Luận văn Thạc sĩ Công tác xã hội: Công tác xã hội với trẻ em lao động sớm tại tổ chức trẻ em Rồng Xanh Thừa Thiên Huế” (nghiên cứu mô hình dự án “ an toàn và lành mạnh” huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài “Công tác xã hội với trẻ em lao động sớm tại tổ chức trẻ em Rồng Xanh Thừa Thiên Huế” (nghiên cứu mô hình dự án “ an toàn và lành mạnh” huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế) sẽ góp phần tìm hiểu các hoạt động công tác xã hội đang thực hiện tại địa bàn huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế đối với trẻ em đã từng là trẻ em lao động sớm và trẻ em có nguy cơ trở thành trẻ em lao động sớm. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Công tác xã hội: Công tác xã hội với trẻ em lao động sớm tại tổ chức trẻ em Rồng Xanh Thừa Thiên Huế” (nghiên cứu mô hình dự án “ an toàn và lành mạnh” huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------ NGUYỄN THỊ PHƢƠNG THẢO CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI TRẺ EM LAO ĐỘNG SỚM TẠI TỔ CHỨC TRẺ EM RỒNG XANH THỪA THIÊN HUẾ (NGHIÊN CỨU MÔ HÌNH DỰ ÁN “AN TOÀN VÀ LÀNH MẠNH” HUYỆN PHÚ VANG - TỈNH THỪA THIÊN HUẾ) Chuyên ngành Công tác xã hội Mã số: 60 90 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ CÔNG TÁC XÃ HỘI Ngƣờ ƣớng d n o ọc: TS Nguyễn Thị N ƣ Tr ng Hà Nội – 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ khoa học “ Công tác xã hội với trẻ em lao động sớm tại tổ chức trẻ em Rồng Xanh Thừa Thiên Huế (nghiên cứu mô hình dự án “an toàn và lành mạnh” Huyện Phú Vang - Tỉnh Thừa Thiên Huế) là do tự bản thân thực hiện có sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn và không sao chép các công trình nghiên cứu của người khác. Các dữ liệu thông tin thứ cấp sử dụng trong Luận văn là có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Toàn bộ số liệu khảo sát chưa được công bố trên bất kì tạp chí khoa học hay sản phẩm nào khác. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này! Tác giả Nguyễn Thị Phương Thảo
LỜI CẢM ƠN ới tình cảm chân thành nhất tôi xin t l ng bi t n sâu s c tới các th y giáo cô giáo hoa Hội Học –Trường Đại học hoa học xã hội và nhân văn đ tận tình gi p đ tôi hoàn thành tốt nhiệm vụ khóa học Thạc sĩ chuyên ngành Công tác xã hội. Đ c biệt tôi xin bày t l ng bi t n tới cô giáo TS. Nguy n Thị Như Trang đ nhiệt tình gi p đ dìu d t tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn thạc sĩ khoa học. Tôi c ng xin chân thành cảm n tới toàn bộ nhân viên dự án An toàn và lành mạnh – huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Hu đ tạo điều kiện và gi p đ trong quá trình nghiên cứu. Ban l nh đạo tổ chức trẻ em Rồng anh và những bạn b thân hữu đồng nghiệp đ gi p đ động viên tạo điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ khóa học và luận văn tốt nghiệp này. Hà Nội tháng 12 n m 2015 T c giả Nguyễn Thị Phương Thảo
MỤC LỤC MỤC LỤC ..................................................................................................................1 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..........................................................................4 DANH MỤC BIỂU ĐỒ .............................................................................................5 MỞ ĐẦU ....................................................................................................................6 1.Lý do chọn đề tài ..................................................................................................6 2. Tổng quan những nghiên cứu, can thiệp liên quan đ n vấn đề nghiên cứu ........9 3. Ý nghĩa của nghiên cứu .....................................................................................14 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ...................................................................15 5. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................16 7. Câu h i nghiên cứu ............................................................................................17 8. Giả thuy t khoa học ...........................................................................................17 9. Phư ng pháp nghiên cứu ...................................................................................17 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU ...................................................................................................................................21 1.1. Các khái niệm công cụ ..............................................................................21 1.1.1. Khái niệm trẻ em...............................................................................21 1.1.2. Các quyền lợi , nghĩa vụ của trẻ em ................................................21 1.1.3. Khái niệm trẻ em lao động sớm .......................................................23 1.1.4. Đặc điểm chung của trẻ em lao động sớm ......................................24 1.1.5. Những ảnh hưởng đối với trẻ em lao động sớm .............................26 1.1.6. Khái niệm công tác xã hội ................................................................27 1.2. Một số lý thuyết sử dụng trong nghiên cứu ............................................27 1.2.1. Thuyết nhu cầu của Maslow ............................................................27 1.2.2. Lý thuyết hệ thống sinh thái.............................................................30 1.3. Đặc đ ểm địa bàn nghiên cứu : .................................................................31 1.3.1. Vị trí địa lý – lịch sử hình thành- cơ cấu- chức năng nhiệm vụ tổ chức trẻ em Rồng Xanh ( Blue Dragon Children’s Foundation) ............31 1.3.2. Đặc điểm địa bàn dự án An toàn và lành mạnh .............................35 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .........................................................................................41 1
CHƢƠNG 2 HOẠT ĐỘNG HỖ TRỢ TRẺ EM LAO ĐỘNG SỚM TẠI DỰ ÁN AN TOÀN VÀ LÀNH MẠNH HUYỆN PHÚ VANG – THỪA THIÊN HUẾ ...................................................................................................................................42 2.1.K á lƣợc về trẻ em l o động sớm tại huyện Phú Vang- Thừa Thiên Huế .....................................................................................................................42 2.1.1.Thực trạng trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế.42 2.1.2. Nguyên nhân trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế ....45 2.2. Nhu cầu của trẻ em lao động lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế .....................................................................................................................50 2.3. Thực trạng hoạt động công tác xã hội với trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế .............................................................51 2.3.1.Một số đặc điểm chung về trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế .........................................................................................51 2.3.1.1.Về hoàn cảnh gia đình ..................................................................51 2.1.1.1. Co cấu độ tuổi – giới tính ............................................................58 2.3.1.2.Về đ c điểm tính cách ..................................................................59 2.3.1.3.Về công việc lao động ..................................................................60 2.3.2. Hệ quả của trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế ..............................................................................................................66 2.3.2.1. Hệ quả đối với trẻ em ..................................................................66 2.3.2.2. Hệ quả đối với gia đình ...............................................................69 2.3.2.3. Hệ quả đối với kinh t xã hội – địa phư ng ................................69 2.3.2.4. Về thời gian được dự án hỗ trợ ...................................................70 2.3.3. Thực trạng công tác xã hội với trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế ............................................................................71 2.3.3.1. .Dịch vụ giải cứu trẻ em lao động sớm .......................................71 2.3.3.2. Dịch vụ hỗ trợ tại trường học ......................................................75 2.3.3.3. Dịch vụ chăm sóc sức kh e .........................................................81 2.3.3.4. Dịch vụ vui ch i tại trung tâm Hải Ti n .....................................83 2.3.3.5. Hoạt động dạy kĩ năng sống – giá trị sống ..................................86 2.3.3.6. Dịch vụ hướng nghiệp – định hướng nghề..................................88 2.3.3.7. Hỗ trợ xây dựng nhà cho trẻ........................................................92 2
2.3.3.8. Hỗ trợ sinh k , cứu trợ khẩn cấp .................................................93 2.3.3.9. Truyền thông , phát triển cộng đồng ...........................................94 2.3.4. Đ nh gi nguy cơ t i lao động của trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang ............................................................................................................97 2.3.5. Vai trò nhân viên xã hội trong công tác xã hội với trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế ...............................................101 2.3.5.1. Người giải cứu trẻ em và biện hộ bảo vệ quyền lợi .................101 2.3.6. Người cung cấp dịch vụ, tư vấn, giám sát và hỗ trợ .....................101 2.3.7. Người kết nối dịch vụ .....................................................................103 2.3.8. Tác viên phát triển cộng đồng ........................................................103 2.4. Cơ ội và thách thức trong hoạt động CTXH vớ TELĐ sớm huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế .................................................................105 2.4.1. Điểm mạnh – điểm yếu của nhân viên xã hội tại dự án ATVLM 105 2.4.2. Cơ hội trong công tác xã hội với trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế ..........................................................................108 2.4.2.1. Về phía đối tượng hưởng lợi của dự án.....................................108 2.4.2.2. Về phía chính quyền địa phư ng ..............................................109 2.4.2.3. Về phía dự án ............................................................................109 2.4.3. Thách thức trong công tác xã hội với trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – Thừa Thiên Huế ..................................................................110 2.4.3.1. Về phía đối tượng hưởng lợi của dự án....................................110 2.4.3.2. Về phía chính quyền địa phư ng ..............................................111 2.4.3.3. Về phía dự án ............................................................................112 2.5.Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động công tác xã hội với trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang – tỉnh Thừa Thiên Huế....................................112 2.5.1.Đối với chính quyền địa phương ....................................................114 2.5.2.Đối với dự n “ An toàn và lành mạnh” ........................................117 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .......................................................................................122 KẾT LUẬN ............................................................................................................123 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................128 3
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Số thứ tự Từ viết tắt Từ đầy đủ 1 ILO Internation labor organization – Tổ chức lao động quốc t 2 ATVLM An toàn và lành mạnh 3 TE Trẻ em 3 NVXH Nhân viên xã hội 4 TP Thành phố 5 QĐ Quy t định 6 RX Rồng Xanh 7 TC RX Tổ chức Rồng Xanh 8 BDCF Blue Dragon Children‘s Foundation – tên ti ng anh của tổ chức trẻ em Rồng Xanh 9 SAS Safe and Sound – tên vi t t t ti ng anh của dự án an toàn và lành mạnh 10 CTXH Công tác xã hội 11 TP HCM Thành phố Hồ Chí Minh 12 P.H Phụ huynh 4
DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 1.1. C cấu nhân viên dự án ‖ An toàn và lành mạnh‖ ...................................37 Bảng1.2. Số lượng trẻ đang gi p đ trên địa bàn huyện Phú Vang ..........................39 Bảng 2.1. Nhu c u của trẻ em lao động sớm ............................................................50 Bảng 2.2. Nghề nghiệp cha mẹ trẻ em trong dự án ATVLM ...................................52 Bảng 2.3. Thời gian đư c hỗ trợ của trẻ em tại dự án ATVLM ...............................70 Bảng 2.4. hỗ trợ học phí và các khoản đóng góp khác .............................................77 Bảng 2.5. Hỗ trợ sách vở đồng phục và đồ dùng học tập ........................................78 Bảng 2.6. Số lượng xe đạp trẻ em dự án AT LM được hỗ trợ qua các năm ...........78 Bảng 2.7. Đánh giá mức độ hấp dẫn chư ng trình ĐHN của trẻ em LĐ sớm ..........89 Bảng 2.8.Nhu c u học nghề của trẻ em LĐ sớm ......................................................90 Bảng 2.9. Tổng hợp số người được hỗ trợ về truyền thông, phát triển cộng đồng tại dự án ATVLM ...........................................................................................................95 Biểu đồ 2.1.Biểu đồ những khó khăn khi đi học của trẻ em lao động sớm ..............48 Biểu đồ 2.2. Số lượng con trong gia đình ................................................................55 Biểu đồ 2.3. Hoàn cảnh kinh t hộ gia đình của trẻ em lao động sớm .....................57 Biểu đồ 2.4. C cấu độ tuổi trẻ em trong chư ng trình ............................................58 Biểu đồ 2.5. Tuổi b t đ u lao động của trẻ em lao động sớm...................................61 Biểu đồ 2.6. Công viêc lao động của trẻ ...................................................................61 Biểu đồ 2.7. N i trẻ đi lao động ................................................................................66 Biểu đồ 2.8. Mức hỗ trợ học phí ...............................................................................77 Biểu đồ 2.9. T n suất tham gia sinh hoạt tại trung tâm Hải Ti n của trẻ.................84 Biểu đồ 2.10. Biểu đồ sự hài lòng về công việc đ u tiên của trẻ em lao động sớm ...................................................................................................................98 Biều đồ 2.11. Biểu đồ đánh giá khả năng tái lao động ở trẻ em lao động sớm ........99 5
MỞ ĐẦU 1.Lý do c ọn đề tà Trẻ em là tư ng lai là chủ nhân của đất nước đó là mối quan tâm hàng đ u không chỉ của Việt Nam mà còn là của nhiều nước trên th giới. Chính vì vậy, trẻ em c n được nuôi dư ng tốt cả về thể chất lẫn tinh th n để phát triển toàn diện. Là t ng lớp được ưu tiên để phát triển về thể chất và tinh th n, trẻ em là tư ng lai của đất nước luôn được ưu tiên để tạo điều kiện phát triển về học tập c ng như con người. Một bộ phận không nh thanh thi u niên Việt Nam do kinh t khó khăn đ mất d n tuổi th tại các nhà máy, xí nghiệp ch bi n công trường làm việc để ki m tiền mưu sinh… ề m t pháp luật, những lao động trẻ em này đều không được pháp luật quốc t c ng như pháp luật Viêt Nam công nhận.Với những giá trị của trẻ em lao động sớm mang lại như năng suất cao, giá nhân công rẻ mạt, một bộ phận rất lớn những người là chủ các nhà máy xí nghiệp vẫn sử dụng trẻ em làm lao động chính trong các công xưởng nhà máy làm lao động chính. Những hành vi trên xét cho cùng đều là những hành vi vi phạm pháp luật và h n h t còn vi phạm đạo lí của con người khi bóc lột sức lao động trẻ em bằng những đồng lư ng nhân công rẻ mạt.Tuy nhiên, không thể phủ nhận trẻ em lao động sớm góp ph n tăng thu nhập, cải thiện cuộc sống cho gia đình và chính các em. Lao động sớm c ng gi p nâng cao ý thức yêu lao động, tự lập vư n lên. Nhưng chỉ dừng lại ở mức độ vừa với độ tuổi, sức kh e của các em chứ không phải như một lao động thực thụ. Sử dụng trẻ em lao động sớm không được luật pháp công nhận và đang tiềm ẩn nhiều nguy c cho chính các em c ng như x hội. Do tuổi đời còn ít, các em d bị tổn thư ng và g p nhiều rủi ro về thể chất. H n nữa, các em không còn thời gian học tập, vui ch i giải trí nguy c b học cao, chậm phát triển trí tuệ, thi u tự tin, khó hòa nhập xã hội... Một thực t đáng lo ngại là hiện nay iệt Nam – theo điều tra của tổ chức Lao động quốc t ILO có khoảng 1 75 triệu lao động trẻ em trên tổng số 80 triệu dân (báo cáo tình trạng lao động trẻ em tại iệt Nam do Tổ chức Lao động quốc t (ILO) mới công bố nhân Ngày Th giới ph ng chống lao động trẻ em 12/6.) .Đây là con số rất đáng lo ngại bởi 1 75 triệu trẻ em lao động này c ng là con số tư ng ứng với 1 75 6
triệu nguy c b học nguy c trẻ em g p phải các vấn đề x hội. Trong những năm qua nhờ sự cố g ng của các c quan chức năng và các tổ chức x hội tình trạng trẻ em lao động sớm m c dù có giảm nhưng không bền vững. Từ thông tin của các c quan báo chí truyền thồng qua thực t có thể nhận thấy tỉ lệ trẻ em b học đi lao động sớm vẫn c n rất nhức nhối ở các vùng quê c n ngh o do nỗi lo c m áo gạo tiền điều kiện đ n trường c n nhiều khó khăn… Thừa Thiên Hu là một tỉnh ở vùng kinh t trọng điểm miền Trung Việt Nam. Phía b c giáp tỉnh Quảng Trị, phía nam giáp tỉnh Quảng Nam và TP. Đà Nẵng phía đông giáp biển Đông phía tây giáp nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Với đ c thù về m t địa lý c ng như được thiên nhiên ưu đ i cho về m t tự nhiên , tài nguyên khoáng sản biển và là trung tâm du lịch của cả nước, Thừa Thiên Hu đang ngày càng phát triển. Cả về m t kinh t c ng như chính trị, xã hội. Là một huyện ven biển, huyện Phú Vang tỉnh Thừa Thiên Hu có nhiều ưu th để phát triển kinh t biển và kinh t vùng đóng góp rất nhiều vào sự phát triển của tỉnh. Tuy nhiên c ng như bao làng quê khác cùng với làn sóng đô thi hóa tại huyện Phú ang c ng có những bước chuyển mình trong làm kinh t . Những đứa trẻ tại huyện Ph ang do điều kiện kinh t khó khăn ho c do chính nhận thức của cha mẹ đ nghỉ học và đi lao động sớm để phụ giúp kinh t gia đình. Đ ng trước thực trạng này, các ban ngành địa phư ng báo chí đã có các biện pháp tuyên truyền.Về phía luật pháp các đối tượng bóc lột sức lao động c ng đ có những hình phạt thích đáng. Tuy nhiên, để ngăn ch n tình trạng trẻ em lao động sớm, c n sự liên k t của toàn bộ các ban ngành đoàn thể để mang lại giải pháp toàn diện. Có thể nói về m t nào đó trẻ em lao động sớm là một trong những nhóm đối tượng y u th và c n sự quan tâm đ c biệt của xã hội vì các em là m m non, là tư ng lai của đất nước. trẻ em có phát triển kh e mạnh thì tư ng lai đất nước mới phát triển.. Công tác xã hội ở Việt Nam đ được công nhận là một ngành khoa học, là một nghề có đ c thù trợ giúp những đối tượng y u th trong xã hội trong đó có trẻ em lao động sớm. Trong đó, nhân viên xã hội c n tìm hiểu về các chính sách của Đảng Nhà nước với đối tượng này, tham khảo học tập những mô hình trợ giúp trên 7
th giới và đ c biệt c n tìm hiểu sâu về đ c điểm và nhu c u của chính đối tượng trẻ em lao động sớm để trợ giúp một cách tích cực nhất. Giúp thân chủ vư n lên làm chủ bản thân, có việc làm có ích đóng góp cho cộng đồng và xã hội. Hiện nay, Việt Nam đứng trước thực trạng trẻ em lao động sớm đ có những hướng can thiệp cụ thể như các chư ng trình dự án của Bộ lao động Thư ng binh và x hội về ―Chi n lược bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em‖ Quy t định số 19/2004/QĐ-TTg, ngày 12-02-2004, về việc phê duyệt chư ng trình ngăn ngừa, giải quy t tình trạng trẻ em lang thang, trẻ em bị xâm phạm tình dục và trẻ em phải lao động n ng nhọc, trong điều kiện độc hại, nguy hiểm giai đoạn 2004 – 2010‖., các dự án về ngăn ngừa trẻ em lao động sớm của tổ chức lao động quốc t ILO…. Tổ chức trẻ em Rồng anh được thành lập năm 2003 có văn ph ng đại diện tại Hà Nội. Hiện nay có trụ sở chính tại 879 đường Hồng Hà- Hoàn Ki m- Hà Nội. Là một tổ chức phi chính phủ có chức năng hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn, trẻ em đường phố thông qua các chư ng trình dự án nhằm giúp các em giải quy t các khó khăn và vượt lên chính mình để thay đổi cuộc sống. Hiện nay, tổ chức trẻ em Rồng anh đang thực hiện các dự án trên địa bàn một số tỉnh như Hà Nội, B c Ninh Đà Nẵng Đện Biên, Hu …với các dự án để gi p đ trẻ em lang thang, trẻ em đường phố, trẻ em có hoàn cảnh kinh t khó khăn trên địa bàn được nêu trên. Các chư ng trình gi p đ trên đều hoạt động dựa trên nguyên t c can thiệp và phòng ngừa nhằm đem lại hiệu quả cao nhất. Tại Thừa Thiên Hu , hiện nay tổ chức trẻ em Rồng anh đ và đang triển khai mô hình dự án ― An toàn và lành mạnh‖ dành cho trẻ em sống tại hai huyện Phú Vang và Phú Lộc. Đối tượng hưởng lợi trực ti p từ dự án là những trẻ em đ từng đi lao động sớm và trẻ em đang sinh sống tại hai huyện Phú Vang và Phú Lộc có nguy c b học sớm và trở thành trẻ em lao động sớm. Nhằm gi p các em và gia đình nhận thức được t m quan trọng của việc chăm lo đời sống cho trẻ em c ng như gi p các em thoát kh i việc trở thành lao động trẻ em để các em có cuộc sống ―An toàn và lành mạnh‖ đ ng như ý nghĩa của dự án khi được triển khai đ n nay. Vậy những ưu nhược điểm của dự án ―An toàn và lành mạnh‖ là gì? Các dịch vụ công tác xã hội nào mà dự án đang thực hiện tại địa bàn huyện Phú Vang? Hiệu quả của dịch vụ công tác xã hội này đ n với trẻ em 8
lao động sớm đ và đang được hưởng lợi từ địa bàn dự án là gỉ? Qua đó có thể nghiên cứu đề xuất thêm các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình dự án ―An toàn và lành mạnh‖ tại địa bàn tỉnh Thừa Thiên Hu đồng thời có thể triển khai sâu rộng ra các địa bàn huyện lân cận nhằm đem lại lợi ích nhiều nhất cho đối tượng là trẻ em lao động sớm Về quan điểm người nghiên cứu thấy rằng rất c n sự đánh giá tổng quan để trả lời và tìm ra giải pháp cho các hướng nghiên cứu trên. Do thời gian nghiên cứu có hạn, tác gải luận văn đ lựa chọn huyện Phú Vang – một trong hai huyện, hiện nay dự án ―An toàn và lành mạnh‖ đang triển khai chư ng trình để ti n hành các nghiên cứu cho đề tài luận văn cao học công tác xã hội. Xuất phát từ những lý do trên, người nghiên cứu quy t định lựa chọn đề tài “Công t c xã hội với trẻ em lao động sớm tại tổ chức trẻ em Rồng Xanh Thừa Thiên Huế” (nghiên cứu mô hình dự n “ an toàn và lành mạnh” huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế) 2. Tổng qu n n ững ng ên cứu, c n t ệp l ên qu n đến vấn đề ng ên cứu 2.1. Lịch sử nghiên cứu của vấn đề trên thế giới Vấn đề lao động đ c biệt là trẻ em lao động sớm đ trở thành mối quan tâm của nhiều quốc gia trong nhiều thập kỉ nay. Liên hợp quốc và các tổ chức quốc t c ng như tất cả các quốc gia trên th giới đều đ t sự quan tâm rất cao đ n vấn đề trẻ em lao động sớm .Đối với các ngành an ninh – Interpol quan tâm đ n lĩnh vực phòng chống tội phạm lao động trẻ em , tức là ngăn ngừa tình trạng bóc lột lao động trẻ em , lợi dụng trẻ em vào các công việc phi pháp ho c độc hại, nguy hiểm không đ ng với pháp luật. Với các nhà khoa học về xã hội và nhân văn các nhà hoạt động xã hội thì quan tâm đ n vấn đề trước và sau quá trình di n ra hoạt động lao động trẻ em tức là xác định nguyên nhân cuả tình trạng lao động trẻ em và những hậu qủa về m t tâm lí, xã hội của trẻ em khi phải lao động sớm c ng như m t hạn ch của trẻ em lao động sớm. Tức là nghiên cứu các giải pháp giảm nguy c và giải pháp trợ giúp làm giảm hậu quả của tệ nạn này. Đối tượng nghiên cứu và tác động trực ti p là nạn nhân, cộng đồng n i sinh sống và vấn đề hỗ trợ họ tái hòa nhập cộng đồng như th nào để hiệu quả.. 9
Nghiên cứu ― Định nghĩa lao động trẻ em : đánh giá định nghĩa lao động trẻ em trong nghiên cứu chính sách‖ – tên ti ng anh ―Defining child labour:A review of the definitions of child labour in policy research‖ được xây dựng bởi tác giả Eric V .Edmonds và phối hợp thực hiện bởi ông Frank Hagemann từ văn ph ng IPEC tại Geneva công bố tháng 11 năm 2008. Nghiên cứu đ chỉ ra được một số định nghĩa về lao động trẻ em trong các chinh sách về luật văn bản dưới luật, chính sách xã hội của các quốc gia được nghiên cứu. Ngiiên cứu đ đóng góp vào việc nghiên cứu thể ch chính sách nhằm làm sáng t các định nghĩa môi trường làm việc, thời gian làm việc, ánh sáng làm việc điều kiện làm việc của lao động trẻ em tại các quốc gia ti n hành nghiên cứu của Tổ chức lao động th giới. Trong nghiên cứu mang tên ― Lao động trẻ em‖ - ― Child Labour‖ thực hiện tháng 2 năm 2007 của tác giả Eric .Edmonds đ chỉ ra các nội dung sau : Định nghĩa thuật ngữ thường được sử dụng trong các nghiên cứu về phân bố thời gian của trẻ em và cung cấp một cái nhìn tổng quan nhất về việc trẻ em đ sử dụng thời gian như th nào tại đất nước có thu nhập thấp hiện nay Xem xét các loại hình lao động trẻ em phố bi n nhất c ng như tác động của các công việc này đối với việc học hành, sức kh e Xem xét các tài liệu về các y u tổ quy t định đ n sự phân bố thời gian lao động trẻ em và sự tư ng tác sự tư ng tác giữa doanh thu với gia đình trong lao động trẻ em -Những hạn ch trong việc lựa chọn chính sách ảnh hưởng đ n lao động trẻ em. Hậu quả của chinh sách lao động trẻ em và các y u tổ quy t định tham gia vào hình thức lao động trẻ em. Trong nghiên cứu Những ảnh hưởng của lao động trẻ em đ n việc đạt được thành tích học tập, bằng chứng từ Ghana- ― What is the effect of child labour on learning achievement? Evidence from Ghana, Công bố tháng 10 năm 2010 của Christopher Heady đ chỉ ra những y u tố ảnh hưởng của trẻ em lao động sớm đ n việc hoàn thành các mục tiêu học tập tại trường học. hó khăn hạn ch của việc trẻ em vừa tham gia học tập, vừa tham gia làm việc tại Ghana như th nào ? 10
Như vậy qua một số nghiên cứu được công bố trong thời gian g n đây của các tác giả nước ngoài có thể thấy rằng, thực trạng trẻ em lao động sớm không chỉ là vấn đề c n quan tâm trong phạm vi một quốc gia mà nó còn là vấn đề quan tâm của quốc t .Các nghiên cứu đ đi từ những ảnh hưởng của lao động trẻ em đ n sự phát triển của quốc gia, các thể ch chính sách liên quan đ n vấn đề trẻ em lao động sớm. Tuy nhiên chưa có nghiên cứu nào chỉ ra được các dịch vụ công tác xã hội với trẻ em lao động sớm và những tác động của các dịch vụ này đ n trẻ em lao động sớm như th nào. 2.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam liên quan đến công tác xã hội với trẻ em lao động sớm Hiện nay về vấn đề trẻ em lao động sớm c ng có nhiều điểm tư ng đồng với các nghiên cứu trên th giới. Nghiên cứu ảnh hưởng của gia đình đ n giáo dục trẻ lao động sớm- mã số: V2008-18 , trực thuộc viện Khoa học giáo dục Việt Nam. Nhóm nghiên cứu Chủ nhiệm đề tài Nguy n Th Th ng , thành viên Lê Tuấn Đức, Bùi Th Hợp. thời gian thực hiện từ tháng 5 năm 2008 đ n tháng 5 năm 2009. Nghiên cứu trên đ chỉ ra những ảnh hướng của giáo dục gia đình đ n giáo dục trẻ em lao động sớm và c ng chỉ ra t m quan trọng của nền tảng giáo dục gia đình đ n nhóm trẻ em này. Trong Luận văn thạc sỹ về đề tài ― Lao động trẻ em trong điều kiện độc hại nguy hiểm‖ do Thị Hồng hanh trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn thực hiện vào năm 2003 đ chỉ ra những công việc mang tính chất độc hại nguy hiểm mà trẻ em đang làm việc, ảnh hưởng của ch ng đ n trẻ em như th nào và gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về vấn đề trẻ em lao động sớm tại nước ta hiện nay. Báo cáo về vấn đề lao động trẻ em ở Việt Nam do Bộ Lao động thư ng bình và xã hội thực hiện năm 1997 báo cáo trên đ trình bày về vấn đề lao động trẻ em ở Việt Nam. Báo cáo đ chỉ rõ nguyên nhân, hậu quả của lao động trẻ em đối với sự phát triển kinh t của đất nước trong điều kiện kinh t đang thay đổi. Công trình nghiên cứu ― trẻ em làm thuê giúp việc gia đình‖ do Tổ chức cứu trợ trẻ em Thụy Điển ( Save the children in Sweeden) cộng tác với khoa Tâm lí học – trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn – Đại học Quốc gia Hà Nội thực 11
hiện năm 2000. Công trình này nghiên cứu tìm hiểu nguyên nhân đ c điểm, ảnh hưởng của lao động trẻ em làm giúp việc gia đình đ n sự phát triển cá nhân của trẻ. Về thực hành, hiện nay trước thực trạng Lao động trẻ em, Việt Nam đang nhận được sự gi p đ của các tổ chức xã hội quốc t , các dự án về phòng chống lao động trẻ em đang được triển khai như : Chư ng trình mục tiêu quốc gia về Xóa b các hình thức lao động trẻ em tồi tệ nhất .Chư ng trình này có thời gian thực hiện từ 01 tháng 01 năm 2009 đ n ngày 7 tháng 12 năm 2013 do c quan hợp tác phát triển Tây Ban Nha C quan chủ quản Bộ Lao động – Thư ng binh – Xã hội MOLISA. C quan thực hiện và C quan phối hợp gồm các đ n vị liên quan thuộc MOLISA, Bộ Giáo dục – Đào tạo, Bộ Y t , Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và các bộ ngành khác có liên quan cùng với chính quyền địa phư ng tại cấp tỉnh, Phòng Công nghiệp – Thư ng mại Việt Nam, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, Các viện nghiên cứu, Trường đại học, truyền thông, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội, các tổ chức đoàn thể, các tổ chức phi chính phủ trong nước và các tổ chức quốc t . Địa bàn dự án trên toàn quốc với trọng tâm là các Chư ng trình hành động (CTHD) thí điểm tại 5 tỉnh/thành: Lào Cai, Ninh Bình, Quảng Nam Đồng Nai và Hà Nội Dự án "Hỗ trợ kỹ thuật nâng cao năng lực quốc gia phòng ngừa và giảm thiểu lao động trẻ em ở Việt Nam" do Bộ Lao động Hoa Kỳ tài trợ thông qua Tổ chức Lao động quốc t (ILO). Với Dự án này, luật pháp và các chính sách liên quan tới lao động trẻ em được rà soát bổ sung, sửa đổi và xây dựng mới phù hợp với các cam k t quốc t mà Việt Nam đ ho c sẽ tham gia, năng lực của các c quan iệt Nam và các tổ chức liên quan trong việc xác định và giải quy t vấn đề lao động trẻ em được nâng cao, nhận thức về lao động trẻ em, các mối nguy hiểm liên quan và quy định cấm lao động trẻ em được nâng cao trong tất cả các t ng lớp xã hội 2.3. Một số nghiên cứu về Tổ chức Trẻ em Rồng Xanh Trong những năm trở lại đây tổ chức Trẻ em Rồng anh đ được bi t đ n như một trong những Tổ chức Phi chính phủ hoạt động hiệu quả trong việc cung 12
cấp những dịch vụ công tác xã hội cho nhóm đối tượng y u th đó là nhóm trẻ em lang thang, trẻ em và thanh thi u niên có hoàn cảnh khó khăn trẻ em khuy t tật và trẻ em bị buôn bán. Có thể kể đ n một số tài liệu như Luận văn ―Hoạt động trợ giúp pháp lý cho trẻ em lang thang tại Tổ chức Trẻ em Rồng Xanh” của tác giả Đỗ Thị Lâm năm 2014. Luận văn với đề tài “Đánh giá mô hình can thiệp với trẻ em lang thang nhìn từ góc độ Quản lý ca ( Nghiên cứu tại Tổ chức trẻ em Rồng Xanh)” của tác giả Phạm Xuân Th ng năm 2014. Luận văn “Hoạt động cung cấp dịch vụ công tác xã hội cho trẻ em lang thang (Nghiên cứu trường hợp tại Tổ chức Trẻ em Rồng Xanh, Hà Nội)” của tác giả Tạ Thị Ph c năm 2015. Đề tài luận văn Thạc sĩ ―Định hướng nghề và học nghề cho thanh thiếu niên có hoàn cảnh khó kh n tại Hà Nội qua nghiên cứu trường hợp tại Tổ chức Trẻ em Rồng Xanh (Blue Dragon Children‘s Foundation – BDCF) – Nguy n Dạ Đan Trang – tháng 9 năm 2015. Hay khóa luận tốt nghiệp với đề tài ―Tìm hiểu quy trình hỗ trợ trẻ em lang thang tái hòa nhập cộng đồng của chương trình Step Ahead (Nghiên cứu tại tổ chức Blue Dragon, 879 Hồng Hà, Hoàn Kiếm, Hà Nội) của tác giả Phùng Thị Giang năm 2014. hóa luận ―Công tác xã hội cá nhân với trẻ em lang thang ―của tác giả Lê Thùy Dung – trường Đại học Lao động – xã hội năm 2014. Cùng với nghiên cứu ― Di cư và lao động trẻ em từ Huế vào Sài Gòn, Việt Nam” - “Child Labour & Migration From Hue to Saigon Vietnam‖ do Ti n sĩ Susan neebone Giáo sư Sallie Yea and Madhavi Ligam đ n từ Đại học Monash University cùng sự tham gia của một số nhà nghiên cứu Tr n Thị Kim Tuy n, Nguy n Thị Hồng Đinh Thị Ngọc Quý nghiên cứu tại tỉnh Thừa Thiên Hu tháng 9 năm 2013 . Các nghiên cứu trước đều ti p cận một cách rất đ y đủ về những dịch vụ hỗ trợ của Tổ chức Trẻ em Rồng anh đối với đối tượng hưởng lợi, tuy nhiên, sự khác biệt về đối tượng nghiên cứu, về cách ti p cận nghiên cứu c ng mang đ n những cái nhìn đa chiều về Tổ chức Trẻ em Rồng Xanh. Tổng quan về các công trình nghiên cứu trên có thể thấy, rất nhiều học giả đ quan tâm đ n vấn đề trẻ em bởi hiện nay, đây là vấn đề mang tính cấp thi t. Tuy nhiên, do công tác xã hội ở nước ta hiện nay, là một chuyên ngành mới, nên có thể nói, hiện nay chưa có một nghiên cứu quy mô nào có đề cấp đ n vai trò của công 13
tác xã hội đối với trẻ em lao động sớm hay tác động của công tác xã hội đối với trẻ em lao động sớm Vì vậy đề tài “Công tác xã hội với trẻ em lao động sớm tại tổ chức trẻ em Rồng Xanh Thừa Thiên Huế” (nghiên cứu trường hợp dự án “ an toàn và lành mạnh” huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế) sẽ góp ph n tìm hiểu các hoạt động công tác xã hội đang thực hiện tại địa bàn huyện Phú Vang – Thừa Thiên Hu đối với trẻ em đ từng là trẻ em lao động sớm và trẻ em có nguy c trở thành trẻ em lao động sớm. Ngoài ra đề tài sẽ góp ph n tìm hiểu nhu c u mong muốn của trẻ em lao động sớm trong giai đoạn hiện nay qua đó đề xuất một số giải pháp để cải thiện các dịch vụ công tác xã hội với trẻ em lao động sớm tại huyện Phú Vang – Thừa Thiên Hu nói riêng và dịch vụ công tác xã hội với trẻ lao động sớm nói chung gi p tăng hiệu quả gi p đ cho nhóm đối tượng này. 3. Ý ng ĩ củ ng ên cứu 3.1. Ý nghĩa khoa học Nghiên cứu này có c hội được sử dụng sẽ góp ph n lý giải một số lý thuy t của Công tác xã hội, lý giải một số vấn đề của thực ti n thông qua việc tìm hiểu và phân tích nhu c u hỗ trợ của nhóm trẻ em lao động sớm c ng như các hoạt động trợ giúp hiện tại với đối tượng này. Điển hình như: lý thuy t hệ thống sinh thái, lý thuy t nhu c u của Maslow … Đồng thời người nghiên cứu c ng vận dụng các phư ng pháp và kỹ năng can thiệp trong Công tác xã hội được ứng dụng trong quá trình nghiên cứu, củng cố sâu s c h n những hiểu bi t về các lý thuy t và các phư ng pháp kỹ năng Công tác x hội đ được học và thực hành. Bên cạnh đó k t quả của nghiên cứu tạo tiền đề cho các nhà nghiên cứu ti p tục nghiên cứu ứng dụng sâu h n các lý thuy t Xã hội học và CT H như: Công tác xã hội cá nhân, công tác xã hội nhóm… vào việc trợ gi p cho các nhóm đối tượng đ c thù như nhóm trẻ em lao động sớm. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn Đối với Nhà nước và các c quan hoạt động về lĩnh vực bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân nói chung: K t quả nghiên cứu tìm hiểu làm rõ h n những nhu c u của trẻ em lao động sớm, những nhu c u đó đ được đáp ứng như th nào, tức là đ có những hoạt động hỗ trợ gì để đáp ứng nhu c u đó? Đ c biệt là sau giai đoạn khi được giải 14
cứu kh i n i lao động trở về, Từ đó gợi ý những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả, chất lượng của hoạt động trợ giúp. Nói cách khác, k t quả nghiên cứu có thể giúp cho quá trình hoạch định điều chỉnh, bổ sung những chính sách, chi n lược về các đối tượng đ c biệt quan tâm trong xã hội. Làm cách nào để ti n tới giải quy t và chấm dứt tình trạng trẻ em lao động sớm là một câu h i dành cho các nhà quản lí, l nh đạo các ban ngành đoàn thể địa phư ng. Đối với địa bàn nghiên cứu: nghiên cứu đưa ra cái nhìn tổng thể về mô hình hỗ trợ dich vụ công tác xã hội đối với nhóm đối tượng là trẻ em lao động sớm tại huyện Phú Vang- Thừa Thiên Hu . K t quả nghiên cứu góp ph n vào việc hoàn thiện và phát triển h n mô hình hỗ trợ đối tượngnày để đưa chính sách hỗ trợ nhóm đối tượng này trở thành dịch vụ chuyên nghiệp. Đối với nhà nghiên cứu: qua quá trình nghiên cứu, tìm hiểu thực t nhà nghiên cứu có c hội áp dụng những lý thuy t và phư ng pháp đ được học vào thực ti n cuộc sống đ c biệt là những kỹ năng thực hành CTXH nói chung và CTXH cá nhân nói riêng. Từ đó gi p nhà nghiên cứu n m vững ki n thức, rèn luyện kỹ năng và có thêm nhiều kinh nghiệm trong những nghiên cứu ti p theo và quá trình công tác của bản thân. 4. Đố tƣợng và ác t ể ng ên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác xã hội với trẻ em lao động sớm huyện Phú Vang tỉnh Thừa Thiên Hu 4.2. Kh ch thể nghiên cứu Trẻ em đ từng làm lao động sớm và trẻ em có nguy c trở thành lao động sớm hiện đang hưởng dịch vụ hỗ trợ công tác x hội của dự án ― an toàn và lành mạnh‖ Các nhà quản lý, hoạch định chính sách về bảo vệ và hỗ trợ lao động trẻ em ( Hội phụ nữ huyện Phú Vang) Quản lý điều hành dự án ― an toàn và lành mạnh‖ tại huyện Phú Vang – Thừa Thiên Hu 15
Nhân viên công tác xã hội đang làm việc tại dự án ― an toàn và lành mạnh ― tại huyện Phú Vang – Thừa Thiên Hu Cộng đồng đang hưởng lợi của dự án ― an toàn và lành mạnh‖ huyện Phú Vang – Thừa Thiên Hu . Sớm 5. P ạm v ng ên cứu Phạm vi không gian: Giới hạn về khách thể khảo sát và địa bàn nghiên cứu: Nhóm trẻ em lao động sớm thuộc dự án ― an toàn và lành mạnh ― tại huyện Phú Vang – Thừa Thiên Hu Phạm vi thời gian nghiên cứu của vấn đề: từ năm 2008 đ n tháng 09 năm 2015. Phạm vi thời gian ti n hành khảo sát tại địa bàn nghiên cứu: từ 01 tháng 02 năm 2015 đ n 31 tháng 08 năm 2015. 6. Mục đíc ng ên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Mục đích nghiên cứu Đề tài ―“Công tác xã hội với trẻ em lao động sớm tại tổ chức trẻ em Rồng Xanh Thừa Thiên Huế” (nghiên cứu mô hình dự án “ an toàn và lành mạnh” huyện Phú Vang- tỉnh Thừa Thiên Huế) sẽ góp ph n tìm hiểu các hoạt động công tác x hội đang thực hiện tại địa bàn huyện Phú Vang – Thừa Thiên Hu đối với trẻ em đ từng là trẻ em lao động sớm và trẻ em có nguy c trở thành trẻ em lao động sớm. Ngoài ra đề tài sẽ góp ph n tìm hiểu nhu c u mong muốn của trẻ em lao động sớm trong giai đoạn hiện nay qua đó đề xuất một số giải pháp để cải thiện các dịch vụ công tác x hội với trẻ em lao động sớm tại huyện Ph ang – Thừa Thiên Hu . 6.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Tìm hiểu, nhận định đánh giá thực trạng cung cấp dịch vụ CTXH dành cho trẻ em lao động sớm tại địa bàn dự án ― an toàn và lành mạnh ― huyện Phú Vang- Thừa Thiên Hu . Đánh giá hiệu quả của dịch vụ CTXH dành cho trẻ em lao động sớm tại dự án ― an toàn và lành mạnh ― huyện Phú Vang- Thừa Thiên Hu Tìm hiểu những nhu c u, những mong muốn khác của trẻ em lao động sớm ngoài những dịch vụ CT H đang được cung cấp 16
Chỉ rõ vai trò của nhân viên Công tác xã hội trong việc ứng dụng Công tác xã hội cá nhân, công tác xã hội nhóm, phát triển cộng đồng vào thực t làm việc tại dự án 7. Câu ỏ ng ên cứu (1) Tại dự án ATVLM, các dịch vụ CTXH nào đang được triển khai? Hiệu quả của các hoạt động này lên TELĐ sớm như th nào?những thuận lợi và khó khăn là gì? (2) Vai trò của nhân viên công tác xã hội được thể hiện như th nào trong hoạt động can thiệp trợ giúp trẻ em lao động sớm ti p cận với các dịch vụ CTXH đang được triển khai của dự án? (3) Giải pháp nâng cao chất lượng dịch vụ, hiệu quả hoạt động của các dịch vụ CT H đang được triển khai trên địa bàn dự án? 8. G ả t uyết o ọc Hiện tại, các dịch vụ CT H đang được triển khai trên địa bàn huyện Phú Vang của dự án ‖ an toàn và lành mạnh‖ bao gồm giải cứu trẻ em, cung cấp dịch vụ hỗ trợ cá nhân, ch m óc sức kh e, GTS-KNS, dịch vụ hướng nghiệp, dạy nghề... Về c bản, nhóm trẻ em lao động sớm này, đều được hỗ trợ đ y đủ, tuy nhiên, do một số y u tố tác động nên một số dịch vụ CT H chưa được triển khai như hỗ trợ học nghề tại địa phư ng nhu c u được tư vấn hướng nghiệp, dạy các kĩ năng sống, giá trị sống...Những dịch vụ này đ triển khai nhưng c n chưa mạnh , dẫn đ n hiệu quả của quá trình giúp đ còn nhiều bất cập và hạn ch . 9. P ƣơng p áp ng ên cứu 9.1. Phương ph p phân tích tài liệu thứ cấp Để có số liệu cụ thể, chính xác về các vấn đề liên quan, nhà nghiên cứu đ tìm hiểu một số tài liệu như: các văn bản pháp luật chính sách liên quan đ n vấn đề trẻ em và lao động trẻ em, tìm hiểu các công trình nghiên cứu đ và đang thực hiện về vấn đề lao động trẻ em cả nghiên cứu trong nước và nước ngoài, báo cáo tổng k t thực trạng lao động trẻ em hiện nay qua báo cáo số liệu của tổ chức lao động th giới ILO và các báo cáo k t quả, hoạt động công tác về trẻ em alo động trẻ em của Bộ Lao động thư ng binh và x hội, của các bộ ngành có liên quan,tài liệu và các 17