÇn ®−îc l−u t©m cñng cè vμ ph¸t triÓn
h¬n n÷a. Mét mÆt, chóng ta ph¶i t¨ng c−êng cñng cè c«ng t¸c th«ng tin ®Ó
cung cÊp ®Çy ®ñ, cËp nhÊt th«ng tin vÒ diÔn biÕn t×nh h×nh thÞ tr−êng gi¸ c¶
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
75
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
cho c¸c doanh nghiÖp, hé n«ng d©n ®Ó hä cã thÓ kÞp thêi ®èi phã víi nh÷ng
thay ®æi nhanh chãng cña thÞ tr−êng. H¬n n÷a, vai trß quan träng h¬n ®èi víi
nhμ n−íc lμ tËp trung vμo c«ng t¸c dù b¸o, ®¸nh gi¸ vμ nghiªn cøu thÞ tr−êng.
§©y lμ viÖc ®ßi hái nhiÒu vèn ®Çu t− vμ c«ng søc mμ b¶n th©n tõ doanh nghiÖp
kh«ng thÓ lμm næi. H¬n n÷a, do vËy nhμ n−íc vμ sau ®ã lμ c¸c hiÖp héi ngμnh
hμng ph¶i thùc sù ®ãng vai trß quan träng. Nhμ n−íc cÇn thu thËp vμ phæ biÕn
cho c¸c doanh nghiÖp th«ng tin vÒ c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu ®Æc biÖt lμ vÒ tiªu
chuÈn chÊt l−îng, thñ tôc kiÓm dÞch, yªu cÇu vÖ sinh an toμn thùc phÈm vμ xu
h−íng nhu cÇu tiªu thô. Nh÷ng th«ng tin nμy lμ hÕt søc h÷u Ých ®èi víi doanh
nghiÖp ®Ó chuÈn bÞ s½n sμng vμ kÞp thêi khai th¸c nhu cÇu cña c¸c thÞ tr−êng
n−íc ngoμi.
2. Nh÷ng gi¶i ph¸p vÜ m«
2.1. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai
§èi víi ng−êi trång rau qu¶, ®Êt ®ai lμ yÕu tè hμng ®Çu cña ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh, do hä trùc tiÕp víi c©y trång, lÊy ®Êt ®ai lμm t− liÖu s¶n
xuÊt chñ yÕu, ho¹t ®éng cña hä phô thuéc vμo chÝnh s¸ch ®Êt ®ai. ChÝnh s¸ch
®Êt ®ai t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh s¶n xuÊt- xuÊt
khÈu rau qu¶. HÖ thèng chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®· ban hμnh rÊt phong phó, ®èi víi
lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®· t¸c ®éng tÝch
cùc, t¹o nªn vïng s¶n xuÊt rau qu¶ ®Æc s¶n nh»m chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång,
h×nh thμnh nªn nh÷ng trang tr¹i trång qu¶. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai vÉn
cÇn ®−îc tiÕp tôc söa ®æi, bæ sung cho phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr−êng, sö dông
cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai vμo mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng kinh tÕ- x· héi, trong ®ã cã
lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶. H−íng bæ sung, söa ®æi nh− sau:
- Thóc ®Èy nhanh viÖc hoμn thμnh cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông
®Êt l©u dμi cho c¸c hé n«ng d©n. Theo tinh thÇn cña LuËt ®Êt ®ai, n«ng d©n
®−îc quyÒn nhËn giÊy chøng nhËn sö dông ruéng ®Êt do Nhμ n−íc giao cho sö
dông l©u dμi. Nh»m thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vμ tÝch tô ruéng ®Êt
theo h−íng s¶n xuÊt hμng ho¸ trªn qui m« lín, h×nh thμnh c¸c trang tr¹i trång
c©y ¨n qu¶, h×nh thμnh c¸c vïng trång rau xuÊt khÈu. ChÝnh phñ, c¸c ngμnh,
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
76
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
c¸c cÊp cã liªn quan b»ng nhiÒu biÖn ph¸p thóc ®Èy nhanh viÖc cÊp giÊy
chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho n«ng d©n, ®Ó n«ng d©n cã ý thøc ®èi víi
ruéng ®Êt ®−îc nhËn, yªn t©m trong viÖc ®Çu t− l©u dμi vμo s¶n xuÊt, thóc ®Èy
qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vμ tÝch tô ruéng ®Êt theo h−íng s¶n xuÊt hμng ho¸, h×nh
thμnh nªn c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt hμng ho¸ trªn qui m« lín, h¹n chÕ t×nh tr¹ng
s¶n xuÊt nhá, manh món, tù cung tù cÊp. §−îc quyÒn sö dông ®Êt lμ ®éng lùc
kinh tÕ g¾n liÒn víi sö dông hiÖu qu¶ tμi nguyªn ®Êt cña Quèc gia. H¬n n÷a,
nÕu kh«ng cã quyÒn sö dông ®Êt th× c¸c quyÒn kh¸c nh− quyÒn cho thuª,
chuyÓn nh−îng, thÕ chÊp. . . còng kh«ng thùc hiÖn ®−îc.
Do cã nhiÒu khã kh¨n, viÖc gi¶i quyÕt cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö
dông ®Êt lμ viÖc lμm rÊt phøc t¹p. NhiÒu biÖn ph¸p kh«ng thùc hiÖn ®−îc do
thiÕu kinh phÝ, c«ng viÖc nμy sÏ kÐo dμi hμng chôc n¨m. V× vËy ngoμi c¸ch
lμm ®¬n gi¶n, th«ng tho¸ng, cÇn tranh thñ ý kiÕn cña c¸c hé n«ng d©n, cã c¸ch
lμm ®¬n gi¶n ®Ó lμm nhanh ®−îc viÖc nμy. §Ó ®¬n gi¶n thñ tôc hμnh chÝnh
trong chuyÓn nh−îng ®Êt ®ai, ChÝnh phñ cho phÐp c¸c hé, c¸c c¸ nh©n hoÆc
c¸c tæ chøc ®−îc tù chuyÓn nh−îng quyÒn sö dông ®Êt, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸
nh©n, c¸c tæ chøc m¹nh vèn, cã kinh nghiÖm s¶n xuÊt rau qu¶ nhËn thªm ®Êt
theo luËt ®Êt ®ai ®Ó canh t¸c theo m« h×nh trang tr¹i. §¶m b¶o s¶n xuÊt hμng
ho¸ víi khèi l−îng lín võa thuËn tiÖn cho viÖc øng dông tiÕn bé kü thuËt, võa
t¹o nguån nguyªn liÖu æn ®Þnh cho xuÊt khÈu.
- Cïng víi viÖc khÈn tr−¬ng cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt,
ChÝnh phñ cÇn sím thÓ chÕ ho¸ quyÒn cña ng−êi nhËn sö dông ®Êt theo LuËt
®Êt ®ai. §ång thêi, cÇn lμm râ c¸c mèi quan hÖ gi÷a chñ sö dông ®Êt víi
ng−êi cã nhu cÇu ®Çu t−, khai th¸c vμ sö dông ®Êt. CÇn qui ®Þnh cô thÓ h¬n
tr¸ch nhiÖm cña ng−êi nhËn ruéng vÒ c¶i t¹o, tu bæ vμ n©ng cao n¨ng suÊt ®Êt
®ai, sö dông ®Êt ®ai ®óng môc ®Ých.
- §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt, Nhμ N−íc sím h×nh thμnh qui
ho¹ch tæng thÓ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ®Þa ph−¬ng qui ho¹ch cô thÓ, trªn c¬ së
x¸c ®Þnh c¬ cÊu, ®Þnh h−íng sö dông ®Êt cô thÓ cho tõng vïng, x·, t¹o ®iÒu
kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp, c¸c hé ®Çu t−. Nhμ N−íc cho phÐp chuyÓn ®æi
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
77
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
ruéng ®Êt nh»m t¹o ra nh÷ng thöa ruéng réng thuËn tiÖn cho th©m canh vμ s¶n
xuÊt hμng ho¸.
- §èi víi ®Êt ë vïng trung du, miÒn Nói nªn t¨ng møc h¹n ®iÒn, t¨ng
thêi gian cÊp ®Êt ®Ó khuyÕn khÝch ng−êi kinh doanh ®Çu t− vèn, h×nh thμnh
c¸c trang tr¹i hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó nh÷ng hé cã kh¶ n¨ng lμm chñ thÇu tËp
hîp mét sè hé n«ng d©n ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt theo m« h×nh trang tr¹i. ChÝnh
phñ khuyÕn khÝch mäi thμnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− khai hoang, më réng diÖn
tÝch ë nh÷ng n¬i ®· ®−îc qui ho¹ch, ®ång thêi ®¶m b¶o m«i tr−êng sinh th¸i (
theo tinh thÇn NQT¦ 4 kho¸ VIII )
2.2. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶
§Þnh h−íng chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ta trong
thêi gian tíi lμ “ra søc t¨ng c−êng quan hÖ víi c¸c n−íc l¸ng giÒng vμ
c¸c n−íc trong tæ chøc ASEAN, kh«ng ngõng cñng cè quan hÖ víi c¸c
n−íc b¹n truyÒn thèng, coi träng quan hÖ víi c¸c n−íc ph¸t triÓn vμ c¸c
trung t©m kinh tÕ- chÝnh trÞ trªn thÕ giíi (NQ§H §¶ng toμn quèc lÇn thø
VIII ). §èi víi rau qu¶ ViÖt Nam, nh»m khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng
s½n cã, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶ theo h−íng ®a
ph−¬ng ho¸ thÞ tr−êng xuÊt khÈu, ®a d¹ng ho¸ mÆt hμng xuÊt khÈu ta cã lîi
thÕ nh»m æn ®Þnh thÞ tr−êng xuÊt khÈu, x¸c ®Þnh ®−îc mÆt hμng xuÊt khÈu cã
khèi l−îng, kim ng¹ch chiÕm tû träng lín, æn ®Þnh.
Qua nghiªn cøu cho thÊy chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr−êng xuÊt khÈu rau
qu¶ tõ nay tíi n¨m 2005 cÇn h−íng vμo nh÷ng thÞ tr−êng sau:
- Chó ý thÞ tr−êng Trung Quèc lμ thÞ tr−êng vÒ mÆt ®Þa lý rÊt gÇn víi
n−íc ta, søc mua lín. §Æc biÖt thÞ tr−êng c¸c tØnh phÝa nam Trung Quèc lμ thÞ
tr−êng cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, dung l−îng thÞ tr−êng lín, cã chung biªn
giíi víi n−íc ta, cã kh¶ n¨ng tiªu thô rau qu¶ lín.
- Khai th«ng thÞ tr−êng SNG vμ thÞ tr−êng §«ng ¢u lμ thÞ tr−êng tr−íc
®©y cã quan hÖ bu«n b¸n rau qu¶ víi n−íc ta. C¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« cã
tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô nμy. §èi víi thÞ tr−êng SNG
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
78
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
vμ §«ng ¢u, chÝnh s¸ch cÇn râ rμng, t¸ch b¹ch gi÷a vÊn ®Ò xuÊt khÈu - tr¶ nî
vμ kinh doanh xuÊt khÈu ®¶m b¶o lîi Ých cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu, më
réng ph−¬ng thøc hμng ®æi hμng. VÒ quan hÖ th−¬ng m¹i, ngoμi viÖc tr¶ nî,
nªn thanh to¸n theo ph−¬ng thøc quèc tÕ ®Ó gi¶m rñi ro. Trªn c¬ së cã quan hÖ
g¾n bã, ®¶m b¶o ch÷ tÝn víi thÞ tr−êng nμy, sÏ tõng b−íc th©m nhËp vμo thÞ
tr−êng T©y ¢u vμ c¸c n−íc kh¸c.
- Khu vùc c¸c n−íc B¾c vμ §«ng B¾c ¸, ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng vμ
thÞ tr−êng Mü lμ thÞ tr−êng høa hÑn kh¶ n¨ng tiªu thô rau qu¶ t−¬ng ®èi lín
cña n−íc ta. ThÞ tr−êng nμy cÇn lμm tèt c«ng t¸c nghiªn cøu tiÕp thÞ vμ dù b¸o
ph¸t triÓn ®Ó cã chiÕn l−îc kinh doanh thÝch hîp.
2.3. ChÝnh s¸ch ®Çu t−
§Ó t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, Nhμ
n−íc cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc ®Çu t− ®ång bé tíi qu¸ tr×nh kinh doanh
rau qu¶ xuÊt khÈu. Cô thÓ, ®Çu t− cho nh÷ng lÜnh vùc sau:
- §Çu t− cho c«ng t¸c nghiªn cøu vμ ph¸t triÓn thÞ tr−êng ë c¶ tÇm vÜ m«
vμ vi m« nh»m x©y dùng ®−îc chiÕn l−îc thÞ tr−êng l©u dμi, æn ®Þnh trong ®ã
x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng thÞ tr−êng träng ®iÓm vμ mÆt hμng cô thÓ.
- §Çu t− cho c¸c vïng s¶n xuÊt rau qu¶ chuyªn canh xuÊt khÈu, trong
®ã chó ý ®Çu t− kh©u nghiªn cøu c¶i t¹o gièng, øng dông c¸c kü thuËt canh t¸c
tiÕn bé nh»m t¹o ra s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu.
- §Çu t− cho kh©u b¶o qu¶n, chÕ biÕn nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña rau qu¶ ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng quèc tÕ.
- §Çu t− thªm vèn cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu rau qu¶ ®Ó ®ñ ®iÒu
kiÖn më réng vμ ph¸t triÓn kinh doanh.
Ngoμi ra, Nhμ n−íc cÇn ®Æc biÖt quan t©m ®Çu t− ph¸t triÓn c¬ së h¹
tÇng ë vïng chuyªn canh s¶n xuÊt rau qu¶ bao gåm hÖ thèng ®−êng s¸,
ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn, hÖ thèng t−íi tiªu phôc vô cho s¶n xuÊt - l−u th«ng
rau qu¶ ®−îc thuËn tiÖn; ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng dÞch vô phôc vô cho
qu¸ tr×nh kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu ®−îc th«ng suèt.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
79
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
2.4. ChÝnh s¸ch vèn, tÝn dông
§Ó ®¹t môc tiªu xuÊt khÈu rau qu¶, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vèn cho ho¹t ®éng
kinh doanh lμ mét trong nh÷ng khã kh¨n cña ng−êi kinh doanh xuÊt khÈu, ®ßi
hái cã sù hç trî cña Nhμ n−íc th«ng qua chÝnh s¸ch cho vay vèn.
ChÝnh s¸ch cho vay vèn hç trî ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶
cÇn gi¶i quyÕt theo h−íng sau :
- §èi víi ng−êi s¶n xuÊt, c¨n cø vμo ®Æc tÝnh, thêi vô cña tõng lo¹i rau
qu¶, Nhμ n−íc t¨ng nguån vèn tÝn dông ®èi víi c¸c hé n«ng d©n. Thêi h¹n cho
vay vèn bao gåm c¶ vèn ng¾n h¹n, trung h¹n vμ dμi h¹n, trong ®ã :
+ Vèn vay ng¾n h¹n cho ng−êi d©n vay trùc tiÕp ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh
theo tõng thêi vô ng¾n h¹n (kinh doanh rau vô §«ng).
+ Vèn vay trung vμ dμi h¹n ®Ó ®Çu t− chiÒu s©u, mua s¾m trang thiÕt bÞ
vμ trång c©y ¨n qu¶ l©u n¨m. §èi víi c©y xuÊt khÈu ph¶i sau nhiÒu n¨m míi
®−îc thu ho¹ch (v¶i, nh·n, xoμi...). Nhμ n−íc cho c¸c hé trång c©y ¨n qu¶
xuÊt khÈu l©u n¨m vay dμi h¹n trong thêi gian 4-5 n¨m, sau khi thu ho¹ch
n«ng d©n sÏ tr¶ dÇn trong 5 n¨m tiÕp theo. Møc cho vay kho¶ng 35-40% suÊt
®Çu t−.
§Ó khuyÕn khÝch c¸c hé n«ng d©n chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång h−íng
vÒ xuÊt khÈu, khai hoang c¸c vïng ®Êt trång, ®åi nói träc, Nhμ n−íc cho c¸c
hé s¶n xuÊt vay víi l·i suÊt −u ®·i. Vèn vay trung vμ dμi h¹n cÇn ®−îc më
réng viÖc cung cÊp tÝn dông bëi c¸c hÖ thèng tÝn dông chÝnh thøc víi ®iÒu kiÖn
thuËn lîi.
HÖ thèng tÝn dông ®Æc biÖt víi ®iÒu kiÖn thuËn tiÖn h¬n nh− ng©n hμng
ViÖt Nam cho ng−êi nghÌo vay lμ rÊt cÇn thiÕt ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt cña
hÖ thèng tÝn dông hiÖn nay. ChÝnh phñ cÇn ®Èy m¹nh h¬n hÖ thèng tÝn dông
nμy, ®Æc biÖt h−íng tíi ng−êi nghÌo n«ng th«n tham gia trång rau qu¶ phôc vô
xuÊt khÈu.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
80
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
- §èi víi c¸c dù ¸n trång qu¶ tËp trung phôc vô xuÊt khÈu, ¸p dông
ph−¬ng thøc liªn doanh, liªn kÕt víi n−íc ngoμi hoÆc ng©n hμng b¶o l·nh cho
ng−êi s¶n xuÊt vay vèn tr¶ chËm, l·i xuÊt thÊp, thêi gian dμi.
- §èi víi c¸c doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, ®Ò nghÞ Nhμ
n−íc vμ ng©n hμng cho vay vèn khi cÇn thùc hiÖn c¸c hîp ®ång lín, t¹o ®iÒu
kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn, thu mua rau qu¶ víi sè l−îng lín vμo lóc
chÝnh vô ®Ó chÕ biÕn-xuÊt khÈu. §Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn,
xuÊt khÈu rau qu¶, ®Ò nghÞ Nhμ n−íc cho c¸c doanh nghiÖp vay víi l·i suÊt
thÊp h¬n møc qui ®Þnh chung.
2.5. ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶
Kinh doanh rau qu¶ xuÊt khÈu còng nh− kinh doanh hμng n«ng s¶n xuÊt
khÈu kh¸c lμ lÜnh vùc dÔ bÞ chi phèi bëi tÝnh tù ph¸t cña thÞ tr−êng vμ bëi
chÝnh nh÷ng ®Æc ®iÓm cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
S¶n xuÊt rau qu¶ lμ nghÒ chÞu rñi ro cao do thêi tiÕt thÊt th−êng, s©u
bÖnh ph¸ h¹i g©y thiÖt h¹i cho ng−êi s¶n xuÊt.
ThÞ tr−êng xuÊt khÈu rau qu¶ cßn bÊp bªnh thiÕu æn ®Þnh, thÞ tr−êng
lu«n cã tÝnh tù ph¸t, trong khi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kh«ng cho phÐp ®iÒu
chØnh c©n b»ng cung-cÇu ngay sau khi gÆp rñi ro mμ ®ßi hái ph¶i cã thêi gian,
cã ®iÒu kiÖn vËt chÊt ®Ó kh¾c phôc hËu qu¶.
ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch b¶o hiÓm s¶n xuÊt kinh doanh xuÊt khÈu.
ChÝnh s¸ch b¶o hiÓm sÏ trî gióp ng−êi kinh doanh khi gÆp rñi ro kh¸ch quan.
Theo kiÕn nghÞ cña Tæng c«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam cÇn lËp quÜ b¶o hiÓm kinh
doanh xuÊt khÈu rau qu¶, dùa trªn nguån thu lμ mua b¶o hiÓm, trÝch 1-2%
tæng gi¸ trÞ thuÕ n«ng nghiÖp ®Ó ®−a vμo quÜ b¶o hiÓm s¶n xuÊt n«ng nghiÖp,
theo chóng t«i lμ phï hîp.
2.6. ChÝnh s¸ch hç trî, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu rau qu¶
Trong thêi gian tíi, ®Ó thóc ®Èy m¹nh lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, mét
mÆt cÇn xo¸ bá c¸c c¶n trë, nhÊt lμ c¶n trë thuéc vÒ c¬ chÕ, thÓ chÕ, thñ tôc t¸c
®éng m¹nh ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu, mÆt kh¸c cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
81
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
khuyÕn khÝch mäi thμnh phÇn kinh tÕ tham gia xuÊt khÈu rau qu¶. Trong n¨m
1998 Bé Th−¬ng m¹i vμ c¸c bé h÷u quan ®· nghiªn cøu, tr×nh ChÝnh phñ ban
hμnh c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, tiÕp tôc më réng quyÒn xuÊt
nhËp khÈu cho c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ, gi¶i to¶ nh÷ng
v−íng m¾c vÒ tμi chÝnh- tiÒn tÖ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, t¹o th«ng
tho¸ng cho c¸c doanh nghiÖp ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, riªng ®èi víi
lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cÇn lμm
nh÷ng vÊn ®Ò sau:
- Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, rÊt cÇn sù tËp trung −u tiªn, ®Çu t−
cho khoa häc c«ng nghÖ nh»m ph¸t triÓn ngμnh rau qu¶ t−¬ng xøng víi tr×nh
®é cña c¸c n−íc xuÊt khÈu rau qu¶ thμnh ®¹t trªn thÕ giíi. §Ò nghÞ Nhμ n−íc
miÔn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu nh»m thùc hiÖn c¸c
dù ¸n xuÊt khÈu vμ phôc vô cho c«ng nghÖ chÕ biÕn xuÊt khÈu.
- §Ó khuyÕn khÝch mäi thμnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− trång rau qu¶ xuÊt
khÈu, ®Ò nghÞ Nhμ n−íc miÔn thuÕ n«ng nghiÖp cho vïng b¾t ®Çu trång rau
qu¶ xuÊt khÈu trong 3 n¨m ®Çu, t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n h−ëng trän lîi Ých
sinh ra trªn m¶nh ®Êt ®−îc giao vμ cã ®iÒu kiÖn t¸i ®Çu t− trªn m¶nh ®Êt cña
m×nh. §èi víi c¸c doanh nghiÖp lÇn ®Çu tiªn tham gia xuÊt khÈu rau qu¶, Nhμ
N−íc cã thÓ miÔn thuÕ lîi tøc trong 5 n¨m ®Çu, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh
nghiÖp t¸i ®Çu t− më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh.
-VÒ phÝa c¸c c¬ quan qu¶n lý nhμ n−íc, cÇn t¨ng c−êng vai trß qu¶n lý
Nhμ n−íc trong lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, thùc sù lμm tèt chøc
n¨ng t¹o m«i tr−êng b×nh ®¼ng cho c¸c thμnh phÇn kinh tÕ cïng tham gia kinh
doanh xuÊt khÈu rau qu¶. §ång thêi nh»m khuyÕn khÝch ®éng viªn mäi thμnh
phÇn kinh tÕ tham gia kinh doanh xuÊt khÈu, ®Ò nghÞ ChÝnh phñ ¸p dông c¬
chÕ khen th−ëng kÞp thêi trong lÜnh vùc kinh doanh nμy. Cô thÓ, khen th−ëng
c¸c ®¬n vÞ cã thμnh tÝch trong ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ (gåm
c¶ ng−êi s¶n xuÊt, chÕ biÕn, xuÊt khÈu rau qu¶ ) nÕu cã thμnh tÝch xuÊt khÈu
xuÊt s¾c, hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, ®¹t mét trong c¸c tiªu chuÈn qui ®Þnh t¹i QuyÕt
§Þnh sè 1291/ 1998/Q§- BTM, ngμy 28-109-1998 do Bé tr−ëng Bé Th−¬ng
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
82
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
m¹i ký vÒ viÖc “Ban hμnh quy chÕ qu¶n lý vμ sö dông quÜ th−ëng xuÊt khÈu ®Ó
thùc hiÖn viÖc khen th−ëng c¸c doanh nghiÖp cã thμnh tÝch trong ho¹t ®éng
xuÊt khÈu.
- ChÝnh Phñ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sím h×nh thμnh HiÖp héi Rau qu¶ ViÖt
Nam, tæ chøc nμy lμ ®Çu mèi giao l−u víi c¸c tæ chøc Quèc tÕ, thèng nhÊt ®iÒu
hμnh kinh doanh s¶n xuÊt vμ xuÊt khÈu rau qu¶. HiÖp héi ®−îc thμnh lËp cßn
nh»m môc ®Ých xóc tiÕn sù liªn kÕt gi÷a khu vùc Nhμ n−íc vμ t− nh©n. N«i
dung ho¹t ®éng cña HiÖp héi gåm:
+ T− vÊn gióp ChÝnh phñ trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch cã liªn
quan tíi s¶n xuÊt, thÞ tr−êng, vÊn ®Ò chÕ biÕn, xuÊt- nhËp khÈu, vËn chuyÓn vμ
mét sè lÜnh vùc kh¸c cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ngμnh rau qu¶.
+ Thu thËp, ph©n tÝch, thèng kª mét c¸ch cã hÖ thèng, phæ biÕn nh÷ng
th«ng tin cã liªn quan tíi ngμnh rau qu¶.
+ Phæ biÕn c¸c tiÕn bé kü thuËt vÒ c©y ¨n qu¶. ..
HiÖp héi cã thÓ gåm ®¹i diÖn cña c¸c Bé, côc, c«ng ty, tr−êng ®¹i häc
vμ c¸c ®¬n vÞ t− nh©n cã liªn quan tíi sù ph¸t triÓn cña ngμnh rau qu¶.
- §Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu trong viÖc x©m nhËp, t×m
kiÕm thÞ tr−êng míi, ChÝnh phñ cÇn cã chÝnh s¸ch hç trî kinh phÝ cho c¸c
doanh nghiÖp trong viÖc chi phÝ tham gia héi trî, triÓn l·m Quèc tÕ, tiÕp thÞ
t×m kiÕm thÞ tr−êng. ..
- C¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m« cÇn ®Æt ra c¸c yªu cÇu nghiªm ngÆt mang
tÝnh ph¸p lý ®èi víi c¸c nhμ xuÊt khÈu rau qu¶ nh− tiªu chuÈn vÒ chÊt l−îng,
mÉu m· rau qu¶ xuÊt khÈu ph¶i t−¬ng ®−¬ng víi tiªu chuÈn quèc tÕ. Cô thÓ
ChÝnh phñ ban hμnh hÖ tiªu chuÈn ®èi víi c¸c s¶n phÈm rau qu¶ xuÊt khÈu,
®ßi hái ng−êi tham gia kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ ph¶i tho¶ m·n c¸c tiªu
chuÈn ®ã míi ®−îc tham gia xuÊt khÈu, nh»m ®¶m b¶o chÊt l−îng rau qu¶
xuÊt khÈu, n©ng cao uy tÝn s¶n phÈm rau qu¶ ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng thÕ
giíi. §ång thêi, nghiªm kh¾c xö lý ®èi víi c¸c tr−êng hîp vi ph¹m qui ®Þnh vÒ
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
83
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
tiªu chuÈn chÊt l−îng, g©y mÊt uy tÝn cho ngμnh rau qu¶ nãi riªng, hμng xuÊt
khÈu cña ViÖt Nam nãi chung.
III. Mét sè kiÕn nghÞ
ViÖc nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p vμ ®Ò xuÊt c¸c chÝnh s¸ch t¸c ®éng
thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ nh»m khai th¸c thÕ m¹nh tiÒm n¨ng nμy
cña ®Êt n−íc trong giai ®o¹n s¾p tíi lμ rÊt cÇn thiÕt, phï hîp víi ®Þnh h−íng
cña §¶ng vμ Nhμ N−íc. Trªn c¬ së ®¸nh gi¸ lîi thÕ cña ViÖt Nam trong lÜnh
vùc xuÊt khÈu rau qu¶, qua kh¶o s¸t thùc tiÔn, ®Ò tμi kh¼ng ®Þnh n−íc ta cã lîi
thÕ vÒ xuÊt khÈu rau qu¶. §ång thêi qua viÖc nghiªn cøu kinh nghiÖm cña mét
sè n−íc thμnh c«ng trong lÜnh vùc xuÊt khÈu rau qu¶, nghiªn cøu t¸c ®éng cña
hÖ thèng chÝnh s¸ch ®· ban hμnh ®èi víi lÜnh vùc kinh doanh xuÊt khÈu rau
qu¶, ®Ò tμi ®· rót ra bμi häc kinh nghiÖm ®èi víi ViÖt Nam vμ nghiªn cøu, ®Ò
xuÊt c¸c chÝnh s¸ch vμ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu mét sè s¶n
phÈm rau qu¶ chñ yÕu cã lîi thÕ cña ViÖt Nam theo h−íng tËp trung ho¸ vμ
hiÖn ®¹i ho¸ tõ nay ®Õn n¨m 2005. §Ó khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ nμy ®ßi
hái kh«ng chØ ¸p dông ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ - tæ chøc - kü thuËt vμo
qu¸ tr×nh kinh doanh xuÊt khÈu mμ cÇn cã sù quan t©m tho¶ ®¸ng cña c¸c cÊp
®iÒu hμnh vμ qu¶n lý vÜ m« th«ng qua viÖc ban hμnh vμ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch
vμ gi¶i ph¸p cã liªn quan tíi lÜnh vùc ho¹t ®éng nμy. §Ó c¸c gi¶i ph¸p ®Ò suÊt
cã tÝnh kh¶ thi, t«i kiÕn nghÞ:
1- Nhμ N−íc cÇn thùc sù coi träng s¶n phÈm rau qu¶, xem ®©y lμ mét
trong nh÷ng mÆt hμng xuÊt khÈu chñ yÕu, cÇn ®−îc ®Çu t− ®Ó xuÊt khÈu, gãp
phÇn chuyÓn dÞch nhanh nÒn kinh tÕ h−íng vμo xuÊt khÈu, t¨ng nhanh kim
ng¹ch xuÊt khÈu, thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ. Sù quan t©m cña ChÝnh phñ lμ
mét trong nh÷ng ®éng lùc c¬ b¶n khuyÕn khÝch ng−êi kinh doanh tËp trung
®Çu t− nh©n tμi, vËt lùc, ph¸t triÓn ngμnh rau qu¶, trong ®ã cã ho¹t ®éng xuÊt
khÈu rau qu¶ theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
84
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
2- Nhμ N−íc nªn qui ho¹ch ®ång bé vïng s¶n xuÊt rau qu¶ hμng ho¸
thuËn tiÖn giao th«ng, chó ý tõ kh©u s¶n xuÊt nguyªn liÖu, x©y dùng c¸c nhμ
m¸y chÕ biÕn ®−îc ®Çu t− thiÕt bÞ vμ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i nh»m n©ng cao kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng thÕ giíi.
3- §Ó t¨ng c−êng ho¹t ®éng Marketing vμ tæ chøc thÞ tr−êng xuÊt khÈu
hç trî cho ng−êi kinh doanh xuÊt khÈu, ChÝnh phñ cÇn x©y dùng mét trung
t©m th«ng tin vÒ rau qu¶ ®Ó kÞp thêi phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr−êng xuÊt
khÈu, c¸c th«ng tin vÒ tiªu chuÈn chÊt l−îng, gi¸ c¶, y tÕ, cho ng−êi kinh
doanh.
4- §Ó khuyÕn khÝch kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶, do tÝnh ®Æc thï cña
hμng ho¸ nμy, ChÝnh phñ cÇn x©y dùng, ban hμnh chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch
ph¸t triÓn kinh doanh xuÊt khÈu riªng ®èi víi mÆt hμng rau qu¶, t¹o ®iÒu kiÖn
s¶n xuÊt - kinh doanh trªn qui m« lín, ®¸p øng ®−îc nhu cÇu vÒ mäi mÆt cña
thÞ tr−êng.
5- §Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng rau qu¶ xuÊt khÈu, ChÝnh phñ cÇn ban hμnh
tiªu chuÈn chÊt l−îng ®èi víi tõng lo¹i rau qu¶ xuÊt khÈu, ®ång thêi cã biÖn
ph¸p kiÓm tra, thanh tra ®èi víi c¸c ®¬n vÞ tham gia kinh doanh rau qu¶ xuÊt
khÈu, nh»m ®¶m b¶o uy tÝn hμng ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng thÕ giíi. ChÝnh phñ
khuyÕn khÝch c¸c ®¬n vÞ kinh doanh hμng xuÊt khÈu ®¨ng ký ¸p dông tiªu
chuÈn ISO 9000.
6- ChÝnh phñ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sím thμnh lËp HiÖp héi rau qu¶ ViÖt Nam
nh»m hç trî, thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt khÈu rau qu¶ ph¸t triÓn.
7- Kinh doanh xuÊt khÈu rau qu¶ lμ nghÒ chÞu rñi ro cao, ®Ò nghÞ Nhμ
N−íc thùc hiÖn b¶o hiÓm xuÊt khÈu trong tr−êng hîp rñi ro kh¸ch quan, t¹o
®iÒu kiÖn trî gióp cho ng−êi kinh doanh kh¾c phôc hËu qu¶, nhanh chãng æn
®Þnh s¶n xuÊt- kinh doanh.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
85
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
KÕt luËn
ThÞ tr−êng n«ng s¶n Mü nãi chung vμ thÞ tr−êng rau qu¶ nãi riªng lμ
mét thÞ tr−êng khæng lå víi l−îng cÇu hμng n¨m lín nhÊt thÕ giíi. §©y thùc sù
lμ thÞ tr−êng ®Çy hÊp dÉn cho xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam. Tuy vËy, do
nh÷ng quy ®Þnh kh¾t khe vÒ ®iÒu kiÖn vÖ sinh thùc phÈm cña thÞ tr−êng nμy,
doanh nghiÖp xuÊt khÈu rau qu¶ rau qu¶ ViÖt Nam cßn ph¶i nç lùc rÊt nhiÒu
míi cã chç ®øng bÒn v÷ng vμ l©u dμi trªn thÞ tr−êng nμy.
§èi víi n−íc ta, N«ng nghiÖp lμ mÆt trËn hμng ®Çu, cã lùc l−îng lao
®éng dåi dμo, diÖn tÝch ®Êt ®ai réng lín vμ ®a d¹ng, s¶n phÈm rau qu¶ l¹i ®−îc
tiªu dïng lín nhÊt, cho nªn ®©y lμ ngμnh kinh tÕ quan träng gãp phÇn rÊt lín
trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt n−íc. Nh−ng, thùc tr¹ng cho thÊy, xuÊt khÈu rau
qu¶ ViÖt Nam cßn tån t¹i nhiÒu vÊn ®Ò, ®ã lμ ph¸t triÓn ch−a t−¬ng xøng víi
tiÒm n¨ng, khèi l−îng xuÊt khÈu cßn rÊt nhá bÐ, c«ng nghÖ chÕ biÕn vμ b¶o
qu¶n cßn l¹c hËu, chÊt l−îng thÊp, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh
kh«ng cao, ch−a cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr−êng thÕ giíi nãi chung vμ
Hoa Kú nãi riªng.
Ngμy nay, trong tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp hãa vμ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc,
ph¸t triÓn s¶n xuÊt rau qu¶ vÉn lμ lÜnh vùc réng lín cã nhiÒu tiÒm n¨ng ®Ó gi¶i
quyÕt viÖc lμm vμ thu nhËp cho hμng triÖu ng−êi trong n«ng th«n, ®Ó cung cÊp
hμng xuÊt khÈu vμ ®Ó n©ng cao ®êi sèng d©n c−
Tuy nhiªn nÕu chØ tr«ng chê
vμo thÞ tr−êng trong n−íc, víi søc mua cßn h¹n chÕ, ngμnh rau qu¶ cña n−íc
ta khã cã thÓ thùc hiÖn ®−îc sø mÖnh quan träng ®ã. §Þnh h−íng xuÊt khÈu lμ
h−íng ®i ®óng ®¾n ®Ó gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a kh¶ n¨ng s¶n xuÊt to lín víi
søc mua cßn yÕu ë trong n−íc hiÖn nay. T¸c gi¶ khãa luËn ®· cè g¾ng gãp mét
phÇn nhá vμo viÖc lμm râ nh÷ng c¬ së khoa häc cña chñ ch−¬ng ®Èy m¹nh
xuÊt khÈu rau qu¶, tõ ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p më réng xuÊt khÈu rau qu¶
cña n−íc ta vμo thÞ tr−êng Mü. NÕu lμm tèt c¸c gi¶i ph¸p ®ã, ngμnh rau qu¶
ViÖt Nam sÏ thùc sù lín m¹nh, víi gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao vμ v−¬n lªn thμnh
ngμnh n«ng nghiÖp mòi nhän cña ®Êt n−íc.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
86
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
Tμi liÖu tham kh¶o:
TiÕng ViÖt:
1.
Bé N«ng nghiÖp vμ PTNT, ChiÕn l−îc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp – n«ng th«n
trong c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ thêi kú 2001-2010, Hμ Néi, 4/2000.
2.
Bé N«ng nghiÖp vμ PTNT/Tæ chøc L−¬ng thùc vμ N«ng nghiÖp Liªn hîp
quèc (FAO), Ph©n tÝch s¬ bé: Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngμnh n«ng nghiÖp
ViÖt Nam trong bèi c¶nh ASEAN vμ AFTA, Hμ Néi, 10/2000.
3.
Bé Th−¬ng M¹i- ViÖn Nghiªn cøu, §Ò ¸n “ Hå s¬ mÆt hμng qu¶ thÕ giíi vμ
ViÖt Nam”.
4.
Côc xóc tiÕn th−¬ng m¹i (VIETRADE), “§¸nh gi¸ s¬ bé tiÒm n¨ng xuÊt
khÈu cña ViÖt Nam”, Dù ¸n “Hç trî xóc tiÕn th−¬ng m¹i vμ ph¸t triÓn xuÊt
khÈu” VIE/98/021, th¸ng 10/2001.
5.
HiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt- Mü
6.
Kim Ngäc.2003. Kinh tÕ thÕ giíi N¨m 2002 Phôc Håi chËm ch¹p. T¹p chÝ
Nh÷ng VÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi. ViÖn Kinh tÕ ThÕ giíi. Th¸ng 1.2003.
7.
Ng©n hμng Ph¸t triÓn ch©u ¸ (ADB)/ Tæ chøc L−¬ng thùc vμ N«ng nghiÖp
Liªn hîp quèc (FAO), Dù ¸n khuyÕn khÝch a D¹ng Ho¸ C©y Trång vμ
KhuyÕn KhÝch XuÊt KhÈu, B¸o c¸o sè 98/05 ADB-VIE, 1998.
8.
Nhμ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, ChÝnh s¸ch vμ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n
phÈm rau qu¶, Hμ Néi, 2000.
9.
Nhμ xuÊt b¶n thèng kª, Niªn gi¸m thèng kª c¸c n¨m 2001, 2000, 2002 vμ
2003-Hμ Néi.
10.
T¹p chÝ ThÞ tr−êng sè 228, sè 229 n¨m 2003.
11.
Th«ng tin chuyªn ®Ò N«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n (sè 4 n¨m 2003)
12.
Tæ chøc L−¬ng thùc vμ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), ViÖn Nghiªn
cøu chÝnh s¸ch l−¬ng thùc quèc tÕ, ViÖt Nam - §¸nh gi¸ chi tiªu c«ng céng
trong n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n, Hμ Néi, 6/2000.
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
Kho¸ luËn tèt nghiÖp
13.
Tæ chøc L−¬ng thùc vμ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc, Bananas, th¸ng
12/2002.
14.
Tæ chøc L−¬ng thùc vμ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc, Tropical Fruit, th¸ng
7/2003.
15.
Tæ chøc L−¬ng thùc vμ N«ng nghiÖp Liªn hîp quèc (FAO), Citrus Fruit,
th¸ng 7/2003.
16.
Tæng C«ng ty rau qu¶ ViÖt Nam- dù th¶o ®Ò ¸n ph¸t triÓn xuÊt khÈu rau vμ
qu¶ ®Õn n¨m 2010 ( x©y dùng n¨m 1997)
TiÕng Anh
17.
Perez A, Plack S.2002. Fruit and Tree Nuts Outlook. California Stone Fruit
Supplies Adequate, US. Tropical Fruit Supplies Mixed.
18.
Tarrant F.2002. United States Agricultural Situation: Overview of
Horicultural Imports 2002. Horicultural and Tropical Products Division.
USDA.
19.
T¹p chÝ Fresh fruit and vegetables news bulletin, n¨m 2001, n¨m 2002.
20.
USDA.2002. The American Consumer and the Changing Structure of the
Food System.
21.
USDA.2002. USDA Agricultural Baseline Projections to 2009. US
Departement of Agriculture Office of the Chief Economist.
22.
Whitton C, Carter E. 2002. Outlook for US. Agricultural Trade.
23.
Website :
• http:// www. usda.gov.
• http://www.dataweb.usitc.gov.
• http://www.ustr.gov.
• http://www.economist.com
• http://www.commerce.gov
§Æng ThÞ Lan Ph−¬ng - Ph¸p 1 - K38
Oanh Hoàng