Đương đầu với AIDS

- nïịu nhûông ngûúđi coâ söị baơn tònh giöịng nhau cùơp ăöi vúâi nhau..
- bïơnh mađ nhûông ngûúđi coâ hïơ miïîn dõch ýịu mùưc..
- Ngùn ngûđa líy nhiïîm trong nhûông ngûúđi dïî coâ khaê nùng bõ nhiïîm vađ lađm lan truýìn HIV.
- Khöng phaêi tíịt caê moơi ngûúđi trong quíìn thïí dín cû bõ nhiïîm HIV ăïìu coâ thïí lađm líy truýìn viruât sang nhûông ngûúđi khaâc vúâi mûâc ăöơ nhû nhau.
- Tuy nhiïn, nhûông ngûúđi vúâi hađnh vi nguy cú hún cuông khaâc nhau giûôa caâc nûúâc vađ theo thúđi gian.
- ÚÊ nhûông nûúâc vúâi caâc dõch úê giai ăoaơn “sú khai”, tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV lađ ríịt thíịp ngay caê trong söị nhûông ngûúđi mađ hađnh vi cuêa hoơ ăùơt hoơ trûúâc nguy cú líy nhiïîm cao.
- ÚÊ nhûông nûúâc vúâi dõch “lan röơng”, tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV cao ngay caê trong söị nhûông ngûúđi mađ hađnh vi cuêa hoơ khoâ coâ thïí lađm viruât líy truýìn sang nhûông ngûúđi khaâc.
- Caâc tiïu chñ nhùìm vađo caâc ăöịi tûúơng cuêa chûúng trònh lađ khöng hoađn haêo vađ tiïịp cíơn nhûông ngûúđi coâ nguy cú cao vïì nhiïîm bïơnh vađ lađm lan truýìn HIV coâ thïí lađ ríịt khoâ.
- Tuy nhiïn, thïm vađo ăoâ viïơc thay ăöíi hađnh vi trong söị nhûông ngûúđi khaâc thûơc hađnh nhûông hađnh vi nguy cú cuông seô cíìn thiïịt ăïí coâ thïí lađm ăaêo ngûúơc tiïịn trònh dõch bïơnh.
- Khi dõch lan röơng, víịn ăïì chi phñ vađ hiïơu quaê cuêa viïơc phođng bïơnh trong söị nhûông ngûúđi thûơc hađnh hađnh vi nguy cú vûđa phaêi laơi cađng tùng.
- Cuöịi cuđng, hiïơu quaê cuêa caâc chûúng trònh chñnh phuê nhùìm ăaêm baêo sûơ tiïịp cíơn phođng ngûđa cho nhûông ngûúđi ngheđo ñt ặúơc ăaânh giaâ.
- Göơp laơi, caê Chûúng 2 vađ Chûúng 3 ăïìu cho rùìng hiïơu quaê cuêa caâc chûúng trònh phođng ngûđa HIV cuêa chñnh phuê phuơ thuöơc chñnh vađo mûâc ăöơ chuâng coâ lađm giaêm ặúơc hađnh vi nguy cú cuêa nhûông ngûúđi dïî coâ khaê nùng nhiïîm vađ lađm lan truýìn HIV hay khöng..
- Taâc ăöơng ăíìu tiïn vađ cú baên nhíịt cuêa HIV/AIDS lađ ăöịi vúâi nhûông ngûúđi bõ nhiïîm bïơnh.
- “caâc nhoâm cuđng caênh ngöơ” cuêa nhûông ngûúđi bõ nhiïîm HIV/AIDS.
- HIV coâ thïí lan truýìn trong cöơng ăöìng nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ möơt caâch cûơc kyđ nhanh choâng.
- Baêng 1.2 Caâc bïơnh cú höơi thûúđng ặúơc chíín ăoaân úê nhûông ngûúđi nhiïîm HIV, caâc nûúâc ăang phaât triïín.
- lao úê nhûông ngûúđi coâ HIV ím tñnh trong nùm 2020 coâ thïí ăaô khöng xaêy ra nïịu khöng coâ dõch HIV 6 .
- Do dûơ trong viïơc giuâp nhûông ngûúđi coâ hađnh vi coâ nguy cú cao traânh bõ líy bïơnh.
- nhûông ngûúđi coâ quan hïơ tònh duơc khaâc giúâi vúâi nhiïìu ăöịi tûúơng vađ nhûông ngûúđi coâ tyê lïơ thay ăöíi baơn tònh cao.
- Taơi thúđi ăiïím nađy, nhûông ngûúđi bõ nhiïîm HIV vađ gia ằnh cuêa hoơ coâ thïí ríịt tñch cûơc víơn ăöơng chñnh phuê bao cíịp cho viïơc ăiïìu trõ vađ chùm soâc.
- ÚÊ Thaâi Lan vađ möơt phíìn cuêa ÍỊn Ăöơ, nhiïîm HIV trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím tùng hïịt sûâc nhanh.
- Chó möơt phíìn nhûông ngûúđi bõ nhiïîm HIV coâ díịu hiïơu cuêa bïơnh AIDS nađo ăoâ.
- Caâc nghiïn cûâu úê caê caâc nûúâc ăang phaât triïín vađ caâc nûúâc cöng nghiïơp cho thíịy nhûông ngûúđi hiïơn nay hoùơc trong quaâ khûâ bõ bïơnh líy qua ặúđng tònh duơc coâ khaê nùng bõ nhiïîm HIV cao hún 2-9 líìn6.
- HIV coâ thïí lan truýìn ríịt nhanh trong söị nhûông ngûúđi coâ tyê lïơ thay ăöíi baơn tònh cao trong thúđi kyđ ngùưn nhûng dïî líy nhiïîm nhíịt nađy..
- Trong söị nhûông ngûúđi ặúơc tiïm, söị líìn tiïm trung bònh lađ 3-6 líìn trong möơt nùm..
- Nhûông ngûúđi coâ hađnh vi nguy cú cao ríịt dïî bõ nhiïîm bïơnh vađ vö tònh truýìn HIV cho nhûông ngûúđi khaâc.
- nhiïîm viruât hoùơc quan hïơ tònh duơc vúâi nhûông ngûúđi coâ hađnh vi nguy cú cao.
- Hònh 2.4: Tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV tùng trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím, baêy thađnh phöị úê caâc nûúâc ăang phaât triïín, 1985/95..
- Hònh 2.4 chó ra sûơ tùng lïn nhanh choâng cuêa tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV trong nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím úê nhiïìu thađnh phöị thuöơc caâc nûúâc ăang phaât triïín.
- Tyê lïơ nhiïîm HIV trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím úê San tö Ăö-min-gö, Cöơng hođa Ăö-mi-nic tùng chíơm hún.
- ăiïìu ăoâ ặúơc coi lađ do tó lïơ sûê duơng bao cao su trong söị nhûông ngûúđi hađnh.
- trong khi nhûông ngûúđi khaâc bùưt ăíìu coâ hađnh vi nguy cú cao ặúơc böí sung vađo nhoâm nguy cú cao.
- nhûông ngûúđi coâ möịi quan hïơ líu dađi vúâi hún möơt baơn tònh ngíîu hûâng.
- Nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím chiïịm khoaêng 1/5 cuêa 1% phuơ nûô..
- Khöng coâ nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím trong quíìn thïí nađy, nhûng quan hïơ tònh duơc ngíîu hûâng coâ thïí ăöìng thúđi vúâi quan hïơ tònh duơc trong hön nhín..
- Tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV giaêm ngay caê khi khöng coâ sûơ thay ăöíi hađnh vi nađo, búêi vò nhûông ngûúđi coâ hađnh vi nguy cú cao nhíịt ăaô bõ nhiïîm bïơnh úê thúđi kyđ khúêi ăíìu cuêa dõch vađ bùưt ăíìu chïịt.
- trong söị nhûông ngûúđi múâi ăíy bùưt ăíìu coâ hađnh vi nguy cú cao.
- Phođng ngûđa sûơ nhiïîm bïơnh trong söị nhûông ngûúđi coâ tyê lïơ thay ăöíi baơn tònh cao nhíịt coâ hiïơu quaê ăa böơi theo nghôa lađ coâ thïí phođng ngûđa nhiïìu sûơ líy nhiïîm thûâ phaât tiïịp theo, phíìn lúân trong söị ăoâ lađ giûôa nhûông caâ nhín coâ hađnh vi coâ nguy cú thíịp (khung minh hoaơ 2.6)..
- Möơt pheâp tñnh ăún giaên minh hoơa hiïơu lûơc cuêa viïơc giaêm líy truýìn HIV trong söị nhûông ngûúđi coâ tyê lïơ ăöíi baơn tònh cao.
- Hiïơu quaê ăa böơi cuêa viïơc giaêm líy truýìn trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím úê Nai-rö-bi.
- Nhûông tñnh toaân nađy chó ra rùìng möơt chûúng trònh phođng bïơnh coâ thïí hiïơu quaê lúân hún nïịu lađm tùng tyê lïơ sûê duơng bao cao su trong söị nhûông ngûúđi coâ tyê lïơ thay ăöíi baơn tònh cao nhíịt.
- Ăïí duy trò viïơc tùng sûê duơng bao cao su trong nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím coâ thïí ăođi hoêi thay ăöíi hađnh vi caê trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì vađ khaâch hađng cuêa hoơ..
- Trïn thûơc tïị, trong nhûông dõch ăaô tiïịn triïín síu, phíìn lúân nhûông ngûúđi nhiïîm bïơnh lađ nhûông ngûúđi coâ hađnh vi nguy cú thíịp.
- Ngûúđi ta coâ thïí giaê ắnh nhiïìu kiïíu hađnh vi tònh duơc khaâc, trong ăoâ viïơc sûê duơng bao cao su trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím coâ thïí taơo ra ñt sûơ khaâc biïơt hún lađ viïơc sûê duơng bao cao su trong caâc quan hïơ.
- Coâ thïí.
- trong nùm sau, bïơnh lan trađn trong söị nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ úê thuê ăö Thaâi Lan (Stimson 1994).
- ÚÊ Sin-ga-po, HIV ặúơc phaât hiïơn trong söị nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ vađn nùm 1990..
- Nhûông biïơn phaâp can thiïơp súâm ăöịi vúâi nhûông ngûúđi nhíơp cû vađ nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím úê caâc khu vûơc coâ ngûúđi nhíơp cû coâ thïí giaêm nguy cú cuêa dõch HIV vađ nhûông bïơnh líy qua ặúđng tònh duơc khaâc trong söị nhûông nhoâm ngûúđi di cû nađy..
- Tuy nhiïn, khöng coâ söị liïơu gíìn ăíy vïì tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV úê nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ hoùơc nhûông nhoâm khaâc trong khu vûơc nađy.
- thïí lan truýìn ríịt nhanh trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím úê caâc nhađ chûâa vađ nhûông khaâch hađng cuêa hoơ..
- Cùn cûâ vađo tyê lïơ hiïơn nhiïîm cao úê nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ, U-cra-in coâ dõch HIV/AIDS úê giai ăoaơn tíơp trung.
- tûđ thaâng 1 ăïịn thaâng 8 nùm 1995, tyê lïơ hiïơn nhiïîm trong söị nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ tùng tûđ 1,4% lïn 13%.
- (ii) giaêm caâc aênh hûúêng ngoaơi vi tiïu cûơc cuêa hađnh vi nguy hiïím thöng qua thuâc ăííy caâc hađnh vi an toađn trong söị nhûông ngûúđi coâ nguy cú cao mùưc vađ gíy lan truýìn viruât.
- thûâ hai, lađm viïơc möơt caâch xíy dûơng vúâi nhûông ngûúđi coâ nguy cú nhiïîm vađ lan truýìn HIV cao nhíịt ăïí phođng ngûđa nhiïîm viruât.
- Tûúng tûơ nhû víơy, caâc nghiïn cûâu cuông chó ra rùìng nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ thay ăöíi hađnh vi tiïm chñch cuêa hoơ ăïí giaêm búât nguy cú bõ nhiïîm HIV.
- Viïơc sûê duơng bao cao su trong söị nhûông ăađn öng coâ gia ằnh, nhûông ngûúđi thûúđng ặúơc coi lađ coâ nguy cú nhiïîm HIV thíịp hún, khöng thay ăöíi theo tyê lïơ töíng luôy kïị söị ca AIDS theo ăíìu ngûúđi cuêa caâc tiïíu bang..
- AIDS, ăùơc biïơt trong söị nhûông ngûúđi dïî coâ khaê nùng nhiïîm vađ lan truýìn viruât nhíịt..
- Tuy nhiïn, ngay caê nhûông ngûúđi nhíơn thûâc hoađn toađn vïì nguy cú nhiïîm HIV vađ vïì ñch lúơi baêo vïơ cuêa bao cao su coâ thïí khöng sûê duơng chuâng.
- Möơt söị chûúng rònh cíịp miïîn phñ bao cao su cho nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím.
- Möơt vađi chûúng trònh ăaô thađnh cöng trong viïơc tùng sûê duơng bao cao su trong söị nhûông ngûúđi hađnh nghïì maơi dím vađ cho thíịy coâ taâc ăöơng roô rïơt lïn tyê lïơ mùưc múâi HIV..
- Cung cíịp bao cao su ặúơc trúơ giaâ cho nhûông ngûúđi coâ quan hïơ tònh duơc vúâi nhiïìu ngûúđi coâ thïí bõ cöng chuâng coi lađ dung tuâng caâc hađnh vi phi ăaơo ặâc.
- Khöng may lađ, úê nhiïìu nûúâc ăïí coâ hađnh vi tiïm chñch an toađn coâ thïí ríịt töịn keâm cho nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ.
- Ăiïìu ăaâng noâi nhíịt lađ tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV trong söị nhûông ngûúđi tiïm chñch úê Kaât-man-ău giûô úê mûâc dûúâi 2%, ngay caê trong khi mûâc nađy tùng úê caâc nûúâc lín cíơn (Maharjan vađ caâc TG khaâc 1994).
- Khung minh hoơa 3.6: Giaêm thiïíu taâc haơi trong söị nhûông ngûúđi tiïm chñch ma tuyâ úê Nïpan.
- Nhûông ngûúđi nghiïơn coâ thïí chuýín sang duđng caâc chíịt khaâc.
- Nhûông ngûúđi coâ thu nhíơp thíịp, vñ duơ, coâ thïí khöng coâ tiïìn ăïí chûôa chaơy caâc bïơnh LQĂTD hay mua bao cao su.
- Vađo ăíìu nhûông nùm 90 sûơ khaâc biïơt vïì tyê lïơ nhiïîm HIV giûôa nhûông ngûúđi coâ vađ.
- Taơi sao nhûông ngûúđi coâ ắa võ kinh tïị - xaô höơi cao hún laơi coâ tyê lïơ nhiïîm HIV cao hún?.
- Tyê lïơ nhiïîm HIV (phíìn trùm).
- Giaêm chi phñ cuêa caâc hađnh vi tònh duơc vađ tiïm chñch an toađn cho nhûông ngûúđi dïî bõ nhiïîm vađ lađm lan truýìn viruât HIV nhíịt coâ thïí giaêm caâc hađnh vi nguy cú cao vađ viïơc nađy laơi coâ taâc ăöơng maơnh meô túâi tiïịn trònh cuêa bïơnh dõch.
- Mùơt khaâc, nhûông ngûúđi thûơc hađnh caâc hađnh vi ñt ruêi ro hún - nhû khöng coâ quan hïơ tònh.
- Nhûông ngûúđi nađy dïî chõu caâc aênh hûúêng ngoaơi vi tiïu cûơc do nhûông ngûúđi coâ hađnh vi nguy cú cao taơo ra..
- Tyê lïơ caâc hađnh vi nguy cú cao vađ ăùơc ăiïím cuêa nhûông ngûúđi thûơc hađnh nhûông hađnh vi nađy..
- trong söị nhûông can thiïơp ăaô ặúơc ăaânh giaâ, nhûông can thiïơp hûúâng vađo nhûông ngûúđi thûơc hađnh caâc hađnh vi nguy cú cao lađ coâ hiïơu quaê nhíịt (Aral vađ Peterman 1996.
- Trong söị nhûông ngûúđi sûê duơng bao cao su, tyê lïơ thíịt baơi do vúô vađ sûê duơng khöng ăuâng ặúơc giaê ắnh lađ 5%..
- Tùng chûôa trõ bïơnh LQĂTD trong toađn thïí dín cû khöng hiïơu quaê bùìng níng cao sûê duơng bao cao su trong söị nhûông ngûúđi coâ nhiïìu baơn tònh.
- Hiïơu quaê - chi phñ cuêa phođng ngûđa trong söị nhûông ngûúđi coâ nguy cú cao nhíịt.
- Kïịt quaê phođng ngûđa trong söị nhûông ngûúđi coâ nguy cú cao nhíịt lađ coâ hiïơu quaê nhíịt vïì chi phñ cuông ăuâng khi thay hùỉn caâc giaê ắnh vïì hiïơu quaê cuêa caâc can thiïơp.
- tham víịn ba buöíi cho nhûông ngûúđi tiïm chñch (75 ăöla).
- Thûơc tïị, ngûúđi ta thûúđng khöng biïịt ặúơc mûâc ăöơ mađ caâc chûúng trònh ăang thûơc hiïơn taâc ăöơng túâi nhûông ngûúđi thûơc hađnh caâc hađnh vi coâ nguy cú cao.
- Chi phñ cho viïơc tiïịp cíơn nhûông ngûúđi dïî bõ nhiïîm vađ lađm lan truýìn viruât nhíịt coâ thïí coâ aênh hûúêng lúân ăïịn hiïơu quaê vïì chi phñ cuêa caâc can thiïơp..
- Viïơc thiïịu caâc tiïu chñ ăïí hûúâng caâc can thiïơp vađo nhûông ngûúđi coâ nguy cú cao nhíịt lađ möơt nguýn nhín rođ ró nguöìn lûơc cuêa caâc chûúng trònh.
- Ăiïìu nađy giaêm tñnh hiïơu quaê vïì chi phñ cuêa caâc can thiïơp nïịu nguöìn lûơc laơi ặa vađo nhûông ngûúđi coâ nguy cú thíịp.
- Bïn caơnh phođng ngûđa HIV trong söị sinh viïn, nhûông ngûúđi coâ thïí nïịu khöng ăaô coâ caâc hađnh vi nguy cú cao, caâc chûúng trònh nađy coâ nhiïìu lúơi ñch khaâc nûôa.
- Caâc can thiïơp hûúâng vađo nhûông ngûúđi dïî nhiïîm vađ lađm lan truýìn HIV nhíịt víîn seô coâ hiïơu quaê cao vïì chi phñ.
- thûơc tïị nhiïìu chûúng trònh khöng tíơp trung phođng ngûđa líy nhiïîm trong söị nhûông ngûúđi dïî bõ nhiïîm vađ lađm lan truýìn viruât nhíịt.
- ăaêm baêo ngùn ngûđa HIV trong söị nhûông ngûúđi dïî nhiïîm vađ lađm lan truýìn viruât nađy nhíịt (giaêm thiïíu taâc ăöơng ngoaơi vi tiïu cûơc).
- Ngay caê úê nhûông nûúâc coâ möơt hònh thûâc giaâm saât nađo ăoâ thò thöng tin vïì tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV trong söị nhûông ngûúđi dïî nhiïîm vađ lađm lan truýìn HIV nhíịt cuông thûúđng thiïịu.
- Phođng ngûđa trong söị nhûông ngûúđi dïî bõ nhiïîm vađ lađm lan truýìn HIV nhíịt.
- Ngûúơc laơi, Thaâi Lan ăaô hïịt sûâc thađnh cöng trong viïơc tùng sûê duơng bao cao su, ăùơc biïơt trong söị nhûông ngûúđi coâ nguy cú cao nhiïîm vađ lađm lan truýìn HIV.
- Nhûng caâc ăiïìu tra nađy khöng cho thíịy liïơu caâc chûúng trònh nađy ăaô tiïịp cíơn ặúơc nhûông ngûúđi coâ tyê lïơ thay ăöíi baơn tònh cao nhíịt chûa..
- Tuy nhiïn chuâng cuông coâ thïí khöng tiïịp cíơn ặúơc nhûông ngûúđi coâ tyê lïơ thay ăöíi baơn tònh cao nhíịt.
- cho nïn, thûơc hiïơn súâm caâc chûúng trònh giaêm thiïíu taâc haơi trong söị nhûông ngûúđi tiïm chñch lađ hïịt sûâc quan troơng trong viïơc phođng ngûđa HIV lan truýìn..
- Tyê lïơ hiïơn nhiïîm HIV.
- (2) ngùn sûơ lan truýìn trong caâc baơn tònh cuêa nhûông ngûúđi nhíơn maâu.
- Cuông nhû nhûông ngûúđi lúân tuöíi khaâc, caân böơ y tïị cuông coâ thïí bõ nhiïîm do quan hïơ tònh duơc hay sûê duơng duơng cuơ tiïm chñch khöng tiïơt truđng.
- Tuy nhiïn coâ ríịt nhiïìu caâch chñnh phuê coâ thïí can thiïơp ăïí giaêm nheơ taâc ăöơng y tïị cuêa HIV/AIDS ăöịi vúâi nhûông ngûúđi nhiïîm bïơnh vađ gia ằnh hoơ vađ ăöịi vúâi caê khu vûơc y tïị.
- Búêi vò nhûông ngûúđi nhiïîm HIV/AIDS.
- Tûúng tûơ, caâc nghiïn cûâu vûđa qua úê caâc nûúâc phaât triïín cho thíịy tyê lïơ ngûúđi bõ AIDS cao nhíịt laơi úê trong söị nhûông ngûúđi ngheđo nhíịt..
- Híìu hïịt nhûông ngûúđi mùưc HIV/AIDS ăaô lađ nhûông ngûúđi ngheđo

Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn
hoặc xem Tóm tắt