Trit 1 1.

Nhng thnh tu gi tr v hn ch ca trit hc hy lp c i i sng chnh tr ca Hy Lp lc by gi si ng, nhng quan h thng mi vi nhiu nc khc nhau trin a Trung Hi, s tip xc vi nhng iu kin sinh hot v tri thc mun v ca nhn dn cc nc y, s quan st cc hin tng t nhin mt cch trc tip nh mt khi duy nht v lng mong mun gii thch chng mt cch khoa hc gp phn quy nh v lm pht trin th gii quan duy vt t pht v bin chng s khai ca Hy Lp c i. Trit hc Hy Lp c i trit hc lc ny gi l trit hc t nhin do hnh thnh pht trin gn lin vi s pht trin ca khoa hc t nhin v cc nh trit hc thi k ny ng thi cng l nhng nh khoa hc t nhin. Qua cng cho thy trit hc Hy Lp c i ngay t khi mi ra i gn cht vi nhu cu ca thc tin, gn lin vi nhng thnh tu ca khoa hc t nhin. -Trit hc Hy lp c i c c im ring c o ca n. l nn trit hc phong ph rc r, nhiu mu sc, nhiu trng phi vi nhiu trit gia tiu biu. ng nh Ph.ngghen nhn xt: T cc hnh thc mun hnh mun v ca t tng trit hc c Hy Lp c mm mng v ang ny n hu ht tt c cc loi th gii quan sau ny. - Trong lch s trit hc Hy lp c i, ch ngha duy vt c c im l mc mc, cht phc, gn lin vi php bin chng s khai, t pht. Quan trng nht ca trit hc duy vt Hy Lp c i chnh l thuyt nguyn t t c s cho s pht trin ca khoa hc t nhin; php bin chng cht phc v logc hc ca Arixtt. Nhng thnh tu v hn ch ca trit hc Hy lp c i th hin qua t tng ca mt s trit gia tiu biu sau: - Hraclit va l nh trit hc va l nh vt l. ng l nh trit hc duy c t tng bin chng v th gii. Hraclit tha nhn th gii l vt cht m c s u tin, duy nht ca n l La. la l ngun gc, l ci c trc, l bn cht ca mi s vt v l c s ca mi s bin i. Hraclit c rt nhiu ng gp v mt trit hc c vn th gii quan cng nh nhn thc lun, c bit l php bin chng. Tuy cn mc mc, cht phc, nhng v c bn nhng quan nim l ng n. - mcrit l nh trit hc duy vt v i trong th gii c i. ng l ngi nghin cu trn nhiu lnh vc v nm c hu ht nhng kin thc ng thi: trit hc, logic hc, ton hc, v tr hc, vt l hc, sinh vt hc, tm l hc, gio dc hc, o c hc, m hc, ngn ng hc. V vy, ng c coi l ngi c b c bch khoa u tin trong ngi Hy Lp. mcrit cho rng, c s u tin cu to nn mi s vt l nguyn t. Nguyn t l phn t nh nht khng th phn chia c na, khng nhn thy c, khng m thanh, khng mu sc, khng mi v v tn ti vnh vin. Ln u tin trong lch s mcrit nu ln khi nim khng gian, theo ng khng gian l khong trng m cc nguyn t vn ng lin kt li vi nhau. ng l ngi thy c mi lin h gia vt cht, vn ng v khng gian. y mcrit th hin lp trng duy vt v t nhin. mcrit cn l ngi t nn mng cho s ra i ca logic hc vi t cch l khoa hc ca t duy. mcrit c nhng quan im tin b v mt o c. Theo ng phm cht con ngi khng phi li ni m vic lm. Con ngi cn hnh ng c o c, cn hnh phc ca con ngi l kh nng tr tu, kh nng tinh thn ni chung, v nh cao ca hnh phc l tr thnh nh thng thi. Tm li nhng quan im trit hc ca mcrit tuy cn mc mc cht phc, song a trit hc duy vt Hy Lp c i ln bc tin mi, ng gp cho kho tng trit hc ca nhn loi nhng thnh qu v gi. - Platon l nh trit hc duy tm khch quan, quan im trit hc ca ng i lp vi trit hc duy vt ca mcrit. Platon coi nim l th gii chn thc, c trc v sinh ra th gii cc s vt. Cn th gii cc s vt l khng chn thc. Bi v cc s vt khng ngng bin i. Do , khng c ci g l n nh vnh vin.

Platon l nh trit hc duy tm khch quan cp mt cch c h thng nhiu vn ca trit hc. Tuy cn nhiu hn ch, song Platon ng gp cng lao to ln vo vic nghin cu nhng vn v hnh thi thc x hi, v t duy l lun. - Arixtt l hc tr xut sc ca Platon, nhng chnh ng li nhn ra sai lm ca thy hc mnh v hc thuyt nim. Cng hin ni bt ca Arixtt l ng ph phn mt cch cn k hc thuyt v nim ca Platn, t nn mng cho khoa hc lgc thi c i. Nhng v dao ng gia hai ng li duy vt v duy tm, nn trit hc ca ng mang tnh cht chit trung, khng trit . Tuy mi cp c mt s nguyn tc ca t duy lgc, nhng ng c coi l ngi sng to ra lgc hnh thc c in. Nhng nguyn tc lgc hc ca ng, sau ny c Bcn, cc v cc nh trit hc c in c k tha v pht trin ln mt trnh cao hn. Arixtt l nh trit hc v i nht ca Hy Lp c i. Ph. ngghen gi ng l con ngi c khi c ton din nht. Cn C. Mc nh gi: t tng thm thy ca Arixtt vch ra nhng vn tru tng nht mt cch tht ng kinh ngc... T tng ca ng c nh hng rt ln n s pht trin ca trit hc v khoa hc t nhin sau ny. Nu ni v nhng hn ch ca trit hc Hy Lp c i th nhn chung l do hn ch ca thi i v trnh pht trin kinh t, khoa hc k thut. Cc nh trit hc cha th gii thch t nhin mt cch chnh xc v khng th gii thch c mi quan h gia tn ti x hi v thc x hi. Nhng t tng trit hc cn mang nng tnh th s, my mc, nhiu quan im duy vt nhng s khai t pht. Nu ni v nhng thnh tu th nn trit hc duy vt Hy Lp c i t nhng thnh tu rc r v mi mt v c nhng cng hin ln lao vo kho tng vn hc ca loi ngi. Nn vn minh hin i Chu u bt ngun t nn vn minh Hy Lp v chng ta khng th hiu y vn ha Chu u ngy nay nu khng i ngc thi gian tm hiu nhng thnh tu huy hong ca vn ha Hy Lp c i, ngghen vit chng ta lun lun phi quay v vi nhng thnh tu trong trit hc cng nh. Tm li: im xut pht cho s pht trin trit hc c i l ch ngha duy vt trit hc. S pht trin ca trit hc duy vt Hy Lp c i tri qua mt s tin ha phc tp, phn nh c nhng vn th gii,con ngi mt cch trung thc hn x hi m cc nh trit hc trc y cha lm c. Ch ngha duy vt Hy Lp c i tuy mc mc cht phc nhng nhng gi tr ca n c ngha to ln i vi s pht trin trit hc ni ring v khoa hc ni chung.Trit hc Hy Lp l mt hot ng tr tu, n khng ch l vn thy hay tin,m cn l vn suy ngh,v trit hc cn c ngha l suy ngh nhng vn c bn theo mt phong cch tm ti chn chnh v t do.

2. Trnh by, phn tch v so snh im tng ng v khc bit v ngun gc th gii t nhin v con ngi ca lch s trit hc phng ng v phng ty Trit hc l mt hnh thi thc x hi, l hc thuyt v nhng nguyn tc chung nht ca tn ti v nhn thc v thi ca con ngi i vi th gii, l khoa hc v nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy. Nh vy trit hc l mt hnh thi thc x hi, l s phn nh tn ti ca x hi v c bit s tn ti ny x hi phng ng khc hn vi phng Ty v c iu kin t nhin, a l dn s m hn c l phng thc ca sn xut ca phng ng l phng thc sn xut nh cn phng Ty l phng thc sn xut ca t bn do vy m ci phn nh thc cng khc: vn ho phng ng mang nng tnh cht cng ng cn phng Ty mang tnh c th. S khc bit cn bn ca trit hc phng Ty v phng ng cn c th hin c th nh sau: a) Th nht l trit hc phng ng nhn mnh s thng nht trong mi quan h gia con ngi v v tr vi cng thc thin a nhn l mt nguyn tc thin nhn hp nht. C th l: - Trit hc Trung quc l nn trit hc c truyn thng lch s lu i nht, hnh thnh cui thin nin k II u thin nin k I trc cng nguyn. l nhng kho tng t tng phn nh lch s pht trin ca nhng quan im ca nhn dn Trung hoa v t nhin, x hi v quan h con ngi vi th gii xung quanh, h coi con ngi l tiu v tr trong h thng ln... tri t vi ta cng sinh, vn vt vi ta l mt. Nh vy con ngi cng cha ng tt c nhng tnh cht, nhng iu huyn b ca v tr bao la. T iu ny cho ta thy hnh thnh ra cc khuynh hng nh: khuynh hng duy tm ca Mnh T th cho rng v tr, vn vt u tn ti trong thc ch quan v trong nim o c Tri ph cho con ngi. phng ng khuynh hng duy vt cha r rng i khi cn an xen vi duy tm, mc d n l kt qu ca qu trnh khi qut nhng kinh nghim thc tin lu di ca nhn dn Trung hoa thi c i. Quan im duy vt c th hin r hc thuyt m dng, tuy n cn mang tnh cht trc quan, cht phc, ngy th v c nhng quan im duy tm, thn b v lch s x hi nhng trng phi trit hc ny b l r khuynh hng duy vt v t tng bin chng t pht ca mnh trong quan im v c cu v s vn ng, bin ho ca s vt hin tng trong t nhin cng nh trong x hi. - n t tng trit hc n c i c hnh thnh t cui thin nin k II u thin nin k I trc cng nguyn, bt ngun t th gii quan thn thoi, tn gio, gii thch v tr bng biu tng cc v thn mang tnh cht t nhin, c ngun gc t nhng hnh thc tn gio ti c ca nhn loi. n nguyn tc thin nhin hp nht li c mu sc ring nh: Xu hng chnh ca Upanishad l nhm bin h cho hc thuyt duy tm, tn gio trong kinh Va v ci gi l tinh thn sng to ti cao sng to v chi phi th gii ny. tr li cu hi ci g l thc ti cao nht, l cn nguyn ca tt c m khi nhn thc c n, ngi ta s nhn thc c mi ci cn li v c th gii thot c linh hn khi s lo u kh no ca i sng trn tc v rng buc ca th gii ny l tinh thn v tr ti cao Brahman, l thc th duy nht, c trc nht, tn ti vnh vin, bt dit, l ci t tt c th gii u ny sinh ra v nhp v vi n sau khi cht. Cn Atman l tinh thn con ngi, l tiu ng, l ci c th m hnh ho, l ch th v chng qua ch l linh hn v tr c tr trong con ngi m thi. Vy nn kinh Va ni con ngi vi v tr bng cu khn, cng t bt chc ho iu ca v tr bng l nghi, hnh l hnh thc bn ngoi. Cn kinh Upanishad quay vo hng ni i t trong ra, ng nht c nhn vi v tr bng tri thc thun tu kinh nghim. - i vi phng Ty li nhn mnh tch con ngi ra khi v tr, coi con ngi l ch th, cha t nghin cu chinh phc v tr th gii khch quan. V cng chnh t th gii khch quan khch nhau nn dn n hng nghin cu tip cn cng khc nhau:

Ngc li vi trit hc phng ng, trit hc phng Ty li t trng tm nghin cu vo th gii tnh cht hng ngoi; cn vn con ngi ch c nghin cu gii thch th gii m thi. Cho nn phng Ty bn m nt v bn th lun ca v tr. Ci khc bit na l ngay trong vn con ngi phng ng cng quan nim khc phng Ty: - Phng ng ngi ta t trng tm nghin cu mi quan h ngi vi ngi v i sng tm linh, t quan tm n mt sinh vt ca con ngi, ch nghin cu mt o c thin hay c theo lp trng ca giai cp trng tr cho nn nghin c con ngi khng phi l gii phng con ngi m l cai tr con ngi, khng thy quan h gia ngi vi ngi trong lao ng sn xut. - Phng Ty h li t quan tm n mt x hi ca con ngi, cao ci t nhin mt sinh vt trong con ngi, ch gii phng con ngi v mt nhn thc, khng ch n nguyn nhn kinh t x hi, ci gc gii phng con ngi. b) Th hai, phng ng nhng t tng trit hc t khi tn ti di dng thun tu m thng an xen vi cc hnh thi thc x hi khc. Ci n ly ci kia lm ch da v iu kin tn ti v pht trin cho nn t c nhng trit gia vi nhng tc phm trit hc c lp. V c nhng thi k ngi ta lm tng trit hc l khoa hc ca khoa hc nh trit hc Trung hoa an xen vi chnh tr l lun, cn trit hc n li an xen tn gio vi ngh thut. Ni chung phng ng th trit hc thng n du ng sau cc khoa hc. phng Ty ngay t thi k u trit hc l mt khoa hc hc c lp vi cc mn khoa hc khc m cc khoa hc li thng n du ng sau trit hc. V thi k Trung c l in hnh: khoa hc mun tn ti phi khoc o tn gio, phi t bin mnh thnh mt b phn ca gio hi. c) Th ba, Lch s trit hc phng ng t thy c nhng bc nhy vt v cht c tnh vch ra cc thi im, m ch l s pht trin cc b, k tip xen k. n , cng nh Trung quc cc trng phi c t thi c i vn gi nguyn tn gi cho ti ngy nay. Ni dung c pht trin nhng ch l s pht trin cc b, thm bt hay i su vo tng chi tit nh: Nho tin tn, Hn nho, Tng nho vn trn c s nhn l chnh danh, nhng c ci bin v mt phng din no v nh L thi tin Tn l cung knh, l php, vn ho, thi Hn bin thnh tam cng ng thng, i Tng bin thnh ch L... Cc nh trit hc cc thi i ch gii hn mnh trong khun kh ng h, bo v quan im hay mt h thng no hon thin v pht trin n hn l vch ra nhng sai lm v khng t ra mc ch to ra thc trit hc mi. Do vy n khng mu thun vi cc hc thuyt c t nn mng t ban u, khng ph nh nhau hon ton v dn n cuc u tranh trong cc trng phi khng gay gt v cng khng trit . Ngc li phng Ty li c im khc bit. mi giai on, mi thi k, bn cnh cc trng phi c li c nhng trng phi mi ra i c tnh cht vch thi i nh thi c i bn cnh trng phi Talt, Hraclit... n mcrit ri thi i khai sng Php, CNDV Anh, H lan, trit hc c in c... V hn na cuc u tranh gia duy tm v duy vt mang tnh cht quyt lit, trit hn. d) Th t, S phn chia trng phi trit hc cng khc: phng ng an xen cc trng phi, yu t duy vt, duy tm bin chng, siu hnh khng r nt. S phn chia ch xt v i th, cn i su vo nhng ni dung c th thng l c mt duy tm c mt duy vt, s k l duy vt, hu k l nh nguyn hay duy tm, th hin r th gii quan thiu nht qun, thiu trit ca trit hc v phn k lch s trong cc x hi phng ng cng khng mch lc nh phng Ty.

Ngc li trit hc phng Ty th s phn chia cc trng phi r nt hn v cc hnh thc tn ti lch s rt r rng nh duy vt cht phc th s n duy vt siu hnh ri n duy vt bin chng. e) Th nm, H thng thut ng ca trit hc phng ng cung khc so vi trit hc phng Ty 3 mng: - V bn th lun: Phng Ty dng thut ng gii t nhin, bn th, vt cht. Cn phng ng li dng thut ng thi cc o sc, hnh, vn php,... hay ng hnh: Kim, Mc, Thu, Ho, Th... ni v bn cht ca v tr c bit l khi bn v mi quan h gia con ngi v v tr th phng Ty dng phm tr khch th ch th; con ngi vi t nhin, vt cht vi thc, tn ti v t duy. Cn phng ng li dng Tm vt, nng s, l kh, hnh thn. Trong hnh thn l nhng phm tr xut hin sm v dng nhiu nht. - Ni v tnh cht, s bin di ca th gii: phng Ty dng thut ng bin chng siu hnh, thuc tnh, vn ng, ng im nhng ly ci u tranh ci ng l chnh. i vi phng ng dng thut ng ng tnh, bin dch, v thng, thng cn, v ng v ly ci thng nht, ly ci tnh lm gc l v phng ng trit hc c xy dng trn quan im v tr l mt, phi mang tnh nhp iu. - Khi din t v mi lin h ca cc s vt, hin tng trn th gii th phng Ty dng thut ng lin h, quan h quy lut. Cn phng ng dng thut ng o l mnh thn, cng xut pht t th gii quan thin nhn hp nht nn tt c phi mang tnh nhp iu, tnh quy lut, tnh son c ca v tr nh thi cc n lng nghi... C nhp iu l hi ho m dng, cn v tr l tp hp khng l cc xon c... f) Th su, Tuy c hai dng trit hc phng ng v phng Ty u nhm gii quyt vn c bn ca trit hc nhng phng Ty nghing nng v gii quyt mt th nht cn mt th hai ch gii quyt nhng vn c lin quan. Ngc li phng ng nng v gii quyt mt th hai cho nn dn n hai phng php t duy khc nhau. Phng Ty i t c th n khi qut cho nn l t duy tt nh t duy vt l chnh xc nhng li khng gi c ci ngu nhin xut hin. Cn phng ng i t khi qut n c th bng cc n d trit hc vi nhng cu cch ngn, ng ngn nn khng chnh xc nhng li hiu cch no cng c, n gi c c ci ngu nhin m ngy nay khoa hc gi l khoa hc hn mang d bo.(...)

3. c im trit hc trung hoa c trung i c im ca trit hc Trung Hoa c, trung i. (Quan trng) Th nht l nn trit hc nhn mnh tinh thn nhn vn. Trong t tng trit hc Trung Hoa c, trung i, t tng lin quan n con ngi nh trit hc nhn sinh, trit hc o c, trit hc chnh tr, trit hc lch s pht trin, cn trit hc t nhin c phn m nht. Th hai l cc trit gia Trung Hoa u tp trung vo lnh vc lun l o c, xem vic thc hnh o c nh l hot ng thc tin cn bn nht ca mt i ngi, t ln v tr th nht ca sinh hot x hi. Th ba l trit hc Trung Hoa t c nhng cuc cch mng ln, ch yu l c tnh ci cch; cc trng pht trit hc i sau thng k tha v pht trin t tng ca cc trng phi i trc. Th t l trong lch s trit hc Trung Hoa, t tng duy vt v t tng duy tm thng an xen vo nhau trong quan im ca mt trng phi trit hc. Mt s ni dung trit hc Trung Hoa c, trung i. (vit thm, di, canh gi hoc ch ghi cc mc chnh) Bt u t trang 32 a) T tng bn th lun: (Tr.32) T tng.ca mnh. (Tr.34) Mt tch cc.thn b. b) T tng v mi quan h gia vt cht v thc: (Tr.34) T tngl-kh. (Tr. 36) Trong iu kinthn b. c) T tng bin chng: (Tr.36) Khi bn tiTrung hoa. (Tr.38) Nh phng phptrong hai cc. d) T tng v nhn thc: (Tr.38) Trong qu trnhcc trng phi. Khng t .nhn thc lun. (Tr.39) Mc t.trit hc. Hu Thitiu nht. (Tr.40) Cc nh mc giathi gian. (Tr.41) Trong trit hc o giao tri. Cc mc gia i sauTrung quc. ) T tng v con ngi v xy dng con ngi: (Tr. 44) Nt ni bt con ngi. - Tng tng v con ngi: (Tr. 45) Khi bn timi con ngi. Cc trit gia tin bo tri. (Tr. 46) Khi bn tixa nhau. Mnh tthin. (Tr.47) Tun t t nhng. - T tng v xy dng con ngi: (Tr.47) Vn x hi. (Tr.48) o gia t nhin. Nho giaX hi. Mc tiu xy dngquan h y. (Tr.50) V nhng ctr, tn. e) T tng v XH l tng v con ng tr quc: (Tr. 53) T tng v XHgio ha. (Tr.54) V ng liphp tr. (Tr.55) V nguyn tc.nguyn tc .

4. T tng mnh tri ca nho gio v nh hng ca n i vi i sng tinh thn ca ngi vit nam hin nay - T tng mnh tri ca nho gio: (Tr. 45) Khi bn timi con ngi. Trong quan im v th gii th Khng T c s giao ng gia lp trng duy vt v lp trng duy tm. Bi v khi th ng tin c mnh tri, ng cho rng; t sinh c mnh, sng cht ti tri, khng th ci c mnh tri. Khng T cho rng ngi Qun t c ba iu s: s mnh tri, s bc i nhn, s li thnh nhn. Trong s nht l s mnh tri. Nhng c khi Khng T li khng tin c mnh tri, ng cho rng: tri ch l lc lng t nhin khng c tr, khng can thip vo cng vic ca con ngi. Trong hc thuyt nho gia, Khng t thng ni n o tri v mnh tri. Mc ch ca Khng T khi bn n cc vn trn l lm ch da ng i su cc vn chnh tr - o c X hi. Trong 1 XH c phn chia ng cp th khng th no trnh khi bt cng. Nhng bt cng ny tr thnh hp l nh thuyt Thin mnh. Do x hi phong kin ly Nho gio lm h t tng chnh, con ngi sng trong , mt mt c nhng t tng tt p ca n ti luyn tm hn, nhn cch, mt khc cng b nhng t tng chm tin, trong mt s b nh cm quyn bp mo, lm cho h ti tm mt mi. T , Thin mnh c h chp nhn theo hai chiu: chiu tch cc, l ngn uc soi cho h i trn ng i; chiu tiu cc, khi tht bi h cng tha do Thin mnh. Con ngi mt mt, phi phc tng thin mnh, mt khc, phi phc tng trt t ng cp trong x hi , ng cp ny cng do Tri nh ot. R rng Khng T s dng quan nim Thin mnh bo v cho ch ng cp, bo v cho ch bt cng, bt bnh ng trong x hi ng thi. ng dng thuyt Thin mnh nh mt chic a thn bin ci bt hp l tr thnh hp l. Tm li, mc d ng trn lp trng th gii quan duy tm bo th nhm bo v trt t x hi nh Chu suy tn, nhng trit hc ca Khng T c nhiu yu t tin b ch cao vai tr o c k cng x hi, cao nguyn tc gio dc o to con ngi, trng ngi hin ti, nhn o i vi con ngi v nhng quan im tin b ca ng nhm xy dng x hi thi bnh thnh tr. - nh hng ca n i vi i sng tinh thn ca ngi vit nam hin nay: L mt t tng tri vi khoa hc hin i. Ngi Vit Nam chng ta b nh hng rt su m thuyt Thin mnh ca Khng T. Thuyt ny cho rng vic thnh bi ca mi hot ng con ngi l do mnh tri. ng cp cao thp trong x hi, s phn giu, ngho ca con ngi cng do Tri, thm ch trai gi thnh v, thnh chng, c c hnh phc hay khng, cng do tri nh ot... nh: V chng c tt i hay khng l do mnh tri v do n duyn tin nh t kip trc, giu ngho l do Tri. Quan im ny cng nhn nhn s sng v ci cht hon ton do Thin mnh. V thuyt Thin mnh n su vo tim thc mi ngi, con ngi cm thy mnh qu nh b, yu t trc Thin mnh, nn khi nhng g khng mong mun xy ra, con ngi thng ch bit ngm ngi, than th, khng mun u tranh n lc ht mnh vt qua. Ngy nay vic chn ngy gi tt hnh s ph bin trong x hi chng ta v ngi ta mun ly c yu t Thin thi ngha l thi im no hnh s tt. Cha m chn cho b Thin mnh tt, ngha l chn ngy gi sinh cho b.

5. T tng nhn ngha ca nho gio v nh hng ca n i vi i sng tinh thn ca ngi vit nam hin nay Khng T l ngi m u khai sinh ra trng phi Nho gia. Khng T l ngi thng minh, n ha, nghim trang, khim tn v hiu hc. Vi ng (hc khng bit chn, dy khng bit mi). ng l ngi u tin m trng hc Trung Quc. Khng T tng lm quan nhng khng c trng dng. Cuc i ng khng thnh t trong quan trng nhng li rc r trong lnh vc gio dc, trong trit hc nhn sinh. V th Khng T c tn vinh l Vn th s biu. Quan im trit hc ca Khng T v chnh tr x hi + Quan nim v c nhn: Theo Khng T, c nhn c nhiu ngha, nhng ngha chnh l thng ngi, l nhn o i vi con ngi. Nhn cng l c hnh ca ngi Qun t. Theo Khng T, Nhn l: - Yu ngi - i nhn - Ci g mnh khng mun th ng lm cho ngi khc k s bt dc vt thi nhn. - Mnh mun thnh t th gip ngi khc thnh t, mnh mun lp thn th gip ngi khc lp thn k dc lp nhi lp nhn, k dc t nhi t nhn. - Bt mnh phi lm theo l Khc k, phc l vi nhn. - Cung, khoan, tn, mn, hu. - Nhn- Tr- Dng c bit l i vi tng lp Qun t. ng cho rng, i vi ngi lm chnh tr qun l x hi, mun c c nhn phi c nm iu: - Mt l knh trng dn. - Hai l khoan dung lng vi dn - Ba l gi lng tin vi dn - Bn l mn cn (tn ty trong cng vic.) - Nm l em lng nhn i i x vi dn. + Quan nim v l: Khng T cho rng t c c nhn phi ch trng dng l duy tr x hi. - L trc ht l l nghi, cch th cng, t, l; - L cn l k cng, trt t x hi, l nhng quy nh c tnh php lut i hi mi ngi phi chp hnh. - L l nhng chun mc o c. Ai lm tri nhng iu quy nh l tri vi o c. Nh vy l l bin php t n c nhn. + Quan nim v chnh danh Quy nh r danh phn ca mi ngi trong x hi. Khng T cng nh cc nh nho u c hoi bo v mt x hi c k cng. Thi i Khng T l thi i x hi ri lon v vy iu cn bn ca vic lm chnh tr l xy dng x hi chnh danh mi ngi, mi ng cp xc nh r danh phn ca mnh m thc hin. nh hng ca nho gio i vi i sng tinh thn ca ngi vit nam hin nay Nho gio thng lnh t tng vn ha Vit Nam t th k 15 n th k 19, sut hai triu i L Nguyn. Nho gio Vit Nam v c bn l s tip thu Nho gio Trung Quc, nhng khng cn gi nguyn trng thi nguyn s ca n na m c nhng bin i nht nh. Qu trnh du nhp v tin ti xc lp v tr Nho gio trong i sng x hi Vit Nam cng l qu trnh tip bin vn ha ht sc sng to ca ngi Vit Nam trong sut chiu di lch s dng nc v gi nc, gp phn to nn tnh a dng, nhng thng nht v c o ca vn ha Vit Nam. - Phong tc th cng t tin - Tinh thn yu nc - Tn s trng o - Sng bit trn, bit di, c trc c sau - Bit yu thng, gip mi ngi - Khng ngng hc tp, trao di kin thc - Sng v c x ng mc lun c mi ngi tn trng

Nho gio t khi ra i n nay trn 2500 nm, li cho nhiu nc phng ng mt di sn s, khng nhiu th t tr thnh truyn thng vn ho ca bn a v tng nh hng ton din v su sc n x hi Vit Nam gp phn xy dng mt x hi thnh vng, n nh, c trt t, c php lut, mt quc gia thng nht. Ngy nay c nc bc vo thi k xy dng mi mt t nc theo nh hng x hi ch ngha, chng ta cng li thng xuyn ng n nhng vn Nho gio. Nho gio tuy khng cn nh hng nhiu trong i sng nh trc nhng n vn cn hin din bm st chng ta v tip tc em li cho chng ta nhiu bi hc c chnh din v phn din. Chng ta cn phi bit chc lc, tip thu v pht trin nhng t tng ca Nho gio gii quyt nhng vn v gia nh, v mi quan h c nhn v x hi, v qun l t nc, v pht trin kinh t, gio dc trong thi k mi, thi k cng nghip ha, hin i ha v hi nhp quc t. Tm li, trong hc thuyt Nho gio ca Khng t, cc khi nim "chnh danh, nh phn", "nhn, l, tr, dng" c ni dung rt phong ph v lun thm nhp, tc ng, chi phi mi lnh vc ca i sng x hi. C th ni, hc thuyt ca Khng t cng c nhng hn ch nht nh, song nhng iu hay ca n vn c p dng cho n ngy nay v vn cn rt nhiu iu khin chng ta phi suy ngm.

6. c im ca trit hc n c trung i a) Hon cnh ra i ca trit hc n c, trung i. - iu kin t nhin n l t nc c iu kin t nhin a dng. t nc ny va c dy ni Hymalaya hng v, va c bin n Dng rng mnh mng; va c sng n chy v pha Ty, li c sng Hng chy v pha ng to nn nhng vng ng bng tr ph mu m. Nhng iu kin t nhin a dng v khc nghit y l c s hnh thnh sm nhng t tng tn gio trit hc. - iu kin kinh t - x hi. c im ni bt ca nn kinh t - x hi ca x hi n c, trung i l s tn ti rt sm v ko di ca kt cu kinh t - x hi theo m hnh cng x nng thn m c trng ca n l: - Rung t thuc quyn s hu nh nc. - Gn lin vi n l s bn cng ho ca ngi dn trong cng x. - Quan h gia gia nh thn tc c coi l quan h c bn. - X hi c phn chia thnh cc ng cp. - iu kin v khoa hc v vn ho. V khoa hc: ngay t thi k c i, ngi n t c nhng thnh tu v KHTN. c bit l cc lnh vc thin vn, ton hc, y hc Vn ho n c, trung i c chia lm ba giai on: + Giai on th nht: Khong th k XXV-XV tr.CN gi l nn vn minh sng n. + Giai on th hai: T th k XV VII tr.CN gi l nn vn minh V a. + Giai on th ba: T th k VI I tr.CN. y l thi k hnh thnh cc trng phi trit hc tn gio ln gm hai h thng i lp nhau l chnh thng v khng chnh thng. trong c 6 trng phi trit hc chnh thng v 3 trng phi trit hc khng chnh thng. Tiu chun ca chnh thng v khng chnh thng l c tha nhn uy th ca kinh Va v o Blamn hay khng. Tm li: Tt c nhng c im kinh t, chnh tr, vn ho, x hi ni trn l c s cho s ny sinh v pht trin nhng t tng trit hc ca n thi c, trung i vi cc hnh thc phong ph a dng. b) c im ca trit hc n c, trung i (quan trng) -Trit hc n c, trung i chu nh hng ln ca nhng t tng tn gio rt kh phn bit. Trong cc quan nim trit hc, k c cc quan nim duy vt u n sau cc l nghi tn gio huyn b, v cc nh trit hc cng l nhng ngi lm cng vic tn gio. -Trit hc n t c nhng cuc cch mng ln, ch yu c tnh ci cch; cc trng phi trit hc i sau thng khng c ra mc ch to ra mt th trit hc mi m thng l k tha, bo v, lm r quan im ca cc trng phi i trc. -Trong trit hc n c, trung i, quan im duy vt v quan im duy tm thng an xen vo nhau trong qu trnh vn ng pht trin. -Trit hc n c, trung i c bit ch n vn con ngi. Hu ht cc trng phi trit hc u tp trung gii quyt vn nhn sinh v tm con ng gii thot cho con ngi khi ni kh au trong i sng trn tc. nh cao ca t tng gii thot trong trit hc tn gio n l Pht gio. Pht gio coi mi s vt, hin tng trong th gi, k c con ngi l do nhn duyn ha hp m biu hin, bin i v thng. (Tr.29) T tng ..hin thc.

7. T tng trit hc ca pht gio v nh hng ca n i vi i sng tinh thn ca ngi vit nam hin nay - T tng trit hc ca pht gio: Xt v mt trit hc, pht gio c coi l trit l thm trm su sc v v tr v con ngi. Vi mc ch nhm gii phng con ngi khi mi kh au bng chnh cuc sng c ca con ngi, pht gio nhanh chng chim c tnh cm v nim tin ca ng o qun chng lao ng, n tr thnh biu tng ca lng t bi bc i trong o c truyn thng ca cc dn tc Chu . (Tr.67) C th khi qutNh Lai. (Tr.68) Phm tr .dn tc. - nh hng ca n i vi i sng tinh thn ca ngi vit nam hin nay: Pht gio truyn vo nc ta t nhng nm u cng nguyn, vi bn cht t bi, bc i, pht gio nhanh chng tm c ch ng v dn dn bm r vng chc trn mnh t ny. T khi vo Vit Nam n nay pht gio tn ti v pht trin ph hp vi truyn thng Vit Nam. Pht gio tr thnh quc gio cc triu i inh, L, L, Trn, gp phn bo v ch phong kin Vit Nam gi vng nn c lp dn tc. Pht gio c cng o to tng lp tr thc cho dn tc trong c nhiu v thin s, quc s c ti cao gip nc an dn nh: Ng Chn Lu, Vn Hnh, Php Nhun Vo cc thi k hng thnh, pht gio l nn tng t tng trong nhiu lnh vc nh kinh t, chnh tr, vn ha, gio dc, kin trc, hi haV li nhng gi tr mang m bn sc dn tc. T cui th k XIII n nay pht gio khng phi l quc gio na. Nhng t tng tch cc ca n vn l nhu cu, l sc mnh tinh thn ca nhn dn ta.

8. Nghin cu t tng mnh tri, t tng nhn ngha ca nho gio v t tng trit hc ca pht gio, anh ch rt ra c bi hc g cho hot ng chuyn mn ca mnh hin nay T tng mnh tri (cu 4) Bit tm l ca bnh nhn khuyn nh, can ngn nhng hnh vi v suy ngh lch lc h gip qu trnh iu tr bnh c thun li v c kt qu. T tng nhn ngha ca nho gio (cu 5) - Tn s trng o - C x ng mc vi mi ngi bit tn trng v c x ng mc vi anh em ng nghip, bnh nhnyu thng gip mi ngi. T tng trit hc ca pht gio (cu 7) Lng t bi bc i Lng y nh t mu Qui lut nhn qu