- Khái niệm về sức khỏe tâm thần, rối loạn tâm thần. - Khái niệm về chăm sóc sức khỏe tâm thần và chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng. - Thực trạng của rối loạn tâm thần . - Nguyên nhân gây rối loạn tâm thần II. - Một số luật pháp, chính sách, mạng lưới và chương trình hỗ trợ người có rối loạn tâm thần . - Luật pháp, chính sách và dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trên thế giới . - Luật pháp, chính sách về sức khỏe tâm thần tại Việt Nam . - Mạng lưới chăm sóc sức khỏe tâm thần tại Việt Nam . - Vai trò và nhiệm vụ của nhân viên CTXH trong chăm sóc sức khỏe tâm thần . - Một số nhiệm vụ cụ thể của nhân viên công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe tâm thần. - Tâm thần phân liệt . - Các dấu hiệu của tâm thần phân liệt . - Các phương pháp điều trị bệnh nhân tâm thần phân liệt . - Các nội dung can thiệp công tác xã hội đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt IV. - Truyền thông trong chăm sóc sức khỏe tâm thần . - Giáo dục và chăm sóc sức khỏe tâm thần . - Công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe tâm thần là một nội dung trong bộ tài liệu đào tạo bồi dưỡng ngắn hạn nghề công tác xã hội dành cho viên chức, nhân viên và cộng tác viên CTXH đang làm việc tại tuyến xã, phường. - Tài liệu đào tạo bồi dưỡng ngắn hạn công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe tâm thần được xây dựng nhằm mục tiêu chung giúp học viên nhận diện được một số rối loạn tâm thần thường gặp và biết cách hỗ trợ bệnh nhân tâm thần tại cộng đồng. - Bài một giới thiệu một số vấn đề chung về sức khỏe tâm thần, rối loạn tâm thần, giới thiệu về các chính sách, mạng lưới, chương trình hỗ trợ người rối loạn tâm thần, và vai trò của nhân viên công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng. - Bài hai trình bày một số rối loạn tâm thần và cách hỗ trợ bệnh nhân tại cộng đồng. - Bài 03 giới thiệu các nội dung can thiệp công tác xã hội trong chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng. - Các rối loạn tâm thần thường gặp như trầm cảm, lo âu. - Các rối loạn tâm thần nặng như loạn thần - Chậm phát triển tâm thần - Các vấn đề sức khỏe tâm thần ở người già (như rối loạn trí nhớ. - Các vấn đề sức khỏe tâm thần ở trẻ em (như tự kỷ) Các liệu pháp điều trị hiệu quả đều sẵn có cho bệnh nhân tâm thần và rất nhiều loại rối loạn tâm thần có thể được quản lý ở tuyến chăm sóc sức khỏe ban đầu với sự hỗ trợ từ các nhà chuyên môn, trong đó có nhân viên công tác xã hội và các thành viên trong cộng đồng. - chăm sóc và điều trị ngoại trú do cán bộ chuyên khoa tâm thần đảm nhiệm. - và chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng. - Rối loạn tâm thần là gánh nặng lớn đối với sức khỏe cộng đồng. - Nhiều người trong số đó thực chất đang bị các vấn đề sức khỏe tâm thần. - Rối loạn tâm thần do chấn thương sọ não là 0,51%. - 11 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN Có sự khác biệt giữa nam và nữ trong việc tìm kiếm hỗ trợ khi có vấn đề về sức khỏe tâm thần. - Phụ nữ thường tìm sự giúp đỡ và chia sẻ những vấn đề về sức khỏe tâm thần với các y bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu hơn nam giới. - 75% những người bị rối loạn tâm thần thể người lớn đã bắt đầu ở tuổi 24. - Khoảng 30% gánh nặng bệnh không lây nhiễm là do rối loạn sức khỏe tâm thần. - Phần lớn các khuyết tật này có thể tránh được thông qua việc cung cấp các chương trình nâng cao sức khỏe tâm thần và các dịch vụ điều trị, phục hồi chức năng và hỗ trợ xã hội dựa vào cộng đồng cho người bị rối loạn tâm thần. - Can thiệp sớm và hiệu quả nhắm vào giới trẻ là ưu tiên trong chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng. - Rối loạn tâm thần gây giảm khả năng hoạt động rất lớn đối với cá nhân. - Các nhà chuyên môn về sức khỏe tâm thần rất thiếu. - 12 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN Bệnh tâm thần và vấn đề kỳ thị. - Người có bệnh tâm thần thường bị cộng đồng và gia đình phân biệt đối xử. - Có nhiều bệnh tâm thần không thể ‘chữa khỏi’ được. - Các rối loạn tâm thần có thể khó đối phó hơn trong tình trạng nghèo đói. - Một số luật pháp, chính sách, mạng lưới và chương trình hỗ trợ người có rối loạn tâm thần 1. - Hiện vẫn còn khoảng 25% quốc gia trên thế giới (chiếm gần 31% dân số thế giới) chưa có luật về sức khỏe tâm thần. - tham gia cấp cứu tâm thần như tự sát. - Một trong những nội dung hoạt động quan trọng của Đề án này là đào tạo nhân viên CTXH về lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tâm thần. - Đề án tập trung vào các lĩnh vực: phát triển dịch vụ công tác xã hội trong lĩnh vực CSSKTT kết hợp với điều trị y tế để phòng ngừa và phục hồi chức năng cho người rối loạn tâm thần tại cộng đồng và các cơ sở bảo trợ xã hội. - trợ giúp xã hội cho người tâm thần nặng. - và phục hồi chức năng cho người tâm thần dựa vào cộng đồng và tại các cơ sở bảo trợ xã hội. - xây dựng cơ sở vật chất và trang thiết bị cho các cơ sở bảo trợ xã hội chăm sóc và phục hồi chức năng cho người rối loạn tâm thần. - phát triển nguồn nhân lực làm công tác trợ giúp xã hội và phục hồi chức năng cho người rối loạn tâm thần dựa vào cộng đồng. - phát triển các cơ sở phòng và trị liệu rối loạn tâm thần. - điều trị nội trú và khám chữa bệnh ngoại trú người có rối loạn tâm thần. - hỗ trợ gia đình bệnh nhân trong việc tuân thủ dùng thuốc điều trị bệnh tâm thần. - Các bệnh tâm thần được chú trọng trong dự án là phát hiện, quản lý, điều trị, chữa ổn định, giảm hành vi gây rối, gây nguy hại, mãn tính, tàn phế cho bệnh nhân tâm 21 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN thần phân liệt, động kinh và trầm cảm tại cộng đồng. - Vai trò và nhiệm vụ của nhân viên CTXH trong chăm sóc sức khỏe tâm thần 1. - Nhân viên công tác xã hội làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tâm thần cũng thực hiện các chức năng, nhiệm vụ trên của CTXH trong các cơ sở trợ giúp những cá nhân, gia đình và nhóm người có vấn đề về sức khỏe tâm thần. - Nhân viên CTXH tham gia vào các hoạt động sau trong quá trình giúp đỡ những người tâm thần. - Phát triển và cải thiện hệ thống chính sách an sinh xã hội trong đó có luật pháp, chính sách, chương trình dịch vụ liên quan tới sức khỏe tâm thần. - Trợ giúp cá nhân, gia đình giải quyết và đối phó với vấn đề về sức khỏe tâm thần. - CTXH trong chăm sóc sức khỏe tâm thần đã có một lịch sử lâu đời ở nhiều nước phát triển thên thế giới. - 22 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN CTXH được sử dụng trong thúc đẩy chăm sóc sức khỏe tâm thần bởi CTXH tham gia vào: 1/ Thúc đẩy chính sách hợp tác và sự tham gia của chuyên gia, cơ quan chức năng trong can thiệp trợ giúp người tâm thần. - 2/ Phát triển môi trường và hệ thống cung cấp dịch vụ và sử dụng dịch vụ liên quan tới sức khỏe tâm thần. - 3/ Thúc đẩy khía cạnh nhiều chiều, đa yếu tố của chương trình chăm sóc sức khỏe tâm thần trong cộng đồng. - Có thể nói nhân viên CTXH là một trong những nhà chuyên môn cung cấp dịch vụ nhiều nhất so với các nhà chuyên môn khác trong hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần. - 23 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN CTXH lâm sàng gắn bó chặt chẽ với chăm sóc sức khỏe tâm thần đặc biệt là mô hình công tác xã hội với cá nhân. - Các Trung tâm chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng ở Mỹ được thành lập khá sớm vào những thập kỷ 60 của thể kỷ XX. - Trong công tác xã hội lâm sàng, có ba lĩnh vực đáng chú ý trong việc giải quyết các vấn đề xã hội của bệnh tâm thần nghiêm trọng. - Chăm sóc sức khỏe thể chất và tâm thần. - Để đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ và vai trò trong chăm sóc sức khỏe tâm thần, các nhân viên CTXH cần được đào tạo về công tác xã hội cơ bản cũng như chuyên sâu về sức khỏe tâm thần. - Tại 24 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN các nước phát triển, nhân viên CTXH làm việc trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe tâm thần cần phải được đào tạo chuyên sâu, thậm chí phải có bằng hành nghề. - Hầu hết những nhân viên CTXH thực hành trong chăm sóc sức khỏe tâm thần đều có bằng cấp thạc sỹ thực hành trong lĩnh vực này (Chalse Zastrow, 2009). - 25 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN Đối với cộng đồng/xã hội • Đ ánh giá nguồn lực cộng đồng, các dịch vụ xã hội hiện có tại cộng đồng hỗ trợ chăm sóc sức khỏe tâm thần. - H ỗ trợ xây dựng, và triển khai các hoạt động tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức của cộng đồng về chăm sóc sức khỏe tâm thần, các rối loạn tâm thần thường gặp, và cách xử trí. - Có sáu phân nhóm lớn của rối loạn tâm thần. - Các rối loạn tâm thần thường gặp (trầm cảm và lo âu. - Các rối loạn tâm thần nặng như loạn thần. - Chậm phát triển tâm thần. - 28 2 TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH CÔNG TÁC XÃ HỘITRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE GIA ĐÌNH - Các vấn đề sức khỏe tâm thần ở người già như sa sút trí nhớ. - Các vấn đề sức khỏe tâm thần ở trẻ em. - Tâm thần phân liệt 1. - Phần dưới đây sẽ trình bày chi tiết các hoạt động cơ bản của nhân viên CTXH trong chăm sóc sức khỏe tâm thần tại cộng đồng. - Đây là một điều quan trọng trong giúp đỡ người có vấn đề tâm thần. - 65 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN 3.1 Đánh giá theo sơ đồ sinh thái xã hội Mô hình phục hồi chức năng cho người tâm thần dựa vào cộng đồng đã thừa nhận những tác động của hệ thống môi trường xã hội đối với người có vấn đề về rối loạn tâm thần. - Có ai trong gia đình mắc rối loạn tâm thần không? Kinh tế Công việc trước đây: Không ¨ Có ¨ Tên công việc. - Vì vậy, sẽ có các chính sách cho người bị bệnh tâm thần. - 71 CÔNG TÁC XÃ HỘI TRONG CHĂM SÓC SỨC KHỎE TÂM THẦN Vì thế, các nội dung cần đánh giá trong làm việc với bệnh nhân rối loạn tâm thần ở cấp độ này, ngoài yếu tố liên quan tới niềm tin, văn hóa của xã hội, các nội dung liên quan tới chương trình chính sách cần được đánh giá ở hai khía cạnh cá nhân bệnh nhân và gia đình bệnh nhân. - Hướng dẫn bệnh nhân và gia đình bệnh nhân các liệu pháp thư giãn hợp lý để chữa trị và phòng ngừa các rối loạn tâm thần nảy sinh. - Điều này rất có lợi cho sự phục hồi chức năng xã hội và hòa nhập của người có vấn đề về tâm thần trong môi trường gia đình và cộng đồng của họ. - Hiểu sai lệch về nguyên nhân của mỗi loại rối loạn tâm thần. - Tuyên truyền phòng tránh kỳ thị với người và gia đình người mắc bệnh tâm thần. - Nâng cao năng lực trong chăm sóc sức khỏe tâm thần: Các phương pháp trị liệu vật lý và tâm lý hiện có ( thư giãn, đọc sách, xem phim, ca nhạc, sinh hoạt nhóm, câu lạc bộ), khả năng tổ chức quản lý cuộc sống. - Cung cấp các thông tin về chương trình chính sách, các địa chỉ cung cấp dịch vụ dành cho các bệnh nhân và gia đình bệnh nhân gặp phải vấn đề về tâm thần hiện đang có trong cộng đồng và xã hội. - Biểu dương, xây dựng và nhân rộng các mô hình tiên tiến về chăm sóc sức khỏe tâm thần tại địa phương. - Cách thức phòng ngừa các nguyên nhân dẫn đến bệnh tâm thần. - Nhu cầu của bệnh nhân rối loạn tâm thần. - Phương pháp hỗ trợ y tế cho người có rối loạn tâm thần. - Giao tiếp với người có rối loạn tâm thần. - Các kỹ năng chăm sóc người có rối loạn tâm thần. - Giáo dục, tâm lý và sức khỏe tâm thần trẻ em Việt nam: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn liên ngành. - Vikram Patel, Nơi không có bác sỹ tâm thần