Vai trò của thẩm phán trong việc tranh
tụng tại phiên tòa hình sự Một số vấn
đ ề lý luận và thực tiễn : Luận văn
ThS. Luật: 60 38 40 / Bùi Thị Thúy Hà ;
Nghd. : TS. Nguyễn Ngọc Chí
Trang
Trang phô b×a
Lêi cam ®oan
Môc lôc
Danh môc c¸c b¶ng
!
#
1
7
Ch−¬ng 1:
!
#
$
%
"
&'
1.1.
1.1.1.
1.1.2.
1.2.
Kh¸i niÖm ThÈm ph¸n
Kh¸i niÖm
§Þa vÞ ph¸p lý cña ThÈm ph¸n
Vai trß cña ThÈm ph¸n trong c¸c m« h×nh tè tông trªn
thÕ giíi
1.2.1. Vai trß cña ThÈm ph¸n trong m« h×nh tè tông tranh tông
1.2.2. Vai trß cña ThÈm ph¸n trong m« h×nh tè tông thÈm vÊn
1.2.3. Vai trß cña ThÈm ph¸n trong m« h×nh tè tông ®an xen
+
'
Ch−¬ng 2: ( ) *
7
7
11
17
17
20
22
26
,
!
%
2.1.
2.1.1. Quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc
tranh tông t¹i phiªn tßa tr−íc khi ban h7nh Bé luËt Tè
tông h×nh sù 2003
2.1.2. Quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 vÒ vai trß
cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
2.2.
Thùc tiÔn vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông
t¹i phiªn tßa
2.2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc
2.2.2. Nh÷ng vÊn ®Ò h¹n chÕ, tån t¹i
2.2.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng kÕt qu¶ ®D ®¹t ®−îc v7 nh÷ng
h¹n chÕ, tån t¹i
Ch−¬ng 3: .
/
0
!
"
&'
#
3.1.1.
3.1.2.
3.2.
3.3.
3.3.1.
3.3.2.
3.3.3.
3.3.4.
3.3.5.
26
$
%
+ 4"
56
7 .!
35
51
51
60
71
89
"
&'
Nh÷ng yªu cÇu ®Ó n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong
viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
Yªu cÇu tõ c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p ë n−íc ta hiÖn nay
Yªu cÇu tõ thùc tiÔn viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù
§Þnh h−íng ®Ó n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong
viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ
Ho7n thiÖn tæ chøc v7 ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña Tßa ¸n
Ho7n thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt tè tông h×nh sù
N©ng cao nhËn thøc, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô,
phÈm chÊt ®¹o ®øc cho ThÈm ph¸n
Ho7n thiÖn chÕ ®é ®7o t¹o, tuyÓn chän, bæ nhiÖm ThÈm ph¸n
§¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña ThÈm ph¸n
12
3
$
Quy ®Þnh ph¸p luËt tè tông h×nh sù vÒ vai trß cña ThÈm
ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
3.1.
26
89
89
93
96
99
102
106
112
114
119
121
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò t i
XÐt xö l7 chøc n¨ng cña Tßa ¸n nh©n d©n, l7 mét d¹ng ho¹t ®éng
®Æc thï, kh¸c víi c¸c ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan nh7 n−íc nãi chung v7
c¬ quan t− ph¸p kh¸c nãi riªng. Sinh thêi, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh rÊt quan
t©m ®Õn c«ng t¸c xÐt xö, B¸c c¨n dÆn ng7nh Tßa ¸n ph¶i ho7n th7nh tèt
nhiÖm vô m7 §¶ng, nh7 n−íc v7 nh©n d©n ®D giao phã. Tõ nh÷ng lêi d¹y
cña B¸c, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ®D tæng kÕt, ®óc rót th7nh ph−¬ng ch©m
xÐt xö, phæ biÕn cho to7n ng7nh ®ã l7: XÐt xö ph¶i ®óng ng−êi, ®óng téi,
®óng ph¸p luËt v7 ®−îc nh©n d©n ®ång t×nh ñng hé. Tßa ¸n l7 n¬i ®¹i diÖn
cho c¸n c©n c«ng lý, l7 n¬i thÓ hiÖn râ nÐt v7 s©u s¾c nhÊt b¶n chÊt cña
nh7 n−íc v7 ph¸p luËt xD héi chñ nghÜa. XÐt xö cña Tßa ¸n l7 kh©u quan
träng nhÊt trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt mét vô ¸n h×nh sù, mét c¸ nh©n ®−îc
x¸c ®Þnh l7 cã téi hay kh«ng, nÕu cã téi th× l7 téi g×, ®iÒu luËt ¸p dông v7
møc h×nh ph¹t ®èi víi ng−êi ®ã ®Òu phô thuéc v7o ph¸n quyÕt cña Tßa
¸n. Ph¸n quyÕt n7y sÏ ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi quyÒn lîi cña bÞ c¸o v7
nh÷ng ng−êi tham gia tè tông kh¸c.
thÕ n7o, chÊt l−îng tranh tông ®¹t hiÖu qu¶ ®Õn ®©u phô thuéc rÊt nhiÒu
v7o ng−êi tiÕn h7nh ®iÒu khiÓn viÖc tranh tông, ®ã l7 ThÈm ph¸n f Chñ
täa phiªn tßa. Tuy nhiªn, hiÖn nay vai trß cña ThÈm ph¸n trong qu¸ tr×nh
xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù m7 ®Æc biÖt l7 trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i xem xÐt, cã nh÷ng giai ®o¹n ThÈm ph¸n thùc
hiÖn qu¸ nhiÒu viÖc, thËm chÝ thùc hiÖn lu«n c¶ chøc n¨ng buéc téi,
nh−ng còng cã giai ®o¹n vai trß cña ThÈm ph¸n cßn mê nh¹t, kh«ng thÓ
hiÖn ®−îc vai trß l7 ng−êi träng t7i ®iÒu khiÓn viÖc tranh tông. ChÝnh v×
vËy m7 chÊt l−îng tranh tông trong c¸c vô ¸n h×nh sù cßn nhiÒu h¹n chÕ,
viÖc tranh tông ch−a thùc sù d©n chñ v7 b×nh ®¼ng. §iÒu n7y l7m ¶nh
h−ëng tíi quyÒn lîi cña nh÷ng ng−êi tham gia tè tông dÉn tíi viÖc xÐt xö
sai, xÐt xö oan ng−êi v« téi, l7m ¶nh h−ëng kh«ng nhá ®Õn lßng tin cña
nh©n d©n ®èi víi §¶ng, Nh7 n−íc v7 c¸c c¬ quan t− ph¸p.
Do ®ã, ®Ó thùc hiÖn tèt c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p ®ang ®−îc triÓn
khai s©u réng ë c¸c ®Þa ph−¬ng, viÖc nghiªn cøu ®Ó bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò
vÒ lý luËn v7 thùc tiÔn vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i
phiªn tßa h×nh sù, nh÷ng h¹n chÕ, nguyªn nh©n ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng gi¶i ph¸p
n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa l7 mét
trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng hiÖn nay. ChÝnh v× vËy, t«i ®D chän ®Ò t7i
"Vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa h×nh sù ! Mét
sè vÊn ®Ò lý luËn v, thùc tiÔn" l7m luËn v¨n Th¹c sÜ luËt häc cña m×nh.
Trong giai ®o¹n x©y dùng nh7 n−íc ph¸p quyÒn v7 trong tiÕn tr×nh
c¶i c¸ch t− ph¸p ë n−íc ta hiÖn nay, viÖc n©ng cao chÊt l−îng xÐt xö ®ang
®−îc §¶ng v7 Nh7 n−íc ta ®Æc biÖt quan t©m, trong ®ã n©ng cao chÊt
l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa lu«n ®−îc chó träng h¬n c¶. T¹i NghÞ quyÕt
sè 08fNQ/TW ng7y 02/01/2002 cña Bé ChÝnh trÞ Ban ChÊp h7nh Trung
−¬ng §¶ng "VÒ mét sè nhiÖm vô träng t©m c«ng t¸c t− ph¸p trong thêi
gian tíi" ®D nhÊn m¹nh: "N©ng cao chÊt l−îng c«ng tè cña kiÓm s¸t viªn
t¹i phiªn tßa, b¶o ®¶m tranh tông d©n chñ víi luËt s−, ng−êi b3o ch÷a v3
nh÷ng ng−êi tham gia tè tông kh¸c..." v7 NghÞ quyÕt sè 49fNQ/TW ng7y
02/6/2005 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ chiÕn l−îc c¶i c¸ch t− ph¸p ë ViÖt Nam
®Õn n¨m 2020 l¹i tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh: "…n©ng cao chÊt l−îng tranh tông
t¹i c¸c phiªn tßa xÐt xö, coi ®©y l3 kh©u ®ét ph¸ cña ho¹t ®éng t−
ph¸p…". Trªn thùc tÕ, viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa ®−îc tiÕn h7nh nh−
VÊn ®Ò tranh tông t¹i phiªn tßa v7 vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc
tranh tông t¹i phiªn tßa còng ®D ®−îc mét sè chuyªn gia nghiªn cøu vÒ
luËt Tè tông h×nh sù ViÖt Nam, c¸c luËt gia, c¸c thÈm ph¸n cã nhiÒu n¨m
l7m c«ng t¸c xÐt xö nghiªn cøu v7 ®Ò cËp ®Õn nh−: TiÕn sÜ Tõ V¨n Nhò
víi b7i: §æi míi thñ tôc xÐt xö nh»m n©ng cao ch©t l−îng tranh tông t¹i
phiªn tßa h×nh sù, (T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 10+11, 2002), ThS. Ng«
Hång Phóc víi b7i: VÊn ®Ò n©ng cao chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa,
(T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 2, 2003), ThS. §inh V¨n QuÕ víi b7i: Vai
trß cña Héi ®ång xÐt xö trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm h×nh
3
4
2. T×nh h×nh nghiªn cøu
sù, v7 cuèn s¸ch: "Thñ tôc xÐt xö s¬ thÈm trong luËt tè tông h×nh sù ViÖt
Nam"; NguyÔn M¹nh TiÕn víi b7i: "B3n vÒ mét sè quy ®Þnh cña Bé luËt
Tè tông h×nh sù vÒ tranh tông t¹i phiªn tßa", (T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n,
sè 17/2005); NguyÔn H7 Thanh: "Thùc tr¹ng tranh tông h×nh sù trong
tiÕn tr×nh c¶i c¸ch t− ph¸p hiÖn nay", (T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè
4/2007); ThS NguyÔn N«ng: "B3n vÒ vÊn ®Ò tranh tông trong tè tông h×nh
sù ViÖt Nam" (T¹p chÝ KiÓm s¸t, sè 9/2003); ThS. NguyÔn Tr−¬ng TÝn
víi b7i: "Mét sè vÊn ®Ò vÒ vai trß cña Tßa ¸n trong qu¸ tr×nh tranh tông
t¹i phiªn tßa h×nh sù s¬ thÈm trong ®iÒu kiÖn c¶i c¸ch t− ph¸p", (T¹p chÝ
Tßa ¸n nh©n d©n, sè 1/2009); ThS. Ng« Hång Phóc: "VÊn ®Ò n©ng cao
chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa", (T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè
2/2003); NguyÔn V¨n HiÓn: "Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ quyÒn, nghÜa vô cña
ThÈm ph¸n trong ph¸p luËt tè tông h×nh sù ViÖt Nam"; NguyÔn V¨n
Huyªn: "Kü n¨ng xÐt xö vô ¸n h×nh sù"; NguyÔn Th¸i Phóc: "VÊn ®Ò tranh
tông v3 t¨ng c−êng tranh tông trong tè tông h×nh sù theo yªu cÇu c¶i c¸ch t−
ph¸p", (T¹p chÝ Nh7 n−íc v7 ph¸p luËt, sè 8/2008; §ç Gia Th−: "Yªu cÇu
nhiÖm vô cña ng3nh Tßa ¸n v3 quan ®iÓm x©y dùng ®éi ngò ThÈm ph¸n
trong giai ®o¹n míi", (T¹p chÝ Tßa ¸n sè 13/2004); NguyÔn §øc Mai:
"Tranh tông t¹i phiªn tßa s¬ thÈm h×nh sù theo tinh thÇn c¶i c¸ch t− ph¸p,
mét sè vÊn ®Ò lý luËn v3 thùc tiÔn" (T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 17/2007);
TrÇn Thu H¹nh: "Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao vÞ thÕ ®éi ngò ThÈm ph¸n
trong tè tông h×nh sù ®¸p øng yªu cÇu c¶i c¸ch t− ph¸p", (T¹p chÝ LuËt
häc, sè 25/2009); ThS. NguyÔn V¨n Tr−îng: "Thùc tr¹ng tranh tông t¹i
phiªn tßa h×nh sù v3 viÖc n©ng cao chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa
theo tinh thÇn c¶i c¸ch t− ph¸p", (T¹p chÝ Tßa ¸n nh©n d©n, sè 13/2008).
Tuy nhiªn nh÷ng b7i viÕt v7 c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu n7y ch−a l7m
râ ®−îc vÊn ®Ò tranh tông t¹i phiªn tßa, vai trß cña ThÈm ph¸n trong qu¸
tr×nh xÐt xö vô ¸n nãi chung v7 trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa nãi
riªng... V× vËy viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò tranh tông t¹i phiªn tßa, vai trß cña
ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa cã ý nghÜa quan träng c¶ vÒ
mÆt lý luËn v7 thùc tiÔn.
5
3. Môc ®Ých cña ®Ò t i
3.1. VÒ mÆt lý luËn
L7m s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Õn vai trß cña ThÈm
ph¸n trong qu¸ tr×nh xÐt xö vô ¸n, trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa.
Gãp phÇn ho7n thiÖn ph¸p luËt tè tông h×nh sù n−íc ta trong bèi c¶nh
c¶i c¸ch t− ph¸p trªn tinh thÇn cña NghÞ quyÕt sè 48fNQ/TW ng7y
24/5/2005 v7 NghÞ quyÕt sè 49fNQ/TW ng7y 02/6/2005 cña Bé ChÝnh trÞ
víi chñ tr−¬ng n©ng cao chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa.
L7 t7i liÖu tham kh¶o cho viÖc häc tËp, nghiªn cøu.
3.2. VÒ mÆt thùc tiÔn
Thø nhÊt, trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch t− ph¸p víi môc tiªu ®æi míi c«ng
t¸c xÐt xö, t¨ng c−êng tranh tông t¹i phiªn tßa, c¶i c¸ch c¬ cÊu tæ chøc Tßa
¸n th× viÖc nghiªn cøu "vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn
tßa h×nh sù" cã ý nghÜa to lín gióp chóng ta nh×n nhËn l¹i thùc tiÔn xÐt xö t¹i
ViÖt Nam, vÞ trÝ, vai trß cña ThÈm ph¸n khi xÐt xö vô ¸n h×nh sù trong
thêi gian qua ®Ó cã nh÷ng ®Þnh h−íng ®óng ®¾n cho viÖc thùc hiÖn c¶i
c¸ch t− ph¸p v7 x©y dùng nh7 n−íc ph¸p quyÒn xD héi chñ nghÜa.
Thø hai, nghiªn cøu ®Ó t×m ra nh÷ng −u ®iÓm v7 nh÷ng bÊt cËp, tån
t¹i cña ThÈm ph¸n trong qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn viÖc tranh tông t¹i phiªn
tßa, ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó ph¸t huy nh÷ng −u ®iÓm, h¹n chÕ v7
dÇn lo¹i bá nh÷ng tån t¹i ®Ó gãp phÇn n©ng cao h¬n n÷a chÊt l−îng tranh
tông t¹i phiªn tßa v7 kü n¨ng xÐt xö cña ng−êi ThÈm ph¸n.
4. Ph¹m vi nghiªn cøu.
Trong khu«n khæ cña luËn v¨n n7y, t¸c gi¶ tËp trung nghiªn cøu c¸c
vÊn ®Ò sau:
Nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông
t¹i phiªn tßa h×nh sù: kh¸i niÖm, ®Þa vÞ ph¸p lý, vai trß cña ThÈm ph¸n
trong c¸c m« h×nh tè tông trªn thÕ giíi.
Quy ®Þnh cña ph¸p luËt v7 thùc tiÔn vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong
viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa h×nh sù: quy ®Þnh cña ph¸p luËt, thùc tiÔn,
6
Ch−¬ng 1
nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc, nh÷ng h¹n chÕ tån t¹i vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n
trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa, nguyªn nh©n.
C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh
tông t¹i phiªn tßa h×nh sù: nh÷ng yªu cÇu, ®Þnh h−íng v7 c¸c gi¶i ph¸p ®Ó
n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa h×nh sù.
5. C¬ së lý luËn v ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
C¬ së lý luËn cña ®Ò t7i: dùa trªn quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c f
Lªnin v7 t− t−ëng Hå ChÝ Minh, quan ®iÓm cña §¶ng v7 Nh7 n−íc ta vÒ
nh7 n−íc v7 ph¸p luËt, vÒ c¶i c¸ch t− ph¸p trong t×nh h×nh míi.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu luËn v¨n dùa v7o chñ nghÜa duy vËt biÖn
chøng, ph−¬ng ph¸p thèng kª h×nh sù, ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp,
ph−¬ng ph¸p so s¸nh, ph−¬ng ph¸p chøng minh.
6. §iÓm míi vÒ mÆt khoa häc
§©y l7 lÇn ®Çu tiªn vÊn ®Ò "Vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh
tông t¹i phiªn tßa h×nh sù" ®−îc lùa chän l7m ®Ò t7i cho mét luËn v¨n
th¹c sÜ v7 còng l7 lÇn ®Çu tiªn vÊn ®Ò n7y ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch tæng
thÓ, kü l−ìng c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ThÈm ph¸n v7 vai trß cña ThÈm
ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa. ChÝnh v× vËy, qu¸ tr×nh nghiªn
cøu t¸c gi¶ ®D kh«ng nh÷ng ®−a ra ®−îc nh÷ng nguyªn nh©n l7m h¹n chÕ
vai trß cña ThÈm ph¸n khi ®iÒu khiÓn phiªn tßa m7 cßn ®−a ra nh÷ng gi¶i
ph¸p kh¾c phôc cã ý nghÜa thùc tiÔn cao.
7. KÕt cÊu cña luËn v¨n
Ngo7i phÇn Më ®Çu, KÕt luËn v7 danh môc t7i liÖu tham kh¶o, néi
dung cña luËn v¨n gåm 3 ch−¬ng:
!
"
#
$
%
&'
Ch−¬ng 1 cña luËn v¨n tr×nh b7y nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ThÈm ph¸n
v7 vai trß cña ThÈm ph¸n trong c¸c m« h×nh tè tông trªn thÕ giíi.
1.1. Kh¸i niÖm ThÈm ph¸n
1.1.1. Kh¸i niÖm
ThÈm ph¸n l7 ng−êi ®−îc bæ nhiÖm theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®Ó
l7m nhiÖm vô xÐt xö nh÷ng vô ¸n v7 gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc kh¸c thuéc
thÈm quyÒn cña Tßa ¸n.
VÒ mÆt lý luËn: ë ViÖt Nam còng nh− hÇu hÕt c¸c n−íc trªn thÕ giíi
th× ThÈm ph¸n ®Òu l7 nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh xÐt xö c¸c vô ¸n. Tïy tõng
hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c nhau, tïy mçi quèc gia m7 vai trß cña ng−êi
ThÈm ph¸n khi tiÕn h7nh xÐt xö c¸c vô ¸n l7 kh¸c nhau.
VÒ thùc tiÔn: ThÈm ph¸n ngo7i viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n th× ë mét sè
n−íc trong ®ã cã ViÖt Nam ngo7i viÖc l7m nhiÖm vô xÐt xö c¸c vô ¸n,
ThÈm ph¸n cßn cã tr¸ch nhiÖm gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc kh¸c thuéc ph¹m vi
thÈm quyÒn cña Tßa ¸n m×nh.
1.1.2. §Þa vÞ ph¸p lý cña ThÈm ph¸n
XÐt vÒ c«ng viÖc th× cã thÓ coi ThÈm ph¸n l7 mét nghÒ. NghÒ cña
ThÈm ph¸n cã nh÷ng ®Æc tr−ng riªng biÖt kh¸c víi nh÷ng nghÒ nghiÖp
kh¸c do nh÷ng ®Æc thï trong ¸p dông ph¸p luËt.
Ch−¬ng 2: Quy ®Þnh cña ph¸p luËt v7 thùc tiÔn vÒ vai trß cña ThÈm
ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa h×nh sù.
XÐt vÒ vÞ trÝ, ThÈm ph¸n l7 mét chøc danh t− ph¸p. §Þa vÞ ph¸p lý
cña ThÈm ph¸n thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ néi bé c¬ quan, víi nh÷ng
ng−êi tiÕn h7nh tè tông, ng−êi tham gia tè tông v7 víi t− c¸ch l7 chñ täa
phiªn tßa. Trong mèi quan hÖ néi bé c¬ quan: ThÈm ph¸n ®−îc xÕp v7o
®éi ngò c«ng chøc nh7 n−íc v7 ®−îc h−ëng l−¬ng tõ ng©n s¸ch nh7 n−íc.
Ch−¬ng 3: C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong
viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa h×nh sù:
Víi t− c¸ch l7 ng−êi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc xÐt xö c¸c vô
¸n v7 ®−a ra c¸c ph¸n quyÕt nªn ®Þa vÞ ph¸p lý cña ThÈm ph¸n cã nh÷ng
7
8
Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc
tranh tông t¹i phiªn tßa h×nh sù
®Æc ®iÓm kh¸c víi nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè tông kh¸c. ThÈm ph¸n kh«ng
nh÷ng l7 mét c«ng chøc nh7 n−íc m7 cßn l7 mét ng−êi cã chøc danh t−
ph¸p. Do ®ã ThÈm ph¸n khi thùc hiÖn vai trß cña m×nh ph¶i ®¶m b¶o tu©n
theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt nãi chung v7 ph¸p luËt vÒ tr×nh tù tè tông
nãi riªng
1.2. Vai trß cña ThÈm ph¸n trong c¸c m« h×nh tè tông trªn thÕ giíi
khi Båi thÈm ®o7n quyÕt ®Þnh bÞ c¸o cã téi. Tr−êng hîp nÕu båi thÈm
®o7n quyÕt ®Þnh bÞ c¸o v« téi th× vô ¸n ®−îc chÊm døt ngay, kh«ng ®−îc
kh¸ng c¸o, kh¸ng nghÞ, xÐt xö phóc thÈm . Tãm l¹i, ThÈm ph¸n chØ cã vai
trß thñ tôc, n¾m gi÷ luËt lÖ, b¶o ®¶m cã mét m«i tr−êng c«ng b»ng cho
viÖc c¹nh tranh gi÷a bªn buéc téi v7 bªn b7o ch÷a.
1.2.2. Vai trß cña ThÈm ph¸n trong m« h×nh tè tông thÈm vÊn
Trªn thÕ giíi hiÖn nay tån t¹i ba m« h×nh tè tông chÝnh, ®ã l7 m« h×nh tè
tông tranh tông, m« h×nh tè tông thÈm vÊn (xÐt hái) v7 m« h×nh tè tông ®an
xen (pha trén). Mçi m« h×nh tè tông trªn cã nh÷ng dÊu hiÖu ®Æc tr−ng
kh¸c nhau, do ®ã vÞ trÝ, vai trß cña nh÷ng chñ thÓ tham gia v7o ho¹t ®éng
tè tông trong ®ã cã ThÈm ph¸n ë tõng m« h×nh tè tông còng kh¸c nhau.
§Æc ®iÓm cña h×nh thøc tè tông thÈm vÊn ®−îc tiÕn h7nh b»ng h×nh
thøc viÕt, bÝ mËt, kh«ng trùc diÖn; c¸c chøc n¨ng tè tông kh«ng ®−îc
ph©n ®Þnh mét c¸ch râ r7ng. Trong h×nh thøc tè tông n7y, khi ®¸nh gi¸
chøng cø ®ßi hái sù kh¾t khe v7 chÝnh x¸c cao v7 viÖc ®¸nh gi¸ chøng cø
thuéc vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c c¬ quan tiÕn h7nh tè tông.
1.2.1. Vai trß cña ThÈm ph¸n trong m« h×nh tè tông tranh tông
Thñ tôc tranh tông ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch c«ng khai theo c¸c
nguyªn t¾c tranh tông t¹i phiªn tßa. C¸c bªn buéc téi v7 bÞ buéc téi ph¶i
tù t×m, thu thËp t7i liÖu, chøng cø v7 tr×nh b7y tr−íc phiªn tßa. §ã l7 viÖc
®Êu chøng, ®Êu lý gi÷a hai bªn, mçi bªn ®Òu cã quyÒn ®−a ra chøng cø,
®Æt c©u hái trùc tiÕp ®èi víi bªn kia v7 c¬ ®èi víi nh©n chøng, gi¸m ®Þnh
viªn, thËm chÝ cã quyÒn ng¾t lêi, ph¶n b¸c ý kiÕn bªn kia. Thø hai, trong
tè tông tranh tông, Héi ®ång xÐt xö chØ ®ãng vai trß nh− mét träng t7i,
kh«ng cã tr¸ch nhiÖm chøng minh téi ph¹m, kh«ng ®−îc biÕt tr−íc nh÷ng
t7i liÖu, chøng cø do hai bªn buéc téi v7 gì téi thu thËp ®−îc tr−íc khi
më phiªn tßa. Trong m« h×nh tè tông tranh tông, khi tiÕn h7nh xÐt xö vô
¸n ThÈm ph¸n gÇn nh− kh«ng bao giê hái nh÷ng c©u hái liªn quan ®Õn
néi dung vô ¸n hay xÐt hái nh©n chøng, ThÈm ph¸n gi÷ vai trß nh− l7 mét
ng−êi träng t7i ®iÒu khiÓn mét cuéc ®Êu ®Ó gi÷ vai trß trung gian ®iÒu
khiÓn viÖc tranh cDi gi÷a LuËt s− v7 c«ng tè viªn, ®©y l7 hai chñ thÓ cã
vai trß b×nh ®¼ng ngang nhau trong suèt qu¸ tr×nh tè tông. Th«ng qua ®èi
tông gi÷a c«ng tè viªn v7 LuËt s− m7 Tßa ¸n, gåm Båi thÇm ®o7n v7
ThÈm ph¸n chñ täa ph¸n quyÕt vÒ sù thËt kh¸ch quan v7 ®Þnh h×nh ph¹t.
ThÈm ph¸n cã nhiÖm vô ®iÒu h7nh phiªn tßa v7 quyÕt ®Þnh h×nh ph¹t sau
NÕu m« h×nh tè tông tranh tông dùa v7o sù "tranh ®Êu" cña hai bªn l7
luËt s− v7 c«ng tè viªn ®Ó t×m ra sù thËt th× m« h×nh tè tông thÈm vÊn dùa
v7o trÝ tuÖ cña nh÷ng ng−êi chuyªn nghiÖp gåm ®iÒu tra viªn, c«ng tè
viªn v7 ThÈm ph¸n ®Ó t×m ra sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n. Trong tè tông
thÈm vÊn, c¸c c¬ quan tiÕn h7nh tè tông võa l7m nhiÖm vô buéc téi v7 gì
téi. ThÈm ph¸n trong m« h×nh tè tông thÈm vÊn l7 ng−êi chØ ®¹o to7n bé
qu¸ tr×nh tè tông, ThÈm kh«ng chØ thùc hiÖn chøc n¨ng xÐt xö m7 cßn
thùc hiÖn c¶ chøc n¨ng ®iÒu tra, chøc n¨ng buéc téi v7 mét phÇn n7o ®ã
cña chøc n¨ng b7o ch÷a. §ång thêi ThÈm ph¸n còng l7 ng−êi gi÷ vai trß
chñ ®éng. ThÈm ph¸n l7 ng−êi ®−a ra quyÕt ®Þnh ®iÒu tra khi x¶y ra vô ¸n
v7 l7 ng−êi t×m ra sù thËt trªn c¬ së c¸c sù viÖc v7 chøng cø. Nh− vËy,
trong tè tông thÈm vÊn vai trß cña ThÈm ph¸n ®−îc ®Ò cao v7 gi÷ vai trß
quyÕt ®Þnh, do ®ã c¸c chøc n¨ng buéc téi v7 b7o ch÷a kh¸ mê nh¹t, vai
trß cña c«ng tè viªn buéc téi v7 luËt s− b7o ch÷a thÓ hiÖn mét c¸ch thô
®éng. Sù thËt cña vô ¸n chØ cã thÓ t×m ra trong qu¸ tr×nh thÈm vÊn, ®iÒu
tra. Phiªn tßa trong tè tông thÈm vÊn h«ng ph¶i l7 cuéc ®Êu trÝ gi÷a hai
bªn buéc téi v7 gì téi m7 thùc chÊt l7 sù tiÕp tôc cña viÖc ®iÒu tra thÈm
®Þnh chøng cø, l7m râ sù thËt kh¸ch quan cña vô ¸n. ThÈm ph¸n sÏ thùc
hiÖn viÖc thÈm vÊn c¸c nh©n chøng mét c¸ch tÝch cùc chø kh«ng ph¶i l7
c«ng tè viªn hay luËt s− b7o ch÷a.
9
10
1.2.3. Vai trß cña ThÈm ph¸n trong m« h×nh tè tông ®an xen
M« h×nh tè tông ®an xen (pha trén) l7 m« h×nh tè tông cã sù kÕt hîp
lÉn nhau c¸c yÕu tè ®Æc tr−ng cña m« h×nh tè tông thÈm vÊn v7 m« h×nh tè
tông tranh tông. Trong m« h×nh tè tông n7y, ë giai ®o¹n tr−íc khi xÐt xö
(khëi tè v7 ®iÒu tra) c¸c ho¹t ®éng tè tông hÇu nh− ®−îc tiÕn h7nh bÝ mËt,
h¹n chÕ sù tham gia cña nh÷ng ng−êi cã liªn quan, bÞ can hÇu nh− bÞ t¸ch
khái qu¸ tr×nh tè tông. Tuy nhiªn, ë giai ®o¹n xÐt xö, phiªn tßa ®−îc tiÕn
h7nh mét c¸ch c«ng khai, quyÒn b×nh ®¼ng tr−íc phiªn tßa v7 quyÒn b7o
ch÷a cña bÞ c¸o ®−îc ®¶m b¶o, c¸c bªn buéc téi v7 bªn b7o ch÷a cã quyÒn
v7 nghÜa vô ngang nhau trong viÖc ®−a ra nh÷ng chøng cø v7 nh÷ng yªu
cÇu. Trong giai ®o¹n n7y th× tßa ¸n m7 ®¹i diÖn l7 ThÈm ph¸n ®ãng vai trß l7
ng−êi träng t7i ®¶m b¶o cho c¸c bªn thùc hiÖn quyÒn v7 nghÜa vô cña m×nh.
Ch−¬ng 2
( ) *
+
#
!
%
$
'
"
&'
,
2.1. Quy ®Þnh ph¸p luËt tè tông h×nh sù vÒ vai trß cña ThÈm
ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
2.1.1. Quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh
tông t¹i phiªn tßa tr−íc khi ban h,nh Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003
Tr−íc khi ban h7nh Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003, c¸c quy ®Þnh ph¸p
luËt vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa ®−îc thÓ
hiÖn ë c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt qua c¸c giai ®o¹n sau:
f Giai ®o¹n 1946 f 1959:
S¾c lÖnh n7y ®D cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ ThÈm ph¸n v7 vai trß cña ThÈm
ph¸n trong viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n, nh−: T¹i §iÒu 10 cña S¾c lÖnh cã quy
®Þnh vÒ viÖc xö ¸n ë Tßa s¬ cÊp: "Mçi tuÇn lÔ, Ýt ra ph¶i cã hai phiªn tßa
c«ng khai: mét phiªn hé v3 mét phiªn h×nh. T¹i phiªn tßa, ThÈm ph¸n xÐt
xö mét m×nh, lôc sù gi÷ bót ký, lËp biªn b¶n ¸n tõ.
T¹i §iÒu 17 s¾c lÖnh sè 51/SL ng7y 17/4/1946 vÒ Ên ®Þnh thÈm
quyÒn c¸c Tßa ¸n v7 sù ph©n c«ng gi÷a c¸c nh©n viªn trong tßa quy
®Þnh: "¤ng Ch¸nh ¸n chñ täa nh÷ng phiªn tßa c«ng khai...«ng cã nhiÖm
vô ®iÒu khiÓn cuéc thÈm vÊn v3 b¶o vÖ trËt tù phiªn tßa"
§Æc biÖt, t¹i HiÕn ph¸p n¨m 1946 ng7y 09/11/1946 ®D ghi nhËn
quyÒn b7o ch÷a cña bÞ c¸o v7 c¸c nguyªn t¾c khi ThÈm ph¸n tiÕn h7nh
xÐt xö vô ¸n.
§Õn HiÕn ph¸p n¨m 1959 v7 LuËt tæ chøc Tßa ¸n n¨m 1960 ®éi ngò
ThÈm ph¸n ®−îc x©y dùng theo chÕ ®é bÇu cö. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña
c¸c c¬ quan tiÕn h7nh tè tông ®−îc quy ®Þnh cô thÓ, râ r7ng h¬n. Chøc
n¨ng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù t¸ch khái chøc n¨ng buéc téi v7 c¬ quan
c«ng tè ®−îc t¸ch ra khái chÝnh phñ. §©y l7 nh÷ng quy ®Þnh hÕt søc quan
träng ®Ó ®¶m b¶o tr×nh tù, thñ tôc xÐt xö t¹i phiªn tßa, ®Æc biÖt l7 thñ tôc
tranh luËn t¹i phiªn tßa h×nh sù v7 vai trß cña ng−êi ThÈm ph¸n khi ®iÒu
khiÓn phiªn tßa.
f Giai ®o¹n 1960 ®Õn 1980:
N¨m 1964, Tßa ¸n nh©n d©n Tèi cao ®D hÖ thèng l¹i c¸c quy ®Þnh
cña ph¸p luËt tè tông lóc bÊy giê th7nh B¶n ®Ò ¸n vÒ tr×nh tù xÐt xö s¬
thÈm vô ¸n h×nh sù, trong ®ã cã quy ®Þnh t−¬ng ®èi cô thÓ vÒ thñ tôc tiÕn h7nh
tè tông t¹i phiªn tßa cña Tßa ¸n nh©n.
T¹i S¾c lÖnh sè 13/SL ng7y 24/01/1946 quy ®Þnh vÒ tæ chøc c¸c tßa
¸n v7 ng¹ch ThÈm ph¸n, theo ®ã hÖ thèng tßa ¸n gåm cã: tßa ¸n s¬ cÊp
(tßa ¸n quËn), tßa ¸n ®Ö nhÞ cÊp (tßa ¸n tØnh) v7 tßa th−îng thÈm. ThÈm
ph¸n ®−îc ph©n th7nh hai ng¹ch: ng¹ch S¬ cÊp v7 ng¹ch ®Ö nhÞ cÊp. T¹i
N¨m 1974, Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao ®D ban h7nh B¶n h−íng dÉn vÒ
tr×nh tù tè tông s¬ thÈm ban h7nh kÌm theo th«ng t− sè 16 ng7y
27/9/1974. T¹i phÇn thø 4 vÒ tr×nh tù tè tông xÐt xö t¹i phiªn tßa cña Tßa
¸n nh©n d©n quy ®Þnh: "T¹i phiªn tßa Tßa ¸n nh©n d©n kiÓm tra to3n bé
chøng cø, nghe tranh c^i v3 cuèi cïng quyÕt ®Þnh viÖc xö lý vô ¸n". Ngo7i
11
12
ra, Th«ng t− sè 16 ®D h−íng dÉn cô thÓ tr×nh tù xÐt xö t¹i phiªn tßa, quy
®Þnh cô thÓ vai trß, tr¸ch nhiÖm cña Héi ®ång xÐt xö, ®Æc biÖt l7 vai trß
®iÒu khiÓn phiªn tßa cña ThÈm ph¸n khi tiÕn h7nh xÐt xö vô ¸n.
N¨m 1980, Quèc héi th«ng qua b¶n hiÕn ph¸p míi v7 n¨m 1981 LuËt
tæ chøc tßa ¸n nh©n d©n míi thay thÕ luËt cò. HiÕn ph¸p 1980 v7 LuËt tæ
chøc tßa ¸n nh©n d©n n¨m 1981 tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh chøc n¨ng, nhiÖm vô
cña tßa ¸n v7 vÞ trÝ, vai trß quan träng cña ThÈm ph¸n khi tiÕn h7nh xÐt
xö. HiÕn ph¸p 1980 quy ®Þnh: "Khi xÐt xö, ThÈm ph¸n v7 Héi thÈm nh©n
d©n ®éc lËp v7 chØ tu©n theo ph¸p luËt" (§iÒu 131). §ång thêi, "…QuyÒn
b7o ch÷a cña bÞ c¸o ®−îc ®¶m b¶o. Tæ chøc luËt s− ®−îc th7nh lËp ®Ó
gióp bÞ c¸o v7 c¸c ®−¬ng sù kh¸c vÒ mÆt ph¸p lý’. §©y l7 nh÷ng tiÒn ®Ò
quan träng ®Ó thùc hiÖn viÖc tranh tông c«ng khai t¹i phiªn tßa.
f Giai ®o¹n 1980 ®Õn tr−íc khi ban h7nh Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003:
Ng7y 28/6/1988, Bé luËt Tè tông h×nh sù ®Çu tiªn ®−îc th«ng qua.
Bé luËt ®D thÓ chÕ hãa ®−îc nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n, nh÷ng quy ®Þnh
cña HiÕn ph¸p v7 LuËt tæ chøc tßa ¸n nh©n d©n… §ång thêi Bé luËt Tè
tông h×nh sù ®D quy ®Þnh cô thÓ c¸c quyÒn tè tông cña bÞ can, bÞ c¸o,
ng−êi b7o ch÷a v7 c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c b¶o ®¶m quyÒn b×nh ®¼ng gi÷a bªn
buéc téi v7 bªn bÞ buéc téi tr−íc tßa ¸n trong qu¸ tr×nh xÐt xö. Thñ tôc
gi¶i quyÕt vô ¸n h×nh sù ®−îc quy ®Þnh cô thÓ. Vai trß cña ng−êi ThÈm
ph¸n ®−îc thÓ hiÖn ngay tõ giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö, ngay sau khi nhËn
hå s¬ vô ¸n ®Õn suèt qu¸ tr×nh xÐt xö vô ¸n.
2.1.2. Quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù 2003 vÒ vai trß cña
ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
ng−êi tham gia tè tông, më réng quyÒn b7o ch÷a cña bÞ can, bÞ c¸o, l7 c¬
së ph¸p lý cho viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa. C¸c quy ®Þnh cña Bé luËt Tè
tông h×nh sù 2003 thÓ hiÖn: ThÈm ph¸n l7 ng−êi gi÷ vai trß chÝnh trong viÖc
gi¶i quyÕt vô ¸n. Trong giai ®o¹n xÐt hái, ThÈm ph¸n l7 ng−êi hái tr−íc tiªn
v7 l7 ng−êi hái chÝnh sau ®ã ®Õn c¸c th7nh viªn Héi ®ång xÐt xö, KiÓm s¸t
viªn v7 LuËt s− b7o ch÷a. giai ®o¹n tranh luËn, ThÈm ph¸n l7 ng−êi
trung gian ®iÒu khiÓn viÖc tranh luËn gi÷a KiÓm s¸t viªn v7 LuËt s− b7o
ch÷a. KÕt qu¶ cña viÖc tranh luËn còng l7 yÕu tè quan träng gióp Héi
®ång xÐt xö quyÕt ®Þnh b¶n ¸n mét c¸ch ®óng ®¾n trong qu¸ tr×nh nghÞ ¸n.
2.2. Thùc tiÔn vÒ vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông
t¹i phiªn tßa
2.2.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc
Tõ khi thùc hiÖn chñ tr−¬ng c¶i c¸ch t− ph¸p theo yªu cÇu t¹i NghÞ
quyÕt 08 cña Bé chÝnh trÞ, c«ng t¸c xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù cña Tßa ¸n
®D ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, ThÈm ph¸n ®−îc ph©n c«ng gi¶i
quyÕt vô ¸n ®D thùc hiÖn tèt vai trß cña m×nh trong viÖc xÐt xö vô ¸n nãi
chung v7 viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa nãi riªng, thÓ hiÖn:
Thø nhÊt: ë giai ®o¹n chuÈn bÞ xÐt xö: Trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ xÐt
xö, ThÈm ph¸n ®−îc ph©n c«ng gi¶i quyÕt vô ¸n ®D nhanh chãng nghiªn
cøu hå s¬ vô ¸n ngay tõ khi thô lý hå s¬ vô ¸n v7 ra c¸c quyÕt ®Þnh nh»m
gi¶i quyÕt vô ¸n mét c¸ch kÞp thêi, ®óng ph¸p luËt, ®ång thêi ®D dù kiÕn
tr−íc c¸c t×nh huèng cã thÓ x¶y ra t¹i phiªn tßa nªn ®D chñ ®éng h¬n
trong viÖc ®iÒu khiÓn phiªn tßa. Qua viÖc nghiªn cøu hå s¬ vô ¸n, cã
nhiÒu vô ¸n cßn thiÕu nh÷ng t×nh tiÕt, chøng cø quan träng, bá lät téi
ph¹m, vi ph¹m tè tông… ThÈm ph¸n trao ®æi víi ViÖn kiÓm s¸t tr¶ hå s¬
®Ó ®iÒu tra bæ sung
Sau 15 n¨m ¸p dông Bé luËt Tè tông h×nh sù 1988, bªn c¹nh nh÷ng
kÕt qu¶ ®¹t ®−îc, nhiÒu quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù hiÖn h7nh
nãi chung ®D béc lé nhiÒu bÊt cËp. V× vËy Bé luËt Tè tông h×nh sù n¨m
2003 ®D ®−îc Quèc Héi ban h7nh v7 th«ng qua ng7y 26/11/2003. Bé luËt
Tè tông h×nh sù 2003 ®D cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ quyÒn h¹n, tr¸ch
nhiÖm cña nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè tông, quyÒn v7 nghÜa vô cña nh÷ng
Thø hai: ë giai ®o¹n xÐt hái: Ph¹m vi, c¸ch thøc, néi dung xÐt hái ë
mét sè phiªn tßa ®D cã sù ®æi míi theo tinh thÇn tranh tông. ViÖc xÐt hái
®D ®−îc "san sÎ" cho KiÓm s¸t viªn v7 LuËt s− b7o ch÷a. C¸c th7nh viªn
Héi ®ång xÐt xö chó ý theo dâi néi dung c©u hái, c©u tr¶ lêi v7 ®ång thêi
13
14
nªu tiÕp nh÷ng vÊn ®Ò cÇn ®−îc xÐt hái, cÇn ®−îc l7m râ. NhiÒu ThÈm
ph¸n ®D b¾t ®Çu xÐt hái theo tÝnh chÊt gîi më vÊn ®Ó ®Ó kiÓm s¸t viªn v7
LuËt s− b7o ch÷a hái bæ sung. Nh− vËy, ë giai ®o¹n xÐt hái, ThÈm ph¸n f
chñ täa phiªn tßa ®D phÇn n7o thÓ hiÖn ®−îc vai trß cña m×nh nh− l7 mét
ng−êi trung gian ®iÒu khiÓn viÖc xÐt hái.
Thø ba: ë giai ®o¹n tranh luËn: Tßa ¸n kh«ng cßn can thiÖp s©u v7o
c¸c chøc n¨ng buéc téi v7 b7o ch÷a m7 chñ yÕu l7m nhiÖm vô cña ng−êi
träng t7i, ®iÒu khiÓn, quan s¸t v7 l¾ng nghe, råi c¨n cø v7o kÕt qu¶ tranh
tông gi÷a c¸c bªn ®Ó ra ph¸n quyÕt cña m×nh. Chñ täa phiªn tßa l7 ng−êi
®iÒu khiÓn chñ yÕu viÖc tranh luËn. Khi tranh luËn, chñ täa phiªn tßa ®D
t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c bªn ph¸t biÓu v7 tr×nh b7y ®−îc tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò
cña vô ¸n, ®èi ®¸p víi nhau nh÷ng vÊn ®Ò cÇn tranh luËn mét c¸ch b×nh
®¼ng, d©n chñ. Nh− vËy, víi vai trß l7 ng−êi tæ chøc, ®iÒu h7nh, l7 ng−êi
"träng t7i" cña cuéc tranh luËn c«ng khai, Héi ®ång xÐt xö nãi chung v7
ThÈm ph¸n chñ täa phiªn tßa nãi riªng ®D ®¶m b¶o ®−îc cuéc tranh luËn
t¹i c¸c phiªn tßa xÐt xö vô ¸n h×nh sù kh«ng ®i chÖch h−íng träng t©m
cÇn ph¶i gi¶i quyÕt cña vô ¸n, kh«ng ®Ó cuéc tranh luËn diÔn ra qu¸ tÎ
nh¹t hoÆc qu¸ c¨ng th¼ng.
Thø t−: Qu¸ tr×nh vô ¸n chñ täa phiªn tßa ®D ph¸t huy ®−îc vai trß
®iÒu khiÓn viÖc nghÞ ¸n: gi¶i thÝch ph¸p luËt, nªu vÊn ®Ò ®Ó Héi ®ång xÐt
xö th¶o luËn biÓu quyÕt ®Òu theo quy ®Þnh cña Bé luËt tè tông h×nh sù.
Thø n¨m: ChÊt l−îng c¸c ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n ®Æc biÖt l7 b¶n ¸n
®−îc ®¶m b¶o v7 ng7y c7ng ®−îc n©ng cao. C¸c b¶n ¸n m7 Tßa ¸n tuyªn
®D c¨n cø v7o kÕt qu¶ tranh luËn t¹i phiªn tßa, trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ,
to7n diÖn c¸c chøng cø, ý kiÕn cña KiÓm s¸t viªn, quan ®iÓm cña LuËt s−
b7o ch÷a, lêi khai cña bÞ c¸o v7 nh÷ng ng−êi tham gia tè tông kh¸c.
phiªn tßa ThÈm ph¸n bÞ ®éng, lóng tóng trong viÖc ®iÒu khiÓn phiªn tßa
v7 gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng ph¸t sinh t¹i phiªn tßa.
Thø hai: Trong viÖc xÐt hái t¹i phiªn tßa: Trong giai ®o¹n xÐt hái
hiÖn nay, vai trß chÝnh vÉn l7 ThÈm ph¸n f Chñ täa phiªn tßa. ThÈm ph¸n f
Chñ täa phiªn tßa hái rÊt nhiÒu vÒ tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò cña vô ¸n cÇn gi¶i
quyÕt. KiÓm s¸t viªn v7 LuËt s− b7o ch÷a v7 nh÷ng ng−êi tham gia tè
tông kh¸c chØ hái mang tÝnh chÊt bæ sung nh÷ng vÊn ®Ò ch−a râ. Kh«ng Ýt
tr−êng hîp, KiÓm s¸t viªn, LuËt s− kh«ng hái c©u g× v× cho r»ng nh÷ng g×
cÇn hái th× Héi ®ång xÐt xö ®D hái hÕt råi. §iÒu n7y ®D khiÕn cho Héi
®ång xÐt xö m¶i miÕt tËp trung v7o viÖc xÐt hái m7 kh«ng cã ®iÒu kiÖn
tËp trung v7o viÖc xem xÐt, ®¸nh gi¸ c¸c chøng cø, h−íng cho qu¸ tr×nh
tranh tông gi÷a c¸c bªn buéc téi v7 gì téi v7o viÖc l7m s¸ng tá c¸c t×nh tiÕt
cña vô ¸n, l7m mÊt ®i tÝnh kh¸ch quan v7 v« t− v7 c«ng minh cña Tßa ¸n
khi tiÕn h7nh xÐt xö vô ¸n, l7m h¹n chÕ viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa; Nh÷ng
c©u hái ®¸p cña c¸c chñ thÓ tham gia xÐt hái kh«ng ®i th¼ng v7o vÊn ®Ò,
kh«ng gi¶i quyÕt tháa ®¸ng nh÷ng m©u thuÉn, khóc m¾c cßn tån t¹i.
Thø ba: Trong qu¸ tr×nh tranh luËn t¹i phiªn tßa: ThÈm ph¸n ch−a thÓ
hiÖn ®−îc vai trß l7 ng−êi ®iÒu khiÓn viÖc tranh luËn t¹i phiªn tßa: Néi
dung c¸c vÊn ®Ò cÇn tranh luËn, ®èi ®¸p ch−a ®óng träng t©m; nhiÒu
phiªn tßa ThÈm ph¸n ch−a t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c bªn tham gia tranh luËn,
khèng chÕ thêi gian tranh luËn cña LuËt s−; viÖc ®iÒu khiÓn tranh luËn
kh«ng theo ®óng tr×nh tù quy ®Þnh; kh¶ n¨ng tranh luËn cña KiÓm s¸t
viªn v7 LuËt s− t¹i phiªn tßa cßn yÕu.
Thø t−: ThÈm ph¸n bÞ ¶nh h−ëng, bÞ t¸c ®éng khi ra c¸c ph¸n quyÕt:
Thø nhÊt: Trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ xÐt xö: Thùc tÕ hiÖn nay cho
thÊy, nhiÒu tr−êng hîp ThÈm ph¸n nghiªn cøu hå s¬ ch−a kü l−ìng, viÖc
chuÈn bÞ phiªn tßa kh«ng ®−îc chu ®¸o nªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng khi ra
Mét vÊn ®Ò tån t¹i hiÖn nay khi gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n ®ã l7 viÖc thØnh
thÞ ¸n cÊp trªn cña c¸c ThÈm ph¸n th«ng qua viÖc trao ®æi nghiÖp vô v7
c¬ chÕ b¸o c¸o ¸n tr−íc khi xÐt xö. Thùc tiÔn n7y khiÕn cho ThÈm ph¸n
th−êng cã thãi quen û l¹i khi gÆp nh÷ng vô ¸n phøc t¹p, kh«ng tËp trung
nghiªn cøu kü l−ìng m7 ®D véi v7ng ®i "xin ý kiÕn". §©y l7 mét yÕu tè
kh«ng nhá ¶nh h−ëng tíi c¸c ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n, mÊt ®i tÝnh kh¸ch
quan, c«ng b»ng khi gi¶i quyÕt vô ¸n.
15
16
2.2.2. Nh÷ng vÊn ®Ò h¹n chÕ, tån t¹i
Thø n¨m: ThÈm ph¸n khi tiÕn h7nh xÐt xö vô ¸n kh«ng ®¶m b¶o
®−îc tÝnh trang nghiªm cña phiªn tßa: Th¸i ®é, phong c¸ch cña ThÈm
ph¸n khi tiÕn h7nh xÐt xö trong nhiÒu vô ¸n ch−a thÓ hiÖn ®−îc tÝnh v¨n
hãa n¬i ph¸p ®×nh: NhiÒu ThÈm ph¸n bùc tøc ®D qu¸t th¸o, nhôc m¹ bÞ
c¸o, x−ng h« kh«ng ®óng víi bÞ c¸o… §iÒu n7y ®D ¶nh h−ëng tíi tÝnh uy
nghiªm n¬i ph¸p ®×nh.
Thø hai: NhiÒu quy ®Þnh cña Bé luËt Tè tông h×nh sù hiÖn h7nh ch−a
t−¬ng thÝch víi yªu cÇu tranh tông theo tinh thÇn c¶i c¸ch t− ph¸p, ch−a ®¶m
b¶o vÒ mÆt ph¸p lý ®Ó thùc hiÖn tranh tông t¹i phiªn tßa, cô thÓ: ch−a quy
®Þnh tranh tông l7 mét nguyªn t¾c cña Bé luËt Tè tông h×nh sù; c¸c quy ®Þnh
vÒ quyÒn b7o ch÷a ch−a ®Çy ®ñ, râ r7ng; quy ®Þnh tßa ¸n cã quyÒn khëi tè vô
¸n l7 ch−a phï hîp; quy ®Þnh vÒ thñ tôc t¹i phiªn tßa cßn bÊt cËp…
2.2.3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng kÕt qu¶ ®F ®¹t ®−îc v, nh÷ng h¹n
chÕ, tån t¹i
Thø ba: Sè l−îng v7 chÊt l−îng ThÈm ph¸n hiÖn nay cßn thiÕu v7
yÕu, ch−a ®¸p øng ®ñ nhu cÇu thùc tiÔn cña viÖc xÐt xö.
f Nguyªn nh©n cña nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc:
VÒ kh¸ch quan: Do cã sù quan t©m cña §¶ng, nh7 n−íc ®èi víi ®éi
ngò ThÈm ph¸n nªn chÕ ®é ®èi víi ThÈm ph¸n ng7y c7ng ®−îc n©ng cao;
C¸c chñ tr−¬ng, ®−êng lèi cña §¶ng v7 Nh7 n−íc ®−îc thÓ chÕ hãa th«ng
qua c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®D t¹o ®iÒu kiÖn vÒ khung ph¸p lý cho
ThÈm ph¸n thùc hiÖn vai trß, chøc n¨ng v7 nhiÖm vô cña m×nh; Trong néi
bé ng7nh Tßa ¸n ®D cã nh÷ng viÖc l7m ®Ó ThÈm ph¸n ph¸t huy vai trß,
n©ng cao tr¸ch nhiÖm v7 tr×nh ®é, chuyªn m«n nghiÖp vô cña m×nh.
VÒ chñ quan: §a sè c¸c ThÈm ph¸n v7 nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè tông
kh¸c ®D nhËn thøc ®óng v7 ®Çy ®ñ vÒ tÝnh chÊt v7 tÇm quan träng cña viÖc
®Èy m¹nh tranh tông t¹i phiªn tßa theo tinh thÇn cña NghÞ quyÕt 08 v7
NghÞ quyÕt 49 cña Bé chÝnh trÞ; Tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña
ThÈm ph¸n ®D ®−îc n©ng cao râ rÖt; C¬ së vËt chÊt cña ng7nh Tßa ¸n ®D
®−îc quan t©m v7 c¶i thiÖn, ®iÒu kiÖn l7m viÖc ®èi víi c¸n bé c«ng chøc
ng7nh Tßa ¸n, ®Æc biÖt l7 ThÈm ph¸n ®D khang trang v7 ®Çy ®ñ h¬n.
f Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i, h¹n chÕ:
Thø nhÊt: Mét sè ThÈm ph¸n ch−a nhËn thøc thèng nhÊt vÒ b¶n chÊt,
néi dung, c¸ch thøc v7 ph¹m vi cña viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa theo tinh
thÇn c¶i c¸ch t− ph¸p: Do vÊn ®Ò tranh tông t¹i phiªn tßa ch−a ®−îc ph¸p
luËt quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ, nªn ThÈm ph¸n, nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè
tông kh¸c v7 LuËt s− b7o ch÷a th−êng l7 ¸p dông tinh thÇn tranh tông v7o
viÖc xÐt xö.
17
Sè l−îng v7 chÊt l−îng ThÈm ph¸n l7 yÕu tè quan träng ¶nh h−ëng
tíi hiÖu qu¶ xÐt xö v7 vÞ thÕ cña ng−êi ThÈm ph¸n. Tuy nhiªn, hiÖn nay
sè l−îng ThÈm ph¸n vÉn cßn thiÕu, nhiÒu n¬i ThÈm ph¸n ph¶i gi¶i quyÕt
mét sè l−îng lín vô ¸n trong mét th¸ng. §iÒu n7y ®D ¶nh h−ëng tíi chÊt
l−îng xÐt xö cña Tßa ¸n. Ngo7i ra, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña
ThÈm ph¸n cßn yÕu, ch−a ®¶m b¶o ®−îc yªu cÇu xÐt xö.
Thø t−: ViÖc x©y dùng ®éi ngò ThÈm ph¸n cßn nhiÒu bÊt cËp v7 ch−a
®−îc quan t©m ®óng møc.
ViÖc tuyÓn chän, bæ nhiÖm ThÈm ph¸n: ViÖc tuyÓn chän, bæ nhiÖm
ThÈm ph¸n cßn mang tÝnh h×nh thøc, kh«ng cã tÝnh thùc tiÔn; NhiÖm kú
cña ThÈm ph¸n ch−a ®¶m b¶o cho ThÈm ph¸n yªn t©m c«ng t¸c; C¨n cø
®Ó tiÕn h7nh viÖc t¸i bæ nhiÖm ®èi víi ThÈm ph¸n l7 ch−a phï hîp.
ViÖc ®7o t¹o, båi d−ìng ThÈm ph¸n mang tÝnh ch¾p v¸, kh«ng ®ång bé
Thø n¨m: Mét bé phËn nhá ThÈm ph¸n cã biÓu hiÖn tiªu cùc.
Mét sè ThÈm ph¸n cã tiªu cùc trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt vô ¸n, khiÕn
cho viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n kh«ng kh¸ch quan, c«ng b»ng. Mét sè c¸n bé,
thÈm ph¸n thiÕu tinh thÇn tr¸ch nhiÖm, sa sót vÒ phÈm chÊt, sa ®äa, tho¸i
hãa biÕn chÊt....
Thø s¸u: Ch−a cã c¸c c¬ chÕ ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña ThÈm ph¸n.
ChÕ ®é ®Di ngé ®èi víi ThÈm ph¸n ch−a ®−îc ®Çy ®ñ. §iÒu kiÖn,
ph−¬ng tiÖn, kinh phÝ ho¹t ®éng cña ThÈm ph¸n cßn thiÕu thèn. Sù an
to7n cña ThÈm ph¸n ch−a ®−îc quan t©m, b¶o vÖ
18
Ch−¬ng 3
-
.
/
!
#
$
0
!
"
%
&'
3.1. Nh÷ng yªu cÇu ®Ó n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong
viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa
3.1.1. Yªu cÇu tõ c«ng cuéc c¶i c¸ch t− ph¸p ë n−íc ta hiÖn nay
Trong tiÕn tr×nh c¶i c¸ch t− ph¸p hiÖn nay th× c¶i c¸ch tßa ¸n l7 kh©u
®ét ph¸, bëi v× trong hÖ thèng c¸c c¬ quan t− ph¸p, tßa ¸n cã vai trß ®Æc
biÖt quan träng. Do ®ã ho¹t ®éng xÐt xö cña tßa ¸n ®−îc nh×n nhËn l7
träng t©m cña c¶i c¸ch t− ph¸p. Muèn ®æi míi ®−îc ho¹t ®éng xÐt xö th×
viÖc ®æi míi v7 n©ng cao vai trß cña nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè tông trong
®ã cã ThÈm ph¸n l7 rÊt quan träng. Ngo7i ra, tr−íc yªu cÇu cña viÖc ®Èy
m¹nh tranh tông t¹i phiªn tßa theo tinh thÇn c¶i c¸ch t− ph¸p th× viÖc
n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n l7 ®iÒu cÇn thiÕt.
3.1.2. Yªu cÇu tõ thùc tiÔn viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù
HiÖn nay t×nh h×nh téi ph¹m diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p v7 tr−íc
nh÷ng thay ®æi cña t×nh h×nh kinh tÕ xD héi, c¸c c¬ quan quan tiÕn h7nh
tè tông v7 nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè tông mét mÆt ph¶i ®Êu tranh cã hiÖu
qu¶ víi c¸c lo¹i téi ph¹m, nh−ng mÆt kh¸c, kh«ng ®Ó x¶y ra oan sai, l7m
tæn h¹i ®Õn danh dù, nh©n phÈm, c¸c quyÒn v7 lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng
d©n. Trong khi ®ã n¨ng lùc gi¶i quyÕt vô ¸n cña nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè
tông, ®Æc biÖt l7 ThÈm ph¸n cßn non kÐm. ChÝnh v× vËy vÊn ®Ò n©ng cao
vai trß, tr¸ch nhiÖm cña ThÈm ph¸n trong viÖc xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù
nãi chung v7 n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong tranh tông t¹i phiªn
tßa nãi riªng l7 mét ®ßi hái cÊp thiÕt hiÖn nay.
3.2. §Þnh h−íng ®Ó n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc
tranh tông t¹i phiªn tßa
Thø nhÊt: §¶m b¶o sù lDnh ®¹o cña §¶ng v7 sù qu¶n lý cña nh7 n−íc.
19
Thø hai: N©ng cao vai trß ThÈm ph¸n cÇn g¾n víi ph−¬ng ch©m
xuyªn suèt: Phông c«ng, thñ ph¸p, chÝ c«ng, v« t−" v7 "Ph¶i gÇn d©n,
hiÓu d©n, gióp d©n, häc d©n".
Thø ba: N©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong tranh tông t¹i phiªn
tßa cÇn g¾n víi viÖc thùc hiÖn v7 tu©n thñ nghiªm chØnh c¸c nguyªn t¾c
cña ph¸p luËt, ®Æc biÖt l7 ph¸p luËt tè tông h×nh sù.
Thø t−: CÇn ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp cña Tßa ¸n.
3.3. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ
3.3.1. Ho,n thiÖn tæ chøc v, ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña Tßa ¸n
VÒ tæ chøc: Tr−íc m¾t cÇn tiÕn h7nh tæ chøc tßa ¸n theo thÈm quyÒn
xÐt xö gåm: tßa ¸n s¬ thÈm khu vùc ®−îc tæ chøc ë mét hoÆc mét sè ®¬n
vÞ h7nh chÝnh cÊp huyÖn; tßa ¸n phóc thÈm cã nhiÖm vô chñ yÕu l7 xÐt xö
phóc thÈm v7 s¬ thÈm mét sè vô ¸n; tßa ¸n th−îng thÈm ®−îc tæ chøc
theo khu vùc cã nhiÖm vô xö phóc thÈm; tßa ¸n nh©n d©n tèi cao cã
nhiÖm vô tæng kÕt kinh nghiÖm xÐt xö, h−íng dÉn ¸p dông hÖ thèng ph¸p
luËt, ph¸t triÓn ¸n lÖ v7 xÐt xö gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm.
VÒ ph−¬ng thøc ho¹t ®éng: CÇn ph©n ®Þnh l¹i ®óng thÈm quyÒn xÐt
xö. CÇn giao cho Tßa ¸n s¬ thÈm cÊp khu vùc thÈm quyÒn xÐt xö c¸c téi
ph¹m Ýt nghiªm träng, téi ph¹m nghiªm träng, téi ph¹m rÊt nghiªm träng
nh− thÈm quyÒn cña Tßa ¸n cÊp huyÖn hiÖn nay v7 kh«ng nªn t¨ng thÈm
quyÒn cho Tßa ¸n n7y. §èi víi Tßa ¸n phóc thÈm, nªn giao cho Tßa ¸n
n7y thÈm quyÒn xÐt xö s¬ thÈm, phóc thÈm nh− thÈm quyÒn cña Tßa ¸n
nh©n d©n cÊp tØnh hiÖn nay v7 kh«ng xÐt xö gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm.
§ång thêi ®Ó gi¶m ¸p lùc cho Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao, nªn giao cho Tßa
¸n th−îng thÈm thÈm quyÒn gi¸m ®èc thÈm, t¸i thÈm ®èi víi c¸c b¶n ¸n,
quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Tßa ¸n s¬ thÈm khu vùc, Tßa ¸n
phóc thÈm. Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao chØ cßn xÐt xö gi¸m ®èc thÈm c¸c
b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh cã hiÖu lùc ph¸p luËt cã tÇm ¶nh h−ëng ®Õn to7n quèc.
3.3.2. Ho,n thiÖn c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt tè tông h×nh sù
Tr−íc hÕt cÇn quy ®Þnh tranh tông l7 mét nguyªn t¾c trong tè tông
h×nh sù. Ngo7i ra cÇn söa ®æi bæ sung mét sè quy ®Þnh liªn quan ®Õn viÖc
20
b7o ch÷a, c¸c quy ®Þnh khi tiÕn h7nh gi¶i quyÕt vô ¸n nh− c¸c quy ®Þnh
vÒ tr¶ hå s¬, khëi tè vô ¸n, viÖc xÐt hái, tranh luËn t¹i phiªn tßa.
3.3.3. N©ng cao nhËn thøc, tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô, phÈm
chÊt ®¹o ®øc cho ThÈm ph¸n
Tr−íc hÕt ThÈm ph¸n v7 nh÷ng ng−êi tiÕn h7nh tè tông cÇn nh×n
nhËn ®óng ®¾n vÒ néi dung, b¶n chÊt cña thuËt ng÷ "tranh tông" theo
®óng tinh thÇn cña NghÞ quyÕt 08 v7 NghÞ quyÕt 49 cña Bé chÝnh trÞ;
nhËn thøc ®óng vÒ néi dung c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n trong tè tông h×nh sù
®ã l7 chøc n¨ng b7o ch÷a, chøc n¨ng buéc téi v7 chøc n¨ng xÐt xö.
Ngo7i ra ng7nh Tßa ¸n cÇn cã kÕ ho¹ch ®Ó x©y dùng ®ñ sè l−îng
ThÈm ph¸n, ®¸p øng ®ñ nhu cÇu c«ng viÖc ®Æt ra.
CÇn ph¶i ®7o t¹o, båi d−ìng kü n¨ng xÐt xö c¸c vô ¸n h×nh sù trong
c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng xD héi; Th−êng xuyªn tæ chøc tËp huÊn, båi
d−ìng chuyªn m«n nghiÖp vô, tæ chøc héi th¶o, trao ®æi, nghiÖp vô cho
ThÈm ph¸n; Th−êng xuyªn tiÕn h7nh tæ chøc c¸c phiªn tßa mÉu theo theo
tinh thÇn tranh tông Bªn c¹nh ®ã, b¶n th©n mçi ThÈm ph¸n cÇn ph¶i tÝch
cùc häc tËp, tù cËp nhËt kiÕn thøc ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cña m×nh, ®Æc biÖt
l7 cÇn n¾m v÷ng c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ h×nh sù v7 tè tông h×nh sù, ®Ó
®¶m b¶o viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, n©ng cao
chÊt l−îng xÐt xö.
3.3.4. Ho,n thiÖn chÕ ®é ®,o t¹o, tuyÓn chän, bæ nhiÖm ThÈm ph¸n
VÒ viÖc ®7o t¹o ThÈm ph¸n: CÇn giao chøc n¨ng ®7o t¹o ThÈm ph¸n
cho Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao v× ®7o t¹o nghiÖp vô ph¶i g¾n víi thùc tiÔn
v7 kinh nghiÖm xÐt xö.
VÒ c¬ chÕ bæ nhiÖm thÈm ph¸n: CÇn thiÕt ph¶i cã sù ®iÒu chØnh theo
h−íng giao cho y ban Th−êng vô Quèc héi bæ nhiÖm thÈm ph¸n Tßa ¸n
nh©n d©n tèi cao, thÈm ph¸n Tßa ¸n qu©n sù trung −¬ng. §èi víi viÖc bæ
nhiÖm thÈm ph¸n Tßa ¸n th−îng thÈm, thÈm ph¸n Tßa ¸n phóc thÈm, Tßa
¸n s¬ thÈm khu vùc nªn giao cho Th−êng trùc Héi ®ång nh©n d©n cÊp
tØnh bæ nhiÖm. §Ó tËp trung cho ho¹t ®éng xÐt xö, s¸ng t¹o ¸n lÖ ë cÊp
21
cao nhÊt, kh«ng nªn giao cho Ch¸nh ¸n Tßa ¸n nh©n d©n tèi cao thÈm
quyÒn bæ nhiÖm thÈm ph¸n ë bÊt kú cÊp n7o. Tãm l¹i, cÇn t¨ng c−êng
c«ng t¸c ®¸nh gi¸, quy ho¹ch, ®7o t¹o, tuyÓn chän v7 bæ nhiÖm thÈm
ph¸n mét c¸ch khoa häc.
VÒ nhiÖm kú ThÈm ph¸n: CÇn thiÕt ph¶i kÐo d7i nhiÖm kú thÈm ph¸n
tiÕn tíi chÕ ®é thÈm ph¸n suèt ®êi.
3.3.4. §¶m b¶o c¸c ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña ThÈm ph¸n
VÒ ®iÒu kiÖn l3m viÖc cña ThÈm ph¸n: §Ó ®¶m b¶o ®−îc ho¹t ®éng
cña ThÈm ph¸n, trong thêi gian tíi cÇn t¨ng c−êng h¬n n÷a c¬ së vËt chÊt
cho ng7nh Tßa ¸n. Cô thÓ nh− x©y dùng míi, söa ch÷a c¸c trô së l7m viÖc
®D qu¸ cò, xuèng cÊp; ®¶m b¶o phßng l7m viÖc cho ThÈm ph¸n v7 c¸c
ph−¬ng tiÖn phôc vô cho ho¹t ®éng cña ThÈm ph¸n. Ngo7i ra, cÇn bè trÝ
héi tr−êng xÐt xö réng rDi, ®−îc trang trÝ thÓ hiÖn tÝnh trang nghiªm cña
phiªn tßa. CÇn cã c¸c thiÕt bÞ phôc vô cho viÖc xÐt xö t¹i phiªn tßa.
VÒ tiÒn l−¬ng ®èi víi ThÈm ph¸n: CÇn x©y dùng l¹i thang, bËc l−¬ng
®èi víi ThÈm ph¸n; Thùc hiÖn tèt chÕ ®é phô cÊp th©m niªn nghÒ; §Ò
nghÞ c¸c cÊp cã thÈm quyÒn xem xÐt cÊp kinh phÝ x©y dùng nh7 c«ng vô,
hç trî ®èi víi ThÈm ph¸n trong thêi gian lu©n chuyÓn, biÖt ph¸i t¨ng c−f
êng c«ng t¸c xÐt xö. Tãm l¹i, Nh7 n−íc ®¶m b¶o vÒ ®êi sèng vÊt chÊt
"cÇn ®ñ" cho ®éi ngò thÈm ph¸n; t¨ng c−êng biÖn ph¸p th−ëng ph¹t
nghiªm minh v7 cã chÕ ®é ®Di ngé ®Æc biÖt cho thÈm ph¸n tËn tôy, liªm
chÝnh cã c«ng lao ®ãng gãp cho nÒn t− ph¸p ViÖt Nam.
VÒ viÖc ®¶m b¶o an to3n cho ThÈm ph¸n: ViÖc b¶o ®¶m an to7n cho
ThÈm ph¸n trong khi thi h7nh c«ng vô cÇn ®−îc quan t©m thùc hiÖn. CÇn
thiÕt ph¶i cã c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ b¶o ®¶m an to7n cho ThÈm ph¸n.
Tãm l¹i, ®Ó n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong qu¸ tr×nh tranh
tông t¹i phiªn tßa tr−íc tiªn chóng ta cÇn n©ng cao nhËn thøc cña ThÈm
ph¸n ®èi víi vÊn ®Ò tranh tông t¹i phiªn tßa. Ngo7i ra viÖc söa ®æi c¸c
quy ®Þnh cña ph¸p luËt tè tông h×nh sù v7 c¸c quy ®Þnh kh¸c còng l7 tiÒn
®Ò quan träng ®Ó ThÈm ph¸n cã c¬ së thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô cña
22
m×nh. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cÇn cã sù ®æi míi trong viÖc ®7o t¹o, quy
ho¹ch ThÈm ph¸n v7 cÇn cã nh÷ng c¬ chÕ ®¶m b¶o vÒ vËt chÊt vÒ tÝnh
m¹ng, søc kháe cña ThÈm ph¸n. Cã nh− vËy míi thùc sù n©ng cao vÞ thÕ
cña ng−êi ThÈm ph¸n trong ®êi sèng xD héi ®Ó gãp phÇn thùc hiÖn c«ng
lý, c«ng b»ng trong mét Nh7 n−íc ph¸p quyÒn xD héi chñ nghÜa.
12
XÐt xö l7 nh©n danh nh7 n−íc, c¨n cø v7o ph¸p luËt cña nh7 n−íc ®Ó
®−a ra c¸c ph¸n quyÕt vÒ mét vô ¸n cô thÓ. §©y kh«ng ph¶i l7 ph¸n quyÕt
cña b¶n th©n mét tßa ¸n n7o ®ã, l¹i c7ng kh«ng ph¶i l7 ph¸n quyÕt cña c¸
nh©n trong bé m¸y tßa ¸n hay mét ng−êi cã chøc, cã quyÒn n7o ®ã m7 l7
ph¸n quyÕt thÓ hiÖn trùc tiÕp th¸i ®é cña nh7 n−íc ®èi víi c¸c vô ¸n cô
thÓ. Nh− vËy, ho¹t ®éng xÐt xö ph¶n ¸nh trùc tiÕp v7 s©u s¾c b¶n chÊt cña
nh7 n−íc. V× thÕ, ®ßi hái xÐt xö ph¶i chÝnh x¸c, c«ng minh trong viÖc vËn
dông v7 ¸p dông ph¸p luËt, thÓ hiÖn ®−îc ý chÝ v7 nguyÖn väng cña nh©n
d©n. C¸c b¶n ¸n v7 quyÕt ®Þnh xÐt xö cña tßa ¸n l7 nh©n danh nh7 n−íc,
thÓ hiÖn hiÖu lùc cña mét v¨n kiÖn nh7 n−íc. V× thÕ, nh7 n−íc ph¶i chÞu
tr¸ch nhiÖm vÒ sù kh«ng chÝnh x¸c hoÆc sai lÇm cña nh÷ng b¶n ¸n hay
quyÕt ®Þnh ®ã g©y ra. ChÊt l−îng c¸c ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n ®−îc ®¶m
b¶o hay kh«ng phô thuéc rÊt nhiÒu v7o kÕt qu¶ tranh tông t¹i phiªn tßa.
Tr−íc yªu cÇu ®æi míi to7n diÖn cña ®Êt n−íc v7 thùc tiÔn c«ng t¸c c¶i
c¸ch t− ph¸p ë n−íc ta hiÖn nay ®ßi hái cÇn ph¶i ®æi míi v7 n©ng cao h¬n
n÷a chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa:
2. Thùc tiÔn ë ViÖt Nam hiÖn nay, ThÈm ph¸n l7 ng−êi gi÷ vai trß
chÝnh trong viÖc xÐt xö vô ¸n, qu¸ tr×nh tranh tông t¹i phiªn tßa ThÈm ph¸n
lu«n l7 ng−êi tÝch cùc, chñ ®éng; mÆc dï phiªn tßa ®D Ýt nhiÒu thÓ hiÖn yÕu tè
tranh tông song vai trß cña bªn buéc téi v7 bªn gì téi l7 rÊt mê nh¹t. ChÝnh
v× vËy, ®Ó n©ng cao chÊt l−îng tranh tông t¹i phiªn tßa v7 ®−a ThÈm ph¸n
vÒ ®óng vÞ trÝ l7 ng−êi trung gian ®iÒu khiÓn viÖc tranh tông th× ®iÒu tr−íc
tiªn cÇn thùc hiÖn ®ã l7 ®æi míi m« h×nh tè tông ViÖt Nam theo h−íng
kÕt hîp gi÷a m« h×nh tè tông thÈm vÊn v7 tè tông tranh tông.
3. CÇn ph¶i söa ®æi l¹i c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt theo h−íng h−íng
n©ng cao chÊt l−îng c«ng tè cña kiÓm s¸t viªn t¹i phiªn tßa, b¶o ®¶m
tranh tông d©n chñ víi luËt s−, bÞ c¸o v7 nh÷ng ng−êi tham gia tè tông
kh¸c. ViÖc ph¸n quyÕt cña Tßa ¸n ph¶i c¨n cø v7o kÕt qu¶ xÐt hái v7
tranh luËn t¹i phiªn tßa, trªn c¬ së xem xÐt ®Çy ®ñ c¸c chøng cø do
viÖn kiÓm s¸t, luËt s−, bÞ c¸o v7 nh÷ng ng−êi tham gia tè tông kh¸c
®−a ra. Khi xÐt hái ThÈm ph¸n f Chñ täa phiªn tßa l7 ng−êi träng t7i,
®iÒu khiÓn viÖc xÐt hái t¹i phiªn tßa, kiÓm s¸t viªn xÐt hái c¸c t×nh tiÕt
buéc téi, gì téi ®Ó b¶o vÖ c¸o tr¹ng, luËt s− xÐt hái nh÷ng t×nh tiÕt gì téi
®Ó b7o ch÷a cho bÞ c¸o. Trong giai ®o¹n tranh luËn, chñ täa phiªn tßa gi÷
vai trß ng−êi ®iÒu khiÓn sù tranh luËn cña nh÷ng ng−êi tham gia tranh
luËn, ®¶m b¶o tranh luËn gi÷ hai bªn buéc téi v7 gì téi diÔn ra d©n chñ v7
b×nh ®¼ng v7 kh«ng bÞ h¹n chÕ vÒ thêi gian. Chñ täa phiªn tßa cïng c¸c
th7nh viªn cña Héi ®ång xÐt xö ph¶i chó ý l¾ng nghe ý kiÕn cña c¸c bªn
l7m c¬ së cho viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh vÒ viÖc gi¶i quyÕt vô ¸n.
1f Dï ë bÊt kú mét nÒn t− ph¸p n7o th× ThÈm ph¸n lu«n l7 ng−êi cã
vai trß quan träng v7 l7 ng−êi trùc tiÕp tiÕn h7nh xÐt xö c¸c vô ¸n. Tïy
tõng quèc gia theo hÖ thèng tè tông n7o th× ThÈm ph¸n thÓ hiÖn vai trß
cña m×nh ë c¸c møc ®é kh¸c nhau.
4. §Ó n©ng cao vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn
tßa h×nh sù, bªn c¹nh viÖc söa ®æi c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn thñ tôc tè
tông cÇn cã nh÷ng söa ®æi bæ sung vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÕ ®é bæ
nhiÖm ThÈm ph¸n, nhiÖm kú cña ThÈm ph¸n, c¸c chÕ ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o vÒ
vËt chÊt v7 tinh thÇn cho ho¹t ®éng cña ThÈm ph¸n. §ång thêi cã nh÷ng
biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cña ThÈm
ph¸n tiÕp tôc x©y dùng, ®7o t¹o ®éi ngò ThÈm ph¸n. Cã nh− vËy ®éi ngò
ThÈm ph¸n míi ®¶m b¶o ®−îc tr×nh ®é, n¨ng lùc v7 phÈm chÊt ®¹o ®øc
cÇn thiÕt, ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña nhiÖm vô trong t×nh h×nh míi.
23
24
Qua viÖc nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn còng nh− thùc tiÔn vÒ
vai trß cña ThÈm ph¸n trong viÖc tranh tông t¹i phiªn tßa h×nh sù, cã thÓ
rót ra nh÷ng kÕt luËn sau:
Nhung Bùi