- Hà nội, tháng 12 năm 2004 Phan Y Vân Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý i Mở đầu Mục lục Danh mục các chữ cái viết tắt Danh mục các hình Ch-ơng 1 - Thông tin môi tr-ờng và các yếu tố liên quan . - Định nghĩa thông tin môi tr-ờng . - Vấn đề về thông tin môi tr-ờng . - Độ chính xác và sự không chắc chắn Ch-ơng 2 - Hệ thông tin môi tr-ờng . - Định nghĩa hệ thông tin môi tr-ờng . - Loại hình hệ thông tin môi tr-ờng . - Vận hành và tổ chức thông tin môi tr-ờng. - Chia sẻ thông tin . - Cộng đồng truy cập thông tin môi tr-ờng Ch-ơng 3 – Phổ biến thông tin môi tr-ờng tới cộng đồng . - Thiết bị số và hệ thông tin môi tr-ờng . - Môi tr-ờng trong thời đại thông tin. - Ph-ơng thức truyền thông, công nghệ thông tin và truyền thông. - Kết quả đạt đ-ợc từ đề tài “Thử nghiệm Phổ biến thông tin môi tr-ờng cho cộng đồng Ch-ơng 4 – Các mô hình khái niệm về hệ thông tin môi tr-ờng Hệ thông tin môi tr-ờng . - Ngữ cảnh thông tin môi tr-ờng . - Hệ thông tin môi tr-ờng . - Truy nhập công cộng tới hệ thông tin môi tr-ờng . - Hệ thông tin môi tr-ờng dựa trên trang web . - Phát triển các mô hình khái niệm thông tin . - Mô hình truyền thông đại chúng Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý ii Ch-ơng 5- WebGIS - hệ thông tin môi tr-ờng . - Hệ thống thông tin GIS . - WebGIS - hệ thông tin môi tr-ờng . - ứng dụng của WebGIS hiện nay Ch-ơng 6 - Xây dựng hệ thống thông tin môi tr-ờng ở Việt Nam . - Cơ sở thông tin . - Nhận định nhu cầu cung cấp thông tin . - Những hạn chế đang tồn tại của hệ thống thông tin môi tr-ờng . - Những rào cản đối với quá trình trao đổi thông tin . - Những ng-ời đ-ợc h-ởng lợi từ hệ thống thông tin môi tr-ờng . - Thiết lập WebGIS Kết luận và kiến nghị Tài liệu tham khảo Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 1 Mở đầu Cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật trên toàn thế giới đã đem lại những thành tựu to lớn cho loài ng-ời trong quá trình phát triển. - Sự bùng nổ của công nghệ thông tin gắn liền với quá trình hình thành và phát triển mạng máy tính toán cầu: mạng Internet. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 2 Việc ứng dụng rộng rãi của Internet và GIS đã mở ra một h-ớng nghiên cứu mới trong triển khai công nghệ thông tin vào trong quản lý và giám sát môi tr-ờng. - Một hệ thống quan trắc và l-u trữ các thông tin môi tr-ờng, hay đ-ợc gọi là hệ thông tin môi tr-ờng có thể đ-ợc xây dựng theo h-ớng tích hợp các -u điểm giữa Internet và GIS, giữa một ph-ơng tiện truyền thông rộng rãi với nhiều khả năng mở rộng với một công cụ phân tích và hỗ trợ quyết định hiệu quả trong lĩnh vực môi tr-ờng. - Các trang web nh- LEO (www.LEO.ucl.ac.uk) cung cấp các thông tin địa lý, thông tin môi tr-ờng và cũng đã đạt đ-ợc những thành công nhất định. - Bên cạnh đó, GIS cũng đã b-ớc đầu đ-ợc ứng dụng trong nghiên cứu, l-u trữ đánh giá thông tin trong quản lý môi tr-ờng. - Tuy nhiên, việc ứng dụng tích hợp cả hai công cụ này vào trong một mục tiêu chung là xây dựng hệ thông tin môi tr-ờng thì ch-a có một nghiên cứu nào thực hiện một cách đầy đủ và có hệ thống. - Tích hợp giữa chính sách và thông tin môi tr-ờng cần đ-ợc thiết lập để nâng cao hiệu quả của quá trình ra quyết định trên cơ sở đảm bảo thông tin và cơ sở khoa học trong lĩnh vực môi tr-ờng. - Nâng cao tri thức, tạo cơ sở phân tích thông tin và độ tin cậy trong quá trình ra quyết định. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 3 - Nâng cao vai trò của cộng đồng trong quá trình ra quyết định về môi tr-ờng trong cơ chế phát triển bền vững. - Thông tin môi tr-ờng đ-ợc quản trị và phân tích bằng công nghệ GIS. - Nâng cao khả năng truy nhập của cộng đồng đối với thông tin dữ liệu và tri thức môi tr-ờng. - Công nghệ GIS là công cụ hiệu quả cho quá trình ra quyết định về môi tr-ờng. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng và công nghệ GIS là các công cụ nhằm nâng cao khả năng tham gia của cộng đồng trong quá trình ra quyết định. - ứng dụng công nghệ GIS tích hợp với WWW của công nghệ Internet - Phân tích và thiết kế hệ thống tích hợp thông tin môi tr-ờng theo không gian và thời gian Trên cơ sở đó, luận văn này đề cập đến một số vấn đề mang tính chất ph-ơng pháp luận trong việc xây dựng một hệ thông tin môi tr-ờng trên cơ sở tích hợp Internet và GIS. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 4 Ch-ơng1 Thông tin môi tr-ờng và các yếu tố liên quan 1.1. - Định nghĩa thông tin môi tr-ờng Thông th-ờng, các văn bản pháp lý là cơ sở để định nghĩa các đối t-ợng vật thể hoặc hành động. - Định nghĩa về thông tin môi tr-ờng sau đ-ợc trích dẫn trong hiệp -ớc Aarhus (UN/ECE 1998): Thông tin môi tr-ờng là thông tin đ-ợc viết, đ-ợc nhìn thấy, đ-ợc nghe thấy, đ-ợc điện tử hóa hoặc bất kỳ dạng vật chất khác đ-ợc tạo thành từ. - Hiện trạng các yếu tố trong môi tr-ờng: không khí và khí quyển. - Một số tài liệu khác cũng đ-a ra khái niệm về thông tin môi tr-ờng t-ơng tự. - Ví dụ theo 90/313/EEC về “Truy cập thông tin môi tr-ờng tự do” nêu: “Thông tin liên quan đến môi trờng là thông tin sẵn có đợc viết, đợc nhìn, đ-ợc nghe hoặc cơ sở dữ liệu đ-ợc xác lập trên hiện trạng các yếu tố môi tr-ờng nh- n-ớc, không khí, thổ nh-ỡng, hệ động vật, hệ thực vật, đất đai, khu Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 5 bảo tồn thiên nhiên. - Vấn đề về thông tin môi tr-ờng Mọi sự kiện quan trọng, bao gồm cả các hiệp định và các cuộc thảo luận đều thừa nhận vai trò quan trọng của thông tin. - Ngoài ra, những ng-ời sử dụng thông tin môi tr-ờng tiềm năng hiện đã đ-ợc mở rộng từ giới khoa học cho đến các nhà hoạch định chính sách, từ những ng-ời ra quyết định đến toàn thể quần chúng. - Vì hầu hết thông tin môi tr-ờng đều đ-ợc l-u trữ trong các hệ thống thông tin đã đ-ợc điện toán hóa, và theo nhu cầu ngày càng tăng của ng-ời dân đối với việc sử dụng những thông tin này nên nhu cầu về các hệ thống thông tin môi tr-ờng có thể truy cập công khai cũng ngày càng tăng cao. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng đ-ợc dựa trên một tập hợp các nhận định và các vấn đề liên quan sẽ đ-ợc xem xét ở các nội dung sau: A. - Kiến thức vững chắc, thông tin đáng tin cậy và dữ liệu chính xác là những yếu tố cần thiết cho việc ra quyết định đúng đắn về môi tr-ờng. - Thông tin môi tr-ờng nói chung rất thích hợp với GIS. - Việc triển khai GIS có quan hệ mật thiết với việc triển khai nghiên cứu môi tr-ờng, do đó, GIS đ-ợc coi là thông tin tốt nhất để hiểu và giải thích các dữ liệu môi tr-ờng. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 6 D. - (Theo A và C) Việc ứng dụng GIS là rất cần thiết cho việc ra quyết định đúng đắn về môi tr-ờng. - (Theo tất cả các điểm khác) hệ thống thông tin môi tr-ờng cần phải đ-ợc xây dựng dựa trên các công nghệ của GIS. - Những hệ thống nh- thế là rất quan trọng đối với việc tham gia của công chúng vào quá trình ra quyết định về môi tr-ờng. - Ba nhận định đầu tiên (A, B và C) xuất phát từ các “đoạn” khác nhau trong chính Tham gia chung trong việc ra quyết định môi tr-ờng Thông tin về việc ra quyết định (chính sách dựa trên luận cứ) GIS d-ới dạng công cụ hình dung và phân tích Nhu cầu tiếp nhận chung vào thông tin môi tr-ờng Vai trò của GIS trong việc ra quyết định EIS chung F D E A B C Chính sách môi tr-ờng Nghiên cứu môi tr-ờng Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 7 sách môi tr-ờng. - Ng-ời ta cho rằng nhận định D là cơ sở cho ng-ời dân gây sức ép để truy cập thông tin môi tr-ờng và là nguyên nhân để các tổ chức phi chính phủ về môi trờng ủng hộ vấn đề “tự do thông tin”. - Nhận định E giải thích sự tích hợp GIS vào hiệp ớc về môi trờng và hệ thống. - Cuối cùng, nhận định F đ-a ra những nhận xét về hệ thống thông tin môi tr-ờng. - Đặc biệt, sự kết nối giữa sự tham gia của cộng đồng (nhận định B) và GIS (nhận định C) là kết quả của nhu cầu ra quyết định dựa trên thông tin. - Ngoài ra, chúng là tất cả những giá trị chúng ta nhận biết và hình thành nên thông tin môi tr-ờng. - Có thể khẳng định rằng việc tiếp cận thông tin môi tr-ờng có vai trò quan trọng trong các tranh chấp nói chung. - Không phải tất cả mọi thông tin môi tr-ờng đều hữu ích cho công chúng. - Đồng thời, cũng cần phải xác định loại thông tin nào có thể đ-ợc tuyên bố là “thuộc về môi trờng“. - Mọi tổng quan về thông tin môi tr-ờng đều thể hiện những thay đổi về kết cấu, tâm điểm, các đề tài và nhận thức đối với các vấn đề môi tr-ờng trong suốt nhiều năm. - Việc cộng đồng truy cập vào thông tin môi tr-ờng phản ánh những thay đổi này nh- thế nào? Cuối cùng, đâu là mối quan hệ giữa sự Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 8 tham gia và tiếp cận với thông tin? Chúng là những vấn đề riêng biệt hay chúng ta chỉ nên phân tích riêng tr-ờng hợp tiếp cận thông tin? Trong chừng mực nhất định, các căn cứ của nhận định E đ-ợc xem là tốt hơn. - Chúng ta có thể kết luận giá trị của GIS trong việc ra quyết định môi tr-ờng là một vấn đề mở. - Do đó không thể cho rằng việc hình thành hệ thống thông tin môi tr-ờng là một vấn đề trực tiếp và đơn giản. - Ngay từ đầu, nhận định F có vẻ nh- hợp lý: việc tham gia ra quyết định môi tr-ờng đòi hỏi phải tiếp cận với thông tin. - Hầu hết thông tin đ-ợc l-u trong máy tính và đ-ợc thể hiện d-ới dạng GIS nên khi cho rằng hệ thống thông tin môi tr-ờng cần phải đ-ợc công khai tr-ớc công chúng là hợp lý. - Haklay đã nghiên cứu nhằm mục đích xử lý ba nhận định cuối cùng và đặc biệt khai thác các khía cạnh của nhận định cuối cùng về hệ thống thông tin môi Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 9 tr-ờng. - Tác giả triển khai một mô hình khái niệm nhận biết về hệ thống thông tin môi tr-ờng nh- một phần của các nghiên cứu về việc cung cấp thông tin môi tr-ờng. - Mô hình đó sẽ hỗ trợ việc tìm hiểu nhu cầu của ng-ời dùng hệ thống thông tin môi tr-ờng, thông tin mà những hệ thống cần có và các cơ chế phân phối hợp lý. - Phân tích về hệ thống thông tin môi tr-ờng ở mức độ nhận thức sâu sắc nh- vậy thực sự không tồn tại nh-ng sẽ liên quan đến một khía cạnh thú vị của nghiên cứu thông tin môi tr-ờng. - Khi xem xét việc đ-a phần lớn thông tin vào báo cáo môi tr-ờng, ng-ời ta mong đợi tìm thấy đ-ợc phân tích và đánh giá thông tin nói chung và các hệ thống thông tin nói riêng. - Thật đáng ngạc nhiên đây không phải là tr-ờng hợp với hệ thống thông tin môi tr-ờng. - Nh- sẽ đ-ợc thể hiện trong bất kỳ nghiên cứu nào về bản danh mục th- viện và bản kê các tạp chí khoa học, sẽ có rất ít tài liệu bàn trực tiếp liên quan đến hệ thống thông tin môi tr-ờng. - D-ờng nh- không có những nghiên cứu về tính hữu dụng, các yêu cầu và phân tích theo quy mô rộng hơn đ-ợc cho là phổ biến trong nghiên cứu các Hệ thống thông tin. - Dữ liệu, thông tin, kiến thức Để mô tả đơn vị cơ bản tạo thành thông tin môi tr-ờng cần có thuật ngữ chính xác hơn. - Vì vậy, định nghĩa của Checkland và Holwell về dữ liệu, thông tin và kiến thức là rất hữu ích. - Tuy nhiên, chúng ta không thể tập hợp hết tất cả các dữ liệu Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 10 và l-u trữ chúng để tham khảo. - Vì vậy, dấu hiệu cơ bản của thông tin môi tr-ờng là capta. - Bằng cách làm nh- vậy, capta đã chuyển thành thông tin. - Quá trình tập hợp thông tin có thể đ-a đến một cấu trúc lớn hơn của thông tin có liên quan với một nghĩa chung. - Việc tổng hợp thông tin nh- vậy sẽ chuyển thành tri thức. - Tập hợp này là thông tin về nồng độ CO. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 11 1.4. - Yếu tố không gian Ng-ời ta đã và đang chú ý đến đặc tính không gian của thông tin môi tr-ờng. - Thông qua hội nghị chuyên đề, thuật ngữ “dữ liệu địa lý” và “dữ liệu môi trờng” đã đợc sử dụng đồng nghĩa với thuật ngữ “hệ thống thông tin địa lý” và “hệ thống thông tin môi tr-ờng”. - Trong nhiều tr-ờng hợp, thuật ngữ GIS và hệ thống thông tin môi tr-ờng có thể hoán đổi cho nhau. - Khi vai trò của GIS trong việc thể hiện thông tin môi tr-ờng đ-ợc xác lập, chúng ta có thể tìm ra cách lý giải giống nh- ng-ời ta đã lập luận: GIS là công cụ duy nhất đ-a ra phân tích không gian bằng máy tính và vì vậy nó là thích hợp nhất cho các vấn đề về môi tr-ờng. - Một vài sản phẩm GIS đã có nguồn gốc môi tr-ờng rõ ràng. - Nh- đã đề cập, Hội nghị lần thứ 21 cũng đã chấp nhận GIS là một công nghệ thích hợp trong thu thập và xử lý thông tin môi tr-ờng. - Hệ thống thông tin môi tr-ờng tích hợp Internet và hệ thống thông tin địa lý 12 Việc liên kết giữa GIS và thông tin môi tr-ờng có thể đ-ợc giải thích theo cách sau. - Đặc tính này tạo nên kết nối giữa GIS và hệ thống thông tin môi tr-ờng. - Yếu tố thời gian Yếu tố thời gian là bản chất của thông tin môi tr-ờng
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt