- ĐẶC TRƯNG TỔ CHỨC KHÔNG GIAN, CẢNH QUAN, KIẾN TRÚC LÀNG THANH PHƯỚC (XÃ HƯƠNG PHONG, HUYỆN HƯƠNG TRÀ,. - Bùi Thị Hiếu*, Trần Duy Khiêm. - Khoa Kiến trúc, Trường Đại học Khoa học, Đại học Huế. - Làng cổ, làng truyền thống ven đô l| một yếu tố quan trọng trong cấu trúc đô thị Huế. - Nhìn nhận các giá trị đặc trưng của l|ng để từ đó có những định hướng và giải pháp nhằm bảo tồn và nâng cao giá trị là cần thiết và cấp bách trong bối cảnh qu{ trình đô thị hóa đã v| đang có những t{c động và ảnh hưởng không nhỏ đến sự thay đổi cấu trúc và làm mất dần những đặc trưng vốn có của làng nói riêng và của Huế nói chung. - B|i b{o dưới đ}y sử dụng những hình ảnh thu được từ thực địa và bản đồ dựa trên nền dữ liệu GIS sẽ mang đến cái nhìn trực quan và toàn diện về hiện trạng v| đặc trưng tổ chức không gian, cảnh quan, kiến trúc làng Thanh Phước.. - Từ khóa: l|ng ven đô, Thanh Phước, không gian, cảnh quan, kiến trúc.. - Thanh Phước là một trong sáu làng thuộc xã Hương Phong, huyện Hương Tr|, tỉnh Thừa Thiên Huế. - Về lịch sử hình thành và phát triển, Theo Đỗ Bang, thì “Thanh Phước không phải là thế hệ làng Việt xuất hiện sớm từ thời Trần lúc mới tiếp quản đất Châu Ô, Châu Lý của Chiêm thành sau năm 1307, nhưng cũng không phải là loại làng thành lập muộn và tương đối ồ ạt kể từ thời Nguyễn Hoàng vào Thuận Hoá sau năm 1558. - Đó là làng thời Lê, làng Thanh Phước ra đời trong thời kỳ này đã đánh dấu thời điểm thịnh trị của Đại Việt ở phía Nam” 1 . - Trước khi có tên l| Thanh Phước như hiện nay, làng từng có rất nhiều tên gọi khác. - Lịch sử l|ng Thanh Phước, t|i liệu lưu h|nh nội bộ của t{c giả, 84 trang. - Đặc trưng tổ chức không gian, cảnh quan, kiến trúc làng Thanh Phước (xã Hương Phong, huyện Hương Trà,. - Cũng như nhiều làng truyền thống khác ở Huế, nông nghiệp lúa nước là hoạt động kinh tế chính và chi phối nhiều mặt trong đời sống xã hội, văn ho{ của người dân Thanh Phước. - Nhưng, cũng nhờ lũ lụt h|ng năm mà mang lại cho Thanh Phước lượng phù sa phong phú, bồi đắp cho ruộng nương. - Bên cạnh nông nghiệp, để kiếm thêm thu nhập vào những thời gian nông rỗi, người dân ở đ}y cũng tham gia v|o c{c nghề thủ công như nghề làm gạch ngói, nghề trang trí bằng đồ sơn, nghề mộc, nề, thợ mã. - Và đặc biệt, những năm gần đ}y, thu nhập đ{ng kể của người dân dựa vào nghề làm trầm, l|m hương.. - Trên phương diện tổ chức không gian cảnh quan, kiến trúc, l|ng Thanh phước là một làng cổ vùng ven thành phố mang trong mình những đặc trưng nổi trội về tổ chức qui hoạch không gian, tổ chức qui hoạch mạng đường, mạng công trình và làng là một ví dụ điển hình tồn tại đầy đủ các yêú tố cảnh quan, kiên trúc cấu thành một làng truyền thống Việt như đình l|ng, chùa l|ng, cổng làng, giếng làng, dòng sông bến nước con đò... - ĐẶC TRƯNG TỔ CHỨC KHONG GIAN, CẢNH QUAN, KIẾN TRUC LANG THANH PHƯỚC. - *Tổ chức qui hoạch không gian:. - Thanh Phước là làng nông nghiệp cổ truyền có qui hoạch không gian ( khu vực sản xuất nông nghiệp, khu d}n cư, khu mồ mã, hệ thống đường giao thông, hệ thống mương m{ng<) tương đối rõ ràng và hợp lý so với nhiều làng khác ở Huế. - Trong đó, khu vực d}n cư tập trung ở ven hai con sôngvà hai trục giao thông chính của làng. - Khu vực các công trình công cộng , sinh hoạt cộng đồng và các công trình tôn giáo, tín ngưỡng của l|ng ( Đình, chùa, đền, miếu<) ở vị trí trung t}m v| có hướng chính quay ra bờ sông. - Toàn cảnh làng Thanh Phước.Ảnh chụp bởi Nguyễn Quang Huy, Nguyễn Chiến, Bùi Thị Hiếu, 06/2013. - Bản đồ cơ cấu sử dụng đất làng Thanh Phước. - Vẽ lại bởi Bùi Thị Hiếu. - *Tổ chức mạng đường, mạng công trình. - Mạng đường hình xương c{ hoặc dạng rễ cây với con đường chính chạy dọc làng và kết nối với nó là hệ thống c{c đường nh{nh, đường kiệt, rồi ngõ cụt là dạng đặc trưng của các làng truyền thống Việt ở miền Bắc và miền Trung. - Tuy nhiên, cũng tồn tại những trường hợp cá biệt tùy thuộc v|o đặc trưng về mặt vị trí địa lý v| địa hình của mỗi l|ng. - Thanh Phước là một ví dụ cụ thể, phía trước và phía sau của khu thổ cư được bao bọc bởi hai trục đường chính, một trục dọc hai bờ sông và một trục phân chia giữa khu sản xuất v| khu d}n cư. - Nối liền hai trục đường chính này là hệ thống đường xóm, đường kiệt của mỗi xóm được tổ chức song song nhau, mỗi kiệt nối thẳng từ bến nước ra đồng ruộng.. - Mạng đường,mạng công trình Làng Thanh Phước. - Nhà ở l|ng Thanh Phước phần lớn đều quay về hướng sông Hương, về hướng nam. - Nhà ở làng Thanh Phước. - Nguồn : Bản đồ hiện trạng làng Thanh Phước, 2010.Vẽ lại bởi Bùi Thị Hiếu. - Nhà ở làng Thanh Phước, ảnh chụp bởi Bùi Thị Hiếu. - *Các công trình tôn giáo, tín ngưỡng, sinh hoạt cộng đồng đặc trưng:. - C{c công trình tôn gi{o, tín ngưỡng ở mỗi làng quê Việt ngoài chức năng thờ tự còn l| nơi sinh hoạt công đồng của người dân trong làng.Thanh Phước là làng cổ đặc trưng ở Huế còn tồn tại đầy đủ hệ thống đình, chùa, nh| thờ họ, đền, am miếu....Trong đó, phải kể đến c{c công trình như chùa Hoằng Phúc, đình ng|i Khai Canh, đền Bà Kỳ Thạch là những côngtrình có ý nghĩa đặc biệt đối với đời sống tâm linh, tín ngưỡng của người dân địa phương v| cũng có những giá trị nổi bật về điêu khắc, kiến trúc, cảnh quan nên rất được người dân chú trọng xây dựng, gìn giữ,và tu bổ.. - Các công trình tôn giáo, tín ngưỡng, làng Thanh Phước.Nguồn: GIS Huế.Vẽ lại bởi Bùi Thị Hiếu Đình làng là công trình kiến trúc tiêu biểu của mỗi làng quê Việt. - Đó không chỉ l| nơi thờ Th|nh Ho|ng L|ng m| còn l| trung t}m h|nh chính v| trung t}m văn hóa, nơi diễn ra vô số các hoạt động đa dạng của người dân. - Vì vậy, Đình làng vừa là công trình thờ tự vừa là không gian công cộng chính của làng.. - L|ng Thanh Phước là một trường hợp đặc biệt có đến 2 ngôi đình: Một Đình ở trung tâm của l|ng l|m nơi tổ chức hội họp và các hoạt động hành chính của làng và. - một Đình chính hướng mặt ra sông Hương, ngay ngã Ba Sình l| nơi thờ Ngài Khai Canh cũng l| nơi cất giữ các tài liệu quý v| l| nơi diễn ra các hoạt động lễ hội, các sinh hoạt cộng đồng của làng. - Vì vậy, Đình có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong đời sống t}m linh, tín ngưỡng, văn hóa của người d}n nơi đ}y v| họ luôn có ý thức xây dựng và gìn giữ bằng sự đóng góp sức người, sức của.. - Đình l|ng Thanh Phước là một trong những đình l|ng tiêu biểu ở Huế với những đặc trưng về vị trí, phong thủy, chi tiết kiến trúc thể hiện ở trụ biểu, bình phong, m{i đình.. - Đình Làng Thanh-Phước. - Ảnh chụpbởi Bùi Thị Hiếu Chùa làng:. - “Giữ vai trò quan trọng trong sinh hoạt tôn giáo, văn hóa xã hội của làng quê xứ Huế nói riêng hay của miền Trung nói chung phải là ngôi chùa làng, ngôi chùa của một cộng đồng cư dân đã cùng chung sức khai phá một vùng đất, cố kết nhau trong sinh hoạt tâm linh bền chặt. - Đa số d}n L|ng Thanh Phước đều theo Phật Gi{o, văn hóa Phật giáo ảnh hưởng sâu rộng và mạnh mẽ đến đời sống văn hóa, xã hội của người d}n nơi đ}y. - Vì vậy, chùa Hồng Phúc ở trung tâm l|ng Thanh Phước không chỉ l| nơi thờ Phật, thờ các vị thánh, các họ tiền hiền, sắc phong các triều đại phong kiến ban cấp cho làng mà còn l| nơi sinh hoạt Phật sự vào các ngày lễ phật, rằm, mồng một hàng tháng v| cũng là nơi diễn ra các sinh hoạt cộng đồng khác của l|ng như l| một nếp sống văn hóa truyền thống.. - Chùa làng trong sinh hoạt tôn gi{o, văn hóa, xã hội của Làng quê xứ Huế, Tạp chí Nghiên cứu Huế, Tập 3-2002.. - Chùa Hoàng-Phúc ở Làng Thanh-Phước. - Ảnh chụp bởi Bùi Thị Hiếu.. - Một công trình rất đặc biệt khác của l|ng Thanh Phước đó l| đền Kỳ Thạch Phu nhân nằm cạnh Đình làng trong đó có thờ tượng thần Siva, một công trình điêu khắc trên đ{, một tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời, là dấu tích chứng minh rằng Thanh Phước trước đ}y l| vùng đ}t của người Chàm.Đền được d}n l|ng xem l| nơi linh thiên v| họ thường đến đ}y cầu mưa thuận gió hòa, đi biển đi sông an to|n.. - Đền Kỳ-Thạch Phu Nhân, Làng Thanh-Phước. - Ảnh chụp bởi Bùi Thị Hiếu. - Một nét đặc trưng nữa là trong làng hiện còn tồn tại rất nhiều các miếu thờ và có bảy nhà thờ họ thờ bảy họ của làng: Phan, Nguyễn, Lê, Trương, Ngô, Trần, Huỳnh trong đó nhiều nhà thờ họ có niên đại xây dựng khá sớm như các nhà thờ họ Phan, Lê, Nguyễn, đều được xây dựng vào giữa thế kỷ XIX và rất chú trọng về mặt phong thủy, hình thức và chi tiết kiến trúc.. - Miếu thờ ở Thanh-Phước.Ảnh chụp bởi Bùi Thị Hiếu. - Nhà thờ họ Làng Thanh Phước. - Ngoài ra, giếng l|ng còn l| nơi diễn ra các hoạt động hằng ngày của người d}n như tắm, giặt, là nơi gặp gỡ trò chuyện của người dân. - Ở Thanh Phước, chúng ta có thể tìm thấy vết tích của cái giếng cổ hình vuông rất nổi tiếng , tên là Cao Biền, nằm ngay đầu l|ng, l| nơi cung cấp nước sinh hoạt chính cho làng và các làng lân cận trước đ}y. - B}y giờ, khi hệ thống cấp nước sạch đã có, người dân làng Thanh Phước không còn sử dụng nước ở đ}y cho sinh hoạt hằng ngày nhưng với họ, giếng vẫn hiện hữu và trở thành di tích của làng. - Hiện nay, giếng vẫn được gìn giữ và giếng như một cái hồ nhỏ của làng mà người dân trồng sen v| có đặt tượng Phật để thờ.. - Giếng vuông Cao Biền làng Thanh-Phước.Ảnh chụp bởi Bùi Thị Hiếu. - Cổng l|ng l| một trong những yếu tố đặc trưng v| không thể thiếu của làng truyền thống Việt, đặc biệt l| c{c l|ng miền Bắc v| miền Trung Việt Nam m| ở đó cấu trúc làng thường được bao bọc bởi lũy tre d|y đặc v| người ta thông qua cổng l|ng để có thể tiếp cận với l|ng.Ở L|ng Thanh Phước, ngo|i cổng chính của l|ng, mỗi xóm luôn có một cổng riêng v| mỗi đường kiệt của xóm luôn bắt đầu bởi một chiếc cổng v|. - s Vị trí cổng và bến nước làng Thanh Phước. - Cổng làng Thanh Phước. - *Chợ Làng Thanh Phước. - Chợ l|ng Thanh Phước được bố trí ngay dưới chân cầu Thanh Phước, dọc theo sông Bồ, ở vị trí trung tâm của l|ng. - Chợ chỉ hoạt động vào buổi sáng nhằm đ{p ứng nhu cầu ăn uống hằng ngày của người dân trong làng với các mặt h|ng chính như thực phẩm, nông sản, đồ gia vị.... - Chợ làng Thanh Phước. - Ảnh chụp bởi Bùi Thị Hiếu, 08/2012. - Qu{ trình đô thị hóa đã ảnh hưởng v| t{c động mạnh mẽ đến sự thay đổi cấu trúc làng xã truyền thống cũng như đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của những làng quê ven đô ở Việt Nam nói chung và Huế nói riêng. - đó l| sự chuyển đổi ngành nghề, sự mai một của các nghề thủ công truyền thống;. - sự mất dần, xuống cấp và sử dụng sai mục đích c{c di tích, c{c công trình tôn gi{o, tín ngưỡng. - sự lãng quên các phong tục, tập quán và các hoạt động lễ hội truyền thống..... - Nhưng, Thanh Phước có thể được xem như l| một trường hợp ngọai lệ, ít chịu ảnh hưởng của tiến trình tất yếu trên. - Ở đ}y, hình ảnh của một làng quê cổ, yên ả, bình dị bên dòng sông Hương, sông Bồ với bến nước, con đò. - với những nghề thủ công, các lễ hội và các hoạt động sinh hoạt cộng đồng làng quê vẫn rất rõ nét v| được gìn giữ.. - Bảo tồn và nâng cao giá trị đặc trưng của các làng truyền thống trước t{c động của qu{ trình đô thị hóa l| đòi hỏi cần thiết và cấp bách khi làng xã là một yếu tố quan trọng trong cấu trúc đô thị Huế v| văn hóa l|ng l| c{i nôi v| l| đặc trưng của văn hóa Huế. - Vấn đề đặt ra là làm sao quá trình mở rộng và phát triển Huế tương lai vẫn gìn giữ được những hình ảnh đẹp nhất, những giá trị đặc trưng (văn hóa, kiến trúc, cảnh quan. - của những l|ng quê ven đô? L|m sao để chất lượng sống của người dân có thể được cải thiện dựa vào những lợi thế ngay chính trên mảnh đất quê hương mình?. - Ngoài thế mạnh về nông nghiệp, du lịch dựa vào cộng đồng, du lịch văn hóa l| một định hướng tối ưu phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh nh| đồng thời sử dụng v| ph{t huy được những tiềm năng sẵn có ở mỗi làng quê. - Thanh Phước và những làng lân cận dọc sông Hương, sông Bồ, với những lợi thế về điều kiện tự nhiên, vị trí địa lý và những giá trị nổi bật về cảnh quan, di sản làng quê, văn hóa, lễ hội, nghề truyền thống, sản phẩm nông nghiệp...sẽ l| điểm đến du lịch hấp dẫn cho du khách nếu chính quyền địa phương v| người dân cùng chung sức đưa ra những định hướng và giải pháp thích hợp. - Quảng bá hình ảnh làng quê với các lễ hội truyền thống như đua ghe, lễ tế làng, lễ xuân tế, thu tế và các sản phẩm thủ công truyền thống. - khuyến khích người dân tham gia vào các hoạt động, các dịch vụ du lịch cộng đồng, hoàn thiện cơ sở hạ tầng và cải thiện môi trường sống, tổ chức các tour du lịch có kết nối các làng lân cận nhằm l|m đa dạng và phong phú các sản phẩm du lịch ...là những gợi ý bước đầu nhằm làm sống lại những di sản làng quê.. - [1] Trần Đại Vinh (2002), Chùa làng trong sinh hoạt tôn gi{o, văn hóa, xã hội của Làng quê xứ Huế, Tạp chí Nghiên cứu Huế, Tập 3-2002.. - [3] Đỗ Bang (1990), Lịch sử l|ng Thanh Phước, tài liệu lưu h|nh nội bộ của tác giả, 84 trang.. - [4] Nguyễn Hữu Thông (2005), Vị trí v| đặc điểm của làng truyền thống trong cấu trúc đặc trưng của đô thị Huế, Tạp chí Sông Hương, Số . - 4 Nguyễn Hữu Thông (2005), Vị trí v| đặc điểm của làng truyền thống trong cấu trúc đặc trưng của đô thị Huế, Tạp chí Sông Hương, Số . - Bùi Thị Hiếu sinh ngày tại Huế. - Năm 2004, b| tốt nghiệp Kiến trúc sư tại Trường Đại học Kiến Trúc Hà Nội. - Năm 2010, b| ho|n th|nh chương trình thạc sĩ chuyên ng|nh Thiết kế đô thị, Di sản và Phát triển bền vững, hợp tác giữa Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội v| Trường Đại học Kiến trúc Toulouse, Ph{p. - Năm 2014, b| lấy bằng tiến sĩ chuyên ngành Kiến trúc của Trường Đại học Kiến Trúc Grenoble, Ph{p v| sau đó trở về làm công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học tại khoa Kiến trúc, Trường Đại học khoa học, Đại học Huế.
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt