Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Công tác tư tưởng: Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu, luận giải, làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác tư tưởng và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản, luận án đề xuất một số quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong tình hình mới. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Công tác tư tưởng: Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN PHẠM THỊ VUI VAI TRÒ CỦA CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG Mã số: 9 31 02 01 HÀ NỘI-2020
Công trình được hoàn thành tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS,TS Vũ Trọng Lâm 2. PGS,TS Hoàng Quốc Bảo Phản biện 1: .................................................................. .................................................................. Phản biện 2: .................................................................. .................................................................. Phản biện 3: .................................................................. .................................................................. Luận án được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp cơ sở họp tại Phòng Bảo vệ luận án, Học viện Báo chí và Tuyên truyền Vào hồi giờ ngày tháng năm 2020 Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia - Thư viện Học viện Báo chí và Tuyên truyền
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn nhận thức rõ xuất bản là một lĩnh vực hoạt động tư tưởng sắc bén, là một bộ phận quan trọng của nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, có nhiệm vụ tích luỹ, lưu trữ và truyền bá các giá trị tinh thần, góp phần nâng cao dân trí, phát triển văn hoá, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, hình thành thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng và khoa học; xây dựng đạo đức, lối sống, phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam; góp phần đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, hình thành xã hội học tập. Hoạt động xuất bản phải bảo vệ, khẳng định, phát huy các giá trị văn hoá dân tộc, mở rộng giao lưu văn hoá, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại và đấu tranh không khoan nhượng với các quan điểm sai trái, lạc hậu. Tuy vậy, trước bối cảnh của tình hình quốc tế, khu vực và trong nước có nhiều diễn biến khó lường, phức tạp, việc phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản thực sự chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới và còn nhiều bất cập, hạn chế. Công tác chỉ đạo, định hướng và cung cấp thông tin cho xuất bản chưa chủ động và kịp thời, hiệu lực, hiệu quả chưa cao. Những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" có dấu hiệu gia tăng trong đội ngũ những người làm công tác xuất bản. Vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước, của Hội Xuất bản Việt Nam trong việc bồi dưỡng đạo đức, chuyên môn, nghiệp vụ cho hội viên chưa phát huy đúng mức. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý, biên tập viên các cơ quan xuất bản chưa đáp ứng được yêu cầu của tình hình mới; đội ngũ cán bộ làm công tác xuất bản và đội ngũ cán bộ làm công tác tư tưởng chưa thực sự chú trọng "phối hợp tác chiến" với nhau chặt chẽ, chưa thực sự gắn kết hữu cơ trên mặt trận tư tưởng, văn hóa... Trước những đòi hỏi, yêu cầu của công cuộc đổi mới, từ cơ sở lý luận và thực tiễn được trình bày ở trên, nghiên cứu sinh đã lựa chọn vấn đề: "Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay" làm luận án tiến sĩ ngành Chính trị học, chuyên ngành Công tác tư tưởng. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu, luận giải, làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác tư tưởng và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản, luận án đề xuất một số quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong tình hình mới. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan tới luận án, chỉ ra những
2 vấn đề đã được nghiên cứu; xác định những vấn đề tiếp tục nghiên cứu và cần tập trung nghiên cứu trong luận án. - Luận giải làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về công tác tư tưởng, về quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động xuất bản và thực trạng vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong những năm qua và xác định những vấn đề đặt ra cần giải quyết trong điều kiện hiện nay. - Đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu nhằm phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận án tập trung phân tích những vấn đề liên quan đến vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Thời gian: Thực trạng được nghiên cứu từ năm 2004 đến nay. Từ sau khi Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị 42-CT/TW “Về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản” (ngày 25-8-2004). Các giải pháp đề xuất có ý nghĩa vận dụng đến năm 2025. 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận, thực tiễn - Luận án dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác tư tưởng và về quản lý hoạt động xuất bản; tiếp thu, kế thừa có chọn lọc kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học trong và ngoài nước có liên quan. - Luận án được nghiên cứu dựa trên cơ sở thực tiễn tiến hành công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở nước ta; các văn bản, chỉ thị, các báo cáo tổng kết, đánh giá chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt động xuất bản; kết quả khảo sát thực tế về quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở khoa học của phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu: Phương pháp phân tích tài liệu; phương pháp phỏng vấn sâu; phương pháp lịch sử - lôgíc; phương pháp điều tra xã hội học. Ngoài ra, còn sử dụng các phương pháp so sánh, thống kê, phân tích, tổng hợp. 6. Đóng góp mới về mặt khoa học của luận án - Phân tích, làm sáng tỏ hơn cách tiếp cận và nội hàm khái niệm công
3 tác tư tưởng, đặc biệt là đã phân định, làm rõ từng yếu tố, bộ phận cấu thành, từng hình thái của công tác tư tưởng ở Việt Nam hiện nay. - Luận giải, làm sáng tỏ vai trò chung của công tác tư tưởng và vai trò của công tác lý luận, vai trò của công tác tuyên truyền, vai trò của công tác cổ động đối với quản lý hoạt động xuất bản. Đồng thời, làm rõ những yếu tố khách quan và những yếu tố chủ quan của việc phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Khái quát thực trạng quản lý hoạt động xuất bản và phân tích thực trạng vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam từ năm 2004 đến nay. Từ sau khi Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị 42-CT/TW "Về nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản" (ngày 25-8-2004). - Khái quát những vấn đề đặt ra đối với việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Đề xuất và phân tích, luận giải cơ sở khoa học của các quan điểm, giải pháp chủ yếu phát huy vai trò công tác tư tưởng đối với quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong thời gian tới. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Kết quả nghiên cứu góp phần nâng cao nhận thức về vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Cung cấp luận cứ khoa học cho các cơ quan quản lý, hoạch định chính sách đề ra chủ trương, biện pháp nâng cao vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể sử dụng làm tài liệu nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác tư tưởng; làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy, học tập về vai trò công tác tư tưởng nói chung và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản nói riêng. 8. Kết cấu luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục ra, luận án cấu trúc thành: Phần tổng quan và 3 chương, 8 tiết. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 1.1. Những công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động xuất bản 1.1.1. Những công trình nghiên cứu trong nước Đã có một số công trình nghiên cứu, luận án, một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành, đề cập đến một số vấn đề về quản lý nhà nước trong lĩnh vực báo chí, xuất bản nói chung. Có thể nêu một số công trình dưới đây: - Về sách, tiêu biểu các công trình như: Quản lý và phát triển báo chí -
4 xuất bản của tác giả Lê Thanh Bình; Mác - Ăngghen, Lênin, Hồ Chí Minh bàn về báo chí, xuất bản của tác giả Vũ Duy Thông; Tài liệu nghiệp vụ công tác báo chí - xuất bản của Ban Tuyên giáo Trung ương; Quản trị kinh doanh xuất bản của Nguyễn Lan Phương, Đường Vinh Sường; Thực trạng và giải pháp khắc phục tình trạng in lậu sách ở nước ta của tác giả Lê Văn Yên; Bảo vệ an ninh trong lĩnh vực xuất bản ở nước ta: thực trạng và giải pháp trong tình hình hiện nay của Trần Anh Vũ; Tổ chức, quản lý và chính sách xuất bản của một số quốc gia - Kinh nghiệm đối với Việt Nam của Nguyễn An Tiêm... Nội dung các cuốn sách đề cập vào các vấn đề như: vị trí, vai trò, chức năng và đặc điểm thực trạng hoạt động xuất bản; một số vấn đề về tổ chức và kinh tế xuất bản; công tác xuất bản một số loại sách và thị trường sách, nhất là về xuất bản sách lý luận chính trị, xu hướng và hiện trạng xuất bản sách điện tử; vấn đề về cán bộ biên tập và đào tạo cán bộ biên tập xuất bản. - Các luận án, đề tài nghiên cứu khoa học, với các công trình tiêu biểu như: Đề tài Những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành sách lý luận chính trị của tác giả Nguyễn Duy Hùng; Đề tài Quản lý nhà nước đối với hoạt động in và phát hành sách ở nước ta hiện nay của Lê Văn Yên; Luận án Nghiên cứu hoạt động quản lý xuất bản sách giáo khoa ở Việt Nam từ năm 1993 đến nay của tác giả Lê Thị Phương Nga; Luận án Quản lý nhà nước đối với hoạt động xuất bản ở Việt Nam của tác giả Nguyễn Anh Tú. Nội dung các tài liệu đã phân tích thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xuất bản, phát hành sách lý luận chính trị. - Về các bài báo khoa học, với các công trình tiêu tiểu như: Hoạt động báo chí, xuất bản và công tác quản lý nhà nước về báo chí và xuất bản hiện nay của tác giả Đỗ Quý Doãn; Vấn đề bản quyền tác giả trong hoạt động xuất bản hiện nay của tác giả Đỗ Thị Quyên; Vi phạm bản quyền tác giả trong hoạt động xuất bản của tác giả Trần Phương Ngọc; Quản lí nhà nước về xuất bản của tác giả Nguyễn Đình Nhã; Tăng cường quản lý hoạt động xuất bản khi Việt Nam gia nhập công ước Berne của tác giả Mã Duy Quân; Quản lí nhà nước trong hoạt động xuất bản ở nước ta hiện nay của tác giả Trương Thị Văn; Mấy vấn đề đặt ra từ công tác lãnh đạo, quản lý hoạt động báo chí, xuất bản trong tình hình hiện nay của tác giả Hồng Vinh; Quản lý nhà nước đối với công tác báo chí, xuất bản ở nước ta hiện nay của tác giả Trần Quang Lượng... Nội dung các bài báo bàn về các vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động xuất bản và quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản; các định hướng, chủ trương, đường lối của Đảng liên quan đến hoạt động xuất bản. 1.1.2. Những công trình nghiên cứu ngoài nước Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu sau: Chinese Publishing Industry Going Global: Background and Performance (Công nghiệp xuất bản Trung Quốc: Bối cảnh và Hiệu suất) của tác giả Xu và Fang; Survey of
5 Book Publishing in Russia (Khảo sát xuất bản sách ở Nga) của tác giả Grigoriev và Adjoubei; Digital Publishing in Developing Countries: The Emergence of New Models? (Xuất bản kỹ thuật số ở các nước đang phát triển: Sự nổi lên của các mô hình mới? của tác giả Kulesz; Xuất bản: Quản trị và marketing của N.D.Eriasvili; Truyền thông số và chuyển đổi mô hình xuất bản của Châu Úy Hoa. Các công trình nghiên cứu chủ yếu tập trung vào các hoạt động xuất bản nhưng do đặc điểm kinh tế, chính trị, xã hội của mỗi nước khác nhau nên cũng có nhiều quan điểm khác nhau đối với lĩnh vực này. Đối với các nước có thể chế chính trị tương đồng như Việt Nam thì công tác tư tưởng cũng là một vấn đề được chú trọng trong việc nâng cao hiệu quả của công tác xuất bản. 1.2. Những công trình nghiên cứu về vai trò công tác tư tưởng và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam 1.2.1. Những công trình nghiên cứu về vai trò công tác tư tưởng Các công trình tiêu biểu như: Nguyên lý công tác tư tưởng, tập 1, tập 2 của tác giả Lương Khắc Hiếu; Cơ sở lý luận công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam của tác giả Lương Khắc Hiếu; Công tác tư tưởng trong điều kiện hiện nay - Thực trạng, vấn đề đặt ra và giải pháp của Hội đồng Lý luận Trung ương; Công tác tư tưởng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước của tác giả Trần Thị Anh Đào; Công tác tư tưởng và vấn đề đào tạo cán bộ làm công tác tư tưởng của tác giả Trần Thị Anh Đào; Đổi mới công tác tư tưởng, lý luận phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của tác giả Phạm Tất Thắng; Lịch sử công tác tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam của tác giả Phạm Huy Kỳ; Một số vấn đề về công tác lý luận, tư tưởng và tổ chức của Đảng trong thời kỳ mới của tác giả Tô Huy Rứa... Các cuốn sách đã phân tích cơ sở lý luận của công tác tư tưởng, khoa học hóa quá trình thực hiện vai trò to lớn và chức năng quan trọng của công tác này trong thực tiễn. Các tác giả đã trình bày có hệ thống, chuyên sâu về những vấn đề lý luận trọng yếu của công tác tư tưởng, làm rõ khái niệm, phạm trù về các yếu tố, các bộ phận cấu thành của công tác tư tưởng; và đi sâu nghiên cứu lý luận về các hình thái, các bộ phận của công tác tư tưởng và sự gắn bó hữu cơ của chúng với các quá trình tư tưởng chủ yếu. 1.2.2. Những công trình nghiên cứu về vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam Các công trình tiêu biểu như: Bảy mươi năm công tác tư tưởng - văn hoá của Đảng - Truyền thống vẻ vang, trách nhiệm to lớn của tác giả Hữu Thọ; Công tác tư tưởng văn hoá, khoa giáo và nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng của tác giả Lê Xuân Tùng; Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chỉ đạo của Đảng đối với hoạt động xuất bản trong giai đoạn mới của Phạm Viết Thực; Xuất bản sách lý luận chính trị phục vụ hiệu quả cuộc đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay
6 của tác giả Lê Minh Nghĩa; Xuất bản sách lý luận chính trị và pháp luật góp phần giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế-xã hội các tỉnh miền núi phía Bắc của tác giả Hoàng Phong Hà; Xuất bản sách lý luận chính trị, pháp luật, tư tưởng Hồ Chí Minh phục vụ hệ thống chính trị xã, phường, thị trấn của tác giả Khuất Duy Kim Hải... Các công trình khoa học trên khi nghiên cứu các vấn đề về công tác tư tưởng hay công tác xuất bản, các tác giả thường có thể va chạm và đề cập đến những nhận định chung, khái quát nhất hoặc những nhận xét ngắn gọn về vai trò của công tác tư tưởng trong công tác quản lý hoạt động xuất bản. Như vậy, có thể thấy các nghiên cứu liên quan về vấn đề công tác tư tưởng tác động đến hoạt động xuất bản rất ít và chưa có nghiên cứu mang tính chuyên sâu về lĩnh vực này. Đồng thời, trong hầu hết các công trình đã công bố và nguồn tài liệu đã được tiếp cận, nghiên cứu sinh thấy vấn đề "Vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay" là một vấn đề mới, chưa có công trình nào nghiên cứu. Luận án đã xác định được một hướng đi riêng, không trùng lặp với bất cứ công trình nào đã nghiên cứu trước đây. 1.3. Khái quát những vấn đề đã được nghiên cứu và những vấn đề luận án cần quan tâm giải quyết 1.3.1. Những nội dung đã được khảo cứu, làm rõ Một là, các công trình nghiên cứu nêu trên chủ yếu trình bày các vấn đề lý luận và thực tiễn của hoạt động xuất bản, với tư cách là một lĩnh vực khoa học đặc thù. Trong đó, các công trình liệt kê đã đưa ra hệ thống những vấn đề của hoạt động xuất bản từ lý luận đến thực tiễn: Hệ thống các khái niệm, tiêu chuẩn, đặc điểm, nội dung, yêu cầu của xuất bản; các mô hình tổ chức và cơ chế trong hoạt động xuất bản; phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng hoạt động xuất bản, từ công tác xây dựng đề tài, quan hệ với cộng tác viên, các nghiệp vụ biên tập, sửa bài, thiết kế, in ấn, định giá cho đến việc phát hành… Hai là, đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề xây dựng Nhà nước pháp quyền, thực hiện quản lý xã hội bằng pháp luật, quản lý nhà nước đối với xuất bản trong mấy năm gần đây chủ yếu đề cập đến các nội dung: các vấn đề chung liên quan đến hoạt động quản lý lĩnh vực báo chí, xuất bản, hệ thống hóa các văn bản của Đảng và Nhà nước liên quan đến lĩnh vực này; phân tích thực trạng quản lý và phát triển xuất bản trong giai đoạn hiện nay và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động xuất bản. Ba là, về khái niệm và cách tiếp cận công tác tư tưởng, cũng có nhiều quan niệm khác nhau của các nhà khoa học. Các cách tiếp cận đó đã gợi cho tác giả những định hướng nghiên cứu để trong khuôn khổ đề tài luận án của mình có cách tiếp cận khoa học nhất đối với khái niệm công tác tư tưởng. Bốn là, về vai trò của công tác tư tưởng nói chung, các công trình nghiên cứu đã cung cấp những kiến thức nền tảng, cơ bản nhất về công tác
7 tư tưởng, các tiêu chí đánh giá hiệu quả công tác tư tưởng và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng. Đó là những tư liệu quý, là cơ sở lý luận cho việc triển khai các nội dung nghiên cứu liên quan đến chuyên ngành công tác tư tưởng, trong đó có vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản. Năm là, về vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản, đã có một số công trình nghiên cứu những khía cạnh nhất định: cơ sở lý luận và thực tiễn của yêu cầu nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chỉ đạo của Đảng đối với hoạt động xuất bản; đấu tranh chống các quan điểm sai trái, thù địch; một số hạn chế trong công tác báo chí - xuất bản; các phương thức nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng, khắc phục những hạn chế của xu hướng phi đại chúng hóa thông tin đại chúng; các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ báo chí, xuất bản; các yêu cầu về phẩm chất và năng lực của cán bộ công tác tư tưởng. Tuy nhiên, đó là những nghiên cứu riêng rẽ về các vấn đề đặc thù của công tác tư tưởng và công tác báo chí - xuất bản, cán bộ công tác tư tưởng và cán bộ công tác báo chí - xuất bản, chưa đưa ra những nghiên cứu cụ thể về vai trò của công tác tư tưởng đối với lĩnh vực báo chí - xuất bản. 1.3.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu Trước yêu cầu, nhiệm vụ quan trọng của công tác quản lý hoạt động xuất bản trong tình hình hiện nay, nhiều vấn đề đang đặt ra cho công tác tư tưởng cả về lý luận và thực tiễn, có thể khái quát ở các nhóm vấn đề sau: - Nghiên cứu về mặt lý luận vai trò của công tác tư tưởng đối với hoạt động xuất bản, vai trò của từng hình thái công tác tư tưởng, như công tác lý luận, công tác tuyên truyền, công tác cổ động đối với hoạt động xuất bản. - Nghiên cứu cơ sở khách quan, chủ quan quy định vai trò của công tác tư tưởng trong hoạt động xuất bản. - Nghiên cứu tác động của các yếu tố kinh tế - xã hội, chính trị - xã hội, văn hóa - xã hội và tư tưởng đối với việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong hoạt động xuất bản. - Ảnh hưởng của kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế đến quản lý hoạt động xuất bản và đến việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản. - Dự báo tình hình, xác định quan điểm, phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp nhằm phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Đó là những vấn đề cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn đối với công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay cần được quan tâm nghiên cứu một cách thấu đáo, toàn diện và sâu sắc. Chính vì vậy, việc nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất những quan điểm,
8 giải pháp nhằm nâng cao vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay là rất quan trọng và cần thiết. 1.3.3. Những vấn đề nghiên cứu của luận án Trong khuôn khổ luận án tiến sĩ, đề tài tập trung nghiên cứu, giải quyết những vấn đề sau: Một là, nghiên cứu, hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. Hai là, đánh giá thực tra ̣ng quản lý hoạt động xuất bản và vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong thời gian qua. Ba là, đề xuất một số quan điểm và giải pháp phát huy vai trò công tác tư tưởng đối với quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam trong thời gian tới. Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VAI TRÒ CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN 1.1. Công tác tư tưởng và vai trò của công tác tư tưởng trong đời sống xã hội 1.1.1. Cách tiếp cận và khái niệm công tác tư tưởng Cách tiếp cận khái niệm công tác tư tưởng có nhiều ý kiến, quan điểm, quan niệm khác nhau. Có thể thống kê được cả chục định nghĩa, khái niệm công tác tư tưởng trong các tài liệu khoa học. Có nhiều cách tiếp cận khái niệm công tác tư tưởng. Tuy nhiên, cách tiếp cận khoa học nhất hiện nay là cách tiếp cận khái niệm công tác tư tưởng từ nhu cầu sản xuất và tái sản xuất hay truyền bá hệ tư tưởng của giai cấp thống trị xã hội. Với cách tiếp cận này có thể nêu khái niệm công tác tư tưởng như sau: Công tác tư tưởng là hoạt động có mục đích của giai cấp thống trị hay của đảng chính trị nhằm xây dựng, phát triển và truyền bá hệ tư tưởng, làm cho hệ tư tưởng của giai cấp thống trị xã hội trở thành hệ tư tưởng chi phối, thống trị trong đời sống tinh thần xã hội, động viên, cổ vũ con người tham gia xây dựng và bảo vệ chế độ. Trong CNXH, công tác tư tưởng là hoạt động của Đảng Cộng sản, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội nhằm phát triển, truyền bá hệ tư tưởng XHCN, làm cho hệ tư tưởng XHCN trở thành yếu tố chi phối, thống trị trong đời sống tinh thần của xã hội, động viên, cổ vũ tính tích cực, tự giác, sáng tạo của nhân dân trong xây dựng và bảo vệ chế độ XHCN. Công tác tư tưởng ở Việt Nam là hoạt động có mục đích của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước cộng hòa XHCN Việt Nam và các tổ chức
9 chính trị - xã hội nhằm xây dựng, phát triển và truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách, pháp luật, làm cho chúng trở thành yếu tố chi phối, thống trị trong đời sống tinh thần xã hội, động viên, cổ vũ tính tích cực, tự giác, sáng tạo của cán bộ, đảng viên, nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 1.1.2. Vai trò công tác tư tưởng trong đời sống xã hội - Công tác tư tưởng tạo động lực và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ cách mạng của dân tộc trong từng giai đoạn. - Công tác tư tưởng góp phần xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức và giữ vững ổn định chính trị, xã hội, đồng thuận trong xã hội. - Công tác tư tưởng góp phần tuyên truyền, phổ biến và hiện thực hóa đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong cuộc sống. - Công tác tư tưởng góp phần xây dựng và phát huy nhân tố con người. 1.2. Quản lý hoạt động xuất bản và vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản 1.2.1. Hoạt động xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản 1.2.1.1. Hoạt động xuất bản Hoạt động xuất bản là một bộ phận thiết yếu của đời sống văn hóa. Xuất bản ra đời là thành tựu của nền văn minh nhân loại. Nó vừa là thành quả, vừa là công cụ quan trọng thúc đẩy văn hoá loài người phát triển. Cùng với các hoạt động văn hóa khác, xuất bản hướng tới mục tiêu cao cả là hoàn thiện con người với hệ giá trị Chân - Thiện - Mỹ, tạo ra động lực phát triển của xã hội. Luật Xuất bản (2012) quy định: "Hoạt động xuất bản bao gồm các lĩnh vực xuất bản, in và phát hành xuất bản phẩm". Như vậy, chúng ta có thể hiểu hoạt động xuất bản là hoạt động khai thác, lưu giữ, phổ biến, truyền bá các giá trị văn hóa tinh thần, góp phần phổ cập, nâng cao dân trí, phát triển văn hóa, giáo dục, xây dựng nền tảng tư tưởng, thế giới quan, nhân sinh quan, xây dựng đạo đức, lối sống, nhân cách của con người và góp phần đấu tranh chống tư tưởng, quan điểm sai trái làm tổn hại đến lợi ích của đất nước cũng như thuần phong mỹ tục của dân tộc. 1.2.1.2. Quản lý hoạt động xuất bản - Khái niệm quản lý: Quản lý là quá trình tác động, gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Như vậy, có thể hiểu quản lý bao gồm các yếu tố: + Chủ thể quản lý nắm quyền lực và sử dụng quyền lực (chính trị, kinh tế, quân sự…) + Đối tượng quản lý là những người thực hiện quyết định quản lý (trực tiếp tác động vào phương tiện để hoàn thành nhiệm vụ). + Có mục tiêu rõ ràng, nội dung của quản lý cụ thể (cho cả chủ thể và đối tượng quản lý) và có công cụ, phương pháp quản lý phù hợp, hiệu quả.
10 + Gắn với môi trường hoạt động (luôn biến động). - Khái niệm quản lý hoạt động xuất bản: Xuất bản là một hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, tư tưởng. Từ cách hiểu về hoạt động quản lý xuất bản trên, cho thấy quản lý hoạt động xuất bản cũng không nằm ngoài sự vận động đó, do đó, có thể hiểu như sau: Quản lý hoạt động xuất bản là tổng thể các hoạt động của các cơ quan quản lý nhà nước, cùng với các phương thức và biện pháp, các phương tiện quản lý do Nhà nước đề ra nhằm định hướng, điều tiết, kích thích, kiểm tra, giám sát các chủ thể tham gia hoạt động xuất bản để đạt được mục tiêu quản lý, góp phần đưa hoạt động xuất bản phát triển theo đúng định hướng; nâng cao dân trí và đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân; nâng cao hiệu quả hoạt động xuất bản. - Các yếu tố của quản lý hoạt động xuất bản: + Chủ thể quản lý: Trước hết, đó là cơ quan quản lý nhà nước các cấp được thể hiện tập trung ở việc nhận thức và hành động đối với hoạt động xuất bản. Thứ hai, đó là các cơ quan chủ quản nhà xuất bản. Thứ ba, đó là đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý hoạt động xuất bản trong các cơ quan quản lý nhà nước, trong các cơ quan chủ quản nhà xuất bản. + Đối tượng quản lý: Một là, đội ngũ cán bộ, biên tập viên làm việc trong các đơn vị xuất bản. Hai là, năng lực của các đơn vị xuất bản. Ba là, các xuất bản phẩm. + Nội dung quản lý: Thứ nhất, đó là vấn đề xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch đối với hoạt động xuất bản. Thứ hai, xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách và quy định pháp luật đối với hoạt động xuất bản. + Phương pháp quản lý: Thứ nhất, phương pháp giáo dục, thuyết phục. Thứ hai, phương pháp hành chính. Thứ ba, phương pháp kinh tế. + Môi trường kinh tế - văn hóa - xã hội: Một là, sự phát triển kinh tế và hội nhập quốc tế. Hai là, sự phát triển của khoa học công nghệ. Ba là, môi trường văn hóa xã hội. 1.2.2. Vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản là quá trình sử dụng và phát huy các yếu tố, các bộ phận cấu thành công tác tư tưởng để nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn, cung cấp những luận cứ khoa học cho việc xây dựng những quan điểm mới về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản; tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách, pháp luật về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản; phát hiện, cổ vũ những gương điển hình tiên tiến trong xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản; định hướng chính trị, đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực trong hoạt động xuất bản. Đây chính là phương thức để bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với hoạt động xuất bản và bảo đảm xuất bản là công cụ, phương tiện tuyên truyền của Đảng ta. Điều này, hoàn toàn khác với hoạt động xuất bản ở các nước phương Tây. Đây cũng chính là sự khẳng định vị trí, vai trò
11 của công tác tư tưởng trong hoạt động xuất bản nói chung và trong quản lý hoạt động xuất bản nói riêng. Từ quan niệm trên, vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản có những nội dung sau: - Nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về quản lý hoạt động xuất bản; góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho việc đề xuất quan điểm, đường lối, chủ trương về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản. - Định hướng chính trị, tư tưởng để đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực, với "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" và với âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch trong hoạt động xuất bản. - Góp phần xây dựng chính sách, luật pháp về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản. - Tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản. - Phát hiện, cổ vũ và nhân rộng điển hình tiên tiến trong quản lý hoạt động xuất bản. 1.3. Những yếu tố tác động đến vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản 1.3.1. Yếu tố khách quan Thứ nhất, việc thực hiện cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Thứ hai, sự phát triển của tiến bộ khoa học và công nghệ, nhất là trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Thứ ba, sự phát triển của hoạt động xuất bản trong nước và trên thế giới. 1.3.2. Yếu tố chủ quan Thứ nhất, sự quan tâm của Đảng, Nhà nước đối với hoạt động xuất bản. Thứ hai, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý hoạt động xuất bản. Thứ ba, năng lực của các đơn vị xuất bản. Chương 2 THỰC TRẠNG VAI TRÒ CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 2.1. Hệ thống công tác tư tưởng và hệ thống quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay 2.1.1. Tổ chức và hoạt động của hệ thống công tác tư tưởng ở Việt Nam Công tác tư tưởng là nhiệm vụ của toàn Đảng, của toàn bộ hệ thống chính trị và của toàn dân đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng. Do đó, hệ thống tổ chức của Đảng, của hệ thống chính trị đến đâu, thì công tác tư tưởng có hệ thống đến đó. Xét trên phương diện lý luận, hệ thống công tác tư tưởng ở Việt Nam bao gồm:
12 2.1.1.1. Công tác tư tưởng của các tổ chức đảng và cấp ủy đảng - Đảng Cộng sản Việt Nam là hạt nhân lãnh đạo hệ thống chính trị các cấp, là đảng cầm quyền, do đó, nói đến hệ thống công tác tư tưởng trong xã hội, đầu tiên phải nói đến công tác tư tưởng của các tổ chức đảng và của các cấp ủy đảng. Ban tuyên giáo cấp ủy các cấp có nhiệm vụ tham mưu cho cấp ủy đảng và các tổ chức đảng về công tác tư tưởng. - Về cơ chế hoạt động: Ban tuyên giáo các cấp là ban tham mưu của cấp uỷ vể công tác tư tưởng, văn hoá văn nghệ, khoa giáo và nghiên cứu lịch sử đảng bộ. Ban giúp cấp uỷ theo dõi, tổng hợp, đề xuất triển khai, hướng dẫn và kiểm tra việc thực hiện chủ trương, chỉ thị, nghị quyết của Đảng thuộc các lĩnh vực trên. Do vậy, cấp uỷ đảng trực tiếp lãnh đạo các hoạt động, quản lý về mặt tổ chức và cán bộ của ban tuyên giáo. Ban tuyên giáo cấp trên giúp ban tuyên giáo cấp dưới (Ban Tuyên giáo Trung ương đối với ban tuyên giáo tỉnh, ban tuyên giáo tỉnh đối với ban tuyên giáo huyện, ban tuyên giáo huyện đối với ban tuyên giáo xã) về định hướng nội dung và kiểm tra nội dung hoạt động, cung cấp thông tin, bồi dưỡng cán bộ, hướng dẫn nghiệp vụ... 2.1.1.2. Công tác tư tưởng của Nhà nước - Hệ thống ngành thông tin và truyền thông; ngành văn hóa, thể thao và du lịch; các cơ quan, đơn vị làm công tác tham mưu về thông tin, tuyên truyền, giáo dục thuộc các bộ, ngành trong bộ máy nhà nước, bao gồm Quốc hội, Chính phủ, Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân các cấp. Tuy vậy, xét dưới góc độ quản lý hành chính nhà nước thì đó là nhiệm vụ trực tiếp của Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp. - Về cơ chế hoạt động: Hệ thống các cơ quan văn hóa, thông tin, truyền thông các cấp như đã trình bày ở phần trên là cơ quan chuyên môn thuộc Chính phủ và ủy ban nhân dân các cấp, có chức năng tham mưu, giúp Chính phủ, ủy ban nhân dân các cấp quản lý nhà nước về văn hóa, thông tin, truyền thông và thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn theo phân công hoặc ủy quyền của Chính phủ, ủy ban nhân dân các cấp; chịu sự chỉ đạo, quản lý về tổ chức, biên chế và hoạt động của Chính phủ, ủy ban nhân dân các cấp. Đồng thời, chịu sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thanh tra về chuyên môn, nghiệp vụ của cơ quan cấp trên (Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch, Sở Thông tin và Truyền thông, Sở Văn hóa, thể thao và Du lịch). 2.1.1.3. Công tác tư tưởng của các tổ chức chính trị - xã hội - Công tác tư tưởng của các tổ chức chính trị - xã hội, như: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu Chiến binh Việt Nam. Tất cả các tổ chức chính trị - xã hội này đều có các thiết chế, bộ phận chuyên trách làm công tác tư tưởng của mình, với
13 chức năng, nhiệm vụ tham mưu giúp Đảng đoàn, lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp về giáo dục chính trị, tư tưởng, động viên và phát huy tính tích cực xã hội của các tầng lớp nhân dân, của các thành viên của mình. - Về cơ chế hoạt động: Hệ thống các cơ quan làm công tác tư tưởng thuộc Mặt trận tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp ở Việt Nam đều được tổ chức theo hệ thống từ trung ương đến cơ sở nhằm giúp Đảng đoàn, lãnh đạo Mặt trận tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp hoạt động theo đúng Điều lệ của tổ chức đó và quy định của Đảng, Nhà nước có liên quan. 2.1.2. Hệ thống chỉ đạo, quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay 2.1.2.1. Cơ quan chỉ đạo hoạt động xuất bản Theo chức năng, nhiệm vụ được giao, cơ quan chỉ đạo hoạt động xuất bản ở trung ương là Ban Tuyên giáo Trung ương; cơ quan chỉ đạo hoạt động xuất bản ở địa phương là ban tuyên giáo các tỉnh ủy, thành uỷ. 2.1.2.2. Cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản Cơ quan quản lý nhà nước về xuất bản ở trung ương là Bộ Thông tin và Truyền thông; các bộ, cơ quan ngang bộ phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản theo thẩm quyền. Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản tại địa phương (sở Thông tin và Truyền thông các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương được uỷ quyền). Các bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông thực hiện quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản 2.2. Thực trạng quản lý hoạt động xuất bản và vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam từ năm 2004 đến nay 2.2.1. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam từ năm 2004 đến nay 2.2.1.1. Kết quả Thứ nhất, đã ban hành hàng loạt các văn bản có tính chất định hướng, chỉ đạo cụ thể, sát sao. Thứ hai, đã kịp thời có cơ chế cấp 30% vốn kinh doanh, tạo mặt bằng sản xuất kinh doanh… nhằm giải quyết khó khăn về tài chính, khắc phục tình trạng thiếu vốn và sự bất cập của cơ chế quản lý. Thứ ba, việc đầu tư kinh phí đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ của hoạt động xuất bản ngày càng được chú trọng, quan tâm. Thứ tư, chính sách ưu đãi về thuế đối với các lực lượng tham gia hoạt động xuất bản cũng được quan tâm, chú trọng.
14 Thứ năm, công tác tuyên truyền, giáo dục trong hoạt động quản lý xuất bản nhằm nâng cao tính tự giác, tích cực, nhiệt tình của cán bộ, người lao động thực hiện tốt nhiệm vụ được giao đạt nhiều kết quả tích cực; được tiến hành với nhiều hình thức, phương pháp đa dạng, phong phú. 2.2.1.2. Hạn chế Thứ nhất, hệ thống các văn bản pháp qui chưa đồng bộ và kịp thời. Thứ hai, chưa có sự phân định rạch ròi giữa mảng xuất bản phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị và mảng xuất bản phẩm phục vụ nhiệm vụ kinh doanh. Thứ ba, các chính sách về xuất bản chưa đầy đủ và hợp lý. Thứ tư, công tác thanh tra, kiểm tra chưa xử lý triệt để. Thứ năm, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý còn thiếu và yếu. Thứ sáu, phương tiện kỹ thuật và công nghệ quản lý chưa được đầu tư thích đáng. 2.2.2. Thực trạng vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam từ năm 2004 đến nay Một là, nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về quản lý hoạt động xuất bản; góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho việc đề xuất quan điểm, đường lối, chủ trương về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản - Ưu điểm: Trước hết, việc nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về quản lý hoạt động xuất bản, góp phần xây dựng cơ sở khoa học cho việc soạn thảo văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng qua các kỳ đại hội. Thứ hai, trên cơ sở văn kiện đại hội của Đảng, trong những năm qua, với vai trò là cơ quan tham mưu cho Trung ương Đảng lãnh đạo mặt trận văn hóa - tư tưởng, Ban Tuyên giáo Trung ương đã nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, xây dựng các đề án trình Ban Bí thư ban hành một số văn bản quan trọng liên quan công tác chỉ đạo, quản lý hoạt động xuất bản và chiến lược phát triển sự nghiệp xuất bản. Ngoài ra, căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao, các cơ quan có liên quan tổ chức các hội thảo, tọa đàm chuyên gia về vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản; quản lý hoạt động xuất bản trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư; cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất bản, phát hành nhằm đáp ứng yêu cầu cách mạng công nghiệp lần thứ tư... Như vậy, việc tiến hành nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn về quản lý hoạt động xuất bản, đã góp phần quan trọng trong xây dựng cơ sở khoa học cho việc đề xuất quan điểm, chính sách về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản. - Hạn chế: Hệ thống văn bản quản lý nhà nước về xuất bản thực hiện đường lối, chính sách của Đảng về xuất bản chậm được ban hành và thiếu đồng bộ nên chưa tháo gỡ kịp thời những khó khăn trong thực tiễn hoạt động xuất bản. Quá trình xây dựng, hoàn thiện qui chế hoạt động giữa cơ chủ quản và nhà xuất bản chậm, công tác xây dựng và kiện toàn tổ chức đảng, công tác
15 thanh tra, kiểm tra, công tác tổ chức cán bộ, công tác thi đua, khen thưởng chưa tiến hành thường xuyên và có hiệu quả.Trong xuất bản sách nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn còn ít những tác phẩm có giá trị cao về lý luận, chính trị và tổng kết thực tiễn. Hai là, định hướng chính trị, tư tưởng để đấu tranh với các hiện tượng tiêu cực, với "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" và với âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch trong hoạt động xuất bản - Ưu điểm: Công tác tư tưởng luôn khẳng định vai trò quan trọng của mình, chủ động định hướng chính trị, tư tưởng cho hoạt động xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản, đảm bảo hoạt động xuất bản và quản lý hoạt động luôn đảm bảo đúng chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Định kỳ tổ chức việc giao ban cơ quan chủ quản nhà xuất bản, để tháo gỡ, giải quyết khó khăn, vướng mắc trong quản lý hoạt động xuất bản; kịp thời giải quyết những vấn đề phức tạp mới đang tác động tiêu cực đến hoạt động xuất bản nhằm lập lại kỷ cương, trật tự trong ngành xuất bản, tạo điều kiện cần thiết cho bước phát triển mới của ngành trong những năm tiếp theo. Vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam còn được thể hiện rõ qua việc chỉ đạo, định hướng với các hiện tượng tiêu cực, với "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong hoạt động xuất bản. Đồng thời, góp phần quan trọng trong đấu tranh với âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch trên lĩnh vực xuất bản. Đã chỉ đạo kiên quyết xử lý, thậm chí có cả xử lý hình sự đối với các xuất bản phẩm có nội dung trái với những quan điểm cơ bản đã được Đảng khẳng định, không phù hợp với thực tiễn phát triển đất nước và tình hình thế giới. Bên cạnh đó, vai trò của công tác tư tưởng còn góp phần chỉ đạo, định hướng hoạt động xuất bản những cuốn sách trong việc tổ chức đời sống văn hóa cộng đồng. - Hạn chế: Vai trò định hướng chính trị, tư tưởng của tổ chức đảng ở các cơ quan chủ quản, tại các nhà xuất bản và nhất là tại các đơn vị phát hành sách và các công ty in đã cổ phần hóa chưa được làm rõ, hiệu quả phát huy còn hạn chế. Mặt khác, trong phối hợp xử lý các vi phạm về chính trị, tư tưởng còn lúng túng, bị động trong theo dõi và giải quyết, chậm trễ trong phối hợp xử lý giữa cơ quan tham mưu cho cấp ủy Đảng và cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản. Ngoài ra, hiện tượng làm nhái, xuất bản "lậu" của một số tổ chức, cá nhân đã thu lợi nhuận bất chính khổng lồ từ hành vi vi phạm pháp luật bằng cách in số lượng lớn sách mà không phải trả tiền bản quyền, không giấy phép xuất bản, không mất phí biên tập. Mặt khác, hiện nay, vai trò của công tác tư tưởng thực sự chưa phát huy hiệu quả trong đấu tranh chống lại âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch
16 trên lĩnh vực xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản. Do đó, cũng còn những cuốn sách đan xen giữa nội dung lý luận đúng và những liên hệ, đánh giá sai trái, thiếu quan điểm lịch sử cụ thể làm cho người đọc mơ hồ, lẫn lộn, không có lợi cho nhận thức của độc giả, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Ba là, góp phần xây dựng chính sách, pháp luật của Nhà nước đối với hoạt động xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản - Ưu điểm: Trong từng giai đoạn cụ thể, điều kiện thực tiễn, bối cảnh tình hình trong nước, thế giới, công tác tư tưởng đã phát huy vai trò của mình trong việc định hướng, chỉ đạo, xây dựng, hoàn thiện, ban hành nhiều văn bản có liên quan đến hoạt động xuất bản nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho hoạt động xuất bản ở nước ta phát triển, đồng thời các văn bản trên đã tạo cơ sở hành lang pháp lý để phát huy tốt hơn nữa vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay. - Hạn chế: Cho đến nay, các quy định pháp luật về xuất bản vẫn chưa được thực hiện nghiêm minh, một số quy định còn chưa rõ, dẫn đến các cách hiểu khác nhau. Việc xây dựng cơ chế, chính sách đối với hoạt động xuất bản cũng còn nhiều bất cập. Công tác ban hành pháp luật về xuất bản chưa đồng bộ, chậm. Bốn là, tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật về xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản - Ưu điểm: Đường lối của Đảng thể hiện qua các văn kiện, nghị quyết các Đại hội, các hội nghị Trung ương đã được hệ thống và xuất bản, truyền tải kịp thời, trực tiếp đến mọi tầng lớp quần chúng nhân dân, trên mọi vùng của đất nước. Bên cạnh những văn bản nghị quyết của Đảng, các nhà xuất bản, các cơ sở phát hành trong những năm qua còn xuất bản và phổ biến rộng rãi trong nhân dân các văn bản pháp luật, chính sách của Nhà nước.Công tác tuyên truyền, phát hành sách văn kiện Đảng và Nhà nước có nhiều tiến bộ. Công tác cung cấp thông tin, xuất bản sách cho người Việt Nam ở nước ngoài và bạn bè quốc tế ngày càng được chú trọng. Phương thức, hình thức tuyên truyền, giới thiệu, tiếp thị sách ngày càng phong phú, đa dạng. - Hạn chế: Việc phát hành các loại sách cũng còn nhiều khó khăn, nhất là những sách về lý luận chính trị, tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước. Bên cạnh đó, giá thành các bộ sách về chính trị, tư tưởng rất cần cho tham khảo trong giảng dạy và học tập còn cao. Công tác thông tin, xuất bản sách dành cho cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài và ra thị trường quốc tế cũng còn nhiều hạn chế. Việc phát huy vai trò của công tác tư tưởng đối với hoạt động xuất bản của ban tuyên giáo các cấp đối với quản lý hoạt động xuất bản nhìn chung chưa được đánh giá cao. Năm là, phát hiện, cổ vũ và nhân rộng điển hình tiên tiến trong quản lý hoạt động xuất bản - Ưu điểm: Công tác tuyên truyền, nhân rộng điển hình tiên tiến trong
17 quản lý hoạt động xuất bản luôn được chú trọng, quan tâm. Cổ vũ phong trào thi đua yêu nước của các cá nhân, tập thể trong quản lý hoạt động xuất bản để hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị do Đảng đề ra. Thực tế trong thời gian qua, nhiều cơ quan, đơn vị trong hoạt động xuất bản và quản lý hoạt động xuất bản có nhiều cách làm hay, hiệu quả: Công ty cổ phần Phát hành sách Tp. Hồ Chí Minh; Nhà xuất bản Kim Đồng; Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật; Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội; Nhà xuất bản Trẻ. Những nhân tố mới, những điển hình tiên tiến trên đây của ngành xuất bản xuất hiện, lớn mạnh, được suy tôn, lan tỏa, nhân rộng là do có sự tham gia của công tác tư tưởng. Trước hết, đó là do có chủ trương của các cấp ủy Đảng, của các cơ quan, đơn vị làm công tác xuất bản, là sự tham mưu, chỉ đạo, phối hợp, kiểm tra của ban tuyên giáo cấp ủy các cấp, là công tác tham mưu, chỉ đạo quyết liệt của ngành thông tin và truyền thông. - Hạn chế: Nhiều nhân tố mới, điển hình tiên tiến chưa được tuyên truyền rộng rãi, thường xuyên trên các phương tiện thông tin đại chúng; một số báo in, trang thông tin điện tử có chuyên mục về thi đua - khen thưởng, nhưng số lượng tin, bài viết về nhân tố mới, người tốt việc tốt còn ít, chất lượng chưa cao, thời lượng tuyên truyền chưa đủ lớn, tần suất các bài viết còn thưa thớt; sách về gương người tốt, việc tốt chưa được phát hành rộng rãi; nội dung, hình thức, phương pháp tuyên truyền về điển hình tiên tiến thiếu sinh động, chưa thực sự thuyết phục, chưa có sức cổ vũ, lan tỏa. Không ít sáng kiến, cải tiến mới chỉ được ghi nhận, áp dụng trong nội bộ chưa được tuyên truyền, nhân rộng để áp dụng rộng rãi. Việc phát hiện, xây dựng nhân tố mới chưa kịp thời, phương pháp xây dựng còn lúng túng; việc nhân diện rộng điển hình tiên tiến chưa bài bản, nên chưa phát huy tối đa được nội lực, tiềm năng và sáng tạo của tập thể, cá nhân điển hình tiên tiến; việc đấu tranh bảo vệ nhân tố mới chưa chủ động chủ động, kịp thời. Chương 3 NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA VÀ QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP PHÁT HUY VAI TRÒ CÔNG TÁC TƯ TƯỞNG TRONG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG XUẤT BẢN Ở VIỆT NAM THỜI GIAN TỚI 3.1. Những vấn đề đặt ra đối với việc phát huy vai trò công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản ở Việt Nam hiện nay 3.1.1. Nhận thức của cấp ủy và cán bộ, đảng viên về vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản còn hạn chế Trong thực tế vẫn còn một số tổ chức đảng, cấp ủy, các cơ quan chủ quản, cán bộ và các đơn vị tham gia hoạt động xuất bản chưa nhận thức đúng mức và quán triệt sâu sắc, đầy đủ những yêu cầu, tầm quan trọng của việc phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong hoạt động xuất bản và quản lý
18 hoạt động xuất bản. Các tổ chức đảng, cấp ủy trong các cơ quan chủ quản nhà xuất bản, các nhà xuất bản chưa quyết liệt trong định hướng chỉ đạo, vì mục tiêu lợi nhuận, không quan tâm đến nhiệm vụ chính trị, tư tưởng. Nhiều cấp ủy đảng, chính quyền và cơ quan chủ quản chưa thường xuyên bàn bạc định hướng và tạo điều kiện để các nhà xuất bản hoạt động theo đúng định hướng và có hiệu quả cao, thường khoán trắng cho các giám đốc và tổng biên tập nhà xuất bản. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức của cấp ủy và cán bộ, đảng viên về vai trò định hướng tư tưởng, chính trị của công tác tư tưởng trong hoạt động xuất bản là yêu cầu bức thiết. 3.1.2. Sự thụ động, thiếu kịp thời của công tác tư tưởng trong quá trình tham gia giải quyết các vấn đề quản lý hoạt động xuất bản Tính chủ động, tích cực, nhạy bén là một yêu cầu bắt buộc trong quản lý hoạt động xuất bản hiện nay. Điều này không chỉ tạo ra sự chủ động, sự nhanh nhạy trong hoạt động xuất bản mà còn giúp cho hoạt động xuất bản tăng cường đổi mới, sáng tạo hơn để hoạt động xuất bản tương thích và đáp ứng được những đòi hỏi và nhu cầu ngày càng cao của công chúng bạn đọc trong việc thưởng thức các sản phẩm xuất bản. Tuy vậy, việc thiếu chế tài quản lý, cũng như thiếu tính kịp thời của công tác tư tưởng trong quá trình tham gia giải quyết các vấn đề quản lý hoạt động xuất bản đang làm xuất hiện một số trở ngại lớn. Hơn nữa, việc tham gia giải quyết vấn đề của công tác tư tưởng trong việc kết nối và chia sẻ giữa nhà sản xuất, cung cấp hàng hóa dịch vụ với công chúng tiêu dùng thụ hưởng trong xã hội còn yếu. Như vậy, rõ ràng trong quản lý hoạt động xuất bản, sự thụ động, thiếu kịp thời của công tác tư tưởng trong quá trình tham gia giải quyết các vấn đề đã ảnh hưởng lớn tới các bên có liên quan. Do đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền để đông đảo bạn đọc thấy được vai trò cũng như yêu cầu của việc quản lý hoạt động xuất bản trong tình hình mới. 3.1.3. Công tác tư tưởng chậm đổi mới trong quá trình thực hiện vai trò của mình đối với quản lý hoạt động xuất bản; chưa kết hợp tốt phương pháp giáo dục tư tưởng với phương pháp hành chính và phương pháp kinh tế trong quản lý hoạt động xuất bản Việc đổi mới phương pháp quản lý hoạt động xuất bản là yêu cầu đang đặt ra hiện nay. Thực tế, phương pháp quản lý hoạt động xuất bản còn lạc hậu, chậm đổi mới, nên cần đổi mới phương pháp quản lý và hiên đại hóa cơ chế quản lý hoạt động xuất bản. Một trong những định hướng đổi mới phương pháp quản lý nhằm phát huy vai trò của công tác tư tưởng trong quản lý hoạt động xuất bản là thực hiện việc kết hợp thật chặt chẽ các phương pháp quản lý, coi trọng đúng mức phương pháp giáo dục tư tưởng. Một loạt vấn đề chưa được làm rõ như mối quan hệ giữa thực hiện chức năng tư tưởng với chức năng kinh doanh; tính đặc thù của hoạt động xuất bản; cơ chế quản lý hoạt động xuất bản; quá trình chuyên nghiệp hoá hoạt động xuất bản đưa