Academia.eduAcademia.edu
40 X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 2 (66), 1999 B¶n s¾c v¨n hãa ViÖt nh×n tõ gãc ®é s¾p xÕp gia ®×nh Bïi ThÕ C−êng gi÷a B¶n tÝnh ®«ng ¸ vµ ®«ng nam ¸ B¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam lµ mét c©u hái nghiªn cøu ®−îc ®Æt ra tõ l©u trong khoa häc x· héi n−íc ta. Trong vÊn ®Ò nµy, ng−êi nghiªn cøu lu«n m¾c ph¶i mét khã kh¨n, ®ã lµ x¸c ®Þnh mèi quan hÖ hay lµ ®é ®Ëm nh¹t cña b¶n tÝnh §«ng ¸ vµ b¶n tÝnh §«ng Nam ¸ trong b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc. PhÇn lín c¸c häc gi¶ ViÖt Nam ®Òu c«ng nhËn ¶nh h−ëng to lín cña v¨n hãa §«ng ¸ d−íi h×nh th¸i Nho gi¸o ®èi víi ng−êi ViÖt. Nh−ng c¸c nghiªn cøu v¨n hãa, kh¶o cæ vµ nh©n chñng häc cho phÐp ng−êi ta tin r»ng, trong s©u xa t©m thøc ViÖt lµ mét c¬ tÇng v¨n hãa b¶n ®Þa ®· ph¸t triÓn l©u ®êi tr−íc khi cã ¶nh h−ëng cña v¨n hãa H¸n, vµ c¬ tÇng nµy vÒ c¨n b¶n lµ mang tÝnh §«ng Nam ¸, dùa trªn ®iÒu kiÖn tù nhiªn rõng vµ lóa n−íc. V¨n hãa H¸n ®−îc tiÕp biÕn víi ®é khóc x¹ lín qua nÒn v¨n hãa b¶n ®Þa (Phan Ngäc, 1998; TrÇn Quèc V−îng, 1998; TrÇn Ngäc Thªm, 1997). h×nh th¸i s¾p xÕp gia ®×nh: Kh¸c biÖt vïng vµ téc ng−êi Nhê trong vßng m−êi n¨m qua ngµy cµng nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu x· héi thùc nghiÖm cã chÊt l−îng, mµ c¸c nhµ v¹ch chÝnh s¸ch vµ c¸c häc gi¶ ®· ý thøc râ h¬n r»ng ViÖt Nam lµ mét x· héi ®a d¹ng xÐt trªn nhiÒu khÝa c¹nh, trong ®ã cã khÝa c¹nh vïng. §iÒu nµy bao gåm c¶ h×nh th¸i s¾p xÕp gia ®×nh. Gi÷a gia ®×nh h¹t nh©n vµ gia ®×nh më réng Ph©n tÝch cña D. BÐlanger trªn sè liÖu Kh¶o s¸t møc sèng d©n c− ViÖt Nam 1992-1993 cho thÊy hé gia ®×nh më réng hoÆc hé ®a gia ®×nh chiÕm 32,5% tæng mÉu nghiªn cøu. §ång thêi khu«n mÉu s¾p xÕp gia ®×nh còng biÕn ®æi ®¸ng kÓ tõ B¾c vµo Nam. Tû lÖ hé gia ®×nh më réng hoÆc hé ®a gia ®×nh cã xu h−íng t¨ng lªn theo chiÒu dµi ®Êt n−íc tõ trªn xuèng, ngo¹i trõ vïng miÒn nói phÝa B¾c (D. BÐlanger, 1995. Xem: Bïi ThÕ C−êng, 1998, b¶ng 4). Dùa vµo sè liÖu cuéc §iÒu tra Nh©n khÈu häc gi÷a kú 1994, Lª V¨n Dôy vµ Phan ThÞ Ngäc Tr©m còng ®i ®Õn kÕt qu¶ t−¬ng tù: tû lÖ hé gia ®×nh më réng t¨ng lªn tõ B¾c vµo Nam (Lª V¨n Dôy, 1997). Gi÷a ®Þnh h−íng ®»ng néi vµ ®Þnh h−íng song ph−¬ng Ph©n tÝch cña D. BÐlanger nªu lªn sù kh¸c biÖt vïng trong viÖc chñ hé sèng víi gia ®×nh ng−êi con nµo. Trong khi tû lÖ hé gia ®×nh cã con rÓ cña chñ hé cïng sèng trong hé ë ba vïng phÝa B¾c (MiÒn nói trung du phÝa B¾c, ®ång b»ng s«ng Hång, B¾c Trung Bé) kh«ng qu¸ 5,5%, th× tû lÖ nµy ë hai vïng phÝa cùc Nam (§«ng Nam Bé, §ång b»ng s«ng Cöu Long) xÊp xØ 20%, cßn ë hai vïng Duyªn h¶i miÒn Trung vµ T©y Nguyªn thËm chÝ lµ h¬n 30% (D. BÐlanger, 1995. Xem: Bïi ThÕ C−êng, 1998, b¶ng 5). Lª V¨n Dôy vµ céng sù sö dông chØ sè mÉu hÖ (sè hé cã con rÓ trªn 100 hé cã con d©u) vµ chØ ra r»ng chØ sè nµy t¨ng lªn tõ B¾c vµo Nam, ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ®Þnh h−íng ®»ng néi ®· t¨ng lªn tõ phÝa ng−îc l¹i, tõ Nam lªn B¾c. ChØ sè mÉu hÖ ë miÒn B¾c lµ 6,8% so víi 16,7% ë miÒn Trung vµ 26,7% ë miÒn Nam (Lª V¨n Dôy, 1997). Còng dùa trªn sè liÖu cuéc §iÒu tra Nh©n khÈu häc gi÷a kú 1994, John Knodel vµ c¸c céng sù sö dông hÖ sè n¬i ë ®»ng néi (patrilocal ratio) ®Ó xem xÐt h×nh th¸i gia ®×nh ng−êi ViÖt cao tuæi, theo ®ã hÖ sè n¬i ë ®»ng néi lµ tû lÖ ng−êi giµ sèng víi Ýt nhÊt mét con trai ch−a/®· kÕt h«n so víi (chia cho) tû lÖ ng−êi Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Bïi ThÕ C−êng 41 giµ sèng víi Ýt nhÊt mét con g¸i ch−a/®· kÕt h«n (Bui The Cuong,...1999). KÕt qu¶ chØ ra r»ng, tr−íc hÕt, hÖ sè n¬i ë ®»ng néi ®¹t tíi møc kh¸ cao trªn quy m« c¶ n−íc (3,7). Nh−ng kh¸c biÖt vïng lµ rÊt ®¸ng kÓ: hÖ sè nµy ®Æc biÖt cao ë phÇn phÝa B¾c ®Êt n−íc (trªn 5,6) so víi møc thÊp ë Trung Trung Bé trë vµo (d−íi 3,0). B¶ng 1: Chung sèng cña ng−êi cao tuæi víi con c¸i ®· tr−ëng thµnh theo khu vùc, ViÖt Nam ICDS 1994 % ng−êi cao tuæi (60+) sèng víi Mét con ®· tr−ëng thµnh Mét con ®· kÕt h«n H¬n mét con ®· kÕt h«n HÖ sè n¬i ë ®»ng néi Sèng víi con trai ch−a kÕt h«n so víi con g¸i ch−a kÕt h«n 1.0 Sèng víi con trai ®· kÕt h«n so víi con g¸i ®· kÕt h«n 3.7 Chung 77.2 52.1 3.5 Khu vùc MiÒn nói phÝa B¾c 81.2 64.8 3.5 1.2 6.9 §ång b»ng s«ng Hång 71.6 44.2 0.9 0.9 5.6 B¾c Trung Bé 72.8 46.4 1.1 0.9 7.7 Duyªn h¶i miÒn Trung 77.2 48.8 5.6 1.0 2.9 T©y Nguyªn 78.9 50.1 5.4 1.1 1.9 §«ng Nam Bé 84.8 58.7 7.3 1.2 1.6 §ång b»ng s«ng Cöu Long 81.6 55.0 4.8 0.9 2.9 §« thÞ-N«ng th«n §« thÞ 85.3 61.7 8.2 1.0 2.0 N«ng th«n 75.4 50.0 2.4 1.0 4.7 Nguån: Bui The Cuong, Truong Si Anh, Daniel Goodkind, John Knodel and Jed Friedman. 1999. Vietnamese Elderly Admist Transformations in Social Welfare Policy. Trong: David Phillips (Editor). 1999. Aging in the Asia-Pacific Region: Issues and Policies. B¶ng ®−îc tÝnh to¸n tõ sè liÖu Kh¶o s¸t d©n sè häc gi÷a kú 1994. Cuéc Kh¶o s¸t RRDES cho thÊy ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång phÇn lín ng−êi cao tuæi sèng víi gia ®×nh con trai so víi rÊt Ýt sèng víi gia ®×nh con g¸i (50,5% so víi 6,2%). Trong khi ®ã, cuéc Kh¶o s¸t ESEES cña Tr−¬ng SÜ ¸nh cho thÊy ë vïng nghiªn cøu phÝa Nam, mÆc dï tû lÖ ng−êi giµ sèng víi gia ®×nh con trai t−¬ng tù phÝa B¾c (46,1%), song tû lÖ sèng víi gia ®×nh con g¸i l¹i cao h¬n h¼n (26,4%). §iÒu nµy ®· khiÕn cho hÖ sè n¬i ë ®»ng néi ë phÝa B¾c cao gÊp h¬n bèn lÇn ë phÝa Nam (8,15 so víi 1,75). Ph©n bè cña h×nh th¸i s¾p xÕp gia ®×nh c¸c téc Ýt ng−êi Bøc tranh ®Þnh h−íng giíi vÒ n¬i ë cña ViÖt Nam sÏ ®Çy ®ñ h¬n nÕu xem xÐt vÊn ®Ò nµy ë c¸c téc ng−êi kh«ng ph¶i Kinh. Mét b¶ng m« t¶ t−¬ng quan gi÷a h×nh th¸i s¾p xÕp gia ®×nh vµ khu vùc c− tró dÉn ®Õn vµi kÕt qu¶ ®¸ng chó ý (b¶ng 2). B¶ng 2: Ph©n bè c¸c téc Ýt ng−êi theo h×nh th¸i s¾p xÕp gia ®×nh vµ vïng Vïng C− tró h¼n bªn nhµ chång sau khi c−íi SÏ c− tró h¼n bªn nhµ chång nh−ng sau lÔ c−íi c« d©u trë l¹i nhµ cha mÑ ®Î sèng mét thêi gian Nhãm 2 SÏ c− tró h¼n bªn nhµ chång sau mét thêi gian ng−êi chång ë rÓ CÆp vî chång sèng lu©n c− víi cha mÑ hai bªn, hoÆc tuú hoµn c¶nh cô thÓ mµ sèng víi mét bªn C− tró h¼n bªn nhµ vî sau khi c−íi Nhãm 3 Nhãm 4 Nhãm 5 11 3 1 4 1 13 2 15 5 Nhãm 1 MiÒn nói Trung du phÝa B¾c B¾c Trung Bé Duyªn h¶i miÒn Trung T©y Nguyªn §«ng Nam Bé §ång b»ng s«ng Cöu Long C¶ n−íc 1 6 1 15 8 2 5 1 1 9 Chung 28 6 4 11 2 1 52 Ghi chó: Trong tÝnh to¸n b¶ng nµy kh«ng bao gåm ng−êi Hoa. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång kh«ng cã téc Ýt ng−êi xÐt vÒ mÆt thèng kª nªn kh«ng ®−a vµo b¶ng. Nguån: ViÖn D©n téc häc: C¸c d©n téc Ýt ng−êi ë ViÖt Nam (C¸c tØnh phÝa B¾c). 1978; ViÖn D©n téc häc: C¸c d©n téc Ýt ng−êi ë ViÖt Nam (C¸c tØnh phÝa Nam). 1984; Dang Nghiem Van, Chu Thai Son, Luu Hung: Ethnic Minorities in Vietnam. 1993; Bïi ThiÕt: 54 D©n téc ViÖt Nam vµ c¸c tªn gäi kh¸c. 1999; Hoµng Nam: B−íc ®Çu t×m hiÓu v¨n hãa téc ng−êi v¨n hãa ViÖt Nam. 1998. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 42 B¶n s¾c v¨n hãa ViÖt nh×n tõ gãc ®é s¾p xÕp gia ®×nh Thø nhÊt, hÇu nh− mäi téc ng−êi sèng ë vïng miÒn nói phÝa B¾c vµ B¾c Trung bé ®Òu theo ®Þnh h−íng ®»ng néi vÒ n¬i ë (c− tró bªn gia ®×nh nhµ chång). HÇu hÕt c¸c téc ng−êi sèng ë vïng Duyªn H¶i miÒn Trung trë vµo sèng lu©n c− gi÷a cha mÑ hai bªn hoÆc c− tró bªn nhµ vî. Nh−ng ®iÓm thø hai lý thó h¬n n÷a, ë chç nã chØ ra Ýt nhÊt cã n¨m nhãm s¾p xÕp gia ®×nh d−íi ®©y: 1. Sèng bªn nhµ chång ngay sau khi c−íi (kho¶ng 29% tæng sè téc ng−êi ®−îc xem xÐt). 2. Sau lÔ c−íi c« d©u trë vÒ sèng ë nhµ cha mÑ ®Î mét vµi n¨m hoÆc ®Õn khi cã con míi vÒ h¼n bªn nhµ chång (kho¶ng 10%). 3. Tr−íc khi ng−êi con g¸i vÒ h¼n bªn nhµ chång, cã mét thêi kú ng−êi con trai ë rÓ, tuú tõng téc ng−êi mµ kÐo dµi tõ 1 ®Õn 12 n¨m (kho¶ng 29%). 4. Sèng lu©n c− gi÷a cha mÑ hai bªn cho ®Õn khi cã con th× ra ë riªng hoÆc cho ®Õn khi cha mÑ mét bªn chÕt th× ë l¹i h¼n bªn cßn l¹i. Còng cã téc ng−êi mµ sau khi c−íi viÖc quyÕt ®Þnh sèng bªn nµo lµ tuú hoµn c¶nh cô thÓ cña tõng gia ®×nh. Nhãm nµy bao gåm kho¶ng 15%. 5. Sèng h¼n bªn nhµ vî sau khi c−íi (kho¶ng 17%). Cã thÓ xÕp n¨m nhãm trªn vµo hai kiÓu lín, trong ®ã ba nhãm ®Çu ®−îc xÕp vµo kiÓu phô hÖ cßn hai nhãm sau thuéc kiÓu gia ®×nh song ph−¬ng. Nh− vËy, kho¶ng gÇn 70% c¸c téc ng−êi theo ®Þnh h−íng ®»ng néi vÒ n¬i ë. Sè cßn l¹i theo ®Þnh h−íng gia ®×nh song ph−¬ng, bao gåm nh÷ng téc ng−êi sèng theo n¬i ë ®»ng ngo¹i hoÆc sèng lu©n c− hai bªn. Nh−ng trong kiÓu ®Þnh h−íng ®»ng néi, sè nhãm téc ng−êi trong ®ã con g¸i vÒ sèng bªn nhµ chång ngay sau khi c−íi chØ chiÕm kho¶ng h¬n 40%, trong khi sè nhãm téc ng−êi cßn duy tr× chÕ ®é ë rÓ mét thêi gian tr−íc khi vÒ h¼n bªn nhµ chång hoÆc c« d©u ë l¹i nhµ mét thêi gian sau khi c−íi chiÕm kho¶ng 60%. §iÒu nµy chñ yÕu liªn quan ®Õn khu vùc miÒn nói phÝa B¾c, n¬i phæ biÕn h×nh th¸i n¬i ë ®»ng néi. Ph¶i ch¨ng ®©y chÝnh lµ di s¶n cña kiÓu gia ®×nh song ph−¬ng thuéc c¬ tÇng v¨n hãa s©u (l©u ®êi) h¬n mang b¶n tÝnh §«ng Nam ¸, tr−íc khi c¸c téc ng−êi nµy chÊp nhËn mét b¶n s¾c v¨n hãa nhiÒu tÝnh §«ng ¸ h¬n. Cã thÓ s¾p xÕp theo c¸ch kh¸c, ch¼ng h¹n xÕp ba nhãm ë gi÷a vµo víi nhau, xem chóng lµ nh÷ng h×nh th¸i qu¸ ®é gi÷a hai cùc phô hÖ (nhãm 1) vµ mÉu hÖ (nhãm 5). Trong bÊt kú c¸ch s¾p xÕp nµo còng cho thÊy r»ng ViÖt Nam lµ mét ®Êt n−íc ®a d¹ng vÒ mÆt s¾p xÕp ®êi sèng gia ®×nh xÐt theo khu vùc vµ téc ng−êi. Nh−ng tÝnh ®a d¹ng nµy tu©n theo mét sù ph©n bè khu vùc tõ B¾c vµo Nam, thÓ hiÖn sù qu¸ ®é gi÷a b¶n tÝnh §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸, theo ®Þa lý còng nh− lÞch sö. nhËn xÐt Kh¸c biÖt trong cÊu tróc th©n téc vµ gia ®×nh thÓ hiÖn sù t−¬ng ph¶n lín gi÷a nÒn v¨n hãa §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. Cã hai kiÓu gia ®×nh truyÒn thèng ë ch©u ¸: kiÓu gia ®×nh gia tr−ëng nhÊn m¹nh h¬n ®Õn uy quyÒn nam giíi vµ kiÓu gia ®×nh song ph−¬ng mang tÝnh d©n chñ giíi h¬n. KiÓu thø nhÊt phæ biÕn ë vïng §«ng ¸ (Trung Quèc, NhËt B¶n vµ Hµn Quèc) vµ phÇn phÝa B¾c cña Nam ¸ (Bangladesh, B¾c Ên §é, Nepal vµ Pakistan). KiÓu thø hai t×m thÊy ë vïng §«ng Nam ¸ vµ phÇn phÝa Nam cña Nam ¸ gåm Nam Ên §é vµ Sri Lanka (K.O. Mason, 1992). Nh÷ng d÷ liÖu trªn ®em l¹i b»ng chøng cô thÓ trong lÜnh vùc s¾p xÕp gia ®×nh, cho thÊy ViÖt Nam lµ mét ®iÓm ®Æc biÖt lý thó trong b¶n ®å v¨n hãa khu vùc, n¬i diÔn ra m¹nh mÏ sù hçn dung v¨n hãa gi÷a §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. Nh÷ng d÷ liÖu thùc nghiÖm nµy gióp ta kÕt nèi víi tr¹ng th¸i hiÖn t¹i trong lÜnh vùc nghiªn cøu b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam. Chóng gãp phÇn x¸c nhËn gi¶ thuyÕt vÒ sù kÕt hîp vµ tranh chÊp cña b¶n tÝnh §«ng ¸ vµ b¶n tÝnh §«ng Nam ¸ trong c¸c nÒn v¨n hãa ë ViÖt Nam. XÐt vÒ mÆt h×nh th¸i s¾p xÕp gia ®×nh, phÝa B¾c nghiªng nhiÒu h¬n vÒ ®Æc tÝnh v¨n hãa §«ng ¸ (®Þnh h−íng ®»ng néi), trong khi phÝa Nam nghiªng nhiÒu h¬n vÒ ®Æc tÝnh v¨n hãa §«ng Nam ¸ (®Þnh h−íng gia ®×nh song ph−¬ng). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Bïi ThÕ C−êng 43 Tuy nhiªn, ngay c¶ ë phÝa B¾c, nh÷ng h×nh th¸i s¾p xÕp gia ®×nh qu¸ ®é ë c¸c téc Ýt ng−êi chØ ra r»ng b¶n tÝnh §«ng Nam ¸ ë ®©y vÉn rÊt s©u s¾c. C©u hái ®Æt ra lµ v× sao trong qu¸ tr×nh ®i vµo phÝa Nam, ng−êi ViÖt l¹i dÔ dµng chÊp nhËn khu«n mÉu gia ®×nh §«ng Nam ¸, mµ kh«ng ph¶i lµ ng−îc l¹i, tøc lµ buéc d©n c− b¶n ®Þa chÊp nhËn khu«n mÉu gia ®×nh phÝa B¾c cã tÝnh §«ng ¸ h¬n? C©u tr¶ lêi cã thÓ lµ nh− sau: nh− mét sè nghiªn cøu v¨n hãa vµ nh©n häc ®· ®Ò cËp, v¨n hãa §«ng Nam ¸ ë ng−êi ViÖt lµ c¬ tÇng s©u xa nhÊt, cã tr−íc khi ng−êi ViÖt bÞ ¸p ®Æt vµ tiÕp thu v¨n hãa §«ng ¸ do ng−êi H¸n ®em xuèng trong 1.000 n¨m B¾c thuéc còng nh− gÇn 1.000 n¨m tiÕp theo. LÞch sö ViÖt Nam vµo kho¶ng thÕ kû 16-19 ®· diÔn ra trong hai chiÒu h−íng ®èi nghÞch nhau. Mét mÆt, h¬n bao giê hÕt, ®Æc biÖt trong triÒu ®¹i nhµ NguyÔn thÕ kû 19, qu¸ tr×nh häc tËp v¨n hãa vµ cÊu tróc x· héi Trung Hoa ®· diÔn ra rÊt m¹nh. Nh−ng trong nh÷ng thÕ kû nµy còng ®· l¹i diÔn ra qu¸ tr×nh ng−êi ViÖt tiÕn xuèng phÝa Nam, ®iÒu cã nghÜa lµ tiÕp xóc m¹nh víi v¨n hãa §«ng Nam ¸ b¶n ®Þa. KÕt qu¶ lµ ng−êi ViÖt võa t¨ng thªm b¶n tÝnh §«ng ¸ l¹i võa trë vÒ víi céi nguån §«ng Nam ¸ cña m×nh. ViÖc tiÕn vÒ phÝa Nam hoµ nhËp víi d©n c− b¶n ®Þa gièng nh− lµ trë l¹i víi t©m thøc céi nguån. tµi liÖu tham kh¶o 1. 2. BÐlanger, DaniÌle. Household Structure and Family Formation Patterns in Vietnam. Ha Noi. 1995. Bïi ThÕ C−êng. Ng−êi ViÖt cao tuæi ®ång b»ng s«ng Hång trong nh÷ng n¨m 90: Mét ph©n tÝch s¬ bé. B¸o c¸o nghiªn cøu. ViÖn X· héi häc. Hµ Néi-1996. 3. Bïi ThÕ C−êng. S¾p xÕp ®êi sèng gia ®×nh ë ng−êi ViÖt cao tuæi ®ång b»ng s«ng Hång: Thùc tÕ, mong muèn vµ sù ®iÒu chØnh luËt ph¸p. T¹p chÝ X· héi häc, sè 4.1998. 4. Bui The Cuong, Truong Si Anh, Daniel Goodkind, John Knodel, and Jed Friedman. Vietnamese Elderly Admist Transformations in Social Welfare Policy. Trong: David Phillips (Editor). Aging in the Asia-Pacific Regions: Issues and Policies. 1999. 5. Bïi ThiÕt. 54 D©n téc ViÖt Nam vµ c¸c tªn gäi kh¸c nhau. Hµ Néi-1999. 6. Dang Nghiem Van, Chu Thai Son, Luu Hung. Ethnic Minorities in Vietnam. Ha Noi. 1993. 7. Hoµng Nam. B−íc ®Çu t×m hiÓu v¨n hãa téc ng−êi v¨n hãa ViÖt Nam. Hµ Néi-1998. 8. Lª V¨n Dôy vµ Phan ThÞ Ngäc Tr©m. CÊu tróc d©n sè vµ c¬ cÊu hé gia ®×nh. Hµ Néi-1997. 9. Mason, Karen Oppenheim. Family Change and Support of the Elderly in Asia: What Do We Know?. Trong: AsiaPacific Population Journal 7(3): trang 13-32. 1992. 10. Phan Ngäc. B¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam. Hµ Néi-1998. 11. TrÇn Ngäc Thªm. T×m vÒ b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam. Thµnh phè Hå ChÝ Minh-1997. 12. TrÇn Quèc V−îng (Chñ biªn). C¬ së v¨n hãa ViÖt Nam. Hµ Néi-1998. 13. Tr−¬ng SÜ ¸nh. B¸o c¸o vÒ kh¶o s¸t ng−êi cao tuæi ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ s¸u tØnh xung quanh. 1997. 14. ViÖn D©n téc häc. C¸c d©n téc Ýt ng−êi ë ViÖt Nam (C¸c tØnh phÝa B¾c). 1978. 15. ViÖn D©n téc häc. C¸c d©n téc Ýt ng−êi ë ViÖt Nam (C¸c tØnh phÝa Nam). 1984. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 44 B¶n s¾c v¨n hãa ViÖt nh×n tõ gãc ®é s¾p xÕp gia ®×nh Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 45