Professional Documents
Culture Documents
Câu 1: Trình bày điều kiện lịch sử ra đời của triết học Mác
1. 1Điều kiện kinh tế- xã hội
Sự củng cố và phát triển của phương thức sản xuất TBCN trong điều kiện
cách mạng công nghiệp.
Sự xuất hiện của giai cấp vô sản trên vũ đài lịch sử với tính cách một lực
lượng chính trị xã hội độc lập là nhân tố chính trị - xã hội quan trọng ra
đời của triết học Mác.
Thực tiễn cách mạng của giai cấp vô sản là cơ sở chủ yếu nhất cho sự ra
đời triết học Mác.
1.2 Nguồn gốc lý luận và tiền đề khoa học tự nhiên
1.2.1 Nguồn gốc lý luận
- Học thuyết của Mác “ra đời là sự thừa kế thẳng và trực tiếp những học
thuyết của những đại biểu xuất sắc nhất trong triết học, trong kinh tế
chính trị học và trong chủ nghĩa xã hội”.
- Triết học cổ điển Đức, đặc biệt những “hạt nhân hợp lí” trong triết học
của hai nhà triết học tiêu biểu là Hegel và Feuerbach, là nguồn gốc lý
luận trực tiếp của triết học Mác.
- Sự hình thành tư tưởng triết học ở Mác và Ăngghen diễn ra trong sự tác
động lẫn nhau và thâm nhập vào nhau với những tư tưởng, lý luận về kinh
tế và chính trị – xã hội.
- Việc kế thừa và cải tạo kinh tế chính trị học với những đại biểu xuất sắc
là Adam Smith và David Ricardo không những làm nguồn gốc để xây
dựng học thuyết kinh tế mà còn là nhân tố không thể thiếu trong sự hình
thành và phát triển triết học Mác.
- Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp với những đại biểu nổi tiếng như
Saint Simon và Charles Fourier là một trong ba nguồn gốc lý luận của
chủ nghĩa Mác. Đó là nguồn gốc lí luận trực tiếp của học thuyết Mác về
chủ nghĩa xã hội- chủ nghĩa xã hội khoa học.
1.2.2 Tiền đề khoa học tự nhiên
- Những thành tựu khoa học tự nhiên là những tiền đề cho sự ra đời của
triết học Mác.
- Trong những thập kỉ đầu thế kỉ XIX, KHTN phát triển mạnh với nhiều
phát minh quan trọng. Những phát minh lớn của khoa học tự nhiên làm
bộc lộ rõ tính hạn chế và sự bất lực của phương pháp tư suy siêu hình
trong việc nhận thức thế giới.
- Ph.Ăngghen nêu bật ý nghĩa của ba phát minh lớn đối với sự hình thành
triết học duy vật biện chứng: định luật bảo toàn và chuyển hóa năng
lượng, thuyết tế bào và thuyết tiến hóa của Charles Dawin.
1.2.3 Nhân tố chủ quan trong sự hình thành triết học Mác
- Sở dĩ C.Mác và Ph.Ăngghen đã làm nên được bước ngoặt cách mạng
trong lí luận và xây dựng được một khoa học triết học mới, là vì hai ông
là những thiên tài kiệt xuất có sự kết hợp nhuần nhuyễn và sâu sắc những
phẩm chất tinh túy và uyên bác nhất của nhà bác học và nhà cách mạng.
- C.Mác và Ph. Ăngghen đều xuất thân từ tầng lớp trên của xã hội đương
thời, nhưng hai ông đều sớm tự nguyên hiến dâng cuộc đời mình vì hạnh
phúc của nhân loại.
- C.Mác và Ph. Ăngghen tận mắt chứng kiến những sự bất công giữa ông
chủ tư bản và người lao động làm thuê, hiểu sâu sắc cuộc sống khốn khổ
của người lao động và thông cảm với họ.
- Làm cho nghiên cứu khoa học thực sự trở thành niềm say mê nhận thức
nhằm giải đáp vấn đề giải phóng con người, giải phóng gia cấp, giải
phóng nhân loại.
Câu 2: Trình bày hoàn cảnh ra đời , nội dung định nghĩa vật chất của
Lenin và nêu ý nghĩa của định nghĩa trên
1. Hoàn cảnh ra đời
- Do chưa thoát khỏi phương pháp tư duy siêu hình nên nhìn chung các
nhà triết học duy vật thời kì cận đại đã không đưa ra được những khái quát
triết học đúng đắn. Họ thường đồng nhất vật chất với khối lượng, coi
những định luật cơ học như những chân lý không thể thêm bớt và giải
thích mọi hiện tượng của thế giới theo những chuẩn mực thuần túy cơ
học; xem vật chất, vận động, không gian, thời gian như những thực thể
khác nhau, không có mối liên hệ nội tại với nhau… Cũng có một số nhà
triết học thời kì này cố gắng vạch ra những sai lầm của thuyết nguyên tử (
chẳng hạn như Đềcáctơ, Cantơ…) nhưng không nhiều và không thể làm
thay đổi căn bản cái nhìn cơ học về thế giới , không đủ đưa đến một định
nghĩa hoàn toàn mới về phạm trù vật chất.
- Cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX với những phát minh mới trong khoa
học tự nhiên, con người có hiểu biết sâu sắc hơn về nguyên tử:
+ Năm 1895, Rơnghen phát hiện ra tia X
+Năm 1896, Béccơren phát hiện ra hiện tượng phóng xạ của nguyên tố
Urani.
+Năm 1897, Tômxơn phát hiện ra điện tử
+Năm 1901, Kaufman đã chứng minh được khối lượng của điện tử không
phải là bất biến mà là thay đổi theo vận tốc chuyển động của nguyên tử.
+ Năm 1898-1902, nhà nữ vật lí học Ba Lan Mari Scôlôđốpsca cùng với
chồng là Pie Curie, nhà hóa học người Pháp, đã khám phá ra chất phóng
xạ mạnh là pônôli và rađium.
+Năm 1905, Thuyết Tương đối hẹp và năm 1916, Thuyết Tương đối
Tổng quát của Anhxtanh ra đời đã chứng minh: không gian, thời gian,
khối lượng luôn biến đổi cùng với sự vận động của vật chất.
- Chủ nghĩa duy tâm đã lợi dụng sự thiếu hiểu biết của con người về vật
chất để chống lại chủ nghĩa duy vật.
- Để bảo vệ chủ nghĩa duy vật, chống lại chủ nghĩa duy tâm, Leenin đã
đưa ra định nghĩa kinh điển về vật chất.
2. Nội dung định nghĩa vật chất:
- Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được
đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép
lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác.
+Thứ nhất ,ĐNVC của Leenin đã phân biệt vật chất với tư cách là một
phạm trù triết học khác với quan niệm của KHTN về vật chất
+ Thứ hai, ĐNVC của Leenin nêu thuộc tính cơ bản nhất, phổ biến nhất
của mọi dạng vật chất là thuộc tính tồn tại khách quan.
+ Thứ ba, ĐNVC của Leenin Khẳng định vật chất là cái có thể gây nên
cảm giác của con người, và là cái có trước, ý thức là cái có sau và là cái
phản ánh của vật chất.
3. Ý nghĩa của định nghĩa vật chất
- ĐNVC của Lêninđã khắc phục được những hạn chế trong quan niệm về
vật chất của chủ nghĩa duy vật cũ; cung cấp căn cứ nhận thức khoa học để
xác định những gì thuộc về vật chất; khắc phục được những hạn chế duy
tâm trong quan niệm về xã hội.
- ĐNVC của Leenin đã khẳng định tính thứ nhất của vật chất, tính thứ hai
của ý thức, khẳng định khả năng con người có thể nhận thức được thực
tại khách quan.
Câu 3: Trình bày quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng về nguồn
gốc và bản chất của ý thức.
3.1 Nguồn gốc của ý thức
3.1.1 Nguồn gốc tự nhiên
- Có 2 yếu tố cơ bản nhất là bộ óc người và mối quan hệ giữa con người
với thế giới khách quan tạo nên hiện tượng phản ánh năng động, sáng tạo.
- Bộ não người là một dạng vật chất đặc biệt, có kết cấu phức tạp, là kết
quả của quá trình phát triển lâu dài của thế giới vật chất.
- Mối quan hệ giữa bộ não con người với thế giới khách quan tạo ra quá
trình phản ánh năng động, sáng tạo.
- Phản ánh là sự tái tạo những đặc điểm của dạng vật chất này ở dạng vật
chất khác trong quá trình tác động qua lại lẫn nhau giữa chúng.
- Các hình thức phản ánh:
+ Phản ánh vật lí, hóa học: đặc trưng cho giới tự nhiên vô sinh, thể hiện
qua những biến đổi về cơ, lí, hóa.
+ Phản ánh sinh học: đặc trưng cho giới hữu sinh, thể hiện qua tính kích
thích, tính cảm ứng, phản xạ.
+ Phản ánh tâm lí: phản ánh của động vật có hệ thần kinh trung ương
được thể hiện trên cơ sở điều khiển của hệ thần kinh thông qua cơ chế
phản xạ có điều kiện.
+ Phản ánh năng động, sáng tạo: hình thức phản ánh cao nhất, chỉ được
thực hiện ở dạng vật chất phát triển cao nhất, có tổ chức cao nhất là bộ óc
người. Phản ánh của bộ óc người là tính chủ động lựa chọn thông tin, xử
lí thông tin để tạo ra những thông tin mới phát hiện ý nghĩa của thông tin.
Sự phản ánh này gọi là ý thức.
3.1.2Nguồn gốc xã hội
- Lao động: quá trình con người sử dụng công cụ tác động vào giới tự
nhiên nhằm thay đổi cho nó phù hợp với nhu cầu của con người.
Làm thay đổi cấu trúc cơ thể của con người ( dáng đi thẳng, giải
phóng hai tay, phát triển khí quan, não)
- Vai trò của lao động:
+ Hoàn thiện cấu trúc cơ thể con người
+ Phát triển các giác quan con người
+ Ngôn ngữ ra đời và hoàn thiện
+ Các sự vật, hiện tượng bộc lộ các thuộc tính
- Ngôn ngữ
+ Lao động mang tính tập thể ; xuất hiện nhu cầu trao đổi kinh nghiệm và
tư tưởng cho nhau ; ngôn ngữ ra đời.
+ Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu vật chất chứa đựng thông tin mang nội
dung ý thức, không có ngôn ngữ thì ý thức không thể tồn tại và thể hiện
được.
2. Bản chất của ý thức
- Tính năng động, sáng tạo
+ Thể hiện ở khả năng hoạt động tâm – sinh lí của con người trong việc
định hướng tiếp nhận thông tin, chọn lọc, xử lí thông tin; ở quá trình con
người tạo ra những ý tưởng, truyền thuyết… trong đời sống tinh thần của
mình.
Vd: Truyền thuyết Thánh Gióng ăn sâu vào đời sống tinh thần của nhân
dân Việt Nam.
- Hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan
+ Hình ảnh bây giời không còn giống y nguyên như thế giới khách quan
mà đã được cải biến thông qua lăng kính chủ quan của con người ( tâm
tư, tình cảm, kinh nghiệm…)
Vd: có 2 người: 1 người là kiểm lâm, một người khai thác gỗ.
Khi đứng trước một khu rừng già xanh tốt:
Người kiểm lâm nghĩ rằng phải bảo vệ, duy trì cho khu rừng luôn
xanh tốt, phát triển.
Người khai thác gỗ nghĩ tới hình ảnh những cây rừng đổ xuống,
những đoàn xe nối đuôi nau chở gỗ từ rừng về thành phố và biến
chúng thành hàng hóa để bán.
- Hiện tượng xã hội và mang bản chất xã hội:
+ Chịu sự chi phối của các quy luật xã hội
+ Được quy định bởi nhu cầu giao tiếp xã hội và các điều kiện sinh hoạt
hiện thực của đời sống xã hội.
Vd: Một người có tâm lí rụt rè, ngại giao tiếp và bị buộc phải làm việc
nhóm. Những người trong nhóm hết sức năng động và lạc qua. Sau một
thời gian làm việc và tiếp xúc với các thành viên trong nhóm,
CÂU 4:TRÌNH BÀY NỘI DUNG VÀ Ý NGHĨA PHƯƠNG
PHÁP LUẬN CỦA NGUYÊN LÝ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN
1.TRÌNH BÀY KHÁI NIỆM PHÁT TRIỂN
1.1 Quan điểm siêu hình về sự phát triển :
quan điểm siêu hình xem xét sự phát triển chỉ là sự tăng giảm thuần túy về
lượng không có sự thay đổi về chất của sự vật , hiện tượng nó cũng xem
xét sự phát triển là một quá trình liên tục , không trải qua những bước
quanh co phức tạp
1.2 Quan điểm biện chứng về sự phát triển :
phát triển dùng để chỉ quá trình vận động của sự vật hiên tượng theo
khuynh hướng đi từ thấp lên cao , từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
2. TRÌNH BÀY CÁC TÍNH CHẤT CỦA SỰ PHÁT TRIỂN
2.1 TÍNH KHÁCH QUAN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN
nguồn gốc của sự phát triển do mâu thuẫn của sự vật là quá
trình tự thân , độc lập với ý thức của con người .
ví dụ:hạt lúa, hạt đầu khi có nước, đất , chất dinh dưỡng , ánh
sáng dù không có con người nhưng nó vẫn phát triển
2.2 TÍNH PHỔ BIẾN CỦA SỰ PHÁT TRIỂN
phát triển diễn ra ở tất cả các lĩnh vực
TỰ NHIÊN : tăng cường khả năng thích nghi của cơ thể trước sự
biến đổi của môi trường .
ví dụ :người ở miền Nam ra công tác làm việc ở miền Bắc thời gian
đầu với khí hậu thay đổi họ sẽ khó chịu nhưng dần họ quen và thích nghi .
XÃ HỘI : nâng cao năng lực chinh phục tự nhiên , cải tạo xã hội tiến
tới mức độ ngày càng cao trong sự nghiệp giải phóng con người
ví dụ : mức sống của dân cư xã hội sau lúc nào cũng cao hơn so với
xã hội trước
TƯ DUY : khả năng nhận thức ngày càng sâu sắc , đầy đủ , đúng
đắn hơn đối với tự nhiên và xã hội
ví dụ :trình độ hiểu biết của con người ngày càng cao so với trước
2.3: TÍNH ĐA DẠNG, PHONG PHÚ CỦA SỰ PHÁT TRIỂN
mỗi sự vật , hiện tượng , mỗi lĩnh vực lại có quá trình phát triển
không hoàn toàn giống nhau .
tồn tại ở những không gian , thời gian khác nhau thì sinh vật, hiện
tượng sẽ phát triển khác nhau
ví dụ : A: gỗ quý (phát triển nhanh )
A:gỗ thường( phát triển chậm )
3.Ý NGHĨA PHƯƠNG PHÁP LUẬN :
Phải khắc phục tư tưởng bảo thủ , trì trệ , … phải đặt sự vật, hiện tượng
theo khuynh hướng đi lên
Phải nhận thức được tính quanh co , phức tạp trong quá trình phát triển
ví dụ :trong hoạt động nhận thức và phát triển chúng ta phải có quan
điểm lịch sử , cụ thể
ví dụ :
Ý NGHĨA : phê phán các quan điểm duy tâm , siêu hình về
lịch sử , quán triệt bài học “ nước lấy dân làm gốc “,chống tệ
sùng bái cá nhân .