TAÊNG CÖÔØNG VOÁN XAÕ HOÄI VAØ NAÂNG CAO KHAÛ NAÊNG THÍCH ÖÙNG VÔÙI BIEÁN ÑOÅI KHÍ HAÄU CUÛA COÄNG ÑOÀNG Pamela McElwee , Nghieâm Phöông Tuyeán , 2 2 2 Vuõ Dieäu Höông , Leâ Thò Vaân Hueä , Phaïm Vieät Huøng 1 Ñaïi hoïc Arizona, Hoa Kyø, 2 Trung taâm Nghieân cöùu Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, ÑHQGHN 1 2 ABSTRACT This study was part of the EEPSEA Cross-country Project on Adaptation Behavior in Response to Extreme Climate Events in Southeast Asia and China which was conducted over five countries: Vietnam, Indonesia, Philippines, Thailand and China in 2009. Conducted in Vietnam’s Red River Delta (Chuong My District), the study focused on past extreme typhoons and the adaptation measures taken by the various sectors with a view to accurately assess the adaptive capacity of communities and make recommendations to increase community resilience to climate change. The study found that local villgers have been exercising mutual help, and collective action at different degress and this built up their social capital. In order to improve social capital to adaptation needs, closer cooperation among different group in the community and new thinking about the administrative structures and functions are needed. SÖÏ CAÀN THIEÁT TAÊNG CÖÔØNG KHAÛ NAÊNG CHOÁNG CHÒU CUÛA COÄNG ÑOÀNG Haäu quaû cuûa caùc côn luït vaø möa to trong hôn 30 naêm qua taïi ñoàng baèng soâng Hoàng raát roõ raøng, töø naêm 1976 ñeán 2003, caùc ñôït luõ luït ñaõ laøm 15.853 ngöôøi thieät maïng, ngaäp uùng 2,7 trieäu ha ñaát noâng nghieäp vaø phaù huûy 22.766 taøu thuyeàn vaø 13,4 trieäu ngoâi nhaø. Toång coäng, thieät haïi kinh teá öôùc tính leân tôùi 3,5 tyû ñoâ la Myõ (Traàn Ñaëng, 2004). Theo soá lieäu cuûa Vieän Khí töôïng Thuûy vaên (Nguyeãn Vaên Vieát, 2008) cho thaáy taàn suaát vaø tính nghieâm troïng cuûa caùc thieät haïi do baõo luït gaây ra taïi mieàn Baéc Vieät Nam taêng leân roõ raøng (Hình 1). Ví duï, vaøo ñaàu Theá kyû XX, chæ coù 4 ñôït luït nghieâm troïng vôùi möa to. Tuy nhieân, töø naêm 1960 trôû laïi ñaây, ñaõ coù khoaûng 21 côn baõo vaø luït nghieâm troïng vaø thôøi gian xaûy ra luït loäi cuõng taêng leân. Soá caùc côn luït nghieâm troïng taïi khu vöïc ÑBSH 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Y1910 Y1920 Y1930 Y1940 Y1950 Y1960 Y1970 Y1980 Y1990 Y2000 Nguoàn: Traàn Tieán Khanh vaø Nguyeãn Khoa Dieäu Leâ, 2001. Hình 1. Taàn suaát caùc côn luït taïi ñoàng baèng soâng Hoàng töø 1900-2000 Phaàn II. Moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu 283 Haäu quaû cuûa vieäc gia taêng taàn suaát vaø cöôøng ñoä cuûa caùc côn luït loäi coù theå ñöôïc nhìn thaáy roõ raøng qua thieät haïi kinh teá. Trong suoát 10 naêm töø 1994 ñeán 2003, toång thieät haïi do baõo luõ vaø luït gaây ra taïi ñoàng baèng soâng Hoàng chieám 83% toång thieät haïi trong 26 naêm tính töø 1976 ñeán 2003 (Baûng 1). Boä Thuûy saûn cuõng quan saùt ñöôïc ñieàu naøy, cho raèng trong gia ñoaïn töø 2001 ñeán 2006, caùc thieân tai coù xu höôùng ngaøy caøng khoâng theå döï baùo tröôùc ñöôïc vôùi cöôøng ñoä, taàn suaát vaø theå loaïi gia taêng (Ministry of Fisheries, 2005). Chi phí kinh teá nhö vaäy coù xu höôùng gia taêng trong töông lai vaø theå hieän söï caàn thieát phaûi tìm hieåu vaø xaây döïng caùc phöông phaùp thích nghi coù chi phí thaáp vôùi nhöõng côn luït nghieâm troïng. Baûng 1. Maát maùt vaø thieät haïi do luït vaø baõo gaây neân töø 1976-2003 AV Ngöôøi cheát Thuyeàn vaø taøu bò maát Nhaø bò maát Maát maùt tính ra tieàn (USD) Soá löôïng 8.535 8.500 7.400,000 2,9 tyû % trong giai ñoaïn 1994-2003 53% 37% 55% 83% Nguoàn: Traàn Ñaëng, 2004. Vieät Nam ñaõ thöïc hieän moät soá nghieân cöùu quan troïng nhaèm tìm ra caùch can thieäp thích hôïp ñeå ngaên chaën thieät haïi do baõo luït gaây ra. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc bieän phaùp ngaên chaën cuûa Nhaø nöôùc ñeàu mang tính kyõ thuaät vaø trong caùc nghieân cöùu hoaëc chính saùch laïi khoâng ñeà caäp ñeán söï thích nghi cuûa ngöôøi daân ñòa phöông vaø coäng ñoàng ñòa phöông. Döïa treân thöïc teá caùc ñôït baõo luït ñeàu coù xu höôùng gia taêng caû veà cöôøng ñoä laãn taàn suaát döôùi kòch baûn bieán ñoåi khí haäu cuûa Vieät Nam, roõ raøng ngöôøi daân ñòa phöông soáng trong khu vöïc ñoàng baèng chaâu thoå soâng Hoàng caàn ñöôïc naâng cao khaû naêng choáng chòu cuûa hoï, nhö vaäy hoï coù theå chuû ñoäng hôn trong vieäc soáng chung vôùi luõ luït vaø caàn xaây döïng caùc chính saùch taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho caùc hoaït ñoäng choáng chòu ñoù. Ñieàu quan troïng laø caàn phaûi hieåu ñöôïc caùc hoaït ñoäng thích nghi cuûa caùc caù nhaân vaø coäng ñoàng nhö theá naøo, nhöõng raøo caûn naøo ñoái vôùi hoaït ñoäng thích nghi vaø laøm theá naøo coù theå naâng cao khaû naêng thích nghi trong töông lai. Vieäc tìm hieåu roõ nhö vaäy seõ laø cô sôû lyù thuyeát cho caùc chính saùch can thieäp caàn thieát cuûa Nhaø nöôùc. Döïa treân keát quaû nghieân cöùu taïi huyeän Chöông Myõ (Haø Noäi), baøi vieát naøy taäp trung thaûo luaän veà caùc nguoàn voán xaõ hoäi taïi ñòa phöông treân caùc goùc ñoä: caùc hoaït ñoäng taäp theå taïi coäng ñoàng do caùc nhoùm hoä gia ñình thöïc hieän, söï trao ñoåi, hôïp taùc cuûa caùc hoä gia ñình veà lao ñoäng vaø trôï giuùp taøi chính tröôùc, trong vaø sau caùc söï kieän khí haäu cöïc ñoan, kieán thöùc truyeàn thoáng trong thích öùng vôùi caùc hieän töôïng khí haäu. Nhoùm nghieân cöùu tin töôûng raèng, caùc nguoàn voán xaõ hoäi naøy coù theå giuùp taêng cöôøng khaû naêng choáng chòu vaø thích nghi vôùi bieán ñoåi khí haäu cuûa ngöôøi daân ñòa phöông. ÑÒA ÑIEÅM NGHIEÂN CÖÙU Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän taïi huyeän Chöông Myõ (Haø Noäi). Ñieåm nghieân cöùu coù ñieàu kieän töï nhieân vaø kinh teá-xaõ hoäi nhö sau: Ñieàu kieän töï nhieân Huyeän Chöông Myõ caùch Haø Noäi 20 km veà phía Taây. Huyeän coù dieän tích töï nhieân khoaûng 23.240 hecta, trong ñoù, 11.859 hecta ñöôïc söû duïng cho noâng nghieäp. Phía Taây vaø Taây Nam cuûa huyeän giaùp tænh mieàn nuùi Hoøa Bình. Coù ba con soâng chaûy treân ñòa baøn huyeän, laø caùc soâng Ñaùy (daøi 28 km), Buøi (23 km) vaø Tích (5 km). Huyeän coù nhieàu hoà chöùa nöôùc, trong ñoù hoà Ñoâng Söông roäng 203 hecta, Vaân Sôn 168 hecta, Haø Tieân 47 hecta vaø Mieãu 17,8 hecta. Löôïng möa trung bình cuûa huyeän laø 1.700 mm, trong ñoù 70% taäp trung vaøo caùc thaùng 7, 8 vaø 9. Gaàn ñaây, möa to cuõng xuaát hieän vaøo thaùng 10 vaø thaùng 11. Huyeän Chöông Myõ chòu töø 4 ñeán 5 côn baõo haøng naêm. Toác ñoä gioù trong côn baõo leân tôùi caáp 10 vaø 11, gaây ra nhieàu thieät haïi cho taøi saûn vaø caây troàng cuûa ngöôøi daân. Huyeän cuõng naèm trong khu vöïc phaân luõ cuûa Haø Noäi. Khi möïc nöôùc cuûa soâng Hoâng leân tôùi möùc baùo ñoäng, cöûa coáng phaân luõ seõ ñöôïc môû ñeå thu huùt nöôùc luõ veà phía huyeän nhaèm giaûi cöùu cho Thuû ñoâ. Hoaït ñoäng naøy seõ laøm cho 32 xaõ vaø thò traán trong huyeän chìm ngaäp trong nöôùc. 284 Kyû yeáu Hoäi thaûo Quoác gia laàn thöù II Naêm 2008, löôïng möa cuûa huyeän leân tôùi 2.698 mm. Trong voøng moät tuaàn (töø ngaøy 30 thaùng 10 ñeán 7 thaùng 11), löôïng möa chaïm ñænh 465 mm/ngaøy. Ñôït möa naøy ñaõ gaây ra luõ vaø ngaäp luït nghieâm troïng trong huyeän, gaây ra nhöõng thieät haïi naëng neà cho saûn xuaát noâng nghieäp (ñaëc bieät laø thuûy saûn) vaø taøi saûn cuûa ngöôøi daân (UBND huyeän Chöông Myõ, 2009). Xaõ Taân Tieán naèm caùch trung taâm huyeän Chöông Myõ 6 km. Xaõ coù 1.269 hecta dieän tích töï nhieân (xem chi tieát phaân loaïi ñaát trong Baûng 2). Daân soá cuûa xaõ laø 9.861 ngöôøi, soáng trong 2.065 hoä gia ñình. Xaõ coù 5 thoân vaø 1 xoùm. Chuùng toâi choïn xaõ Taân Tieán laø ñieåm nghieân cöùu vì ñaây laø xaõ chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa traän luït naêm 2008. Baûng 2. Söû duïng ñaát taïi xaõ Taân Tieán (huyeän Chöông Myõ) Soá TT 1 2 3 4 5 6 Loaïi ñaát Noâng nghieäp Ao hoà Vöôøn Ñaát ñaëc duïng (tröôøng hoïc, v.v...) Thoå cö Chöa söû duïng Toång dieän tích Dieän tích (ha) 795 95 115 103 35 126 1.269 Nguoàn: UBND xaõ Taân Tieán, 2009. Ñieàu kieän kinh teá-xaõ hoäi Nhö treân ñaõ ñeà caäp, Chöông Myõ laø huyeän naèm ôû phía Taây ñòa baøn Haø Noäi. Phía Taây vaø Taây Nam cuûa huyeän giaùp tænh mieàn nuùi Hoøa Bình. Vuøng naøy coù ñòa hình ñoài nuùi vaø ñòa theá cao hôn caùc nôi khaùc trong huyeän. Huyeän coù 31 xaõ vaø 2 thò traán (Chuùc Sôn vaø Xuaân Mai). Trong ñôït ñieàu tra gaàn ñaây nhaát (thaùng 5 naêm 2009), toaøn huyeän coù 284.183 ngöôøi, sinh soáng trong 67.980 hoä (Baùo Lao ñoäng, 2009). Daân soá noâng thoân coù 248.099 ngöôøi, soáng trong 60.474 hoä. Daân soá ñoâ thò coù 36.084 ngöôøi, soáng trong 7.416 hoä. Toác ñoä taêng tröôûng kinh teá ñaït 16% (2006-2008). Thu nhaäp bình quaân treân ñaàu ngöôøi laø 8,8 trieäu ñoàng/naêm. Toaøn huyeän coù 8.800 hoä thuoäc dieän ngheøo ñoùi vaø khoaûng 2.000 ñöôïc xeáp vaøo nhoùm caän ngheøo. Naèm treân bôø höõu ngaïn cuûa soâng Buøi, xaõ Taân Tieán traûi daøi treân dieän tích 362 hecta (xem chi tieát söû duïng ñaát trong baûng döôùi). Xaõ coù 5 thoân vaø 1 xoùm. Daân soá trong xaõ laø 10.160 ngöôøi, sinh soáng trong 2.045 hoä. Tieán Tieân (moät thoân thuoäc Taân Tieán) chòu aûnh höôûng naëng neà cuûa traän luït naêm 2008. Baûng 3. Söû duïng ñaát ôû thoân Tieán Tieân (Chöông Myõ) Soá TT 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Loaïi ñaát Noâng nghieäp Ao hoà Soâng suoái Ñoài nuùi troïc Nghóa trang Ñöôøng saù, keânh möông Ñeàn, chuøa Truï sôû haønh chính Chuoàng traïi Thoå cö Tröôøng hoïc Khaùc Toång dieän tích Dieän tích (ha) 210.3 57.5 11.1 40 2.8 9.2 1.8 10.7 2.8 9.5 0.4 6 362.1 Nguoàn: UBND xaõ Taân Tieán, 2009. Phaàn II. Moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu 285 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi söû duïng caùc phöông phaùp sau: Phoûng vaán caù nhaân: Nhoùm nghieân cöùu ñaõ phoûng vaán caùc caùn boä huyeän vaø xaõ thuoäc caùc lónh vöïc khaùc nhau coù lieân quan ñeán BÑKH. Nhöõng caùn boä naøy thuoäc caùc toå chöùc nhö: Ban Chæ huy Phoøng choáng Luït baõo huyeän, xaõ, thoân; caùn boä Phoøng Noâng nghieäp vaø Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng, taøi chính keá hoaïch, hoaëc caùc caùn boä thuoäc khoái cô quan ñoaøn theå nhö: Hoäi Noâng daân, Phuï nöõ, Chöõ thaäp Ñoû, v.v... Phoûng vaán caù nhaân cuõng taäp trung vaøo vaán ñeà thöïc hieän caùc hoaït ñoäng thích nghi, ví duï nhö caùc ñieàu kieän thöïc hieän vaø caùc khoù khaên caûn trôû ñoái vôùi vieäc thöïc hieän. Caùn boä nghieân cöùu thu thaäp caùc thoâng tin vaø soá thoáng keâ veà xu höôùng phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi, giaùo duïc, y teá - nhöõng vaán ñeà coù theå coù aûnh höôûng ñeán naêng löïc thích nghi cuûa ñòa phöông. Thaûo luaän nhoùm: Chuùng toâi cuõng ñaõ tieán haønh thaûo luaän nhoùm vôùi caùn boä vaø ngöôøi daân ñòa phöông. Caùc chuû ñeà thaûo luaän bao goàm: lòch söû caùc söï kieän thieân tai taïi ñòa phöông (taäp trung vaøo luõ luït), caùc bieän phaùp thích nghi do coäng ñoàng ñòa phöông thöïc hieän, phaân tích tìm hieåu lyù do taïi sao moät soá bieän phaùp ñöôïc thöïc hieän hay khoâng thöïc hieän. Chuùng toâi cuõng taäp trung tìm hieåu caùch thöùc ngöôøi daân ñòa phöông hoïc hoûi vaø giuùp ñôõ laãn nhau ñeå giaûm thieåu hieåm hoïa vaø tính deã thoån thöông vaø caùc theå cheá xaõ hoäi naøy thöïc hieän ra sao trong caùc hoaøn caûnh khaùc bieät. Phoûng vaán hoä: Toå chöùc thöïc hieän phoûng vaán saâu caùc hoä gia ñình ñöôïc löïa choïn ngaãu nhieân. Phoûng vaán nhaèm tìm hieåu söï tham gia cuûa caùc hoä daân vaøo caùc hoaït ñoäng chung cuûa coäng ñoàng, nhaèm öùng phoù vôùi BÑKH. Phaân tích maïng löôùi xaõ hoäi: Ñaây laø moät phöông phaùp môùi ñeå ñaùnh giaù chöùc naêng vaø söï thaønh coâng cuûa maïng löôùi xaõ hoäi (Hanneman and Riddle, 2005). Chuùng toâi ñieàu tra phoûng vaán caùc caù nhaân vaø hoä gia ñình ñeå xaùc ñònh möùc ñoä töông taùc giöõa caùc caù nhaân trong coäng ñoàng (ví duï: giuùp ñôõ nhau tröôùc, trong vaø sau traän luït, ai cung caáp thoâng tin, ai trôï giuùp taøi chính, v.v...). Caùc moái quan heä töông taùc ñöôïc theå hieän nhö trong Hình 2 ñeå nhaän dieän caùc loaïi hình quan heä xaõ hoäi khaùc nhau xuaát hieän trong caùc hoaït ñoäng thích öùng. Sau ñoù, coù söï so saùnh möùc ñoä quan troïng cuûa caùc moái quan heä xaõ hoäi naøy ñeå ñöa ra nhaän ñònh veà nôi taäp trung caùc moái quan heä chuû choát coù yù nghóa quan troïng vaø aûnh höôûng quyeát ñònh tôùi hoaït ñoäng thích öùng (ví duï: trong Hình 2, vò trí soá 2 vaø 5 cho thaáy ñaây laø nôi taäp trung nhieàu moái quan heä xaõ hoäi). Töø nhaän ñònh naøy, coù theå taäp trung xaây döïng vaø phaùt trieån caùc moái quan heä naøy, nhaèm taêng cöôøng khaû naêng choáng chòu cuûa coäng ñoàng. 1 10 9 5 3 2 8 7 4 Nguoàn: Hanneman and Riddle, 2005. Hình 2. Maïng löôùi xaõ hoäi (moät ví duï veà söï keát noái giöõa 10 caù nhaân) 286 Kyû yeáu Hoäi thaûo Quoác gia laàn thöù II 6 KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU Nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân, trong baøi vieát naøy chuùng toâi muoán ñeà caäp ñeán vaán ñeà voán xaõ hoäi trong caùc phaïm truø sau: nguoàn kieán thöùc truyeàn thoáng veà caùc hieän töôïng khí haäu, caùc hoaït ñoäng trôï giuùp (veà lao ñoäng, taøi chính) cuûa caùc hoä/nhoùm gia ñình vaø caùc hoaït ñoäng taäp theå ñöôïc thöïc hieän tröôùc, trong vaø sau caùc söï kieän thôøi tieát cöïc ñoan. Kieán thöùc truyeàn thoáng veà caùc hieän töôïng khí haäu Kieán thöùc truyeàn thoáng cuûa ngöôøi daân ñòa phöông veà caùc hieän töôïng khí haäu laø ñaëc bieät phong phuù. Caùc kieán thöùc naøy thöôøng lieân quan ñeán vieäc döï ñoaùn caùc hieän töôïng nhö baõo, luït thoâng qua khaû naêng quan saùt caùc bieåu hieän ñaëc bieät cuûa trôøi, maây, con nöôùc, hoaït ñoäng cuûa caùc loaøi vaät, v.v... (Baûng 4). Khi ñöôïc hoûi lieäu coù bieát caùc kieán thöùc truyeàn thoáng veà quaûn lyù thieân tai khoâng vaø coù cho raèng nhöõng kieán thöùc ñoù coù ích ñoái vôùi ngöôøi daân trong vieäc choáng laïi thieân tai khoâng, thì coù tôùi 42% ngöôøi ñöôïc hoûi ñeàu traû lôøi laø “coù”. Gaàn 60% soá ngöôøi ñöôïc hoûi keå raèng hoï thöôøng nhìn leân trôøi ñeå döï baùo thôøi tieát. Ví duï, neáu nhieàu maây ñen keùo ñeán töø phía Ñoâng, thì trôøi chaéc chaén seõ möa to. Khoaûng 20% soá ngöôøi ñöôïc hoûi ôû Chöông Myõ noùi raèng hoï thöôøng quan saùt caây coái ñeå döï ñoaùn. Ví duï nhö naêm naøo ñöôïc muøa nhaõn boäi thu thì chaéc chaén naêm ñoù nöôùc seõ leân cao. Beân caïnh ñoù, 11% soá ngöôøi ñöôïc hoûi cuõng noùi raèng hoï döïa vaøo phaûn öùng cuûa con vaät ñeå ñoaùn thôøi tieát. Ví duï nhö neáu ong laøm toå ôû treân cao thì côn baõo luït naêm ñoù seõ raát lôùn. Moät soá ít ngöôøi ñöôïc hoûi ôû Chöông Myõ (11%) coù ñeà caäp raèng hoï luoân chuaån bò saün thuyeàn hoaëc neáu coù ñieàu kieän thì xaây nhaø kieân coá. Nhö vaäy, hoï coù theå choáng ñôõ ñöôïc caùc côn thieân tai duø maïnh hay yeáu. Tuy nhieân, nhieàu ngöôøi ñöôïc phoûng vaán ñeàu nhaän ñònh chung raèng, ngaøy nay do thôøi tieát thay ñoåi thaát thöôøng neân hoï khoù coù theå döï ñoaùn ñuùng vaø chính xaùc ñöôïc thôøi tieát nhö xöa döïa theo nhöõng kieán thöùc truyeàn thoáng maø hoï hoïc ñöôïc. Vì vaäy maø ngaøy nay, ngaøy caøng nhieàu ngöôøi xem tivi hoaëc nghe ñaøi caùc tin töùc veà baõo luït ñeå hoï coù theå leân keá hoaïch sô taùn gia ñình hoï hôn laø chæ ñôn thuaàn döïa vaøo kieán thöùc truyeàn thoáng töø xöa ñeå laïi. Baûng 4. Kieán thöùc truyeàn thoáng veà öùng phoù vôùi caùc hieän töôïng khí haäu Kieán thöùc Nhìn trôøi Xem coû caây, hoa laù Theo doõi caùc hoaït ñoäng cuûa caùc loaøi chim, thuù Other Soá ngöôøi bieát 36 12 7 7 % 58% 19% 11% 11% Nguoàn: Ñieàu tra hoä gia ñình, 2009. Caùc hoaït ñoäng trôï giuùp laãn nhau Caùc hoä gia ñình chuùng toâi phoûng vaán khaúng ñònh coù söû duïng nhieàu söï giuùp ñôõ töø hoï haøng vaø baïn beø cuûa hoï trong thoân xoùm vaø caû töø caùc xaõ hoaëc huyeän khaùc. Hoï caàn giuùp ñôõ trong caùc coâng vieäc nhö gieo caáy, cöôùi hoûi, ma chay hay oám ñau, hoaëc hoï coù theå ôû nhôø taïi nhaø cuûa hoï haøng vaø nhôø hoï haøng giuùp ñôõ doïn deïp nhaø cöûa sau nhöõng côn baõo, luït vaø vay tieàn neáu caàn hoã trôï taøi chính. Khi ñöôïc hoûi seõ nhôø ai trôï giuùp, raát nhieàu ngöôøi (64%) traû lôøi raèng hoï nhôø caäy söï giuùp ñôõ töø nhöõng ngöôøi thaân trong gia ñình, hay hoï haøng cuûa mình (Baûng 5). Cuõng coù moät soá ngöôøi (13%) noùi hoï nhôø baïn beø giuùp ñôõ. Soá ngöôøi phoûng vaán noùi ñaõ töøng nhôø söï giuùp ñôõ cuûa coäng ñoàng vaø caùn boä thoân, xaõ cuõng khoâng nhieàu (25%). Ñieàu naøy phaûi chaêng coù nghóa laø ngöôøi daân chöa tin töôûng seõ nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ töø caùc caùn boä thoân, xaõ. Haàu heát nhöõng ngöôøi tham gia phoûng vaán mong muoán nhaän ñöôïc söï hoã trôï cuûa chính quyeàn ñòa phöông veà löông thöïc vaø nöôùc saïch neáu coù baõo luït. Chæ coù 7% ngöôøi ñöôïc phoûng vaán traû lôøi laø coù vay tieàn cuûa ngöôøi cuøng laøng vaø phaûi traû laõi raát cao (3%/thaùng). Ngöôøi daân cuõng noùi vay tieàn cuûa ngaân haøng chính saùch ñöôïc ít vaø thuû tuïc röôøm raø. Phaàn II. Moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu 287 Baûng 5. Caùc nguoàn trôï giuùp cuûa hoä gia ñình Nguoàn Hoï haøng Baïn beø, laùng gieàng Caùn boä thoân, xaõ Nguoàn khaùc Taàn xuaát 95 19 37 10 % 64% 13% 25% 7% Nguoàn: Ñieàu tra hoä gia ñình, 2009. Söï hình thaønh vaø hoaït ñoäng cuûa moät soá nhoùm nhoû trong coäng ñoàng nhaèm hoã trôï laãn nhau trong ñôøi soáng cuõng nhö thích öùng vôùi bieán ñoåi khí haäu toû ra raát coù hieäu quaû. Ví duï nhö, caùc hoaït ñoäng khoâng chính thöùc veà hoã trôï taøi chính cuûa caùc nhoùm phuï nöõ. Nhöõng ngöôøi phuï nöõ nhoùm laïi thaønh nhöõng nhoùm nhoû ñeå hoã trôï taøi chính quay voøng, trong ñoù, caùc thaønh vieân ñoùng goùp moät phaàn nhoû tieàn haøng thaùng ñeå cho thaønh vieân khaùc vay. Soá tieàn ñoù seõ ñöôïc luaân chuyeån haøng thaùng trong caùc hoäi vieân. Sau caùc ñôït baõo luït, hoaït ñoäng naøy khaù soâi noåi trong thoân xoùm. Hoaït ñoäng naøy coù theå thöïc hieän trong nhoùm phuï nöõ, hoaëc vôùi caùc anh chò em trong gia ñình hoaëc doøng toäc. Hoaït ñoäng cuûa caùc nhoùm khaùc nhö Hoäi ñoàng nguõ (nhöõng ngöôøi tham gia quaân nguõ cuøng vôùi nhau), Hoäi ñoàng moân (nhöõng ngöôøi ñi hoïc cuøng tröôøng), vaø Hoäi xoùm (nhöõng ngöôøi ôû gaàn nhau) cuõng nhaèm hoã trôï laãn nhau veà lao ñoäng, taøi chính vaø ñaëc bieät laø trong vieäc thích öùng vôùi caùc thieân tai baõo luït. Trong traän luït lòch söû naêm 2008, ngöôøi daân thoân Tieán Tieân thuoäc caùc hoäi naøy ñaõ toå chöùc chia seû gaïo, cuûi vaø nhöõng vaät duïng caàn thieát ñeå hoã trôï nhau. Nhöõng moái lieân keát xaõ hoäi naøy raát chaët cheõ taïi vuøng ñoàng baèng soâng Hoàng vaø laø moät ñieåm saùng trong hy voïng raèng ñoù seõ laø moät loaïi hình theå cheá khoâng chính thöùc coù theå giuùp laøm giaûm ñi moät soá taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu. Vaán ñeà caàn thieát laø hieåu ñöôïc toå chöùc vaø phöông thöùc hoaït ñoäng cuûa nhöõng theå cheá khoâng chính thöùc naøy roõ hôn ñeå giuùp heä thoáng chính thoáng hoã trôï vaø khuyeán khích caùc heä thoáng phi chính thoáng naøy. Tham gia caùc hoaït ñoäng taäp theå Burton et al. (1993) chia caùc hoaït ñoäng taäp theå trong thích öùng vôùi caùc hieän töôïng khí haäu theo ba nhoùm nhö sau: (i) giaûm ñoä nhaïy caûm cuûa heä thoáng ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu, thoâng qua ngaên chaën hay chia seû thieät haïi; (ii) thay ñoåi caùc aûnh höôûng tieàm naêng cuûa heä thoáng ñoái vôùi bieán ñoåi khí haäu, nhö xaây nôi truù aån cho coäng ñoàng, hay troàng caây xanh; vaø (iii) taêng cöôøng khaû naêng choáng chòu ñeå öùng phoù vôùi thay ñoåi, nhö gia taêng voán hay thaønh laäp toå chöùc môùi. Caùc loaïi hình hoaït ñoäng taäp theå naøy do baûn chaát vaø möùc ñoä nghieâm troïng cuûa caùc söï kieän thieân tai quyeát ñònh. Taïi ñieåm nghieân cöùu, haàu heát ngöôøi daân ñòa phöông coù tham gia caùc hoaït ñoäng taäp theå vaø tham gia ôû möùc ñoä khaùc nhau. Nhoùm nghieân cöùu ñaõ thu thaäp moät danh saùch caùc hoaït ñoäng maø coäng ñoàng thoân thöïc hieän tröôùc, trong vaø sau traän luït naêm 2008 (ñöôïc lieät keâ trong Baûng 6). Keát quaû phoûng vaán cho thaáy, moät soá hoaït ñoäng ñöôïc ngöôøi daân tham gia nhieàu hôn, nhöõng hoaït ñoäng ñoù laø: l l l l l l l l Söûa ñöôøng saù chuaån bò cho sô taùn; Giuùp moïi ngöôøi cuûng coá vaø thu hoaïch muøa vuï; Chuaån bò tuyeán ñöôøng sô taùn; Tham gia caùc hoaït ñoäng sô taùn; Tham gia caùc hoaït ñoäng cöùu hoä, cöùu trôï; Tham gia cuûng coá ñeâ ñieàu; Ñoùng goùp cöùu trôï; Veä sinh thoân xoùm sau baõo, luït. Ñieåm ñaùng chuù yù laø trong caùc hoaït ñoäng neâu treân, veä sinh laøm saïch thoân xoùm laø hoaït ñoäng keâu goïi ñöôïc haàu heát moïi ngöôøi (93%) tham gia. Caùn boä caùc ñoaøn theå laø nhöõng nhaân toá tích cöïc toå chöùc caùc hoaït ñoäng naøy. 288 Kyû yeáu Hoäi thaûo Quoác gia laàn thöù II Baûng 6. Caùc hoaït ñoäng taäp theå phoå bieán nhaát ôû caáp coäng ñoàng Hoaït ñoäng Tröôùc luït Trong luït Sau luït Chöông Myõ Ñöa ra caùc caûnh baùo sôùm Phoái hôïp vôùi chính quyeàn nhaèm cung caáp thieát bò sô taùn Naâng cao nhaän thöùc veà phoøng choáng thieân tai Giuùp moïi ngöôøi cuûng coá vaø thu hoaïch muøa vuï Chuaån bò caùc tuyeán ñöôøng sô taùn Chuaån bò tuùi caùt chaën ñeâ Naïo veùt caùc keânh raïch/oáng coáng Huy ñoäng quyõ giaûm nheï nguy cô thaûm hoïa Caùc hoaït ñoäng khaùc (VD: di chuyeån gia suùc tôùi nôi an toaøn) Giuùp sô taùn Tham gia hoaït ñoäng cöùu hoä Hoã trôï hoaït ñoäng cöùu trôï Quan traéc tình hình Gia coá ñeâ ñieàu Huùt nöôùc ra Caùc hoaït ñoäng khaùc (chuaån bò thuyeàn, cung caáp choã taïm truù) Ñaùnh giaù ñieàu kieän xaõ hoäi ñeå laøm cô sôû cho vieäc phaân phoái cöùu trôï Söûa chöõa/xaây döïng laïi nhöõng nhaø bò phaù huûy Keùo daøi thôøi gian vay cho caùc thaønh vieân coäng ñoàng Göûi hang hoùa/hoã trôï thieân taïi cho nhöõng ngöôøi bò aûnh höôûng Doïn deïp moâi tröôøng Huy ñoäng söï hoã trôï haøng hoùa thieân tai cho coäng ñoàng Caùc hoaït ñoäng khaùc x x x x x x x x x Nguoàn: Ñieàu tra thöïc ñòa, 2009. Taïi Chöông Myõ naêm 2008, do traän luït lòch söû maø caùc hoaït ñoäng taäp theå ñöôïc nhieàu ngöôøi tham gia nhaát ñeàu thuoäc nhoùm 1 theo quan ñieåm cuûa Burton et al. (1993). Ñoù laø nhöõng hoaït ñoäng phaûn öùng nhanh, ñoái phoù vôùi tình huoáng nguy hieåm, nhaèm giaûm bôùt hay chia seû thieät haïi. Caùc hoaït ñoäng naøy taäp trung vaøo coâng taùc cöùu naïn vaø cöùu trôï, hay caùc hoaït ñoäng nhaèm giaûm möùc ñoä nhaïy caûm ñoái vôùi söï kieän khí haäu ñoù. Phaàn lôùn caùc hoaït ñoäng taäp theå ôû Chöông Myõ do caùc hoä gia ñình thöïc hieän. Caùc hoaït ñoäng naøy tieâu toán nhieàu thôøi gian hôn laø kyõ thuaät hay tieàn baïc. Noùi caùch khaùc, phaàn lôùn caùc hoaït ñoäng taäp theå ñang ñöôïc thöïc hieän ñeàu laø nhöõng hoaït ñoäng “deã daøng”, chæ ñoøi hoûi moät chuùt hy sinh veà thôøi gian hoaëc tieàn baïc. Trong töông lai, lieäu coù neân vaø coù theå thöïc hieän ñöôïc caùc hoaït ñoäng “khoù” hôn, thuoäc nhoùm 2 hay 3 hay khoâng? Caâu traû lôøi chaéc chaén laø coù, song ñieàu naøy coù theå seõ gaëp nhieàu khoù khaên hôn trong vieäc thuyeát phuïc ngöôøi daân tham gia vaø caân baèng caùc lôïi ích nhoùm. Hoaït ñoäng taäp theå coøn ñöôïc theå hieän ôû söï tham gia vaøo caùc toå chöùc ñoaøn theå vaø hoäi hoïp trong thoân xaõ. Khi ñöôïc hoûi coù tham gia caùc buoåi hoïp thoân ñeå baøn veà caùc vaán ñeà chung khoâng, gaàn moät nöûa soá ngöôøi ñöôïc phoûng vaán (46%) noùi hoï coù tham gia moät hoaëc hai laàn trong moät naêm (xem Baûng 7), trong khi hôn 20% soá ngöôøi ñöôïc phoûng vaán noùi hoï tham gia hoïp thoân haøng thaùng. Ñieàu ñaùng chuù yù laø coù 13% traû lôøi hoï khoâng bao giôø tham gia caùc buoåi hoïp thoân. Ñieàu naøy coù theå laø moät bieåu hieän cuûa söï thieáu gaén keát trong coäng ñoàng thoân, xaõ. Keát quaû phoûng vaán cuõng cho thaáy chæ coù 30% ngöôøi ñöôïc phoûng vaán traû lôøi ñaõ töøng chia seû kinh nghieäm vaø söï hieåu bieát veà thieân tai vaø bieán ñoåi khí haäu vôùi haøng xoùm laùng gieàng. Ñaëc bieät, coù tôùi 20% noùi raèng hoï chöa bao giôø troø chuyeän chia seû vôùi baát kyø ai trong thoân veà kinh nghieäm traùnh luït baõo. Phaàn II. Moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu 289 Baûng 7. Taàn suaát tham gia caùc buoåi hoïp thoân Coù thöôøng xuyeân 1 laàn / tuaàn 1 laàn / thaùng 1 laàn / 3 thaùng 1 hoaëc 2 laàn / naêm Khoâng bao giôø Soá ngöôøi tham gia 1 33 20 69 20 % 1.0 22.0 13.0 46.0 13.0 Nguoàn: Ñieàu tra hoä gia ñình, 2009. Veà vieäc tham gia caùc toå chöùc xaõ hoäi vaø ñoaøn theå, haàu heát caùc ñaïi dieän hoä gia ñình ñeàu cho bieát coù tham gia ít nhaát laø moät toå chöùc ñoaøn theå (caùc ñoaøn theå bao goàm Hoäi Noâng daân, Hoäi Phuï nöõ, Hoäi Cöïu chieán binh, Ñoaøn Thanh nieân, Hoäi Phuï laõo, Hoäi Chöõ thaäp Ñoû). Coù moät soá hoä tham gia 2-3 toå chöùc, do caáu truùc caùc thaønh vieân cuûa hoä (ví duï: vôï tham gia Hoäi Phuï nöõ, choàng tham gia Hoäi Cöïu chieán binh...). Hai phaàn ba soá hoä cho raèng hoï ñaõ tham gia tích cöïc vaøo caùc hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc naøy. Nhö ñaõ trình baøy ôû phaàn treân, caùc hoaït ñoäng taäp theå taïi ñieåm nghieân cöùu laø coù, song vaãn coøn ôû möùc ñoä thaáp. Moät vaøi ngöôøi ñöôïc phoûng vaán noùi, hoï khoâng tin töôûng raèng hoï coù theå giuùp ñöôïc nhöõng ngöôøi khaùc trong nhöõng tình huoáng baõo luït nguy hieåm. Moät soá lôùn nhöõng ngöôøi khaùc cho raèng caùc hoaït ñoäng taäp theå vaø coäng ñoàng khoâng hieäu quaû trong caùc tình huoáng nhö vaäy. Keát quaû phoûng vaán cho thaáy, nhöõng lyù do chính ñöôïc ñöa ra ñeå giaûi thích cho vieäc thieáu caùc hoaït ñoäng taäp theå laø: l l l l l l l Khoâng bieát nhau; Khoâng bieát thöïc hieän hoaït ñoäng taäp theå nhö theá naøo; Khoâng coù ngöôøi toå chöùc/laõnh ñaïo cho hoaït ñoäng taäp theå; Ñoù laø vai troø cuûa Chính phuû phaûi thöïc hieän; Maát maùt cuõng nhoû/khoâng ñuû quan taâm ñeå haønh ñoäng taäp theå; Coi haønh ñoäng taäp theå khoâng hieäu quaû; Thieáu caùc thaønh vieân gia ñình ñeå hoã trôï caùc hoaït ñoäng taäp theå. Höôùng tôùi khaû naêng thích öùng toát hôn cuûa coäng ñoàng: Naâng cao voán xaõ hoäi ñeå cuûng coá hoaït ñoäng taäp theå Nghieân cöùu naøy chæ ra raèng, ngöôøi daân ñaõ vaø ñang söû duïng “voán xaõ hoäi” ñeå xaây döïng moät heä thoáng hoã trôï “khoâng chính thöùc” giöõa caùc nhoùm xaõ hoäi, nhaèm giuùp hoï thích öùng vôùi caùc hieän töôïng coù lieân quan ñeán bieán ñoåi khí haäu. Nhöng “voán xaõ hoäi” naøy chöa ñöôïc nhìn nhaän nghieâm tuùc trong chieán löôïc thích nghi daøi haïn taïi caùc ñieåm nghieân cöùu maø taäp trung chuû yeáu vaøo vieäc laøm taêng khaû naêng thích öùng cuûa heä thoáng ñeå ñoái phoù vôùi nhöõng thay ñoåi. Thöïc teá cho thaáy raèng, cô cheá ñoái phoù truyeàn thoáng naøy cuûa ngöôøi daân ñang chòu aùp löïc cuûa nhöõng thay ñoåi khí haäu môùi ngaøy caøng taêng. Thieáu caùc hoaït ñoäng taäp theå, trôï giuùp laãn nhau laø moät trong nhöõng raøo caûn lôùn ñoái vôùi noã löïc gia taêng khaû naêng thích öùng cuûa coäng ñoàng. Vaäy coù theå thöïc hieän ñieàu gì ñeå taêng cöôøng voán xaõ hoäi coù hieäu quaû? Xeùt veà maët coäng ñoàng vaø caùc theå cheá khaùc, vaãn chöa coù söï hieåu bieát roõ veà baûn chaát laâu daøi cuûa bieán ñoåi khí haäu. Vaán ñeà chính trong vieäc ñoái phoù vôùi caùc hieän töôïng bieán ñoåi khí haäu ôû caáp huyeän laø vieäc thieáu nhaân löïc vaø do coâng ngheä keùm. Nhaän thöùc veà bieán ñoåi khí haäu vaãn coøn thaáp ôû taàng lôùp laõnh ñaïo vaø caùn boä. Vaán ñeà naøy thöôøng ñöôïc hieåu nhaàm ñôn thuaàn chæ laø thieân tai. Thaùch thöùc chính khaùc laø naâng cao heä thoáng quy hoaïch ñaát ñai caáp tænh. Hieän taïi, nhieàu vuøng ñaát ñöôïc quy hoaïch cho saûn xuaát noâng nghieäp ñaõ bò chuyeån ñoåi thaønh ñaát coâng nghieäp, hoaëc ñaát ñoâ thò, maø khoâng heà coù caùc bieän phaùp phoøng choáng luït. Vieäc thieáu chuù yù ñeán caùc vaán ñeà bieán ñoåi khí haäu trong quy hoaïch ñaát ñai coù theå nhaän thaáy roõ raøng vaø phoå bieán ôû taát caû caùc caáp. Taát caû caùc keá hoaïch cuûa Ban Chæ huy Phoøng choáng Luït baõo ñeàu ñöôïc laøm cho moät naêm thay vì ba naêm hoaëc xa hôn. Caùc keá hoaïch naøy ñöôïc thoâng qua vaøo cuoái thaùng 4 haøng naêm, ngay tröôùc khi côn baõo ñeán, laøm cho caùc caùn boä khoù coù theå thay ñoåi keá hoaïch neáu caàn. 290 Kyû yeáu Hoäi thaûo Quoác gia laàn thöù II Do ñoù, caùc hoaït ñoäng vaãn coøn taäp trung vaøo caùc keá hoaïch ngaén haïn ñeå chuaån bò ñoái phoù vôùi thaûm hoïa chöù khoâng phaûi laø thích nghi laâu daøi. Khoâng coù quyõ môùi cho vieäc thích nghi vôùi bieán ñoåi khí haäu vaø phaàn lôùn caùc coâng vieäc ñeàu ñöôïc taøi trôï beân ngoaøi khoaûn ngaân saùch nhoû ñöôïc phaân boå ñoäc laäp vôùi caùc söï kieän thôøi tieát ñaõ ñöôïc döï baùo. Do vaäy, caàn coù quy hoaïch trong töông lai, nhaèm ñaùnh giaù caùc löïa choïn thích nghi môùi naøo coù theå khaû thi taïi caùc khu vöïc deã bò toån thöông. Trong tröôøng hôïp cuûa Vieät Nam, cô caáu phaûn hoài vôùi caùc söï kieän khí haäu cuûa caùc caùn boä ñòa phöông chuû yeáu thoâng qua Tieåu ban Chæ huy Phoøng choáng Luït baõo, ñöôïc thaønh laäp taïi taát caû caùc thoân nghieân cöùu. Tieåu ban naøy hoaït ñoäng theo cô caáu doïc, coù nghóa laø tieåu ban ñöôïc chæ ñaïo vaø hoã trôï cuûa Ban Chæ huy Phoøng choáng Luït baõo ôû caùc caáp cao hôn, bao goàm Ban Chæ huy Phoøng choáng Luït baõo caáp xaõ, huyeän, tænh vaø trung öông. Cô caáu chính thoáng cuûa hoaït ñoäng öùng phoù luït baõo vaø thieân tai coù nghóa laø coù caùc keá hoaïch roõ raøng töø huyeän xuoáng xaõ, xuoáng thoân veà vieäc ai chòu traùch nhieäm cho caùc hoaït ñoäng khaùc nhau (ví duï, tröôûng thoân seõ laøm vieäc naøy, ñaïi dieän Hoäi Phuï nöõ thoân seõ laøm vieäc kia, v.v...). Trong khi cô caáu naøy coù ích ôû moät vaøi khía caïnh, noù cuõng taïo ra caùc tình huoáng, trong ñoù ngöôøi daân ñòa phöông khoâng töï toå chöùc caùc hoaït ñoäng taäp theå do hoï nghó raèng caùn boä ñòa phöông coù traùch nhieäm vôùi caùc hoaït ñoäng ñoù. Hay noùi caùch khaùc, khi caùc hoä gia ñình mong ñôïi Chính phuû thöïc hieän caùc haønh ñoäng öùng phoù vôùi bieán ñoåi khí haäu, hoï coù ít ñoäng cô hôn tham gia vaøo hoaït ñoäng taäp theå, do vai troø cuûa Nhaø nöôùc ñaõ “ñaåy” söï hôïp taùc ñòa phöông (Adger, 2003). Nhö vaäy, caùc hoaït ñoäng thích nghi cuûa cô quan ôû caáp Chính phuû coù theå laø nguyeân nhaân taïo ra haïn cheá ñoái vôùi hoaït ñoäng taäp theå. Voán xaõ hoäi ñöôïc döïa treân cô sôû cuûa loøng tin, uy tín vaø hoaït ñoäng cuøng coù lôïi. Noù ngaøy caøng ñöôïc nhaän thöùc roõ trong ngaønh kinh teá ñeå coù caùc yeáu toá caù nhaân vaø taäp theå. Söï hieän dieän cuûa voán xaõ hoäi ñöôïc ñaùnh giaù laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng nhaát khôûi ñoäng vaø hoã trôï hoaït ñoäng taäp theå (Adger, 2003), do voán xaõ hoäi coù theå tham gia vaøo vieäc daøn xeáp caû caùc theå cheá coâng vaø theå cheá tö xaây döïng khaû naêng thích öùng khi ñoái dieän vôùi caùc nguy cô cuûa bieán ñoåi khí haäu. Vieäc coù voán xaõ hoäi seõ hoã trôï cho vieäc xaây döïng caùc quy cheá vaø quy ñònh chung, ñaûm baûo lôïi ích caùc nhoùm vaø haønh ñoäng ñöôïc caùc caù nhaân uûng hoä (Pretty, 2003). Nhaèm naâng cao voán xaõ hoäi, vieäc hôïp taùc chaët cheõ hôn giöõa caùc nhoùm khaùc nhau trong coäng ñoàng laø caàn thieát. Vieäc naøy coù theå thoâng qua caùc chính saùch vaø theå cheá Nhaø nöôùc ñeå khuyeán khích haønh ñoäng taäp theå. Dietz et al. (2003) ñaõ ñöa ra caùc höôùng chính saùch quan troïng cho vieäc hoã trôï caùc hoaït ñoäng taäp theå. Nhöõng höôùng ñoù bao goàm: l l l l l Cung caáp thoâng tin. Giaûi quyeát maâu thuaãn. Xaây döïng söï ñoàng thuaän veà quy ñònh. Cung caáp cô sôû haï taàng theå cheá, kyõ thuaät vaø vaät chaát. Chuaån bò saün saøng cho thay ñoåi. Vôùi thoâng tin ñuùng, caû hoä gia ñình, coäng ñoàng vaø theå cheá Nhaø nöôùc coù theå ñöa ra caùc quy ñònh ñaày ñuû, nhaèm giuùp chæ ñaïo hoaït ñoäng taäp theå (nhö xaùc ñònh roõ ai thöïc hieän vieäc veä sinh keânh ngoøi hoaëc gia coá ñeâ). Vôùi caùc quy ñònh roõ raøng vaø ñuùng choã, coù theå traùnh ñöôïc caùc maâu thuaãn (ví duï, hoä gia ñình khoâng tham gia vaøo hoaït ñoäng coäng ñoàng coù theå ñöôïc khuyeán khích tham gia hoaëc bò phaït khi caàn thieát), nhaèm taïo neân söï ñoàng thuaän vôùi caùc quy ñònh ñaõ ñöôïc thoáng nhaát ñoù. Ví duï nhö, coù theå ñeà ra quy ñònh raèng taát caû caùc hoä gia ñình phaûi ñoùng goùp trong moät naêm moät soá ngaøy lao ñoäng cuï theå cho caùc hoaït ñoäng thích nghi khí haäu, nhö troàng caây chaúng haïn. Cô sôû haï taàng veà kyõ thuaät vaø theå cheá coù theå ñöôïc caùc cô quan Nhaø nöôùc cung caáp, nhö nôi hoïp hoaëc thieát bò kyõ thuaät nhö thuyeàn cöùu hoä, maø caùc coäng ñoàng thoáng nhaát theo doõi vaø kieåm tra vieäc söû duïng. Taát caû caùc nguyeân taéc naøy sau ñoù coù theå khuyeán khích cô cheá linh hoaït, coù chi phí thaáp ñoái vôùi vieäc thích nghi khí haäu trong töông lai. Voán xaõ hoäi laø khaû naêng coù theå nhaän ñöôïc söï hoã trôï khi phaûi ñoái maët vôùi caùc hieän töôïng thieân tai, laø loøng nhieät tình tham gia vaøo hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc xaõ hoäi cuûa coäng ñoàng. Taêng cöôøng voán xaõ hoäi coù theå taêng cöôøng naêng löïc thích öùng vaø khaû naêng choáng chòu cuûa coäng ñoàng. Phaàn II. Moâi tröôøng vaø bieán ñoåi khí haäu 291 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Adger, W.N., 2003. Social Capital, Collective Action, and Adaptation to Climate Change. Economic Geography, 79(4): 387-404. Adger, W.N. et al., 2005. Successful Adaptation to Climate Change Across Acales. Global Environmental Change, 15: 77-86. Agrawal, A., 2001. Common Property Institutions and Sustainable Governance of Resources. World Development, 29 (10): 1623-1648. Baùo Lao ñoäng, 2009. Daân soá Haø Noäi taêng nhanh. http://www.laodong.com.vn, thaùng 5 naêm 2009. Burton, I., R.W. Kates, G.F. White, 1993. The Environment as Hazard. Guildford, New York. Dietz, T. et al., 2003. The Struggle to Govern the Commons. Science, 1907: 302. Traàn Ñaëng, 2004. Caûnh giaùc tröôùc nhöõng hieåm hoïa thieân tai. Nhaân daân, Soá 27(805), ngaøy 4 thaùng 7. GOV, 2008. National Target Program for Climate Change. 8th Version. Government of Vietnam. Hanneman, R.A. and M. Riddle, 2005. Introduction to Social Network Methods. Riverside, CA: University of California, Riverside. Hardin, R., 1982. Collective Action. Baltimore: Johns Hopkins Press. IPCC, 2007. Asia. Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report on the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press. Cambridge, UK: 469-506. Traàn Tieán Khanh vaø Nguyeãn Khoa Dieäu Leâ, 2001. Nguyeân nhaân luõ luït lôùn ôû ñoàng baèng soâng Hoàng. http://www.vnbaolut.com/lulutSH_uni.htm. Ministry of Fisheries, 2005. Review Report on Prevention of Floods and Storms and Typhoons and Quarantee of Safety for Fishing Boats. Hanoi, MOF Olsen, M., 1965. The Logic of Collective Action: Public Goods and the Theory of Groups. Cambridge: Harvard University Press. Ostrom, E., 2000. Collective Action and the Evolution of Social Norms. The Journal of Economic Perspectives, 14 (3): 137-158. Poteete, A. and E. Ostrom, 2004. In Pursuit of Comparable Concepts and Data About Collective Action. Agricultural Systems. 82: 215-232. Pretty, J., 2003. Social Capital and the Collective Management of Resources. Science, 302: 1912. UBND huyeän Chöông Myõ, 2009. Soá lieäu thoáng keâ ñieàu kieän kinh teá-xaõ hoäi huyeän Chöông Myõ naêm 2008-2009. UBND xaõ Taân Tieán, 2009. Baùo caùo phaùt trieån kinh teá-xaõ hoäi naêm 2008-2009. UN News Centre, 2009. http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=32132&Cr=climate+change&Cr1. 21 September. Nguyeãn Vaên Vieát, 2008. Taùc ñoäng cuûa bieán ñoåi khí haäu tôùi saûn xuaát noâng nghieäp. Baùo caùo taïi Hoäi thaûo Tham vaán veà bieán ñoåi khí haäu. Haø Noäi, thaùng 11 naêm 2008. Trung taâm Nghieân cöùu Taøi nguyeân vaø Moâi tröôøng. 292 Kyû yeáu Hoäi thaûo Quoác gia laàn thöù II