Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 1
M
BÀI 1 :
1.1
NGÔN NG
C L
C
L P TRÌNH & PH ƠNG PHÁP L P TRÌNH ...................... 7
M c tiêu ................................................................................................................................ 7
1.2
Lý thuy t ............................................................................................................................... 7
1.2.1 Ngôn ng l p trình (Programming Language) ............................................................. 7
1.2.1.1 Thu t gi i (Algorithm) ............................................................................................. 7
1.2.1.2 Ch ng trình (Program) ......................................................................................... 7
1.2.1.3 Ngôn ng l p trình (Programming language) ....................................................... 8
1.2.2 Các b c l p trình ........................................................................................................... 8
1.2.3 Kỹ thu t l p trình ............................................................................................................ 8
1.2.3.1 I-P-O Cycle (Input-Pprocess-Output Cycle) (Quy trình nh p-x lý-xu t) ........ 8
1.2.3.2 S d ng l u đồ (Flowchart)..................................................................................... 9
BÀI 2 :
2.1
LÀM QUEN L P TRÌNH C QUA CÁC VÍ D ĐƠN GI N ...................... 12
M c tiêu .............................................................................................................................. 12
2.2
N i dung.............................................................................................................................. 12
2.2.1 Khởi đ ng và thoát BorlandC....................................................................................... 12
2.2.1.1 Khởi đ ng ................................................................................................................ 12
2.2.1.2 Thoát ........................................................................................................................ 13
2.2.2 Các ví d đ n gi n ......................................................................................................... 13
2.2.2.1 Ví d 1 ...................................................................................................................... 13
2.2.2.2 Ví d 2 ...................................................................................................................... 15
2.2.2.3 Ví d 3 ...................................................................................................................... 16
2.2.2.4 Ví d 4 ...................................................................................................................... 16
BÀI 3 :
3.1
CÁC THÀNH PHẦN TRONG NGÔN NG
C ......................................... 18
M c tiêu .............................................................................................................................. 18
3.2
N i dung.............................................................................................................................. 18
3.2.1 Từ khóa ........................................................................................................................... 18
3.2.2 Tên ................................................................................................................................... 18
3.2.3 Ki u d li u .................................................................................................................... 18
3.2.4 Ghi chú ............................................................................................................................ 19
3.2.5 Khai báo bi n ................................................................................................................. 19
3.2.5.1 Tên bi n ................................................................................................................... 19
3.2.5.2 Khai báo bi n .......................................................................................................... 19
3.2.5.3 Vừa khai báo vừa khởi gán.................................................................................... 20
3.2.5.4 Ph m vi c a bi n..................................................................................................... 20
BÀI 4 :
NH P / XU T D
LI U .......................................................................... 21
U
4.1
M c tiêu .............................................................................................................................. 21
4.2
N i dung.............................................................................................................................. 21
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 2
4.2.1 Hàm printf ...................................................................................................................... 21
4.2.2 Hàm scanf ....................................................................................................................... 24
4.3
Bài t p ................................................................................................................................. 25
BÀI 5 :
5.1
C U TRÚC RẼ NHÁNH CÓ ĐI U KI N ................................................ 26
M c tiêu .............................................................................................................................. 26
5.2
N i dung.............................................................................................................................. 26
5.2.1 L nh và kh i l nh ........................................................................................................... 26
5.2.1.1 L nh ......................................................................................................................... 26
5.2.1.2 Kh i l nh ................................................................................................................. 26
5.2.2 L nh if ............................................................................................................................. 26
5.2.2.1 D ng 1 (if thi u) ...................................................................................................... 26
5.2.2.2 D ng 2 (if đ ) ......................................................................................................... 30
5.2.2.3 C u trúc else if ........................................................................................................ 33
5.2.2.4 C u trúc if lồng ....................................................................................................... 37
5.2.3 L nh switch ..................................................................................................................... 41
5.2.3.1 C u trúc switch…case (switch thi u).................................................................... 41
5.2.3.2 C u trúc switch…case…default (switch đ ) ........................................................ 44
5.2.3.3 C u trúc switch lồng............................................................................................... 46
5.3
Bài t p ................................................................................................................................. 48
5.3.1 S d ng l nh if ............................................................................................................... 48
5.3.2 S d ng l nh switch ....................................................................................................... 49
5.4
Bài t p làm thêm ................................................................................................................ 49
BÀI 6 :
6.1
C U TRÚC VÒNG LẶP .......................................................................... 51
M c tiêu .............................................................................................................................. 51
6.2
N i dung.............................................................................................................................. 51
6.2.1 L nh for........................................................................................................................... 51
6.2.2 L nh break...................................................................................................................... 56
6.2.3 L nh continue ................................................................................................................. 56
6.2.4 L nh while....................................................................................................................... 56
6.2.5 L nh do…while .............................................................................................................. 58
6.2.6 Vòng l p lồng nhau ........................................................................................................ 60
6.2.7 So sánh s khác nhau c a các vòng l p ....................................................................... 61
6.3
Bài t p ................................................................................................................................. 62
BÀI 7 :
7.1
HÀM ......................................................................................................... 65
M c tiêu .............................................................................................................................. 65
7.2
N i dung.............................................................................................................................. 65
7.2.1 Các ví d v hàm ............................................................................................................ 65
7.2.2 Tham s d ng tham bi n và tham trị ........................................................................... 68
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 3
7.2.3 S d ng bi n toàn c c ................................................................................................... 69
7.2.4 Dùng d n h ng #define ............................................................................................... 71
7.3
Bài t p ................................................................................................................................. 71
BÀI 8 :
8.1
M NG VÀ CHU I ................................................................................... 72
M c tiêu .............................................................................................................................. 72
8.2
N i dung.............................................................................................................................. 72
8.2.1 M ng................................................................................................................................ 72
8.2.1.1 Cách khai báo m ng ............................................................................................... 72
8.2.1.2 Tham chi u đ n từng ph n t m ng .................................................................... 72
8.2.1.3 Nh p d li u cho m ng .......................................................................................... 73
8.2.1.4 Đ c d li u từ m ng ............................................................................................... 73
8.2.1.5 S d ng bi n ki u khác .......................................................................................... 74
8.2.1.6 Kỹ thu t Sentinal .................................................................................................... 74
8.2.1.7 Khởi t o m ng......................................................................................................... 75
8.2.1.8 Khởi t o m ng không bao hàm kích th c .......................................................... 76
8.2.1.9 M ng nhi u chi u ................................................................................................... 76
8.2.1.10 Tham chi u đ n từng ph n t m ng 2 chi u ....................................................... 76
8.2.1.11 Nh p d li u cho m ng 2 chi u ............................................................................. 77
8.2.1.12 Đ c d li u từ m ng 2 chi u .................................................................................. 77
8.2.1.13 S d ng bi n ki u khác trong m ng 2 chi u ........................................................ 78
8.2.1.14 Khởi t o m ng 2 chi u ........................................................................................... 78
8.2.1.15 Dùng m ng 1 chi u làm tham s cho hàm ........................................................... 79
8.2.1.16 Dùng m ng 2 chi u làm tham s cho hàm ........................................................... 82
8.2.2 Chu i ............................................................................................................................... 84
8.2.2.1 Cách khai báo chu i ............................................................................................... 84
8.2.2.2 Hàm nh p (gets), xu t (puts) chu i....................................................................... 85
8.2.2.3 Khởi t o chu i ......................................................................................................... 86
8.2.2.4 M ng chu i .............................................................................................................. 86
8.3
Bài t p ................................................................................................................................. 87
BÀI 9 :
9.1
CON TR
................................................................................................ 90
M c tiêu .............................................................................................................................. 90
9.2
N i dung.............................................................................................................................. 90
9.2.1 Con tr ? .......................................................................................................................... 90
9.2.2 Khái báo bi n con tr .................................................................................................... 90
9.2.3 Truy n địa chỉ sang hàm ............................................................................................... 91
9.2.4 Con tr và m ng ............................................................................................................. 92
9.2.5 Con tr tr đ n m ng trong hàm ................................................................................. 92
9.2.6 Con tr và chu i ............................................................................................................. 93
9.2.7 Khởi t o m ng con tr tr đ n chu i ........................................................................... 94
9.2.8 X lý con tr tr đ n chu i ........................................................................................... 95
9.2.9 Con tr tr đ n con tr .................................................................................................. 97
9.3
Bài t p ................................................................................................................................. 98
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
BÀI 10 : CÁC KI U D
10.1
Trang 4
LI U T
T O ................................................................. 99
M c tiêu .............................................................................................................................. 99
10.2 N i dung.............................................................................................................................. 99
10.2.1 Structure ......................................................................................................................... 99
10.2.1.1 Khai báo ki u structure ......................................................................................... 99
10.2.1.2 Cách khai báo bi n có ki u structure ................................................................... 99
10.2.1.3 Tham chi u các ph n t trong structure.............................................................. 99
10.2.1.4 Khởi t o structure ................................................................................................ 101
10.2.1.5 Structure lồng nhau.............................................................................................. 102
10.2.1.6 Truy n structure sang hàm ................................................................................. 103
10.2.2 Enum ............................................................................................................................. 105
10.2.2.1 Định nghĩa ki u enum .......................................................................................... 105
10.2.2.2 Cách khai báo bi n có ki u enum ....................................................................... 106
10.2.2.3 S d ng enum trong ch ng trình ..................................................................... 106
10.3
Bài t p ............................................................................................................................... 108
BÀI 11 : T P TIN ................................................................................................. 109
11.1
M c tiêu ............................................................................................................................ 109
11.2 N i dung............................................................................................................................ 109
11.2.1 Ví d ghi, đ c s nguyên .............................................................................................. 109
11.2.2 Ghi, đ c m ng .............................................................................................................. 110
11.2.3 Ghi, đ c structure ........................................................................................................ 111
11.2.4 Các mode khác đ mở t p tin ..................................................................................... 112
11.2.5 M t s hàm thao tác trên file khác ............................................................................. 112
11.3
Bài t p ............................................................................................................................... 113
BÀI 12 : Đ QUY ................................................................................................. 114
12.1
M c tiêu ............................................................................................................................ 114
12.2
N i dung............................................................................................................................ 114
12.3
Bài t p ............................................................................................................................... 117
BÀI 13 : TRÌNH SO N TH O C A BORLAND C .............................................. 118
13.1
Mở t p tin so n th o m i ................................................................................................ 118
13.2 L u t p tin ........................................................................................................................ 118
13.2.1 N u là t p tin so n th o m i ch a l u ....................................................................... 118
13.2.2 N u là t p tin đã l u ít nh t 1 l n ho c đ c mở bằng l nh Open: ........................ 118
13.3
Mở t p tin ......................................................................................................................... 119
13.4 Các phím, t h p phím th ng dùng............................................................................. 119
13.4.1 Các phím di chuy n con tr ........................................................................................ 119
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 5
13.4.2 Các phím thao tác trên kh i........................................................................................ 120
13.4.3 Các thao tác xóa ........................................................................................................... 120
13.4.4 Các thao tác copy, di chuy n....................................................................................... 120
13.4.5 Các thao tác khác ......................................................................................................... 120
13.5
Ghi m t kh i ra đĩa ......................................................................................................... 121
13.6
Chèn n i dung file từ đĩa vào vị trí con tr ................................................................... 121
13.7
Tìm ki m văn b n trong n i dung so n th o ................................................................ 121
13.8
Tìm và thay th văn b n trong n i dung so n th o ...................................................... 121
13.9
S a l i cú pháp ................................................................................................................. 122
13.10 Ch y từng b
c ............................................................................................................... 122
13.11 S d ng Help (Giúp đỡ) .................................................................................................. 122
BÀI 14 : CÁC H Đ M ........................................................................................ 124
14.1
Khái ni m ......................................................................................................................... 124
14.2
Quy tắc .............................................................................................................................. 124
14.3 Chuy n đ i gi a các h ................................................................................................... 125
14.3.1 Chuy n đ i gi a h 2 và h 10 .................................................................................... 125
14.3.2 Chuy n đ i gi a h 8 và h 10 .................................................................................... 126
14.3.3 Chuy n đ i gi a h 16 và h 10 .................................................................................. 126
14.3.4 Chuy n đ i gi a h 2 và h 16 .................................................................................... 127
BÀI 15 : BI U TH C VÀ PHÉP TOÁN ............................................................... 128
15.1
Bi u th c ........................................................................................................................... 128
15.2 Phép toán .......................................................................................................................... 128
15.2.1 Phép toán s h c ........................................................................................................... 128
15.2.2 Phép quan h ................................................................................................................ 128
15.2.3 Phép toán lu n lý.......................................................................................................... 129
15.2.4 Phép toán trên bit (bitwise) ......................................................................................... 129
15.2.5 Các phép toán khác...................................................................................................... 130
15.2.6 Đ u tiên c a các phép toán ...................................................................................... 130
15.3
Bài t p ............................................................................................................................... 130
BÀI 16 : M T S
HÀM CHUẨN TH
NG DÙNG............................................. 132
16.1 Các hàm chuy n đ i d li u ........................................................................................... 132
16.1.1 atof ................................................................................................................................. 132
16.1.2 atoi ................................................................................................................................. 132
16.1.3 itoa ................................................................................................................................. 132
16.1.4 tolower ........................................................................................................................... 132
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 6
16.1.5 toupper .......................................................................................................................... 132
16.2 Các hàm x lý chu i ký t .............................................................................................. 133
16.2.1 strcat .............................................................................................................................. 133
16.2.2 strcpy ............................................................................................................................. 133
16.2.3 strcmp............................................................................................................................ 133
16.2.4 strcmpi .......................................................................................................................... 133
16.2.5 strlwr ............................................................................................................................. 133
16.2.6 strupr ............................................................................................................................. 133
16.2.7 strlen .............................................................................................................................. 134
16.3 Các hàm toán h c ............................................................................................................ 134
16.3.1 abs .................................................................................................................................. 134
16.3.2 labs................................................................................................................................. 134
16.3.3 rand ............................................................................................................................... 134
16.3.4 random .......................................................................................................................... 134
16.3.5 pow ................................................................................................................................ 134
16.3.6 sqrt ................................................................................................................................. 134
16.4 Các hàm x lý file ............................................................................................................ 135
16.4.1 rewind............................................................................................................................ 135
16.4.2 ftell ................................................................................................................................. 135
16.4.3 fseek ............................................................................................................................... 135
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 7
Bài 1 :
NGÔN NG
L P TRÌNH & PH
NG PHÁP L P TRÌNH
1.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa, các bước lập trình.
- Xác định dữ liệu vào, ra.
- Phân tích các bài toán đơn gi n.
- Khái niệm so sánh, lặp.
- Thể hiện bài toán bằng lưu đồ.
1.2 Lý thuy t
1.2.1 Ngôn ng l p trình (Programming Language)
Ph n này chúng ta sẽ tìm hiểu một số khái niệm căn b n về thuật toán, chương trình, ngôn
ngữ lập trình. Thuật ngữ "thuật gi i" và "thuật toán" dĩ nhiên có sự khác nhau song trong nhiều
trư ng hợp chúng có cùng nghĩa.
1.2.1.1
Thu t gi i (Algorithm)
Là một dãy các thao tác xác định trên một đối tượng, sao cho sau khi thực hiện một số
hữu hạn các bước thì đạt được mục tiêu. Theo R.A.Kowalski thì b n ch t của thuật gi i:
Thuật gi i = Logic + Điều khiển
* Logic: Đây là ph n khá quan trọng, nó tr l i câu hỏi "Thuật gi i làm gì, gi i quyết v n
đề gì?", những yếu tố trong bài toán có quan hệ với nhau như thế nào v.v… đây bao gồm
những kiến thức chuyên môn mà bạn ph i biết để có thể tiến hành gi i bài toán.
Ví d 1: Để gi i một bài toán tính diện tích hình c u, mà bạn không còn nhớ công thức
tính hình c u thì bạn không thể viết chương trình cho máy để gi i bài toán này được.
* Điều khiển: Thành ph n này tr l i câu hỏi: gi i thuật ph i làm như thế nào?. Chính là
cách thức tiến hành áp dụng thành ph n logic để gi i quyết v n đề.
1.2.1.2
Ch
ng trình (Program)
Là một tập hợp các mô t , các phát biểu, nằm trong một hệ thống qui ước về ý nghĩa và
thứ tự thực hiện, nhằm điều khiển máy tính làm việc. Theo Niklaus Wirth thì:
Chương trình = Thuật toán + C u trúc dữ liệu
Các thuật toán và chương trình đều có c u trúc dựa trên 3 cấu trúc điều khiển cơ bản:
* Tuần tự (Sequential): Các bước thực hiện tu n tự một cách chính xác từ trên xuống,
mỗi bước chỉ thực hiện đúng một l n.
* Chọn lọc (Selection): Chọn 1 trong 2 hay nhiều thao tác để thực hiện.
* Lặp lại (Repetition): Một hay nhiều bước được thực hiện lặp lại một số l n.
Muốn tr thành lập trình viên chuyên nghiệp bạn hãy làm đúng trình tự để có thói quen tốt
và thuận lợi sau này trên nhiều mặt của một ngư i làm máy tính. Bạn hãy làm theo các bước sau:
Tìm, xây dựng thuật gi i (trên gi y) → viết chương trình trên máy
→ dịch chương trình → chạy và thử chương trình
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
1.2.1.3
Trang 8
Ngôn ng l p trình (Programming language)
Ngôn ngữ lập trình là hệ thống các ký hiệu tuân theo các qui ước về ngữ pháp và ngữ
nghĩa, dùng để xây dựng thành các chương trình cho máy tính.
Một chương trình được viết bằng một ngôn ngữ lập trình cụ thể (ví dụ Pascal, C…) gọi là
chương trình nguồn, chương trình dịch làm nhiệm vụ dịch chương trình nguồn thành chương
trình thực thi được trên máy tính.
1.2.2 Các b
c l p trình
Bước 1: Phân tích v n đề và xác định các đặc điểm. (xác định I-P-O)
Bước 2: Lập ra gi i pháp. (đưa ra thuật gi i)
Bước 3: Cài đặt. (viết chương trình)
Bước 4: Chạy thử chương trình. (dịch chương trình)
Bước 5: Kiểm chứng và hoàn thiện chương trình. (thử nghiệm bằng nhiều số liệu và đánh giá)
1.2.3 Kỹ thu t l p trình
1.2.3.1
I-P-O Cycle (Input-Pprocess-Output Cycle) (Quy trình nh p-x lý-xu t)
Quy trình xử lý cơ b n của máy tính gồm I-P-O.
Input
Process
Output
Ví d 2: Xác định Input, Process, Output của việc làm 1 ly nước chanh nóng
Input
: ly, đư ng, chanh, nước nóng, muỗng.
Process : - cho hỗn hợp đư ng, chanh, nước nóng vào ly.
- dùng muỗng khu y đều.
Output
: ly chanh nóng đã sẵn sàng để dùng.
Ví d 3: Xác định Input, Process, Output của chương trình tính tiền lương công nhân
tháng 10/2002 biết rằng lương = lương căn b n * ngày công
Input
: lương căn b n, ngày công
Process : nhân lương căn b n với ngày công
Output
: lương
Ví d 4: Xác định Input, Process, Output của chương trình gi i phương trình bậc nh t
ax + b = 0
Input
: hệ số a, b
Process : chia – b cho a
Output
: nghiệm x
Ví d 5: Xác định Input, Process, Output của chương trình tìm số lớn nh t của 2 số a và b.
Input
: a, b
Process : Nếu a > b thì Output = a lớn nh t
Ngược lại Output = b lớn nh t
B Bài t p
Xác định Input, Process, Output của các chương trình sau:
1. Đổi từ tiền VND sang tiền USD.
2. Tính điểm trung bình của học sinh gồm các môn Toán, Lý, Hóa.
3. Gi i phương trình bậc 2: ax2 + bx + c = 0
4. Đổi từ độ sang radian và đổi từ radian sang độ
(công thức α/π = a/180, với α: radian, a: độ)
5. Kiểm tra 2 số a, b giống nhau hay khác nhau.
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
1.2.3.2
Trang 9
S d ng l u đồ (Flowchart)
Để dễ hơn về quy trình xử lý, các nhà lập trình đưa ra dạng lưu đồ để minh họa từng
bước quá trình xử lý một v n đề (bài toán).
Hành động (Activity)
Hình dạng (symbol)
Dữ liệu vào (Input)
Xử lý (Process)
Dữ liệu ra (Output)
Quyết định (Decision), sử dụng điều kiện
Luồng xử lý (Flow lines)
Gọi CT con, hàm… (Procedure, Function…)
Bắt đ u, kết thúc (Begin, End)
Điểm ghép nối (Connector)
Ví d 6: Chu n bị cà phê
Ví d 7: Mô t ví dụ 3
Ví d 8: Mô t ví dụ 4
Bắt đ u
Bắt đ u
Bắt đ u
Cà phê, nước sôi
LCB, ngày công
Giá trị a, b
Hòa cà phê vào nước sôi
Nhân LCB với ngày công
Chia –b cho a
Bỏ đư ng vào
Kết qu lương
Nghiệm x
Khu y đều hỗn hợp
Kết thúc
Kết thúc
Cà phê đã sẵn sàng
Kết thúc
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Ví d 9: Cộng 2 số
Trang 10
Ví d 10: so sánh 2 số
Bắt đ u
Bắt đ u
a, b
Số a, Số b
c=a+b
Không
Số a có bằng
Số b không?
c
Có
Kết thúc
Số a bằng Số b
Số a không bằng Số b
Ví d 11: Kiểm tra tính hợp lệ của điểm
Bắt đ u
Kết thúc
Ví d 12: Xếp lon vào thùng
Điểm
Bắt đ u
Điểm >=0 và
Điểm <=10 ?
Không
Thùng = 0 Lon
1 Lon
Có
Điểm hợp lệ
Điểm không hợp lệ
Thêm 1 Lon vào thùng
Kết thúc
Chưa
Ví d 13: Kiểm tra loại số
Thùng = 24 Lon?
Bằng
Bắt đ u
Kết thúc
Số
Ví d 14: Kiểm tra tính hợp lệ của điểm
Số > 0 ?
Có
Bắt đ u
Số dương
Không
Số < 0 ?
Điểm
Có
Số âm
Không
Số không
Sai
Điểm >=0 và
Điểm <=10 ?
Đúng
Kết thúc
HanoiAptech Computer Education Center
Kết thúc
Thanghv
B Bài t p
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 11
Vẽ lưu đồ cho các chương trình sau:
1. Đổi từ tiền VND sang tiền USD.
2. Tính điểm trung bình của học sinh gồm các môn Toán, Lý, Hóa.
3. Gi i phương trình bậc 2: ax2 + bx + c = 0
4. Đổi từ độ sang radian và đổi từ radian sang độ
(công thức α/π = a/180, với α: radian, a: độ)
5. Kiểm tra 2 số a, b giống nhau hay khác nhau.
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 12
Bài 2 :
LÀM QUEN L P TRÌNH C QUA CÁC VÍ D Đ N GI N
2.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ngôn ngữ C.
- Một số thao tác cơ b n của trình soạn th o C.
- Cách lập trình trên C.
- Tiếp cận một số lệnh đơn gi n thông qua các ví dụ.
- Nắm bắt được một số kỹ năng đơn gi n.
2.2 N i dung
2.2.1 Khởi đ ng và thoát BorlandC
2.2.1.1
Khởi đ ng
Nhập lệnh tại d u nhắc DOS: gõ BC ↵ (Enter) (nếu đư ng dẫn đã được cài đặt bằng lệnh
path trong đó có chứa đư ng dẫn đến thư mục chứa tập tin BC.EXE). Nếu đư ng dẫn chưa được
cài đặt ta tìm xem thư mục BORLANDC nằm ổ đĩa nào. Sau đó ta gõ lệnh sau:
< đĩa>:\BORLANDC\BIN\BC ↵ (Enter)
Nếu bạn muốn vừa kh i động BC vừa soạn th o chương trình với một tập tin có tên do
chúng ta đặt, thì gõ lệnh: BC [đ ng d n]<tên file c n so n th o>, nếu tên file c n soạn th o đã
có thì được nạp lên, nếu chưa có sẽ được tạo mới.
Kh i động tại Windows: Bạn vào menu Start, chọn Run, bạn gõ vào hộp Open 1 trong
các dòng lệnh như nhập tại DOS. Hoặc bạn vào Window Explorer, chọn ổ đĩa chứa thư mục
BORLANDC, vào thư mục BORLANDC, vào thư mục BIN, kh i động tập tin BC.EXE.
Ví d : Bạn gõ D:\BORLANDC\BIN\BC E:\BAITAP_BC\VIDU1.CPP
Câu lệnh trên có nghĩa kh i động BC và nạp tập tin VIDU1.CPP chứa trong thư mục
BAITAP_BC trong ổ đĩa E. Nếu tập tin này không có sẽ được tạo mới.
Màn hình sau khi khởi động thành công
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
[̈]
1 [↑]
NONAME00.CPP
Hộp đóng
Thanh Menu
Tên tập tin
Đây là vùng so n th o ch
Tập tin chưa lưu
Tọa độ hàng:cột
Số của cửa sổ
Hộp nới rộng cửa sổ
ng trình
Thanh trượt dọc
Thanh trượt ngang
Thanh chức năng
*
1:1
F1 Help F2 Save F3 Open Alt - F9 Compile F9 Make F10 Menu
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
2.2.1.2
Trang 13
Thoát
n phím F10 (kích hoạt Menu), chọn menu File, chọn Quit;
Hoặc n tổ hợp phím Alt – X.
2.2.2 Các ví d đ n gi n
2.2.2.1
Ví d 1
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
/* Chuong trinh in ra cau bai hoc C dau tien */
#include <stdio.h>
void main(void)
{
printf("Bai hoc C dau tien.");
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bai hoc C dau tien. _
Dòng thứ 1: bắt đ u bằng /* và kết thúc bằng */ cho biết hàng này là hàng diễn gi i (chú
thích). Khi dịch và chạy chương trình, dòng này không được dịch và cũng không thi hành lệnh gì c .
Mục đích của việc ghi chú này giúp chương trình rõ ràng hơn. Sau này bạn đọc lại chương trình biết
chương trình làm gì.
Dòng thứ 2: chứa phát biểu tiền xử lý #include <stdio.h>. Vì trong chương trình này ta
sử dụng hàm thư viện của C là printf, do đó bạn c n ph i có khai báo của hàm thư viện này để
báo cho trình biên dịch C biết. N u không khai báo ch ng trình s báo l i.
Dòng thứ 3: hàng trắng viết ra với ý đồ làm cho b ng chương trình thoáng, dễ đọc.
Dòng thứ 4: void main(void) là thành ph n chính của mọi chương trình C (bạn có thể viết
main() hoặc void main() hoặc main(void)). Tuy nhiên, bạn nên viết theo dạng void main(void) để
chương trình rõ ràng hơn. Mọi chương trình C đều bắt đ u thi hành từ hàm main. Cặp d u ngoặc ()
cho biết đây là khối hàm (function). Hàm void main(void) có từ khóa void đ u tiên cho biết hàm
này không tr về giá trị, từ khóa void trong ngoặc đơn cho biết hàm này không nhận vào đối số.
Dòng thứ 5 và 7: cặp d u ngoặc móc {} giới hạn thân của hàm. Thân hàm bắt đ u bằng
d u { và kết thúc bằng d u }.
Dòng thứ 6: printf("Bai hoc C dau tien.");, chỉ thị cho máy in ra chuỗi ký tự nằm trong
nháy kép (""). Hàng này được gọi là một câu lệnh, kết thúc một câu lệnh trong C ph i là d u
ch m ph y (;).
N Chú ý:
X Các từ include, stdio.h, void, main, printf ph i viết bằng chữ thư ng.
X Chuỗi trong nháy kép c n in ra "Bạn có thể viết chữ HOA, thư ng tùy, ý".
X Kết thúc câu lệnh ph i có d u ch m ph y.
X Kết thúc tên hàm không có d u ch m ph y hoặc b t cứ d u gì.
X Ghi chú ph i đặt trong cặp /* …. */.
X Thân hàm ph i được bao b i cặp { }.
X Các câu lệnh trong thân hàm ph i viết thụt vào.
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
9 Bạn nhập đoạn chương trình trên vào máy. Dịch, chạy và quan sát kết qu .
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 14
< Sau khi bạn nhập xong đoạn chương trình vào máy. Bạn
Ctrl – F9: Dịch và ch y ch
ng trình. Alt – F5: Xem màn hình k t qu .
n và giữ phím Ctrl, gõ F9 để
dịch và chạy chương trình. Khi đó bạn th y chương trình chớp r t nhanh và không th y kết qu gì
c . Bạn n và giữ phím Alt, gõ F5 để xem kết qu , khi xem xong, bạn n phím b t kỳ để quay về
màn hình soạn th o chương trình.
9 Bây gi
bạn sửa lại dòng thứ 6 bằng câu lệnh printf("Bai hoc C dau tien.\n");, sau đó
dịch và chạy lại chương trình, quan sát kết qu .
H Kết quả in ra màn hình
Bai hoc C dau tien.
_
dòng bạn vừa sửa có thêm \n, \n là ký hiệu xuống dòng sử dụng trong lệnh printf. Sau đây
là một số ký hiệu khác.
+ Các kí tự điều khiển:
\n
\t
\r
\a
: Nh y xuống dòng kế tiếp canh về cột đ u tiên.
: Canh cột tab ngang.
: Nh y về đ u hàng, không xuống hàng.
: Tiếng kêu bip.
+ Các kí tự đặc biệt:
9 Bây gi
\\ : In ra d u \
\" : In ra d u "
\' : In ra d u '
bạn sửa lại dòng thứ 6 bằng câu lệnh printf("\tBai hoc C dau tien.\a\n");, sau
đó dịch và chạy lại chương trình, quan sát kết qu .
H Kết quả in ra màn hình
Bai hoc C dau tien.
_
& Mỗi khi chạy chương trình bạn th y r t b t tiện trong việc xem kết qu
Khi chạy chương trình bạn nghe tiếng bip phát ra từ loa.
ph i n tổ hợp
phím Alt – F5. Để khắc phục tình trạng này bạn sửa lại chương trình như sau:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
/* Chuong trinh in ra cau bai hoc C dau tien */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
printf("\t\tBai hoc C \rdau tien.\n");
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
HanoiAptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 15
H Kết quả in ra màn hình
dau tien.
_
Bai hoc C
Dòng thứ 3: chứa phát biểu tiền xử lý #include <conio.h>. Vì trong chương trình này ta
sử dụng hàm thư viện của C là getch, do đó bạn c n ph i có khai báo của hàm thư viện này để
báo cho trình biên dịch C biết. N u không khai báo ch ng trình s báo l i.
Dòng thứ 8: getch();, ch nhận 1 ký tự b t kỳ từ bàn phím, nhưng không in ra màn hình.
Vì thế ta sử dụng hàm này để khi chạy chương trình xong sẽ dừng lại màn hình kết qu , sau đó
ta n phím b t kỳ sẽ quay lại màn hình soạn th o.
9 Bạn nhập đoạn chương trình trên vào máy. Dịch, chạy và quan sát kết qu .
2.2.2.2
Ví d 2
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
/* Chuong trinh nhap va in ra man hinh gia tri bien*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i;
printf("Nhap vao mot so: ");
scanf("%d", &i);
printf("So ban vua nhap la: %d.\n", i);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Nhap vao mot so: 15
So ban vua nhap la: 15.
_
Dòng thứ 7: int i; là lệnh khai báo, mẫu tự i gọi là tên biến. Biến là một vị trí trong bộ
nhớ dùng lưu trữ giá trị nào đó mà chương trình sẽ l y để sử dụng. Mỗi biến ph i thuộc một kiểu
dữ liệu. Trong trư ng hợp này ta sử dụng biến i kiểu số nguyên (integer) viết tắt là int.
Dòng thứ 9: scanf("%d", &i). Sử dụng hàm scanf để nhận từ ngư i sử dụng một trị nào
đó. Hàm scanf trên có 2 đối mục. Đối mục "%d" được gọi là chuỗi định dạng, cho biết loại dữ
kiện mà ngư i sử dụng sẽ nhập vào. Chẳng hạn, đây ph i nhập vào là số nguyên. Đối mục thứ 2
&i có d u & đi đ u gọi là address operator, d u & phối hợp với tên biến cho hàm scanf biến đem
trị gõ từ bàn phím lưu vào biến i.
Dòng thứ 10: printf("So ban vua nhap la: %d.\n", i);. Hàm này có 2 đối mục. Đối mục
thứ nh t là một chuỗi định dạng có chứa chuỗi văn b n So ban vua nhap la: và %d (ký hiệu khai
báo chuyển đổi dạng thức) cho biết số nguyên sẽ được in ra. Đối mục thứ 2 là i cho biết giá trị l y
từ biến i để in ra màn hình.
9 Bạn nhập đoạn chương trình trên vào máy. Dịch, chạy và quan sát kết qu .
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
2.2.2.3
Trang 16
Ví d 3
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
/* Chuong trinh nhap vao 2 so a, b in ra tong*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int a, b;
printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &a);
printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &b);
printf("Tong cua 2 so %d va %d la %d.\n", a, b, a+b);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Nhap vao so a: 4
Nhap vao so b: 14
Tong cua 2 so 4 va 14 la 18.
_
Dòng thứ 12:
printf("Tong cua 2 so %d va %d la %d.\n", a, b, a+b);
9 Bạn nhập đoạn chương trình trên vào máy. Dịch, chạy và quan sát kết qu .
2.2.2.4
Ví d 4
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
/* Chuong trinh nhap vao ban kinh hinh tron. Tinh dien tich */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define PI
3.14
void main(void)
{
float fR;
printf("Nhap vao ban kinh hinh tron: ");
scanf("%f", &fR);
printf("Dien tich hinh tron: %.2f.\n", 2*PI*fR);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
HanoiAptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 17
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao ban kinh hinh tron: 1
Dien tich hinh tron: 6.28
_
Dòng thứ 5:
#define PI 3.14, dùng chỉ thị define để định nghĩa hằng số PI có giá trị
3.14. Trước define phải có dấu # và cuối dòng không có dấu chấm phẩy.
Dòng thứ 12: printf("Dien tich hinh tron: %.2f.\n", 2*PI*fR);. Hàm này có 2 đối mục.
Đối mục thứ nh t là một chuỗi định dạng có chứa chuỗi văn b n Dien tich hinh tron: và %.2f (ký
hiệu khai báo chuyển đổi dạng thức) cho biết dạng số ch m động sẽ được in ra, trong đó .2 nghĩa
là in ra với 2 số lẻ. Đối mục thứ 2 là biểu thức hằng 2*PI*fR;
9 Bạn nhập đoạn chương trình trên vào máy. Dịch, chạy và quan sát kết qu .
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 18
Bài 3 :
CÁC THÀNH PH N TRONG NGÔN NG
C
3.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Khái niệm từ khóa
- Các kiểu dữ liệu
- Cách ghi chú
- Đặt tên biến
- Khai báo biến.
- Phạm vi sử dụng biến.
3.2 N i dung
3.2.1 Từ khóa
Từ khóa là từ có ý nghĩa xác định dùng để khai báo dữ liệu, viết câu lệnh… Trong C có các
từ khóa sau:
asm
const
else
for
interrupt
return
sizeof
void
volatile
break
continue
enum
goto
long
short
switch
while
typedef
static
near
huge
extern
default
case
union
struct
pascal
if
far
do
cdecl
unsigned
signed
register
int
float
double
char
H Các từ khóa ph i viết bằng chữ thường
3.2.2 Tên
Khái niệm tên r t quan trọng trong quá trình lập trình, nó không những thể hiện rõ ý nghĩa
trong chương trình mà còn dùng để xác định các đại lượng khác nhau khi thực hiện chương trình.
Tên thư ng được đặt cho hằng, biến, m ng, con trỏ, nhãn… Chiều dài tối đa của tên là 32 ký tự.
Tên biến hợp lệ là một chuỗi ký tự liên tục gồm: Ký tự chữ, số và dấu gạch dưới. Ký tự đ u
của tên ph i là chữ hoặc dấu gạch dưới. Khi đặt tên không được đặt trùng với các từ khóa.
Ví d 1 :
Các tên đúng: delta, a_1, Num_ODD, Case
Các tên sai:
3a_1
(ký tự đ u là số)
num-odd
(sử dụng d u gạch ngang)
int
(đặt tên trùng với từ khóa)
del ta
(có kho ng trắng)
f(x)
(có d u ngoặc tròn)
L u ý: Trong C, tên phân biệt chữ hoa, chữ thư ng
Ví d 2 : number khác Number
case
khác Case
(case là từ khóa, do đó bạn đặt tên là Case vẫn đúng)
3.2.3 Ki u d li u
Có 4 kiểu dữ liệu cơ b n trong C là: char, int, float, double.
HanoiAptech Computer Education Center
Thanghv
Giáo trình L p trình C căn b n
TT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Kiểu dữ liệu
(Type)
unsigned char
char
enum
unsigned int
short int
int
unsigned long
long
float
double
long double
Trang 19
Kích thước
(Length)
1 byte
1 byte
2 bytes
2 bytes
2 bytes
2 bytes
4 bytes
4 bytes
4 bytes
8 bytes
10 bytes
Miền giá trị
(Range)
0 đến 255
– 128 đến 127
– 32,768 đến 32,767
0 đến 65,535
– 32,768 đến 32,767
– 32,768 đến 32,767
0 đến 4,294,967,295
– 2,147,483,648 đến 2,147,483,647
3.4 * 10–38 đến 3.4 * 1038
1.7 * 10–308 đến 1.7 * 10308
3.4 * 10–4932 đến 1.1 * 104932
3.2.4 Ghi chú
Trong khi lập trình c n ph i ghi chú để gi i thích các biến, hằng, thao tác xử lý giúp cho
chương trình rõ ràng dễ hiểu, dễ nhớ, dễ sửa chữa và để ngư i khác đọc vào dễ hiểu. Trong C có
các ghi chú sau: // hoặc /* nội dung ghi chú */
Ví d 3 :
void main()
{
int a, b;
//khai bao bien t kieu int
a = 1;
//gan 1 cho a
b =3;
//gan 3 cho b
/* thuat toan tim so lon nhat la
neu a lon hon b thi a lon nhat
nguoc lai b lon nhat */
if (a > b) printf("max: %d", a);
else printf("max: %d", b);
}
Khi biên dịch chương trình, C gặp cặp d u ghi chú sẽ không dịch ra ngôn ngữ máy.
Tóm lại, đối với ghi chú dạng // dùng để ghi chú một hàng và dạng /* …. */ có thể ghi chú
một hàng hoặc nhiều hàng.
3.2.5 Khai báo bi n
3.2.5.1
Tên bi n
Cách đặt tên biến như mục 2.
3.2.5.2
Khai báo bi n
Cú pháp
Ki u d li u Danh sách tên biến;
H Kiểu dữ liệu: 1 trong các kiểu mục 3
Danh sách tên biến: gồm các tên biến có cùng kiểu dữ liệu, mỗi tên biến cách nhau d u
ph y (,), cuối cùng là d u ch m ph y (;).
H Khi khai báo biến nên đặt tên biến theo quy tắc Hungarian Notation
Ví d 4 :
int ituoi;
//khai báo biến ituoi có kiểu int
float fTrongluong; //khai báo biến fTrongluong có kiểu long
char ckitu1, ckitu2; //khai báo biến ckitu1, ckitu2 có kiểu char
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 20
Các biến khai báo trên theo quy tắc Hungarian Notation. Nghĩa là biến ituoi là kiểu int, bạn
thêm chữ i (kí tự đ u của kiểu) vào đ u tên biến tuoi để trong quá trình lập trình hoặc sau này
xem lại, sửa chữa… bạn dễ dàng nhận ra biến ituoi có ki u int mà không c n ph i di chuyển đến
ph n khai báo mới biết kiể.u của biến này. Tương tự cho biến fTrongluong, bạn nhìn vào là biết
ngay biến này có kiểu float.
3.2.5.3
Vừa khai báo vừa khởi gán
Có thể kết hợp việc khai báo với toán tử gán để biến nhận ngay giá trị cùng lúc với khai báo.
Ví d 5 :
Khai báo trước, gán giá trị sau:
void main()
{
int a, b, c;
a = 1;
b = 2;
c = 5;
…
}
Vừa khai báo vừa gán giá trị:
void main()
{
int a = 1, b = 2, c = 5;
…
}
3.2.5.4
Ph m vi c a bi n
Khi lập trình, bạn ph i nắm rõ phạm vi của biến. Nếu khai báo và sử dụng không đúng,
không rõ ràng sẽ dẫn đến sai sót khó kiểm soát được, vì vậy bạn c n ph i xác định đúng vị trí,
phạm vi sử dụng biến trước khi sử dụng biến.
Khai báo biến ngoài (biến toàn cục): Vị trí biến đặt bên ngoài t t c các hàm, c u trúc...
Các biến này có nh hư ng đến toàn bộ chương trình. Chu trình sống của nó là bắt đ u chạy
chương trình đến lúc kết thúc chương trình.
Khai báo biến trong (biến cục bộ): Vị trí biến đặt bên trong hàm, c u trúc…. Chỉ nh
hư ng nội bộ bên trong hàm, c u trúc đó…. Chu trình sống của nó bắt đ u từ lúc hàm, c u trúc
được gọi thực hiện đến lúc thực hiện xong.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 21
Bài 4 :
NH P / XU T D
LI U
4.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa, cách sử dụng hàm printf, scanf
- Sử dụng khuôn dạng, ký tự đặc biệt, ký tự điều khiển trong printf, scanf.
4.2 N i dung
4.2.1 Hàm printf
Kết xu t dữ liệu được định dạng.
Cú pháp
printf ("chuỗi định dạng"[, đối mục 1, đối mục 2,…]);
H Khi sử dụng hàm phải khai báo tiền xử lý #include <stdio.h>
- printf: tên hàm, phải viết bằng chữ thường.
- đối mục 1,…: là các mục dữ kiện c n in ra màn hình. Các đối mục này có thể là biến,
hằng hoặc biểu thức ph i được định trị trước khi in ra.
- chuỗi định dạng: được đặt trong cặp nháy kép (" "), gồm 3 loại:
+ Đối với chuỗi kí tự ghi như thế nào in ra giống như vậy.
+ Đối với những kí tự chuyển đổi dạng thức cho phép kết xu t giá trị của các đối mục
ra màn hình tạm gọi là mã định dạng. Sau đây là các d u mô t định dạng:
%c : Ký tự đơn
%s : Chuỗi
%d : Số nguyên thập phân có d u
%f : Số ch m động (ký hiệu thập phân)
%e : Số ch m động (ký hiệu có số mũ)
%g : Số ch m động (%f hay %g)
%x : Số nguyên thập phân không d u
%u : Số nguyên hex không d u
%o : Số nguyên bát phân không d u
l : Tiền tố dùng kèm với %d, %u, %x, %o để chỉ số nguyên dài (ví dụ %ld)
+ Các ký tự điều khiển và ký tự đặc biệt
\n : Nh y xuống dòng kế tiếp canh về cột đ u tiên.
\t : Canh cột tab ngang.
\r : Nh y về đ u hàng, không xuống hàng.
\a : Tiếng kêu bip.
\\ : In ra d u \
\" : In ra d u "
\' : In ra d u '
%%: In ra d u %
Ví d 1: printf("Bai hoc C dau tien. \n");
ký tự điều khiển
chuỗi ký tự
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 22
H Kết quả in ra màn hình
Bai hoc C dau tien.
_
Ví d 2: printf("Ma dinh dang \\\" in ra dau \" . \n");
ký tự điều khiển
ký tự đặc biệt
chuỗi ký tự
H Kết quả in ra màn hình
Ma dinh dang \" in ra dau ".
_
Ví d 3:
gi sử biến i có giá trị = 5
xu t giá trị biến i
printf("So ban vua nhap la: %d . \n", i);
H Kết quả in ra màn hình
đối mục là biến (kiểu int)
ký tự điều khiển
chuỗi ký tự
mã định dạng (kiểu int)
So ban vua nhap la: 5.
_
Ví d 4:
gi sử biến a có giá trị = 7 và b có giá trị = 4
xu t giá trị biểu thức a+b
xu t giá trị biến b
xu t giá trị biến a
printf("Tong cua 2 so %d va %d la %d . \n", a, b, a+b);
đối mục 3 là biểu thức có
giá trị là kiểu int
đối mục 1, 2 là biến (kiểu int)
ký tự điều khiển
chuỗi ký tự
mã định dạng (kiểu int)
H Kết quả in ra màn hình
Tong cua 2 so 7 va 4 la 11.
_
Ví d 5:
sửa lại ví dụ 4
printf("Tong cua 2 so %5d va %3d la %1d . \n", a, b, a+b);
Bề rộng trư ng
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 23
H Kết quả in ra màn hình
7 va 4 la 11.
Tong cua 2 so
_
2 kí tự (mặc dù định dạng là 1)
3 kí tự
5 kí tự
sửa lại ví dụ 5
Ví d 6:
printf("Tong cua 2 so %-5d va %-3d la %-1d . \n", a, b, a+b);
H Kết quả in ra màn hình
Tong cua 2 so 7
_
HD
Ví d 7:
va 4 la 11.
2 kí tự (mặc dù định dạng là 1)
3 kí tự
5 kí tự
u trừ tr
c b r ng tr
ng s kéo k t qu sang trái
sửa lại ví dụ 4
printf("Tong cua 2 so %02d va %02d la %04d . \n", a, b, a+b);
H Kết quả in ra màn hình
Tong cua 2 so 07 va 04 la 0011.
_
thêm 2 số 0 trước -> đủ 4 kí tự
thêm 1 số 0 trước -> đủ 2 kí tự
thêm 1 số 0 trước -> đủ 2 kí tự
Ví d 8: gi sử int a = 6, b = 1234, c = 62
printf("%7d%7d%7d.\n", a, b, c);
printf("%7d%7d%7d.\n", 165, 2, 965);
H Kết quả in ra màn hình
6 1234 62
165
2 965
_
Số canh về bên ph i bề rộng trư ng.
printf("%-7d%-7d%-7d.\n", a, b, c);
printf("%-7d%-7d%-7d.\n", 165, 2, 965);
H Kết quả in ra màn hình
6
165
_
1234
2
62
965
Số canh về bên trái bề rộng trư ng.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 24
Ví d 9: gi sử float a = 6.4, b = 1234.56, c = 62.3
printf("%7.2d%7.2d%7.2d.\n", a, b, c);
số số lẻ
H Kết quả in ra màn hình
6.40 1234.56 62.30
Số canh về bên ph i bề rộng trư ng.
_
HB
7 kí tự
r ng tr
ng bao gồm: ph n nguyên, ph n l và d u ch m đ ng
Ví d 10: gi sử float a = 6.4, b = 1234.55, c = 62.34
printf("%10.1d%10.1d%10.1d.\n", a, b, c);
printf("%10.1d%10.1d%10.1d.\n", 165, 2, 965);
H Kết quả in ra màn hình
6.4 1234.6
165.0
2.0
_
62.3
965.0
Số canh về bên ph i bề rộng trư ng.
printf("%-10.2d%-10.2d%-10.2d.\n", a, b, c);
printf("%-10.2d%-10.2d%-10.2d.\n", 165, 2, 965);
H Kết quả in ra màn hình
6.40
1234.55
165.00 2.00
_
62.34
965.00
Số canh về bên trái bề rộng trư ng.
4.2.2 Hàm scanf
Định dạng khi nhập liệu.
Cú pháp
scanf ("chuỗi định dạng"[, đối mục 1, đối mục 2,…]);
H Khi sử dụng hàm phải khai báo tiền xử lý #include <stdio.h>
- scanf: tên hàm, phải viết bằng chữ thường.
- khung định dạng: được đặt trong cặp nháy kép (" ") là hình nh dạng dữ liệu nhập vào.
- đối mục 1,…: là danh sách các đối mục cách nhau b i d u ph y, mỗi đối mục sẽ tiếp
nhận giá trị nhập vào.
Ví d 11: scanf("%d", &i);
đối mục 1
mã định dạng
H Nhập vào 12abc, biến i chỉ nhận giá trị 12. Nhập 3.4 chỉ nhận giá trị 3.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 25
Ví d 12: scanf("%d%d", &a, &b);
H Nhập vào 2 số a, b ph
i cách nhau bằng kho ng trắng hoặc enter.
Ví d 13: scanf("%d/%d/%d", &ngay, &thang, &nam);
H Nhập vào ngày, tháng, năm theo dạng ngay/thang/nam (20/12/2002)
Ví d 14: scanf("%d%*c%d%*c%d", &ngay, &thang, &nam);
H Nhập vào ngày, tháng, năm với d
u phân cách /, -,…; ngoại trừ số.
Ví d 15: scanf("%2d%2d%4d", &ngay, &thang, &nam);
H Nhập vào ngày, tháng, năm theo dạng dd/mm/yyyy.
4.3 Bài t p
1. Viết chương trình đổi một số nguyên hệ 10 sang hệ 2.
2. Viết chương trình đổi một số nguyên hệ 10 sang hệ 16.
3. Viết chương trình đọc và 2 số nguyên và in ra kết quả của phép (+), phép trừ (-), phép
nhân (*), phép chia (/). Nhận xét kết quả chia 2 số nguyên.
4. Viết chương trình nhập vào bán kính hình cầu, tính và in ra diện tích, thể tích của
hình cầu đó.
Hướng dẫn: S = 4πR2 và V = (4/3)πR3.
5. Viết chương trình nhập vào một số a bất kỳ và in ra giá trị bình phương (a2), lập
phương (a3) của a và giá trị a4.
6. Viết chương trình đọc từ bàn phím 3 số nguyên biểu diễn ngày, tháng, năm và xuất
ra màn hình dưới dạng "ngay/thang/nam" (chỉ lấy 2 số cuối của năm).
7. Viết chương trình nhập vào số giây từ 0 đến 86399, đổi số giây nhập vào thành dạng
"gio:phut:giay", mỗi thành phần là một số nguyên có 2 chữ số.
Ví dụ: 02:11:05
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 26
Bài 5 :
C U TRÚC R NHÁNH CÓ ĐI U KI N
(C u trúc ch n)
5.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa lệnh, khối lệnh.
- Cú pháp, ý nghĩa, cách sử dụng lệnh if, lệnh switch.
- Một số bài toán sử dụng lệnh if, switch thông qua các ví dụ.
- So sánh, đánh giá một số bài toán sử dụng lệnh if hoặc switch.
- Cách sử dụng các c u trúc lồng nhau.
5.2 N i dung
5.2.1 L nh và kh i l nh
5.2.1.1
L nh
Là một tác vụ, biểu thức, hàm, c u trúc điều khiển…
Ví d 1:
x = x + 2;
printf("Day la mot lenh\n");
5.2.1.2
Kh i l nh
Là một dãy các câu lệnh được bọc b i cặp d u { }, các lệnh trong khối lệnh ph i viết thụt
vô 1 tab so với cặp d u { }
Ví d 2:
{ //dau khoi
a = 5;
b = 6;
viết thụt vô 1 tab so với cặp { }
printf("Tong %d + %d = %d", a, b, a+b);
} //cuoi khoi
H Quên dùng c
p d u { } bao b c khi s d ng kh i l nh, ho c mở d u { và quên đóng
d u}
5.2.2 L nh if
Câu lệnh if cho phép lựa chọn một trong hai nhánh tùy thuộc vào giá trị của biểu thức luận
lý là đúng (true) hay sai (false) hoặc khác không hay bằng không.
5.2.2.1
D ng 1 (if thi u)
Quyết định sẽ thực hiện hay không một khối lệnh.
• Cú pháp lệnh
if (bi u th c lu n lý)
kh i l nh;
Hanoi Aptech Computer Education Center
H từ khóa if ph i viết bằng chữ thư ng
H kết qu của bi u th c lu n lý ph i là
đúng (≠ 0) hoặc sai (= 0)
Giáo trình L p trình C căn b n
• Lưu đồ
Trang 27
Vào
bthức luận lý
Sai
Đúng
H nếu bi u th c lu n lý đúng thì
thực hiện khối lệnh và thoát khỏi if,
ngược lại
không làm gì c và thoát khỏi if.
khối lệnh
Ra
B Nếu kh i l nh bao gồm từ 2 lệnh tr lên thì ph i đặt trong d u { }
Diễn giải:
+ Khối lệnh là một lệnh ta viết lệnh if như sau:
if (biểu thức luận lý)
lệnh;
+ Khối lệnh bao gồm nhiều lệnh: lệnh 1, lệnh 2..., ta viết lệnh if như sau:
if (biểu thức luận lý)
{
lệnh 1;
lệnh 2;
...
}
H Không đ
t d u ch m ph y sau câu l nh if.
Ví d : if(bi u th c lu n lý);
→ trình biên dịch không báo l i nh ng kh i l nh không đ
đi u ki n đúng hay sai.
c th c hi n cho dù
Ví d 3: Viết chương trình nhập vào 2 số nguyên a, b. Tìm và in ra số lớn nh t.
a. Phác họa lời giải
Trước tiên ta cho giá trị a là giá trị lớn nhất bằng cách gán a cho max (max là biến
được khai báo cùng kiểu dữ liệu với a, b). Sau đó so sánh b với a, nếu b lớn hơn a ta gán b cho
max và cuối cùng ta được kết quả max là giá trị lớn nhất.
b. Mô tả quy trình xử lý (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
- Khai báo 3 biến a, b, max kiểu số nguyên
- Nhập vào giá trị a
- Nhập vào giá trị b
- Gán a cho max
- Nếu b > a thì
gán b cho max
- In ra kết qu max
H Bi
Ngôn ng C
- int ia, ib, imax;
- printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
- printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
- imax = ia;
- if (ib > ia)
imax = ib;
- printf("So lon nhat = %d.\n", imax);
u th c lu n lý ph i đ t trong c p d u ( ). if ib > ia → báo l i
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 28
c. Mô tả bằng lưu đồ
Bắt đ u
Nhập a, b
max = a
b>a
Sai
Đúng
max = b
So lon nhat = max
Kết thúc
d. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh tim so lon nhat tu 2 so nguyen a, b */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ia, ib, imax;
printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
imax = ia;
if (ib>ia)
imax = ib;
printf("So lon nhat = %d.\n", imax);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so a : 10
Nhap vao so b : 8
So lon nhat = 10.
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
a = 7, b = 9
a = 5, b = 5
Quan sát và nhận xét kết qu
Ví d 4: Viết chương trình nhập vào 2 số nguyên a, b. Nếu a lớn hơn b thì hoán đổi giá trị a
và b, ngược lại không hoán đổi. In ra giá trị a, b.
a. Phác họa lời giải
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 29
Nếu giá trị a lớn hơn giá trị b, bạn ph i hoán chuyển 2 giá trị này cho nhau (nghĩa là a sẽ
mang giá trị b và b mang giá trị a) bằng cách đem giá trị a gởi (gán) cho biến tam (biến tam
được khai báo theo kiểu dữ liệu của a, b), kế đến bạn gán giá trị b cho a và cuối cùng bạn gán
giá trị tam cho b, rồi in ra a, b.
b. Mô tả quy trình thực hiện (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
- Khai báo 3 biến a, b, tam kiểu số nguyên
- Nhập vào giá trị a
- Nhập vào giá trị b
- Nếu a > b thì
tam = a;
a = b;
b = tam;
- In ra a, b
c. Mô tả bằng lưu đồ
Ngôn ng C
- int ia, ib, itam;
- printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
- printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
- if (ia > ib)
{
itam = ia;
ia = ib;
ib = itam;
}
- printf("%d, %d\n", ia, ib);
Bắt đ u
Nhập a, b
a>b
Sai
Đúng
tam = a
a=b
b = tam
In a, b
Kết thúc
d. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh hoan vi 2 so a, b neu a > b */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ia, ib, itam;
printf("Nhap vao so a: ");
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 30
scanf("%d", &ia);
printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
if (ia>ib)
{
itam = ia;
//hoan vi a va b
ia = ib;
ib = itam;
}
printf("%d, %d.\n", ia, ib);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
a = 1, b = 8
a = 2, b = 2
Quan sát và nhận kết qu
Nhap vao so a : 10
Nhap vao so b : 8
8, 10
_
5.2.2.2
Alt - F9 Compile
D ng 2 (if đ )
Quyết định sẽ thực hiện 1 trong 2 khối lệnh cho trước.
• Cú pháp lệnh
H từ khóa if, else ph i viết bằng chữ thư ng
H kết qu của bi u th c lu n lý ph i là
đúng (≠ 0) hoặc sai (= 0)
if (bi u th c lu n lý)
kh i l nh 1;
else
kh i l nh 2;
• Lưu đồ
Vào
bthức luận lý
Sai
Đúng
khối lệnh 1
khối lệnh 2
Ra
H nếu bi u th c lu n lý đúng thì
thực hiện khối lệnh 1 và thoát khỏi if
ngược lại
thực hiện khối lệnh 2 và thoát khỏi if.
B Nếu kh i l nh 1, kh i l nh 2 bao gồm từ 2
lệnh tr lên thì ph i đặt trong d u { }
Ví d 5: Viết chương trình nhập vào 2 số nguyên a, b. In ra thông báo "a bằng b" nếu a = b,
ngược lại in ra thông báo "a khác b".
a. Phác họa lời giải
So sánh a với b, nếu a bằng b thì in ra câu thông báo "a bằng b", ngược lại in ra thông báo
"a khác b".
b. Mô tả quy trình xử lý (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
Hanoi Aptech Computer Education Center
Ngôn ng C
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 31
- int ia, ib;
- printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
- printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
- if (ia == ib)
printf("a bang b\n");
else
printf("a khac b\n");
- Khai báo 2 biến a, b kiểu số nguyên
- Nhập vào giá trị a
- Nhập vào giá trị b
- Nếu a = b thì
in ra thông báo "a bằng b"
Ngược lại (còn không thì)
in ra thông báo "a khác b"
c. Mô tả bằng lưu đồ
Bắt đ u
Nhập a, b
Sai
a= b
Đúng
a bang b
a khac b
Kết thúc
d. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh in ra thong bao "a bang b" neu a = b, nguoc lại in ra "a khac b" */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ia, ib;
printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
if (ia == ib)
printf("a bang b\n");
else
printf("a khac b\n");
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so a : 10
Nhap vao so b : 8
a khac b.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
a = 6, b = 6
a = 1, b = 5
Giáo trình L p trình C căn b n
_
Trang 32
Quan sát và nhận xét kết qu
H Sau else không có d
u ch m ph y.
Ví d : else; printf('a khac b\n");
→ trình biên dịch không báo l i, l nh printf("a khac b\n"); không thu c else
Ví d 6: Viết chương trình nhập vào kí tự c. Kiểm tra xem nếu kí tự nhập vào là kí tự
thư ng trong kho ng từ 'a' đến 'z' thì đổi sang chữ in hoa và in ra, ngược lại in ra thông báo "Kí tự
bạn vừa nhập là: c".
a. Phác họa lời giải
Trước tiên bạn ph i kiểm tra xem nếu kí tự c thuộc kho ng 'a' và 'z' thì đổi kí tự c thành
chữ in hoa bằng cách l y kí tự c – 32 rồi gán lại cho chính nó (c = c – 32) (vì giữa kí tự thư ng và
in hoa trong b ng mã ASCII cách nhau 32, ví dụ: A trong b ng mã ASCII là 65, B là 66…, còn a
là 97, b là 98…), sau khi đổi xong bạn in kí tự c ra. Ngược lại, in câu thông báo "Kí tự bạn vừa
nhập là: c".
b. Mô tả quy trình xử lý (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
- Khai báo biến c kiểu kí tự
- Nhập vào kí tự c
Ngôn ng C
- Nếu c >= a và c <= z thì
c = c – 32
in c ra màn hình
Ngược lại
in ra thông báo " Kí tự bạn vừa nhập là: c "
- char c;
- printf("Nhap vao 1 ki tu: ");
scanf("%c", &c);
- if (c >= 'a' && c <= 'z')
{
c = c – 32;
printf("Ki tu hoa la: %c.\n", c);
};
else
printf("Ki tu ban vua nhap la: %c.\n", c);
c. Mô tả bằng lưu đồ
Bắt đ u
Nhập c
c >= 'a' và c <= 'z'
Sai
Đúng
c = c – 32
Ki tu hoa = c
Ki tu vua nhap = c
Kết thúc
d. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 33
/* Chuong trinh nhap vao ky tu c, neu c la chu thuong in ra chu IN HOA */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char c;
printf("Nhap vao 1 ki tu: ");
scanf("%c", &c);
if (c >= 'a' && c <= 'z')
//hoac if(c >= 97 && c <= 122)
{
c = c – 32;
//doi thanh chu in hoa
printf("Ki tu hoa la: %c.\n", c);
};
else
printf("Ki tu ban vua nhap la: %c.\n", c);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
c = '!', c = '2', c = 'A', c = 'u'
Quan sát và nhận xét kết qu
Nhap vao mot ki tu: g
Ki tu hoa la: G.
_
5.2.2.3
Alt - F9 Compile
C u trúc else if
Quyết định sẽ thực hiện 1 trong n khối lệnh cho trước.
• Cú pháp lệnh
H từ khóa if, else if, else ph i viết bằng chữ thư ng
H kết qu của bi u th c lu n lý 1, 2..n ph i là
đúng (≠ 0) hoặc sai (= 0)
if (bi u th c lu n lý 1)
kh i l nh 1;
else if (bi u th c lu n lý 2)
kh i l nh 2;
…
else if (bi u th c lu n lý n-1)
kh i l nh n-1;
else
kh i l nh n;
B Nếu kh i l nh 1, 2…n bao gồm từ 2 lệnh
tr lên thì ph i đặt trong d u { }
• Lưu đồ
Vào
BTLL 1
Đúng
Sai
BTLL 2
Đúng
Hanoi Aptech Computer Education Center
Sai
Nếu bi u th c lu n lý 1 đúng thì
thực hiện khối lệnh 1 và thoát khỏi c u trúc if
Ngược lại Nếu bi u th c lu n lý 2 đúng thì
thực hiện khối lệnh 2 và thoát khỏi c u trúc if
…
Ngược lại Nếu bi u th c lu n lý n-1 đúng thì
thực hiện khối lệnh n-1 và thoát khỏi c u trúc if
Ngược lại thì
thực hiện khối lệnh n.
BTLL n-1
Đúng
Sai
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 34
Ví d 7: Viết chương trình nhập vào 2 số nguyên a, b. In ra thông báo "a lớn hơn b" nếu
a>b, in ra thông báo "a nhỏ hơn b" nếu a<b, in ra thông báo "a bằng b" nếu a=b.
a. Phác họa lời giải
Trước tiên so sánh a với b. Nếu a > b thì in ra thông báo "a lớn hơn b", ngược lại nếu a < b
thì in ra thông báo "a nhỏ hơn b", ngược với 2 trư ng hợp trên thì in ra thông báo "a bằng b".
b. Mô tả quy trình thực hiện (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
- Khai báo 2 biến a, b kiểu số nguyên
- Nhập vào giá trị a
Ngôn ng C
- int ia, ib;
- printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
- printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
- if (ia > ib)
printf("a lon hon b.\n");
else if (ia < ib)
printf("a nho hon b.\n");
else
printf("a bang b.\n");
- Nhập vào giá trị b
- Nếu a > b thì
in ra thông báo "a lớn hơn b"
Ngược lại Nếu a < b thì
in ra thông báo "a nhỏ hơn b"
Ngược lại thì
in ra thông báo "a bằng b"
c. Mô tả bằng lưu đồ
Bắt đ u
Nhập a, b
a>b
Đúng
"a lon hon b"
Sai
a<b
Sai
Đúng
"a nho hon b"
"a bang b"
Kết thúc
d. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao 2 so nguyen a, b. In ra thong bao a > b, a < b, a = b */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 35
{
int ia, ib;
printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
if (ia>ib)
printf("a lon hon b.\n");
else if (ia<ib)
printf("a nho hon b.\n");
else
printf("a bang b.\n");
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so a : 5
Nhap vao so b : 7
a nho hon b
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
a = 8, b = 4
a = 2, b = 2
Quan sát và nhận xét kết qu
Ví d 8: Viết chương trình nhập vào kí tự c. Kiểm tra xem nếu kí tự nhập vào là kí tự
thư ng trong kho ng từ 'a' đến 'z' thì đổi sang chữ in hoa và in ra, nếu kí tự in hoa trong kho ng A
đến Z thì đổi sang chữ thư ng và in ra, nếu kí tự là số từ 0 đến 9 thì in ra câu "Kí tự bạn vừa nhập
là số …(in ra kí tự c)", còn lại không ph i 3 trư ng hợp trên in ra thông báo "Bạn đã nhập kí tự
…(in ra kí tự c)".
a. Phác họa lời giải
Nhập kí tự c vào, kiểm tra xem nếu kí tự c thuộc kho ng 'a' và 'z' đổi kí tự c thành chữ in hoa
bằng cách l y kí tự c – 32 rồi gán lại cho chính nó (c = c – 32) (vì giữa kí tự thư ng và in hoa trong
b ng mã ASCII cách nhau 32, ví dụ: A trong b ng mã ASCII là 65, B là 66…, còn a là 97, b là
98…), sau khi đổi xong bạn in kí tự c ra. Ngược lại Nếu kí tự c thuộc kho ng 'A' và 'Z', đổi kí tự c
thành chữ thư ng (theo cách ngược lại) và in ra. Ngược lại Nếu kí tự c thuộc kho ng '0' và '9' thì in ra
thông báo "Kí tự bạn vừa nhập là số…". Ngược lại, in câu thông báo "Bạn đã nhập kí tự…".
b. Mô tả quy trình xử lý (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
- Khai báo biến c kiểu kí tự
- Nhập vào kí tự c
- Nếu c >= a và c <= z thì
c = c – 32
in c ra màn hình
Ngược lại Nếu c >= A và c <= Z thì
c = c + 32
in c ra màn hình
Hanoi Aptech Computer Education Center
Ngôn ng C
- char c;
- printf("Nhap vao 1 ki tu: ");
scanf("%c", &c);
- if (c >= 'a' && c <= 'z')
{
c = c – 32;
printf("Ki tu hoa la: %c.\n", c);
};
else if(c >= 'A' && c <= 'Z')
{
c = c + 32;
printf("Ki tu thuong la: %c.\n", c);
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 36
Ngược lại Nếu c >= 0 và c <= 9 thì
in thông báo "Kí tự bạn vừa nhập là số c"
Ngược lại thì
in thông báo "Bạn đã nhập kí tự c"
H Cũng nh
};
else if(c >= '0' && c <= '9')
printf("Ki tu Ban vua nhap la so %c.\n", c);
else
printf("Ban da nhap ki tu %c.\n", c);
if, không đ t d u ch m ph y sau câu l nh else if.
Ví d : else if(c >= 'A' && c <= 'Z');
→ trình biên dịch không báo l i nh ng kh i l nh sau else if không đ
c. Mô tả bằng lưu đồ
c th c hi n.
Bắt đ u
Nhập c
c >= 'a' và c <= 'z'
Sai
Đúng
c = c – 32
Ki tu hoa = c
c >= 'A' và c <= 'Z'
Sai
Đúng
c = c + 32
c >= '0' và c <= '9'
Ki tu thuong=c
Đúng
Ktu nhap la so c
Kết thúc
e. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao ki tu c. Doi ra hoa, thuong */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char c;
printf("Nhap vao 1 ki tu: ");
scanf("%c", &c);
if (c >= 'a' && c <= 'z')
{
c = c – 32;
//hoac if(c >= 97 && c <= 122)
//doi thanh chu in hoa
Hanoi Aptech Computer Education Center
Sai
Ban da nhap ktu c
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 37
printf("Ki tu hoa la: %c.\n", c);
};
else if(c >= 'A' && c <= 'Z')
//hoac if(c >= 65 && c <= 90)
{
c = c + 32;
//doi thanh chu thuong
printf("Ki tu thuong la: %c.\n", c);
};
else if(c >= '0' && c <= '9')
//hoac if(c >= 48 && c <= 57)
printf("Ki tu Ban vua nhap la so %c.\n", c);
else
printf("Ban da nhap ki tu %c.\n", c);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao mot ki tu: g
Ki tu hoa la: G.
_
5.2.2.4
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
c = '!', c = '2', c = 'a', c = 'Z'
Quan sát và nhận xét kết qu
C u trúc if lồng
Quyết định sẽ thực hiện 1 trong n khối lệnh cho trước.
• Cú pháp lệnh
Cú pháp là một trong 3 dạng trên, nhưng trong 1 hoặc nhiều khối lệnh bên trong ph i
chứa ít nh t một trong 3 dạng trên gọi là c u trúc if lồng nhau. Thư ng c u trúc if lồng nhau càng
nhiều c p độ phức tạp càng cao, chương trình chạy càng chậm và trong lúc lập trình dễ bị nh m lẫn.
L u ý: Các lệnh if…else lồng nhau thì else sẽ luôn luôn kết hợp với if nào chưa có else g n
nh t. Vì vậy khi gặp những lệnh if không có else, Bạn ph i đặt chúng trong những kh i l nh rõ
ràng để tránh bị hiểu sai câu lệnh.
Ví d 9: Bạn viết các dòng lệnh sau:
…
if (n > 0)
if (a > b)
x = a;
else
x = b;
…
Mặc dù Bạn viết lệnh else thẳng hàng với if (n > 0), nhưng lệnh else đây được hiểu đi kèm
với if (a > b), vì nó nằm g n với if (a > b) nh t và if (a > b) chưa có else. Để dễ nhìn và dễ hiểu
hơn Bạn viết lại như sau:
…
if (n > 0)
if (a > b)
x = a;
else
x = b;
…
Còn nếu Bạn muốn lệnh else là của if (n > 0) thì Bạn ph i đặt if (a > b) x = a trong một khối
lệnh. Bạn viết lại như sau:
…
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 38
if (n > 0)
{
if (a > b)
x = a;
}
else
x = b;
…
• Lưu đồ
Tương tự 3 dạng trên. Nhưng trong mỗi khối lệnh có thể có một (nhiều) c u trúc if 3
dạng trên.
Ví d 10: Viết chương trình nhập vào điểm của một học sinh. In ra xếp loại học tập của học
sinh đó. (Cách xếp loại. Nếu điểm >= 9, Xu t sắc. Nếu điểm từ 8 đến cận 9, Giỏi. Nếu điểm từ 7 đến
cận 8, Khá. Nếu điểm từ 6 đến cận 7, TBKhá. Nếu điểm từ 5 đến cận 6, TBình. Còn lại là Yếu).
a. Phác họa lời giải
Điểm số nhập vào nếu hợp lệ (0 <= điểm <= 10), bạn tiếp tục công việc xếp loại, ngược
lại thông báo "Nhập điểm không hợp lệ". Việc xếp loại bạn sử dụng c u trúc else if.
b. Mô tả quy trình xử lý (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
- Khai báo biến diem kiểu số thực
- Nhập vào điểm số
Ngôn ng C
- Nếu diem >= 0 và diem <= 10 thì
- Nếu diem >= 9 thì
in ra xếp loại = Xu t sắc
Ngược lại Nếu diem >= 8 thì
in ra xếp loại = Giỏi
Ngược lại Nếu diem >= 7 thì
in ra xếp loại = Khá
Ngược lại Nếu diem >= 6 thì
in ra xếp loại = TBKhá
Ngược lại Nếu diem >= 5 thì
in ra xếp loại = TBình
Ngược lại thì
in ra xếp loại = Yếu
Ngược lại thì
in ra "Bạn nhập điểm không hợp lệ"
- float fdiem;
- printf("Nhap vao diem so: ");
scanf("%f", &fdiem);
- if (fdiem >= 0 && fdiem <= 10)
- if (fdiem >= 9)
printf("Xep loai = Xuat sac.\n");
else if (fdiem >= 8)
printf("Xep loai = Gioi.\n");
else if (fdiem >= 7)
printf("Xep loai = Kha.\n");
else if (fdiem >= 6)
printf("Xep loai = TBKha.\n");
else if (fdiem >= 5)
printf("Xep loai = TBinh.\n");
else
printf("Xep loai = Yeu.\n");
else
printf("Ban nhap diem khong hop le.\n");
c. Mô tả bằng lưu đồ
Bắt đ u
Nhập diem
diem >= 0
và diem <= 10
Đúng
diem >=9
Sai
Sai
diem >=8
Đúng
Hanoi Aptech Computer Education Center
Đúng
Sai
diem >=7
Đúng
Sai
diem >=6
Sai
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 39
d. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao 2 so nguyen a, b. In ra thong bao a > b, a < b, a = b */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
float fdiem;
printf("Nhap vao diem so: ");
scanf("%f", &fdiem);
if (fdiem >=0 && fdiem <=10)
if (fdiem >=9)
printf("Xep loai = Xuat sac.\n");
else if (fdiem >=8)
printf("Xep loai = Gioi.\n");
else if (fdiem >=7)
printf("Xep loai = Kha.\n");
else if (fdiem >=6)
printf("Xep loai = TBKha.\n");
else if (fdiem >=5)
printf("Xep loai = TBinh.\n");
else
printf("Xep loai = Yeu.\n");
else
//if (fdiem>=0 && fdiem<=10)
printf("Nhap diem khong hop le.\n");
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao diem so: 6.5
Xep loai = TBKha.
_
e. Bàn thêm về chương trình
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
diem = 4, diem = 9, diem = 7, diem = 12
Quan sát và nhận xét kết qu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 40
Trong chương trình trên c u trúc else if đ c lồng vào trong c u trúc d ng 2, trong
c u trúc else if ta không c n đặt trong khối vì t t c các if trong c u trúc này đều có else, nên
else printf("Nhap diem khong hop le.\n") đương nhiên là thuộc về if (fdiem >= 0 && fdiem <=
10). Gi sử trong c u trúc else if không có dòng else printf("Xep loai = Yeu.\n") thì khi đó dòng
else printf("Nhap diem khong hop le.\n") sẽ thuộc về c u trúc else if chứ không thuộc về if
(fdiem >=0 && fdiem <= 10). Đối với trư ng hợp đó bạn c n ph i đặt c u trúc else if vào trong
{}, thì khi đó dòng else printf("Nhap diem khong hop le.\n) sẽ thuộc về if (fdiem >= 0 &&
fdiem <= 10).
Ví d 11: Viết chương trình nhập vào 3 số nguyên a, b, c. Tìm và in ra số lớn nh t.
a. Phác họa lời giải
Trước tiên bạn so nếu a>b, mà a>c thì a lớn nh t, ngược lại c lớn nh t, còn nếu a<=b, mà
c>b thì b lớn nh t, ngược lại c lớn nh t.
b. Mô tả quy trình xử lý (giải thuật)
Ngôn ng t nhiên
- Khai báo 3 biến a, b, c kiểu số nguyên
- Nhập vào số a
Ngôn ng C
- int ia, ib, ic;
- printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
- printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
- printf("Nhap vao so c: ");
scanf("%d", &ic);
- if (ia > ib)
- if (ia > ic)
printf("%d lon nhat.\n", ia);
else
printf("%d lon nhat.\n", ic);
else
- if (ib > ic)
printf("%d lon nhat.\n", ib);
else
printf("%d lon nhat.\n", ic);
- Nhập vào số b
- Nhập vào số c
- Nếu a > b thì
- Nếu a > c thì
a lớn nh t
Ngược lại thì
c lớn nh t
Ngược lại
- Nếu b > c thì
b lớn nh t
Ngược lại thì
c lớn nh t
c. Mô tả bằng lưu đồ
Bắt đ u
Nhập a, b, c
Sai
Sai
c lớn nh t
b>c
Đúng
a>b
Đúng
Sai
b lớn nh t
Hanoi Aptech Computer Education Center
c lớn nh t
Kết thúc
a>c
Đúng
a lớn nh t
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 41
d. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao 2 so nguyen a, b, c. Tim, in ra so lon nhat */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ia, ib, ic;
printf("Nhap vao so a: ");
scanf("%d", &ia);
printf("Nhap vao so b: ");
scanf("%d", &ib);
printf("Nhap vao so c: ");
scanf("%d", &ic);
if (ia > ib)
if (ia > ic)
printf("%d lon nhat.\n", ia);
else
printf("%d lon nhat.\n", ic);
else
if (ib > ic)
printf("%d lon nhat.\n", ib);
else
printf("%d lon nhat.\n", ic);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt - F9 Compile
Nhap vao so a: 4
Nhap vao so b: 5
Nhap vao so c: 3
5 lon nhat.
_
e. Bàn thêm về chương trình
Trong chương trình trên c u trúc d ng 2 đ
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
a = 5, b = 4, c = 2
a = 2, b = 1, c = 10
a = 5, b = 5, c = 5
Quan sát và nhận xét kết qu
c lồng vào trong c u trúc d ng 2.
5.2.3 L nh switch
Lệnh switch cũng giống c u trúc else if, nhưng nó mềm dẻo hơn và linh động hơn nhiều
so với sử dụng if. Tuy nhiên, nó cũng có mặt hạn chế là kết qu của biểu thức ph i là giá trị hằng
nguyên (có giá trị cụ thể). Một bài toán sử dụng lệnh switch thì cũng có thể sử dụng if, nhưng
ngược lại còn tùy thuộc vào gi i thuật của bài toán.
5.2.3.1
C u trúc switch…case (switch thi u)
Chọn thực hiện 1 trong n lệnh cho trước.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 42
• Cú pháp lệnh
H từ khóa switch, case, break
ph i viết bằng chữ thư ng
H bi u th c ph i là có kết qu là
giá trị hằng nguyên (char, int, long,…)
H L nh 1, 2…n có thể gồm nhiều lệnh, nhưng
không c n đặt trong cặp d u { }
switch (bi u th c)
{
case giá trị 1 : l nh 1;
break;
case giá trị 2 : l nh 2;
break;
…
case giá trị n : l nh n;
[break;]
}
• Lưu đồ
H Khi giá trị của biểu thức bằng giá trị i thì lệnh i
sẽ được thực hiện. Nếu sau lệnh i không có lệnh
break thì sẽ tiếp tục thực hiện lệnh i + 1…Ngược
lại thoát khỏi c u trúc switch.
Vào
Biểu thức
...
= giá trị 1 ?
Đúng
lệnh 1
Có
break ?
= giá trị 2 ?
Đúng
Không
lệnh 2
Có
break ?
Không
= giá trị n ?
Đúng
lệnh n
break ?
Có
Không
Ra
Ví d 12: Viết chương trình nhập vào số 1, 2, 3. In ra tương ứng 1, 2, 3 sao.
a. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao so 1, 2, 3. In ra so sao tuong ung */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i;
printf("Nhap vao so 1, 2 hoặc 3: ");
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 43
scanf("%d", &i);
switch(i)
{
case 3: printf("*");
case 2: printf("*");
case 1: printf("*");
};
printf("An phim bat ky de ket thuc!\n");
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so 1, 2 hoặc 3: 2
**
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
i = 1, i = 3, i = 0, i = 4
Quan sát và nhận xét kết qu
b. Bàn thêm về chương trình
Trong chương trình trên khi nhập vào i = 2 lệnh printf("*") dòng case 2 được thi hành,
nhưng do không có lệnh break sau đó nên lệnh printf("*") dòng case 1 tiếp tục được thi hành. Kết
qu in ra **.
H Không đ
t d u ch m ph y sau câu l nh switch.
Ví d : switch(i);
→ trình biên dịch không báo l i nh ng các l nh trong switch không đ c th c hi n.
Ví d 13: Viết chương trình nhập vào tháng và in ra quý. (tháng 1 -> quý 1, tháng 10 -> quý 4)
a. Phác họa lời giải
Nhập vào giá trị tháng, kiểm tra xem tháng có hợp lệ (trong kho ng 1 đến 12). Nếu hợp lệ
in ra quý tương ứng (1->3: quý 1, 4->6: quý 2, 7->9: quý 3, 10->12: quý 4).
b. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao thang. In ra quy tuong ung */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ithang;
printf("Nhap vao thang: ");
scanf("%d", &ithang);
if (ithang > 0 && ithang <= 12)
switch(ithang)
{
case 1:
case 2:
case 3: printf("Quy 1.\n");
break;
case 4:
case 5:
case 6: printf("Quy 2.\n");
break;
case 7:
case 8:
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 44
case 9: printf("Quy 3.\n");
break;
case 10:
case 11:
case 12:printf("Quy 4.\n");
break;
};
else
printf("Thang khong hop le.\n");
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt - F9 Compile
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
thang = 7, thang = 1, thang = 13, thang = -4
Quan sát và nhận xét kết qu
Nhap vao thang: 4
Quy 2.
_
c. Bàn thêm về chương trình
Trong chương trình trên c u trúc switch…case đ
5.2.3.2
F9 Make
c lồng vào trong c u trúc if d ng 2.
C u trúc switch…case…default (switch đ )
Chọn thực hiện 1 trong n + 1 lệnh cho trước.
• Cú pháp lệnh
H từ khóa switch, case, break, default
ph i viết bằng chữ thư ng
H bi u th c ph i là có kết qu là
giá trị nguyên (char, int, long,…)
H L nh 1, 2…n có thể gồm nhiều lệnh, nhưng
không c n đặt trong cặp d u { }
switch (bi u th c)
{
case giá trị 1 : l nh 1;
break;
case giá trị 2 : l nh 2;
break;
…
case giá trị n : l nh n;
break;
default
: l nh;
[break;]
}
• Lưu đồ
Vào
Biểu thức
...
= giá trị 1 ?
Đúng
lệnh 1
H Khi giá trị của biểu thức bằng giá trị i thì lệnh
i sẽ được thực hiện. Nếu sau lệnh i không có
lệnh break thì sẽ tiếp tục thực hiện lệnh i +
1…Ngược lại thoát khỏi c u trúc switch. Nếu
giá trị biểu thức không trùng với b t kỳ giá trị
i nào thì lệnh tương ứng với từ khóa default
sẽ được thực hiện.
break ?
= giá trị 2 ?
Đúng
Có
Không
lệnh 2
Hanoi Aptech Computer Education Center break ?
Không
Có
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 45
Ví d 14: Viết lại chương trình Ví d 12
a. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao so 1, 2, 3. In ra so sao tuong ung */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i;
printf("Nhap vao so 1, 2 hoặc 3: ");
scanf("%d", &i);
switch(i)
{
case 3: printf("*");
case 2: printf("*");
case 1: printf("*");
break;
default: printf("Ban nhap phai nhap vao so 1, 2 hoac 3.\n");
};
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so 1, 2 hoặc 3: 3
***
_
b. Bàn thêm về chương trình
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
i = 1, i = 3, i = 0, i = 4
Quan sát kết qu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 46
Trong chương trình trên. Nếu bạn nhập vào 1, 2, 3 sẽ in ra số sao tương ứng. Ngoài các số
này chương trình sẽ in ra câu thông báo "Bạn ph i nhập vào số 1, 2 hoặc 3".
Ví d 15: Viết lại chương trình Ví d 13
a. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh nhap vao thang. In ra quy tuong ung */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ithang;
printf("Nhap vao thang: ");
scanf("%d", &ithang);
switch(ithang)
{
case 1: case 2: case 3 :
printf("Quy 1.\n");
break;
case 4: case 5: case 6:
printf("Quy 2.\n");
break;
case 7: case 8: case 9:
printf("Quy 3.\n");
break;
case 10: case 11: case 12: printf("Quy 4.\n");
break;
default
: printf("Ban phai nhap vao so trong khoang 1..12\n");
};
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao thang: 4
Quy 2.
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
thang = 7, thang = 1, thang = 13, thang = -4
Quan sát kết qu
c. Bàn thêm về chương trình
Trong chương trình trên. Nếu bạn nhập vào 1 đến 12 sẽ in quý tương ứng. Ngoài các số
này chương trình sẽ in ra câu thông báo "Bạn ph i nhập vào số trong kho ng 1..12".
5.2.3.3
C u trúc switch lồng
Quyết định sẽ thực hiện 1 trong n khối lệnh cho trước.
• Cú pháp lệnh
Cú pháp là một trong 2 dạng trên, nhưng trong 1 hoặc nhiều lệnh bên trong ph i chứa ít
nh t một trong 2 dạng trên gọi là c u trúc switch lồng nhau. Thư ng c u trúc switch lồng nhau
càng nhiều c p độ phức tạp càng cao, chương trình chạy càng chậm và trong lúc lập trình dễ bị
nh m lẫn.
• Lưu đồ
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 47
Tương tự 2 dạng trên. Nhưng trong mỗi lệnh có thể có một (nhiều) c u trúc switch
dạng trên.
Ví d 16: Viết chương trình menu 2 c p
a. Viết chương trình
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
/* Chuong trinh menu 2 cap */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int imenu, isubmenu;
printf("-------------------------\n");
printf(" MAIN MENU \n");
printf("-------------------------\n");
printf("1. File\n");
printf("2. Edit\n");
printf("3. Search\n");
printf("Chon muc tuong ung: ");
scanf("%d", &imenu);
switch(imenu)
{
case 1: printf("-------------------------\n");
printf(" MENU FILE \n");
printf("-------------------------\n");
printf("1. New\n");
printf("2. Open\n");
printf("Chon muc tuong ung: ");
scanf("%d", &isubmenu);
switch(isubmenu)
{
case 1: printf("Ban da chon chuc nang New File\n");
break;
case 2: printf("Ban da chon chuc nang Open File\n");
}
break;
//break cua case 1 – switch(imenu)
case 2: printf("Ban da chon chuc nang Edit\n");
break;
case 3: printf("Ban da chon chuc nang Search\n");
};
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
-------------------------MAIN MENU
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Cho chạy lại chương trình và thử lại với:
mục chọn chức năng khác
2
Giáo trình L p trình C căn b n
-------------------------1. File
2. Edit
3. Search
Chon muc tuong ung: 1
-------------------------MENU FILE
-------------------------1. New
2. Open
Chon muc tuong ung: 2
Ban da chon chuc nang Open File
_
Trang 48
Quan sát kết qu .
* Thêm các thành ph n sau vào chương trình:
- Thêm mục Save vào menu File.
- Tạo menu Edit gồm 4 chức năng: Copy,
Cut, Paste, Clear.
- Tạo menu Search gồm 2 chức năng: Find,
Replace.
Chạy lại chương trình và thử với nhiều mục
chọn khác nhau.
Quan sát kết qu .
5.3 Bài t p
5.3.1 S d ng l nh if
1. Viết lại chương trình ví dụ 3, sử dụng cấu trúc if dạng 2.
2. Viết lại chương trình ví dụ 11, sử dụng cấu trúc if dạng 1.
3. Viết lại chương trình ví dụ 11, sử dụng cấu trúc if dạng 2.
4. Viết chương trình nhập vào số nguyên dương, in ra thông báo số chẵn hay lẻ.
Hướng dẫn: Nhập vào số nguyên dương x. Kiểm tra nếu x chia chẵn cho hai thì x là số
chẵn (hoặc chia cho 2 dư 0) ngược lại là số lẻ.
5. Viết chương trình nhập vào 4 số nguyên. Tìm và in ra số lớn nhất.
Hướng dẫn: Ta có 4 số nguyên a, b, c, d. Tìm 2 số nguyên lớn nh t x, y của 2 cặp (a, b)
và (c, d). Sau đó so sánh 2 số nguyên x, y để tìm ra số nguyên lớn nh t.
6. Viết chương trình giải phương trình bậc 2: ax2 + bx + c = 0, với a, b, c nhập vào từ
bàn phím.
Hướng dẫn: Nhập vào 3 biến a, b, c.
Tính Delta = b*b - 4*a*c
Nếu Delta < 0 thì
Phương trình vô nghiệm
Ngược lại
Nếu Delta = 0 thì
x1 = x2 = - b/(2*a)
Ngược lại
x1 = (- b - sqrt(Delta))/(2*a)
x2 = (- b + sqrt(Delta))/(2*a)
Hết Nếu
Hết Nếu
7. Viết chương trình nhập vào giờ phút giây (hh:mm:ss). Cộng thêm số giây nhập vào
và in ra kết quả dưới dạng hh:mm:ss.
Hướng dẫn: Nhập vào gi phút giây vào 3 biến gio, phut, giay và nhập và giây công thêm
vào biến them:
Nếu giay + them < 60 thì
giay = giay + them
Ngược lại
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 49
giay = (giay + them) - 60
phut = phut + 1
Nếu phut >= 60 thì
phut = phut - 60
gio = gio + 1
Hết nếu
Hết nếu
5.3.2 S d ng l nh switch
8. Viết chương trình nhập vào tháng, in ra tháng đó có bao nhiêu ngày.
Hướng dẫn: Nhập vào tháng
Nếu là tháng 1, 3, 5, 7, 8, 10, 12 thì có 30 ngày
Nếu là tháng 4, 6, 9, 11 thì có 31 ngày
Nếu là tháng 2 và là năm nhuận thì có 29 ngày ngược lại 28 ngày
(Năm nhuận là năm chia chẵn cho 4)
9. Viết chương trình trò chơi One-Two-Three ra cái gì ra cái này theo điều kiện:
- Búa (B) thắng Kéo, thua Gi y.
- Kéo (K) thắng Gi y, thua Búa.
- Gi y (G) thắng Búa, thua Kéo.
Hướng dẫn: Dùng lệnh switch lồng nhau
10. Viết chương trình xác định biến ký tự color rồi in ra thông báo
- RED, nếu color = 'R' hoặc color = 'r'
- GREEN, nếu color = 'G' hoặc color = 'g'
- BLUE, nếu color = 'B' hoặc color = 'b'
- BLACK, nếu color có giá trị khác.
11. Viết chương trình nhập vào 2 số x, y và 1 trong 4 toán tử +, -, *, /. Nếu là + thì in ra
kết quả x + y, nếu là – thì in ra x – y, nếu là * thì in ra x * y, nếu là / thì in ra x / y (nếu y = 0 thì
thông báo không chia được)
5.4 Bài t p làm thêm
12. Viết lại bài tâp 8, 9, 10, 11 sử dụng lệnh if.
13. Viết chương trình nhập vào điểm 3 môn thi: Toán, Lý, Hóa của học sinh. Nếu tổng
điểm >= 15 và không có môn nào dưới 4 thì in kết quả đậu. Nếu đậu mà các môn đều lớn hơn 5
thì in ra lời phê "Học đều các môn", ngược lại in ra "Học chưa đều các môn", các trường hợp
khác là "Thi hỏng".
14. Viết chương trình nhập vào ngày tháng năm (dd:mm:yy), cho biết đó là thứ mấy
trong tuần.
15. Viết chương trình nhập số giờ làm và lương giờ rồi tính số tiền lương tổng cộng. Nếu
số giờ làm lớn hơn 40 thì những giờ làm dôi ra được tính 1,5 lần.
16. Viết chương trình nhập vào 3 giá trị nguyên dương a, b, c. Kiểm tra xem a, b, c có
phải là 3 cạnh của tam giác không? Nếu là 3 cạnh của tam giác thì tính diện tích của tam giác
theo công thức sau:
17. S = p * ( p − a ) * ( p − b) * p − c) , với p là 1/2 chu vi của tam giác.
Hướng dẫn: a, b, c là 3 cạnh của tam giác ph i thỏa điều kiện sau:
(a + b) > c và (a + c) > b và (b + c) > a
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 50
18. Viết chương trình nhập vào 3 số nguyên rồi in ra màn hình theo thứ tự tăng dần.
19. Viết chương trình tính tiền điện gồm các khoảng sau:
- Tiền thuê bao điện kế: 1000đ/tháng
- Định mức sử dụng điện cho mỗi hộ là: 50 KW với giá 230đ/KW
- Nếu ph n vượt định mức <= 50KW thì tính giá 480đ/KW
- Nếu 50KW < ph n vượt định mức < 100KW thì tính giá 700đ/KW
- Nếu ph n vượt định mức <= 100KW thì tính giá 900đ/KW
Chỉ số mới và cũ được nhập vào từ bàn phím
- In ra màn hình chỉ số cũ, chỉ số mới, tiền tr định mức, tiền tr vượt định mức, tổng tiền
ph i tr .
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 51
Bài 6 :
C U TRÚC VÒNG L P
6.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa, cách hoạt động của vòng lặp.
- Cú pháp, ý nghĩa, cách sử dụng lệnh for, while, do…while.
- Ý nghĩa và cách sử dụng lệnh break, continue.
- Một số bài toán sử dụng lệnh for, while, do…while thông qua các ví dụ.
- So sánh, đánh giá một số bài toán sử dụng lệnh for, while hoặc do…while.
- C u trúc vòng lặp lồng nhau.
6.2 N i dung
6.2.1 L nh for
Vòng lặp xác định thực hiện lặp lại một số l n xác định của một (chuỗi hành động)
• Cú pháp lệnh
for (bi u th c 1; bi u th c 2; bi u th c 3)
kh i l nh;
H từ khóa for ph i viết bằng chữ thư ng
B Nếu kh i l nh bao gồm từ 2 lệnh tr lên thì ph i đặt trong d u { }
• Lưu đồ
Vào
Điều kiện
Sai
Đúng
H kiểm tra đi u ki n
nếu đúng đúng thì
thực hiện khối lệnh;
lặp lại kiểm tra điều kiện
nếu sai
thoát khỏi vòng lặp.
khối lệnh
Ra
Giải thích:
+ Biểu thức 1: kh i tạo giá trị ban đ u cho biến điều khiển.
+ Biểu thức 2: là quan hệ logic thể hiện điều kiện tiếp tục vòng lặp.
+ Biểu thức 3: phép gán dùng thay đổi giá trị biến điều khiển.
Nhận xét:
+ Biểu thức 1 bao gi cũng chỉ được tính toán một l n khi gọi thực hiện for.
+ Biểu thức 2, 3 và thân for có thể thực hiện lặp lại nhiều l n.
Lưu ý:
+ Bi u th c 1, 2, 3 ph i phân cách bằng d u ch m ph y (;)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 52
+ Nếu biểu thức 2 không có, vòng for được xem là luôn luôn đúng. Muốn thoát khỏi
vòng lặp for ph i dùng một trong 3 lệnh break, goto hoặc return.
+ Với mỗi biểu thức có thể viết thành một dãy biểu thức con phân cách nhau b i d u
ph y. Khi đó các biểu thức con được xác định từ trái sang ph i. Tính đúng sai của dãy biểu thức
con trong biểu thức thứ 2 được xác định b i biểu thức con cuối cùng.
+ Trong thân for (khối lệnh) có thể chứa một hoặc nhiều c u trúc điều khiển khác.
+ Khi gặp lệnh break, c u trúc lặp sâu nh t sẽ thoát ra.
+ Trong thân for có thể dùng lệnh goto để thoát khỏi vòng lặp đến vị trí mong muốn.
+ Trong thân for có thể sử dụng return để tr về một hàm nào đó.
+ Trong thân for có thể sử dụng lệnh continue để chuyển đến đ u vòng lặp (bỏ qua các
câu lệnh còn lại trong thân).
Ví d 1: Viết chương trình in ra câu "Vi du su dung vong lap for" 3 l n.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
/* Chuong trinh in ra cau "Vi du su dung vong lap for" 3 lan */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MSG "Vi du su dung vong lap for.\n"
void main(void)
{
int i;
for(i = 1; i<=3; i++)
printf("%s", MSG);
getch();
}
F1 Help
/hoac for(i = 1; i<=3; i+=1)
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Vi du su dung vong lap for.
Vi du su dung vong lap for.
Vi du su dung vong lap for.
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn thay 2 dòng 11 và 12 bằng câu lệnh
for(i=1; i<=3; i++, printf("%s", MSG));
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
H Có d
không đ
u ch m ph y sau l nh for(i=1; i<=3; i++); → các l nh thu c vòng l p for s
c th c hi n.
Ví d 2: Viết chương trình nhập vào 3 số nguyên. Tính và in ra tổng của chúng.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
/* Chuong trinh nhap vao 3 so va tinh tong */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i, in, is;
is = 0;
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
10
11
12
13
14
15
16
17
18 }
Trang 53
for(i = 1; i<=3; i++)
{
printf("Nhap vao so thu %d :", i);
scanf("%d", &in);
is = is + in;
}
printf("Tong: %d", is);
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so thu 1: 5
Nhap vao so thu 2: 4
Nhap vao so thu 3: 2
Tong: 11.
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn thay các dòng từ 9 đến 15 bằng câu lệnh:
for(is=0, i=1; i<=3; printf("Nhap vao so thu %d: ", i), scanf("%d",
&in), i++, is=is+in);
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
H Trong vòng l
p for có s d ng từ 2 l nh trở lên, nh s d ng c p ngo c { } đ b c
các l nh đó l i. Dòng 12, 13, 14 thu c vòng for dòng 10 do đ c b c bởi c p ngo c { }. N u 3
dòng này không b c bởi c p ngo c { }, thì chỉ dòng 12 thu c vòng l p for, còn 2 dòng còn l i
không thu c vòng l p for.
Ví d 3: Viết chương trình nhập vào số nguyên n. Tính tổng các giá trị lẻ từ 0 đến n.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
/* Chuong trinh nhap vao 3 so va tinh tong */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i, in, is = 0;
printf("Nhap vao so n: ");
scanf("%d", &in);
is = 0;
for(i = 0; i<=in; i++)
{
if (i % 2 != 0)
//neu i la so le
is = is + i;
//hoac is += i;
}
printf("Tong: %d", is);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so n : 5
Tong: 9.
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
Bạn thay các dòng từ 11 đến 16 bằng câu lệnh:
for(is=0, i=1; i<=n; is=is+i, i+=2);
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
Hanoi Aptech Computer Education Center
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 54
HB
n có th vi t g p các l nh trong thân for vào trong l nh for. Tuy nhiên, khi l p
trình b n nên vi t l nh for có đ 3 bi u th c đ n và các l nh th c hi n trong thân for m i
l nh m t dòng đ sau này có th đ c l i d hi u, d s a ch a.
Ví d 4: Một vài ví dụ thay đổi biến điều khiển vòng lặp.
- Thay đổi biến điều khiển từ 1 đến 100, mỗi l n tăng 1:
for(i = 1; i <= 100; i++)
- Thay đổi biến điều khiển từ 100 đến 1, mỗi l n gi m 1:
for(i = 100; i >= 1; i--)
- Thay đổi biến điều khiển từ 7 đến 77, mỗi l n tăng 7:
for(i = 7; i <= 77; i += 7)
- Thay đổi biến điều khiển từ 20 đến 2, mỗi l n gi m 2:
for(i = 20; i >= 2; i –= 2)
Ví d 5: Đọc vào một loạt kí tự trên bàn phím. Kết thúc khi gặp d u ch m '.' .
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
/* Doc vao 1 loat ktu tren ban phim. Ket thuc khi gap dau cham */
#include <stdio.h>
#define DAU_CHAM
'.'
void main(void)
{
char c;
for(; (c = getchar()) != DAU_CHAM; )
putchar(c);
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
a
a
4
4
.
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn thay các dòng từ 10 đến 11 bằng câu lệnh:
for(; (c = getchar()) != DAU_CHAM; putchar(c));
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
H Vòng l
p for vắng m t bi u th c 1 và 3.
Ví d 6: Đọc vào một loạt kí tự trên bàn phím, đếm số kí tự nhập vào. Kết thúc khi gặp d u ch m '.' .
Dòng File Edit Search Run Cmpile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
/* Doc vao 1 loat ktu tren ban phim, dem so ktu nhap vao. Ket thuc khi gap dau cham */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define DAU_CHAM
'.'
void main(void)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 55
9 {
char c;
10
int idem;
11
for(idem = 0; (c = getchar()) != DAU_CHAM; )
12
idem++;
13
printf("So ki tu: %d.\n", idem);
14
getch();
15
16 }
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
afser.
So ki tu: 5.
_
H Vòng l
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn thay các dòng từ 12 đến 13 bằng câu lệnh:
for(idem = 0; (c = getchar()) != DAU_CHAM; idem++);
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
p for vắng m t bi u th c 3.
Ví d 7: Đọc vào một loạt kí tự trên bàn phím, đếm số kí tự nhập vào. Kết thúc khi gặp d u
ch m '.' .
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
/* Doc vao 1 loat ktu tren ban phim, dem so ktu nhap vao. Ket thuc khi gap dau cham */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define DAU_CHAM
'.'
void main(void)
{
char c;
int idem = 0;
for(; ;)
{
c = getchar();
if (c == DAU_CHAM)
//nhap vao dau cham
break;
//thoat vong lap
idem++;
}
printf("So ki tu: %d.\n", idem);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
afser.
So ki tu: 5.
_
H Vòng l
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
p for vắng m t c ba bi u th c.
Ví d 8: Nhập vào 1 dãy số nguyên từ bàn phím đến khi gặp số 0 thì dừng. In ra tổng các số
nguyên dương.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Trang 56
/* Nhap vao 1 day so nguyen tu ban phim den khi gap so 0 thi dung. In ra tong cac so
nguyen duong */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int in, itong = 0;
for(; ;)
{
printf("Nhap vao 1 so nguyen: ");
scanf("%d", &in);
if (in < 0)
continue;
//in < 0 quay nguoc len dau vong lap
if (in == 0)
break;
//in = 0 thoat vong lap
itong += in;
}
printf("Tong: %d.\n", itong);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao 1 so nguyen: -8
Nhap vao 1 so nguyen: 9
Nhap vao 1 so nguyen: -7
Nhap vao 1 so nguyen: 3
Nhap vao 1 so nguyen: 0
Tong: 12
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình với số liệu khác
Quan sát và nhận xét kết qu .
6.2.2 L nh break
Thông thư ng lệnh break dùng để thoát khỏi vòng lặp không xác định điều kiện dừng
hoặc bạn muốn dừng vòng lặp theo điều kiện do bạn chỉ định. Việc dùng lệnh break để thoát khỏi
vòng lặp thư ng sử dụng phối hợp với lệnh if. Lệnh break dùng trong for, while, do…while,
switch. Lệnh break thoát khỏi vòng lặp chứa nó.
Ví d 9 : Như ví dụ 7, 8
Sử dụng lệnh break trong switch để nh y bỏ các câu lệnh kế tiếp còn lại.
6.2.3 L nh continue
Được dùng trong vòng lặp for, while, do…while. Khi lệnh continue thi hành quyền điều
khiển sẽ trao qua cho biểu thức điều kiện của vòng lặp g n nh t. Nghĩa là lộn ngược lên đ u vòng
lặp, t t c những lệnh đi sau trong vòng lặp chứa continue sẽ bị bỏ qua không thi hành.
Ví d 10 : Như ví dụ 8
6.2.4 L nh while
Vòng lặp thực hiện lặp lại trong khi biểu thức còn đúng.
• Cú pháp lệnh
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 57
while (bi u th c)
kh i l nh;
H từ khóa while ph i viết bằng chữ thư ng
B Nếu kh i l nh bao gồm từ 2 lệnh tr lên thì ph i đặt trong d u { }
• Lưu đồ
Vào
Sai
biểu thức
Đúng
khối lệnh
H Trước tiên bi u th c được kiểm tra
nếu sai thì
kết thúc vòng lặp while
(khối lệnh không được thi hành 1 l n nào)
nếu đúng
thực hiện khối lệnh;
lặp lại kiểm tra biểu thức
Ra
+ Biểu thức: có thể là một biểu thức hoặc nhiều biểu thức con. Nếu là nhiều biểu thức
con thì cách nhau b i d u ph y (,) và tính đúng sai của biểu thức được quyết định b i biểu thức
con cuối cùng.
+ Trong thân while (khối lệnh) có thể chứa một hoặc nhiều c u trúc điều khiển khác.
+ Trong thân while có thể sử dụng lệnh continue để chuyển đến đ u vòng lặp (bỏ qua các
câu lệnh còn lại trong thân).
+ Muốn thoát khỏi vòng lặp while tùy ý có thể dùng các lệnh break, goto, return như
lệnh for.
Ví d 11: Viết chương trình in ra câu "Vi du su dung vong lap while" 3 l n.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
/* Chuong trinh in ra cau "Vi du su dung vong lap while" 3 lan */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MSG "Vi du su dung vong lap while.\n"
void main(void)
{
int i = 0;
while (i++ < 3)
printf("%s", MSG);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Vi du su dung vong lap while.
Vi du su dung vong lap while.
Vi du su dung vong lap while.
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn thay 2 dòng 11 và 12 bằng câu lệnh
while(printf("%s", MSG), ++i < 3);
Chạy lại chương trình và quan sát kết qu .
Ví d 12: Viết chương trình tính tổng các số nguyên từ 1 đến n, với n được nhập vào từ bàn phím.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 58
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
/* Chuong trinh tính tong cac so nguyen tu 1 den n */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i = 0, in, is = 0;
printf("Nhap vao so n: ");
scanf("%d", &in);
while (i++ < in)
is = is + i;
//hoac is += i;
printf("Tong: %d", is);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn thay các dòng từ 11 đến 12 bằng câu lệnh:
while(is = is+i, i++ < in);
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
Nhap vao so n : 5
Tong: 15.
_
Ví d 13: Thay dòng for(; (c = getchar()) != DAU_CHAM; )
((c = getchar()) != DAU_CHAM)
ví d 5 thành dòng while
H Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết quả.
Ví d 14: ví d 6, thay dòng int dem; thành dòng int dem = 0; , thay dòng for(idem=0;
(c = getchar()) != DAU_CHAM; ) thành dòng while ((c = getchar()) != DAU_CHAM)
H Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết quả.
Ví d 15:
ví d 7 và 8, thay dòng for( ; ; ) thành dòng while(1)
H Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết quả.
6.2.5 L nh do…while
Vòng lặp thực hiện lặp lại cho đến khi biểu thức sai.
• Cú pháp lệnh
do
kh i l nh;
while (bi u th c);
H từ khóa do, while ph i viết bằng chữ thư ng
B Nếu kh i l nh bao gồm từ 2 lệnh tr lên thì ph i đặt trong d u { }
• Lưu đồ
Vào
khốiEducation
lệnh
Hanoi Aptech Computer
Center
Đúng
biểu thức
H Thực hiện
khối lệnh
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 59
Kiểm tra biểu thức
Nếu đúng thì
lặp lại thực hiện khối lệnh
Nếu sai thì
kết thúc vòng lặp
(khối lệnh được thi hành 1 l n)
+ Biểu thức: có thể là một biểu thức hoặc nhiều biểu thức con. Nếu là nhiều biểu thức
con thì cách nhau b i d u ph y (,) và tính đúng sai của biểu thức được quyết định b i biểu thức
con cuối cùng.
+ Trong thân do…while (khối lệnh) có thể chứa một hoặc nhiều c u trúc điều khiển khác.
+ Trong thân do…while có thể sử dụng lệnh continue để chuyển đến đ u vòng lặp (bỏ
qua các câu lệnh còn lại trong thân).
+ Muốn thoát khỏi vòng lặp do…while tùy ý có thể dùng các lệnh break, goto, return.
Ví d 16: Viết chương trình kiểm tra password.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
/* Chuong trinh kiem tra mat khau */
#include <stdio.h>
# define PASSWORD 12345
void main(void)
{
int in;
do
{
printf("Nhap vao password: ");
scanf("%d", &in);
} while (in != PASSWORD)
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao password: 1123
Nhap vao password: 12346
Nhap vao password: 12345
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
Bạn thay các dòng từ 10 đến 14 bằng câu lệnh:
do{}while(printf("Nhap vao password: "), scanf("%d", &in),
in != PASSWORD);
Chạy lại chương trình và quan sát kết qu .
Ví d 17: Viết chương trình nhập vào năm hiện tại, năm sinh. In ra tuoi.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
/* Chuong trinh in tuoi */
#include <stdio.h>
# define CHUC
F10 Menu
"Chuc ban vui ve (: >\n"
void main(void)
{
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21 }
Trang 60
unsigned char choi;
int inamhtai, inamsinh;
do
{
printf("Nhap vao nam hien tai: ");
scanf("%d", inamhtai);
printf("Nhap vao nam sinh: ");
scanf("%d", inamsinh);
printf("Ban %d tuoi, %s", inamhtai – inamsinh, CHUC);
printf("Ban co muon tiep tuc? (Y/N)\n");
choi = getch();
} while (choi == 'y' || choi == 'Y');
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn lại chương trình với số liệu khác.
Nhap vao nam hien tai: 2002
Quan sát, đánh giá và nhận xét kết qu .
Nhap vao nam sinh: 1980
Ban 22 tuoi, chuc ban vui ve (:>
Ban co muon tiep tuc? (Y/N)
_ (nếu gõ y hoặc Y tiếp tục thực hiện
chương trình, ngược lại gõ các phím
khác chương trình sẽ thoát)
6.2.6 Vòng l p lồng nhau
Ví d 18: Vẽ hình chữ nhật đặc bằng các d u '*'
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
/* Ve hinh chu nhat dac */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i, ij, idai, irong;
printf("Nhap vao chieu dai: ");
scanf("%d", &idai);
printf("Nhap vao chieu rong: ");
scanf("%d", &irong);
for (i = 1; i <= irong; i++)
{
for (ij = 1; ij <= idai; ij++) //in mot hang voi chieu dai dau *
printf("*");
printf("\n");
//xuong dong khi in xong 1 hang
}
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 61
Nhap vao chieu dai: 10
Nhap vao chieu rong: 5
**********
**********
**********
**********
**********
_
Bạn lại chương trình với số liệu khác.
Quan sát, đánh giá và nhận xét kết qu .
Ví d 19: Vẽ hình chữ nhật đặc có chiều rộng = 10 hàng. Hàng thứ 1 = 10 số 0, hàng thứ 2
= 10 số 1…
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
/* Ve hinh chu nhat bang cac so tu 0 den 9 */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int i = 0, ij;
while (i <= 9)
{
ij = 0;
while (ij++ <= 9)
printf("%d", i);
printf("\n");
i++;
}
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
//khoi tao lai ij = 0 cho lan in ke tiep
//in 1 hang 10 so i
//xuong dong khi in xong 1 hang
//tang i len 1 cho vong lap ke tiep
Alt-F7 Prev Msg
0000000000
1111111111
2222222222
3333333333
4444444444
5555555555
6666666666
7777777777
8888888888
9999999999
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Thay dòng 11, 12 thành câu lệnh
for (ij = 0; ij <= 9; ij++)
Chạy lại chương trình.
Quan sát, đánh giá và nhận xét kết qu .
H Các l
nh l p for, while, do…while có th lồng vào chính nó, ho c lồng vào l n
nhau. N u không c n thi t không nên lồng vào nhi u c p d gây nh m l n khi l p trình
cũng nh ki m soát ch ng trình.
6.2.7 So sánh s khác nhau c a các vòng l p
- Vòng lặp for thư ng sử dụng khi biết được số l n lặp xác định.
- Vòng lặp thư ng while, do…while sử dụng khi không biết rõ số l n lặp.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 62
- Khi gọi vòng lặp while, do…while, nếu biểu thức sai vòng lặp while sẽ không được
thực hiện l n nào nhưng vòng lặp do…while thực hiện được 1 l n.
HS
l n th c hi n ít nh t c a while là 0 và c a do…while là 1
6.3 Bài t p
1. Viết chương trình in ra bảng mã ASCII
2. Viết chương trình tính tổng bậc 3 của N số nguyên đầu tiên.
3. Viết chương trình nhập vào một số nguyên rồi in ra tất cả các ước số của số đó.
4. Viết chương trình vẽ một tam giác cân bằng các dấu *
5. Viết chương trình tính tổng nghịch đảo của N số nguyên đầu tiên theo công thức
S = 1 + 1/2 + 1/3 + … + 1/N
6. Viết chương trình tính tổng bình phương các số lẻ từ 1 đến N.
7. Viết chương trình nhập vào N số nguyên, tìm số lớn nhất, số nhỏ nhất.
8. Viết chương trình nhập vào N rồi tính giai thừa của N.
9. Viết chương trình tìm USCLN, BSCNN của 2 số.
10. Viết chương trình vẽ một tam giác cân rỗng bằng các dấu *.
11. Viết chương trình vẽ hình chữ nhật rỗng bằng các dấu *.
12. Viết chương trình nhập vào một số và kiểm tra xem số đó có phải là số nguyên tố hay
không?
13. Viết chương trình tính số hạng thứ n của dãy Fibonaci.
Dãy Fibonaci là dãy số gồm các số hạng p(n) với:
p(n) = p(n-1) + p(n-2) với n>2 và p(1) = p(2) = 1
Dãy Fibonaci sẽ là: 1 1 2 3 5 8 13 21 34 55 89 144…
14. Viết chương trình tính giá trị của đa thức
Pn = anxn + an-1xn-1 + … + a1x1 + a0
Hướng dẫn đa thức có thể viết lại
Pn = (…(anx + an-1)x + an-2)x + … + a0
Như vậy trước tiên tính anx + an-1, l y kết qu nhân với x, sau đó l y kết qu nhân với
x cộng thêm an-2, l y kết qu nhân với x … n gọi là bậc của đa thức.
15. Viết chương trình tính xn với x, n được nhập vào từ bàn phím.
16. Viết chương trình nhập vào 1 số từ 0 đến 9. In ra chữ số tương ứng. Ví dụ: nhập vào
số 5, in ra "Năm".
17. Viết chương trình phân tích một số nguyên N thành tích của các thừa số nguyên tố.
18. Viết chương trình lặp lại nhiều lần công việc nhập một ký tự và in ra mã ASCII của
ký tự đó, khi nào nhập số 0 thì dừng.
19. Viết chương trình tìm ước số chung lớn nhất và bội số chung nhỏ nhất của 2 số
nguyên.
20. Viết chương trình in lá cờ nước Mỹ.
21. Viết chương trình tính dân số của một thành phố sau 10 năm nữa, biết rằng dân số
hiện nay là 6.000.000, tỉ lệ tăng dân số hàng năm là 1.8% .
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 63
22. Viết chương trình tìm các số nguyên gồm 3 chữ số sao cho tích của 3 chữ số bằng
tổng 3 chữ số. Ví dụ: 1*2*3 = 1+2+3.
23. Viết chương trình tìm các số nguyên a, b, c, d khác nhau trong khoảng từ 0 tới 10
thỏa mãn điều kiện a*d*d = b*c*c*c
24. Viết chương trình tính tổ hợp N chập K (với K <= N)
C=((N-k+1) * (N-k+2)*…N)/1*2*3*…*k
Trong đó C là một tích gồm k ph n tử với ph n tử thứ I là (N-k+1)/I. Để viết chương
trình này, bạn dùng vòng lặp For với biến điều khiển I từ giá trị đ u là 1 tăng đến giá trị cuối là k
kết hợp với việc nhân dồn vào kết qu C.
25. Viết chương trình giải bài toán cổ điển sau:
Trăm trâu, trăm cỏ
Trâu đứng ăn năm
Trâu nằm ăn ba,
Ba trâu già ăn một
Hỏi mỗi loại trâu có bao nhiêu con.
26. Viết chương trình giải bài toán cổ điển sau:
Vừa gà vừa chó 36 con
Bó lại cho tròn, đếm đủ 100 chân
Hỏi có bao nhiêu gà, bao nhiêu chó
27. Viết chương trình in ra bảng cửu chương
28. Viết chương trình xác định xem một tờ giấy có độ dày 0.1 mm. Phải gấp đôi tờ giấy
bao nhiêu lần để nó có độ dày 1m.
29. Viết chương trình tìm các số nguyên tố từ 2 đến N, với N được nhập vào.
30. Viết chương trình lặp đi lặp lại các công việc sau:
- Nhập vào một ký tự trên bàn phím.
- Nếu là chữ thư ng thì in ra chính nó và chữ HOA tương ứng.
- Nếu là chữ HOA thì in ra chính nó và chữ thư ng tư ng ứng.
- Nếu là ký số thì in ra chính nó.
- Nếu là một ký tự điều khiển thì kết thúc chương trình
31. Viết chương trình nhập vào x, n tính:
x + x + ... + x (n d u căn)
x
xn
- 1 + + ...
2
n +1
-
32. Viết chương trình nhập vào N số nguyên, đếm xem có bao nhiêu số âm, bao nhiêu số
dương và bao nhiêu số không.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Hanoi Aptech Computer Education Center
Trang 64
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 65
Bài 7 :
HÀM
7.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Khái niệm, cách khai báo về hàm.
- Cách truyền tham số, tham biến, tham trị.
- Sử dụng biến cục bộ, toàn cục trong hàm.
- Sử dụng tiền xử lý #define
7.2 N i dung
Hàm là một chương trình con thực hiện một khối công việc được lặp đi lặp lại nhiều l n trong
khi chạy chương trình hoặc dùng tách một khối công việc cụ thể để chương trình đỡ phức tạp.
7.2.1 Các ví d v hàm
Ví d 1:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
// khai bao prototype
void line();
// ham in 1 dong dau
void line()
{
int i;
for(i = 0; i < 19; i++)
printf("*");
printf("\n");
}
void main(void)
{
line();
printf("* Minh hoa ve ham *");
line();
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
*****************
* Minh hoa ve ham *
*****************
_
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 66
B Giải thích chương trình
Dòng 8 đến dòng 14: định nghĩa hàm line, hàm này không tr về giá trị, thực hiện công việc
in ra 19 d u sao.
Dòng 5: khai báo prototype, sau tên hàm ph i có d u ch m ph y
Trong hàm line có sử dụng biến i, biến i là biến cục bộ chỉ sử dụng được trong phạm vi hàm line.
Dòng 18 và 20: gọi thực hiện hàm line.
* Trình tự thực hiện chương trình
void main(void)
{
line();
printf("* Minh hoa ve ham *");
line();
getch();
}
gọi thực hiện hàm line
quay về chương trình chính
thực hiện lệnh kế tiếp
void line()
{
int i;
for(i = 0; i < 19; i++)
printf("*");
printf("\n");
}
N Không có d
u ch m ph y sau tên hàm, ph i có c p d u ngo c ( ) sau tên hàm n u
hàm không có tham s truy n vào. Ph i có d u ch m ph y sau tên hàm khai báo prototype.
Nên khai báo prototype cho dù hàm đ c g i nằm tr c hay sau câu l nh g i nó.
Ví d 2:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
// khai bao prototype
int power(int, int);
// ham tinh so mu
int power(int ix, int in)
{
int i, ip = 1;
for(i = 1; i <= in; i++)
ip *= ix;
return ip;
}
void main(void)
{
printf("2 mu 2 = %d.\n", power(2, 2));
printf("2 mu 3 = %d.\n", power(2, 3));
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 67
H Kết quả in ra màn hình
2 mu 2 = 4.
2 mu 3 = 8.
_
B Giải thích chương trình
Hàm power có hai tham số truyền vào là ix, in có kiểu int và kiểu tr về cũng có kiểu int.
Dòng 13: return ip: tr về giá trị sau khi tính toán
Dòng 18: đối mục 2 và 3 có kiểu tr về là int sau khi thực hiện gọi power.
Hai tham số ix, in của hàm power là dạng truyền tham trị.
* Trình tự thực hiện chương trình
void main(void)
{
printf("2 mu 2 = %d.\n", power(2, 2));
truyền giá trị vào hàm
gọi thực hiện hàm power
printf("2 mu 3 = %d.\n", power(2, 3));
getch();
}
quay về chương trình
chính thực hiện lệnh kế
tiếp
int power(int ix, int in)
{
int i, ip = 1;
for(i = 1; i <= in; i++)
ip *= ix;
return ip;
}
tr về giá trị kiểu int để xu t ra màn hình
H Quy tắc đ t tên hàm gi ng tên bi n, hằng… M i đ i s cách nhau = d u ph y kèm
theo ki u d li u t ng ng.
Ví d 3:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
// khai bao prototype
void time(int & , int &);
// ham doi phut thanh gio:phut
void time(int &ig, int &ip)
{
ig = ip / 60;
ip %= 60;
}
void main(void)
{
int igio, iphut;
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
17
18
19
20
21
22 }
Trang 68
printf("Nhap vao so phut : ");
scanf("%d", &iphut);
time(igio, iphut);
printf("%02d:%02d\n", igio, iphut);
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Nhap vao so phut: 185
03:05
_
B Giải thích chương trình
Hàm time có hai tham số truyền vào là ix, in có kiểu int. 2 tham số này có toán tử địa chỉ &
đi trước cho biết 2 tham số này là dạng truyền tham biến.
truyền giá trị vào hàm
* Trình tự thực hiện chương trình
iphut = 185
void main(void)
{
int igio, iphut;
printf("Nhap vao so phut : ");
scanf("%d", &iphut);
igio = #
gọi thực hiện hàm time
time(igio, iphut);
quay về chương trình chính
thực hiện lệnh kế tiếp
igio = ig = 3
iphut = ip = 5
void time(int &ig, int &ip)
{
ig = ip / 60;
ip %= 60;
}
printf("%02d:%02d\n", igio, iphut);
getch();
}
7.2.2 Tham s d ng tham bi n và tham trị
Ví d 4:
void thamtri(int ix, int iy)
{
ix += 1; //cong ix them 1
iy += 1; //cong iy them 1
}
void thambien(int &ix, int &iy)
{
ix += 1; //cong ix them 1
iy += 1; //cong iy them 1
}
Kết qu in ra:
void main(void)
{
int ia = 5, ib = 5;
thamtri(ia, ib);
printf("a = %d, b = %d", ia, ib); a = 5, b = 5
thambien(ia, ib);
printf("a = %d, b = %d", ai, ib); a = 6, b = 6
}
H Đối với hàm sử dụng lệnh return bạn chỉ có thể trả về duy nhất 1 giá trị mà thôi. Để có thể
trả về nhiều giá trị sau khi gọi hàm bạn sử dụng hàm truyền nhiều tham số dạng tham biến.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 69
7.2.3 S d ng bi n toàn c c
Ví d 5:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
// khai bao prototype
void oddeven();
void negative();
//khai bao bien toan cuc
int inum;
void main(void)
{
printf("Nhap vao 1 so nguyen : ");
scanf("%d", &inum);
oddeven();
negative();
getch();
}
// ham kiem tra chan le
void oddeven()
{
if (inum % 2)
printf("%d la so le.\n", inum);
else
printf("%d la so chan.\n", inum);
}
//ham kiem tra so am
void negative()
{
if (inum < 0)
printf("%d la so am.\n", inum);
else
printf("%d la so duong.\n", inum);
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao 1 so nguyen: 3
3 la so le.
3 la so duong.
_
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 70
B Giải thích chương trình
Chương trình trên gồm 2 hàm oddeven và negative, 2 hàm này bạn th y không có tham số
để truyền biến inum vào xử lý nhưng vẫn cho kết qu đúng. Do chương trình sử dụng biến inum
toàn cục (dòng.9) nên biến này có nh hư ng đến toàn bộ chương trình mỗi khi gọi và sử dụng
nó. Xét tình huống sau: Gi sử trong hàm negative ta khai báo biến inum có kiểu int như sau:
void negative()
{
int inum;
….
}
Khi đó chương trình sẽ cho kết qu sai! Do các câu lệnh trong hàm negative sử dụng biến inum
sẽ sử dụng biến inum khai báo trong hàm negative và lúc này biến inum toàn cục không có tác dụng
đối với các câu lệnh trong hàm này. Biến inum khai báo trong hàm negative chỉ có nh hư ng trong
phạm vi hàm và chu trình sống của nó bắt đ u từ lúc gọi hàm đến khi thực hiện xong.
H Cẩn thận khi đặt tên biến, xác định rõ phạm vi của biến khi sử dụng để có thể dễ dàng
kiểm soát chương trình.
Ví d 6:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define PI 3.14
// khai bao prototype
float area();
//khai bao bien toan cuc
float frad;
void main(void)
{
printf("Nhap vao ban kinh hinh cau : ");
scanf("%f", &frad);
printf("Dien tich hinh cau: %10.3f.\n", area());
getch();
}
// ham tinh dien tich hinh cau
float area()
{
return (4*PI*frad*frad);
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 71
Nhap vao ban kinh hinh cau: 3.2
Dien tich hinh cau: 128.614
_
7.2.4 Dùng d n h
ng #define
Sau đây là một vài ví dụ dùng dẫn hướng #define để định nghĩa hàm đơn gi n
#define AREA_CIRCLE (frad) (4*PI*frad*frad)
//tinh dien tich hinh cau
#define SUM (x, y)
(x + y)
//cong 2 so
#define SQR (x)
(x*x)
//tinh x binh phuong
#define MAX(x, y)
(x > y) ? x : y
//tim so lon nhat giua x va y
#define ERROR (s)
printf("%s.\n", s)
//in thong bao voi chuoi s
Ví d 7: Trong ví dụ 6 xóa từ dòng 20 đến dòng 24, xóa dòng 6, 7; thêm dòng
AREA_CIRCLE (frad) (4*PI+frad*frad) vào sau dòng 5.
Sửa dòng printf("Dien tich hinh cau: %10.3f.\n", area()); thành printf("Dien tich
hinh cau: %10.3f.\n", AREA_CIRCLE(frad));
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu .
Ví d 8:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX(x, y) (x > y) ? x : y
void main(void)
{
float a = 4.5, b = 6.1;
printf("So lon nhat la: %5.2f.\n", MAX(a, b));
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
So lon nhat la: 6.10
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Thêm vào dòng 8 giá trị c = 10
Sửa lại dòng 9: MAX(a, b) thành MAX(MAX(a, b), c)
Chạy lại chương trình, quan sát và nhận xét kết qu
7.3 Bài t p
1. Viết hàm tính n!
2. Viết hàm tính tổng S = 1+2+….+n.
3. Viết hàm kiểm tra số nguyên tố.
4. Viết hàm tính số hạng thứ n trong dãy Fibonacci.
5. Viết hàm tìm số lớn nhất trong 2 số.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 72
Bài 8 :
M NG VÀ CHU I
8.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa, cách khai báo m ng, chuỗi.
- Nhập, xu t m ng, chuỗi.
- Kh i tạo m ng chuỗi.
- Một số kỹ thuật thao tác trên m ng, chuỗi.
- Dùng m ng làm tham số cho hàm.
- Một số hàm xử lý chuỗi
8.2 N i dung
8.2.1 M ng
Là tập hợp các ph n tử có cùng dữ liệu. Gi sử bạn muốn lưu n số nguyên để tính trung
bình, bạn không thể khai báo n biến để lưu n giá trị rồi sau đó tính trung bình.
Ví d 1 : bạn muốn tính trung bình 10 số nguyên nhập vào từ bàn phím, bạn sẽ khai báo 10
biến: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j có kiểu int và lập thao tác nhập cho 10 biến này như sau:
printf("Nhap vao bien a: ");
scanf("%d", &a);
10 biến bạn sẽ thực hiện 2 lệnh trên 10 l n, sau đó tính trung bình:
(a + b + c + d + e + f + g + h + i + j)/10
H Điều này chỉ phù hợp với n nhỏ, còn đối với n lớn thì khó có thể thực hiện được. Vì vậy
khái niệm m ng được sử dụng
8.2.1.1
Cách khai báo m ng
Ví d 2 : int ia[10]; với int là kiểu m ng, ia là tên m ng, 10 số ph n tử m ng
Ý nghĩa: Khai báo một mảng số nguyên gồm 10 phần tử, mỗi phần tử có kiểu int.
Mỗi ph n tử trong m ng có kiểu int
ia
10 ph n tử
8.2.1.2
Tham chi u đ n từng ph n t m ng
Sau khi m ng được khai báo, mỗi ph n tử trong m ng đều có chỉ số để tham chiếu. Chỉ
số bắt đ u từ 0 đến n-1 (với n là kích thước m ng). Trong ví dụ trên, ta khai báo m ng 10 ph n
tử thì chỉ số bắt đ u từ 0 đến 9.
0
1
2
3
4
5
6
7
ia
ia[2]
Hanoi Aptech Computer Education Center
ia[7]
8
9
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 73
ia[2], ia[7]… là ph n tử thứ 3, 8… trong m ng xem như là một biến kiểu int.
8.2.1.3
Nh p d li u cho m ng
for (i = 0; i < 10; i++)
//vòng for có giá trị i chạy từ 0 đến 9
{
printf("Nhap vao phan tu thu %d: ", i + 1);
scanf("%d", &ia[i]);
}
8.2.1.4
Đ c d li u từ m ng
for(i = 0; i < 10; i++)
printf("%3d ", ia[i]);
Ví d 3 : Viết chương trình nhập vào n số nguyên. Tính và in ra trung bình cộng.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
/* Tinh trung binh cong n so nguyen */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ia[50], i, in, isum = 0;
printf("Nhap vao gia tri n: ");
scanf("%d", &in);
//Nhap du lieu vao mang
for(i = 0; i < in; i++)
{
printf("Nhap vao phan tu thu %d: ", i + 1);
scanf("%d", &ia[i]);
//Nhap gia tri cho phan tu thu i
}
//Tinh tong gia tri cac phan tu
for(i = 0; i < in; i++)
isum += ia[i];
//cong don tung phan tu vao isum
printf("Trung binh cong: %.2f\n", (float) isum/in);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao gia tri n: 3
Nhap vao phan tu thu 1: 7
Nhap vao phan tu thu 2: 3
Nhap vao phan tu thu 3: 6
Trung binh cong: 5.33
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn có thể gộp 2 lệnh for thành một vừa nhập vừa tính tổng, đưa
hàng 21 sau hàng 16 và bỏ các hàng 19, 20, 21.
Chạy và quan sát kết qu .
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
_
Trang 74
N Đi
u gì s x y ra cho đo n ch ng trình trên n u b n nh p n > 50 trong khi b n chỉ
khai báo m ng ia t i đa là 50 ph n t . B n dùng l nh if đ ngăn ch n đi u này tr c khi
vào th c hi n l nh for. Thay dòng 9, 10 bằng đo n l nh sau :
do
{
printf("Nhap vao gia tri n: ");
scanf("%d", &in);
} while (in <= 0 || in > 50);
//chi chap nhan gia tri nhap vao trong khoang 1..50
H Chạy chương trình và nhập n với các giá trị -6, 0, 51, 6. Quan sát kết qu .
8.2.1.5
S d ng bi n ki u khác
Ngoài kiểu int, bạn có thể khai báo m ng kiểu char, float, double…
Ví d 4 : char cloai[20]; float ftemp[10]; cách tham chiếu, nhập dữ liệu, đọc dữ liệu như
trên.
8.2.1.6
Kỹ thu t Sentinal
Sử dụng kỹ thuật này để nhập liệu giá trị cho các ph n tử m ng mà không biết rõ số
lượng ph n tử sẽ nhập vào là bao nhiêu (không biết số n).
Ví d 5 : Viết chương trình nhập vào 1 dãy số dương rồi in tổng các số dương đó.
Phác họa l i gi i: Chương trình yêu c u nhập vào dãy số dương mà không biết trước số
lượng ph n tử c n nhập là bao nhiêu, vì vậy để ch m dứt nhập liệu khi thỏa mãn bằng cách nhập
vào số âm hoặc không.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
/* Nhap vao day so nguyen duong, in ra day chan, day le */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX 50
void main(void)
{
float fa[MAX], fsum = 0;
int i = 0;
do
{
printf("Nhap vao phan tu thu %d: ", i + 1);
scanf("%f", &fa[i]);
//Nhap gia tri cho phan tu thu i
} while (fa[i++] > 0);
//con nhap lieu khi gia tri phan tu > 0
i--;
//Tinh tong
for(int ij = 0; ij < i; ij++)
fsum += fa[ij];
//giam i di 1 lan cuoi cung tang 1 truoc khi thoat
//cong don tung phan tu vao isum
printf("Tong : %5.2f\n", fsum);
getch();
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 75
24 }
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao phan tu thu 1: 1.2
Nhap vao phan tu thu 2: 3
Nhap vao phan tu thu 3: 4.6
Nhap vao phan tu thu 4: -9
Tong : 8.80
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn chạy lại chương trình và thử lại với số liệu khác.
Quan sát kết qu .
N Đi
u gì s x y ra cho đo n ch ng trình trên n u b n nh p s l ng ph n t v t
quá 50 trong khi b n chỉ khai báo m ng fa t i đa là MAX = 50 ph n t . B n dùng l nh break
đ thoát kh i vòng l p do…while tr c khi b c sang ph n t th 51. Thêm đo n l nh sau
vào tr c dòng 13:
if (i >= MAX)
{
printf("Mang da day!\n");
i++;
break;
}
//kiem tra phan tu buoc sang 51
//thong bao "Mang da day"
//tang i len 1 do dong 17 giam i xuong 1
//thoat khoi vong lap do…while
H Sửa dòng 5 thành #define MAX 4. Chạy chương trình và nhập các số 1.2, 3.5, 6.5, 4.
Quan sát kết qu .
8.2.1.7
Khởi t o m ng
Ví d 6 : Có 4 loại tiền 1, 5, 10, 25 và 50 đồng. Hãy viết chương trình nhập vào số tiền
sau đó cho biết số số tiền trên gồm m y loại tiền, mỗi loại bao nhiêu t .
Phác họa l i gi i: Số tiền là 246 đồng gồm 4 t 50 đồng, 1 t 25 đồng, 2 t 10 đồng, 0 t
5 đồng và 1 t 1 đồng, Nghĩa là bạn ph i xét loại tiền lớn trước, nếu hết kh năng mới xét tiếp
loại kế tiếp.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
/* Nhap vao so tien va doi tien ra cac loai 50, 25, 10, 5, 1 */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX 5
void main(void)
{
int itien[MAX] = {50, 25, 10, 5, 1}; //Khai bao va khoi tao mang voi 5 phan tu
int i , isotien, ito;
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20 }
Trang 76
printf("Nhap vao so tien: ");
scanf("%d", &isotien);
//Nhap vao so tien
for (i = 0; i < MAX; i++)
{
ito = isotien/itien[i];
//Tim so to cua loai tien thu i
printf("%4d to %2d dong\n", ito, itien[i]);
isotien = isotien%itien[i]; //So tien con lai sau khi da loai tru cac loai tien da co
}
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Bạn chạy lại chương trình và thử lại với số liệu khác.
Quan sát kết qu .
Nhap vao so tien: 246
4 t 50 đồng
1 t 25 đồng
2 t 10 đồng
0 t 5 đồng
1 t 1 đồng
_
N Đi
u gì s x y n u s ph n t m ng l n h n s m c, s ph n t dôi ra không đ
khởi t o s đi n vào s 0. N u s ph n t nh h n s m c khởi t o trình biên dịch s báo l i.
c
Ví d 7 : int itien[5] = {50, 25}, ph n tử itien[0] sẽ có giá trị 50, itien[1] có giá trị 25,
itien[2], itien[3], itien[4] có giá trị 0.
int itien[3] = {50, 25, 10, 5, 1} → trình biên dịch báo lỗi
8.2.1.8
Khởi t o m ng không bao hàm kích th
c
Trong ví dụ trên gi sử ta khai báo int itien[] = {50, 25, 10, 5, 1}. Khi đó trình biên dịch
sẽ đếm số mục trong danh sách kh i tạo và dùng con số đó làm kích thước m ng.
8.2.1.9
M ng nhi u chi u
Ví d 8 : khai báo m ng 2 chiều int ia[5][10];
với int là kiểu m ng, ia là tên m ng,
số ph n tử m ng là 5 x 10.
Ý nghĩa: Khai báo một mảng 2 chiều số nguyên gồm 50 phần tử, mỗi phần tử có kiểu int.
Mỗi ph n tử trong m ng có kiểu int
ia
5 hàng
10 cột
8.2.1.10 Tham chi u đ n từng ph n t m ng 2 chi u
Sau khi được khai báo, mỗi ph n tử trong m ng 2 chiều đều có 2 chỉ số để tham chiếu,
chỉ số hàng và chỉ số cột. Chỉ số hàng bắt đ u từ 0 đến số hàng – 1 và chỉ số cột bắt đ u từ 0
đến số cột – 1. Tham chiếu đến một ph n tử trong m ng 2 chiều ia: ia[chỉ số hàng][chỉ số cột]
ia
0
1
Hanoi Aptech Computer Education Center
2
3
4
5
6
7
8
9
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 77
0
1
2
3
4
ia[3][2]
ia[1][5]
ia[4][8]
ia[3][2] là ph n tử tại hàng 3 cột 2 trong m ng 2 chiều xem như là một biến kiểu int.
8.2.1.11 Nh p d li u cho m ng 2 chi u
for (i = 0; i < 5; i++)
//vòng for có giá trị i chạy từ 0 đến 4 cho hàng
for (ij = 0; ij < 10; ij++)
//vòng for có giá trị ij chạy từ 0 đến 9 cho cột
{
printf("Nhap vao phan tu ia[%d][%d]: ", i + 1, ij + 1);
scanf("%d", &ia[i][ij]);
}
* Thứ tự nhập dữ liệu vào m ng 2 chiều
ia
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0
1
2
3
4
8.2.1.12 Đ c d li u từ m ng 2 chi u
Ví d 9 : in giá trị các ph n tử m ng 2 chiều ra màn hình.
for (i = 0; i < 5; i++)
//vòng for có giá trị i chạy từ 0 đến 4 cho hàng
{
for (ij = 0; ij < 10; ij++)
//vòng for có giá trị ij chạy từ 0 đến 9 cho cột
printf("%3d ", ia[i][ij]);
printf("\n");
//xuống dòng để in hàng kế tiếp
}
Ví d 10 : Viết chương trình nhập vào 1 ma trận số nguyên n x n. In ra ma trận vừa nhập
vào và ma trận theo thứ tự ngược lại.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
/* Tinh trung binh cong n so nguyen */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX 50;
void main(void)
{
int ia[MAX][MAX], i, ij, in;
printf("Nhap vao cap ma tran: ");
scanf("%d", &in);
//Nhap du lieu vao ma tran
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38 }
Trang 78
for (i = 0; i < in; i++)
//vòng for có giá trị i chạy từ 0 đến in-1 cho hàng
for (ij = 0; ij < in; ij++)
//vòng for có giá trị ij chạy từ 0 đến in-1 cho cột
{
printf("Nhap vao phan tu ia[%d][%d]: ", i + 1, ij + 1);
scanf("%d", &ia[i][ij]);
}
//In ma tran
for (i = 0; i < in; i++)
{
for (ij = 0; ij < in; ij++)
printf("%3d ", ia[i][ij]);
printf("\n");
}
printf("\n");
//vòng for có giá trị ij chạy từ 0 đến in-1 cho cột
//xuống dòng để in hàng kế tiếp
//Tao khoang cach giua 2 ma tran
//In ma tran theo thu tu nguoc
for (i = in-1; i >= 0; i--)
//vòng for có giá trị i chạy từ in-1 đến 0 cho hàng
{
for (ij = in-1; ij >= 0 in; ij--) //vòng for có giá trị ij chạy từ in-1 đến 0 cho cột
printf("%3d ", ia[i][ij]);
printf("\n");
//xuống dòng để in hàng kế tiếp
}
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao cap ma tran: 2
Nhap vao phan tu ia[1][1]: 7
Nhap vao phan tu ia[1][2]: 4
Nhap vao phan tu ia[2][1]: 6
Nhap vao phan tu ia[2][2]: 15
7 4
6 15
15 6
4 7
_
//vòng for có giá trị i chạy từ 0 đến in-1 cho hàng
NĐ
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy và thử lại chương trình với n = 3, 5.
Quan sát kết qu .
- Sửa lại chương trình trên cho phép nhập vào ma trận m x n..
Nghĩa là ma trận có m hàng và n cột. Bạn sửa lại chương trình
bằng cách cho nhập vào giá trị m và n và sửa lại vòng for cho
hàng chạy m l n và vòng for cho cột chạy n l n.
khắc ph c tình tr ng ng
i dùng nh p vào c p ma tr n > MAX, B n xem l i
m c 3.1.4.
8.2.1.13 S d ng bi n ki u khác trong m ng 2 chi u
Như mục 3.1.5.
8.2.1.14 Khởi t o m ng 2 chi u
Ví d 11 : Vẽ chữ H lớn.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
Trang 79
/* Chuong trinh ve chu H lon */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX 5
int H[MAX][MAX] = {{1, 0, 0, 0, 1},
{1, 0, 0, 0, 1},
{1, 1, 1, 1, 1},
{1, 0, 0, 0, 1},
{1, 0, 0, 0, 1}};
void main(void)
{
int i , ij;
for (i = 0; i < MAX; i++)
{
for (ij = 0; ij < MAX; ij++)
if (H[i][ij])
printf("!");
else
printf(" ");
printf("\n");
}
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
Bạn sửa lại chương trình để in ra chữa C, B…
! !
! !
!!!!!
! !
! !
_
8.2.1.15 Dùng m ng 1 chi u làm tham s cho hàm
Ví d 12 : Tìm số lớn nh t
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
/* Chuong trinh tim so lon nhat su dung ham */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX 20
//Khai bao prototype
int max(int, int);
//ham tim so lon nhat trong mang 1 chieu
int max(int ia[], int in)
Hanoi Aptech Computer Education Center
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
Trang 80
{
int i, imax;
imax = ia[0];
for (i = 1; i < in; i++)
if (imax < ia[i])
imax = ia[i];
return imax;
//cho phan tu dau tien la max
//neu so dang xet > max
//gan so nay cho max
//tra ve ket qua so lon nhat
}
void main(void)
{
int ia[MAX];
int i = 0, inum;
do
{
printf("Nhap vao mot so: ");
scanf("%d", &ia[i]);
} while (ia[i++] != 0);
i--;
inum = max(ia, i);
printf("So lon nhat la: %d.\n", inum);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao mot so: 12
Nhap vao mot so: 45
Nhap vao mot so: 3
Nhap vao mot so: 0
So lon nhat la: 45
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình và thử lại với số liệu khác.
Thực hiện một số thay đổi sau:
- Di chuyển dòng int a[MAX]; lên sau dòng s 10
- Sửa dòng int max(int, int); thành int max(int);
- Sửa dòng int max(int a[], int n); thành int max(int n);
- Sửa dòng num = max(a, i); thành num = max(i);
Chạy lại chương trình, quan sát, nhận xét và đánh giá kết qu .
H Giải thích chương trình
Chương trình ban đ u hàm max có hai tham số truyền vào và kết qu tr về là giá trị max
có kiểu nguyên, một tham số là m ng 1 chiều kiểu int và một tham số có kiểu int. Với chương
trình sau khi sửa hàm max chỉ còn một tham số truyền vào nhưng cho kết qu như nhau. Do sau
khi sửa chương trình m ng a[MAX] được khai báo lại là biến toàn cục nên hàm max không c n
truyền tham số m ng vào cũng có thể sử dụng được. Tuy vậy, khi lập trình bạn nên viết như
chương trình ban đ u là truyền tham số m ng vào (dạng tổng quát) để hàm max có thể thực hiện
được trên nhiều m ng khác nhau. Còn với chương trình sửa lại bạn chỉ sử dụng hàm max được
với m ng a mà thôi.
Ví d 13 : Bạn khai báo các m ng sau ia[MAX], ib[MAX], ic[MAX]. Để tìm giá trị lớn
nh t của từng m ng. Bạn chỉ c n gọi hàm
- imax_a = max(ia, i);
- imax_b = max(ib, i);
- imax_c = max(ic, i);
Với chương trình sửa lại bạn không thể tìm được số lớn nh t của m ng b và c.
HB
n l u ý rằng khi truy n m ng sang hàm, không t o b n sao m ng m i. Vì v y
m ng truy n sang hàm có d ng tham bi n. Nghĩa là giá trị c a các ph n t trong m ng s bị
nh h ởng n u có s thay đ i trên chúng.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 81
Ví d 14 : Tìm số lớn nh t của 3 m ng a, b, c
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
/* Chuong trinh tim so lon nhat su dung ham */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX 20
//Khai bao prototype
int max(int, int);
int input(int);
//ham tim phan tu lon nhat trong mang 1 chieu
int max(int ia[], int in)
{
int i, imax;
imax = ia[0];
//cho phan tu dau tien la max
for (i = 1; i < in; i++)
if (max < ia[i])
//neu so dang xet > max
max = ia[i];
//gan so nay cho max
return imax;
//tra ve ket qua so lon nhat
}
//ham nhap lieu vao mang 1 chieu
int input(int ia[])
{
int i = 0;
do
{
printf("Nhap vao mot so: ");
scanf("%d", &ia[i]);
} while (ia[i++] != 0);
i--;
return i;
}
void main(void)
{
int ia[MAX], ib[MAX], ic[MAX];
int inum1, inum2, inum3;
printf("Nhap lieu cho mang a: \n");
inum1 = max(ia, input(ia));
printf("Nhap lieu cho mang b: \n");
inum2 = max(ib, input(ib));
printf("Nhap lieu cho mang c: \n");
inum3 = max(ic, input(ic));
printf("So lon nhat cua mang a: %d, b: %d, c: %d.\n", inum1, inum2, inum3);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Nhap lieu cho mang a:
Nhap vao mot so: 12
Nhap vao mot so: 45
Nhap vao mot so: 3
Nhap vao mot so: 0
Nhap lieu cho mang b:
Nhap vao mot so: 5
Nhap vao mot so: 15
Nhap vao mot so: 0
Trang 82
Nhap lieu cho mang c:
Nhap vao mot so: 1
Nhap vao mot so: 5
Nhap vao mot so: 4
Nhap vao mot so: 0
So lon nhat cua mang a: 45, b: 15, c: 5.
_
Chạy lại chương trình và thử lại với số liệu khác.
Vi t thêm hàm tìm s nh nh t.
H Giải thích chương trình
Hàm input có kiểu tr về là int thông qua biến i (cho biết số lượng ph n tử đã nhập vào)
và 1 tham số là m ng 1 chiều kiểu int. Dòng 41, 43, 45 l n lượt gọi hàm input với các tham số là
m ng a, b, c. Khi hàm input thực hiện việc nhập liệu thì các ph n tử trong m ng cũng được cập
nhật theo.
8.2.1.16 Dùng m ng 2 chi u làm tham s cho hàm
Ví d 15 : Nhập vào 2 ma trận vuông c p n số thập phân. Cộng 2 ma trận này lưu vào ma
trận thứ 3 và tìm số lớn nh t trên ma trận thứ 3.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
/* cong ma tran */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define MAX 20
//Khai bao prototype
void input(float);
void output(float);
void add(float, float, float);
float max(float);
//khai bao bien toan cuc
int in;
//ham tim so lon nhat trong mang 2 chieu
float max(float fa[][MAX])
{
float fmax;
fmax = fa[0][0];
//cho phan tu dau tien la max
for (int i = 0; i < in; i++)
for (int ij = 0; ij < in; ij++)
if (fmax < fa[i][ij])
//neu so dang xet > max
fmax = fa[i][ij];
//gan so nay cho max
return fmax;
//tra ve ket qua so lon nhat
}
//ham nhap lieu mang 2 chieu
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
Trang 83
void input(float fa[][MAX])
{
for (int i = 0; i < in; i++)
for (int ij = 0; ij < in; ij++)
{
printf("Nhap vao ptu[%d][%d]: ", i, ij);
scanf("%f", &fa[i, j]);
}
}
//ham in mang 2 chieu ra man hinh
void output(float fa[][MAX])
{
for (int i = 0; i < in; i++)
{
for (int ij = 0; ij < n; ij++)
printf("%5.2f", fa[i][ij]);
printf("\n");
}
}
//ham cong 2 mang 2 chieu
void add(float fa[][MAX], float fb[][MAX], float fc[][MAX])
{
for (int i = 0; i < in; i++)
for (int ij = 0; ij < in; ij++)
fc[i, ij] = fa[i, ij] + fb[i, ij];
}
void main(void)
{
float fa[MAX][MAX], fb[MAX][MAX], fc[MAX][MAX];
printf("Nhap vao cap ma tran: ");
scanf("%d", &in);
printf("Nhap lieu ma tran a: \n");
input(fa);
printf("Nhap lieu ma tran b: \n");
input(fb);
printf("Nhap lieu ma tran c: \n");
input(fc);
add(fa, fb, fc);
printf("Ma tran a: \n");
output(fa);
printf("Ma tran b: \n");
output(fb);
printf("Ma tran c: \n");
output(fc);
printf("So lon nhat cua ma tran c la: %5.2f.\n", max(fc));
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 84
Ma tran a:
5.20 4.00
7.10 9.00
Ma tran b:
12.00 3.40
9.60 11.00
Ma tran c:
17.20 7.40
16.70 20.00
So lon nhat cua ma tran c la: 20.00
_
Nhap vao cap ma tran : 2
Nhap lieu ma tran a:
Nhap vao ptu[0][0] : 5.2
Nhap vao ptu[0][1] : 4
Nhap vao ptu[1][0] : 7.1
Nhap vao ptu[1][1] : 9
Nhap lieu ma tran b:
Nhap vao ptu[0][0] : 12
Nhap vao ptu[0][1] : 3.4
Nhap vao ptu[1][0] : 9.6
Nhap vao ptu[1][1] : 11
Chạy lại chương trình và thử lại với số liệu khác.
Vi t thêm hàm tìm s nh nh t.
H Giải thích chương trình
Trong chương trình khai báo biến in toàn cục do biến này sử dụng trong suốt quá trình
chạy chương trình. Tham số truyền vào hàm là m ng hai chiều dưới dạng a[][MAX] vì hàm
không dành chỗ cho m ng, hàm chỉ c n biết số cột để tham kh o đến các ph n tử.
Ví d 16 : M ng 2 chiều được khai báo int ia[3][3]
Truyền tham số vào hàm: ia[][3],
để tham kh o đến ptử[2][1],
hàm tính như sau:
2 * 3 + 1 = 7 (chỉ s hàng * s c t + chỉ s c t)
ia[3][3] gồm 9 ph n tử được lưu trữ trong bộ nhớ như sau:
0
1
2
0
H Gi
1
3
4
5
6
7
8
2
0
1
2
1*3+2
2*3+1
ng nh m ng 1 chi u khi truy n m ng 2 chi u sang hàm cũng không t o b n
sao m i.
8.2.2 Chu i
Chuỗi được xem như là một m ng 1 chiều gồm các ph n tử có kiểu char như mẫu tự, con số
và b t cứ ký tự đặc biệt như +, -, *, /, $, #…
Theo quy ước, một chuỗi sẽ được kết thúc b i ký tự null ('\0' : kí tự rỗng).
Ví dụ: chuỗi "Infoworld" được lưu trữ như sau:
I
n
f
o
w
o
r
l
d
\0
Kí tự kết thúc chuỗi
8.2.2.1
Cách khai báo chu i
Ví d 17 : char cname[30];
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 85
Ý nghĩa: Khai báo chuỗi cname có chiều dài 30 kí tự. Do chuỗi kết thúc bằng kí tự null,
nên khi bạn khai báo chuỗi có chiều dài 30 kí tự chỉ có thể chứa 29 kí tự.
Ví d 18 : Nhập vào in ra tên
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
/* Chuong trinh nhap va in ra ten*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char cname[30];
printf("Cho biet ten cua ban: ");
scanf("%s", cname);
printf("Chao ban %s\n", cname);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Cho biet ten cua ban: Minh
Chao ban Minh
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình và thử nhập tên: Mai Lan, Thanh Nhi
Quan sát kết qu .
H L u ý: không c n s d ng toán t địa chỉ & trong cname trong l nh scanf("%s",
fname), vì b n thân fname đã là địa chỉ.
Dùng hàm scanf để nhập chuỗi có hạn chế như sau: Khi bạn thử lại chương trình trên với dữ
liệu nhập vào là Mai Lan, nhưng khi in ra bạn chỉ nhận được Mai. Vì hàm scanf nhận vào dữ liệu
đến khi gặp kho ng trắng thì kết thúc.
8.2.2.2
Hàm nh p (gets), xu t (puts) chu i
Sử dụng hàm gets, puts ph i khai báo #include <stdio.h>
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
/* Chuong trinh nhap va in ra ten*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char cname[30];
puts("Cho biet ten cua ban: ");
gets(cname);
puts("Chao ban ");
puts(cname);
getch();
}
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Cho biet ten cua ban:
Mai Lan
Chao ban
Mai Lan
_
Trang 86
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Sửa dòng 9 thành printf("Cho biet ten cua ban: "); và từ
dòng 11 đến 12 thành printf("Chao ban %s.\n", cname);
Chạy lại chương trình vào thử nhập tên: Tuan Anh, Thanh Lan
Quan sát kết qu .
H Đ i v i hàm puts kí t k t thúc chu i null (\0) đ c thay th bằng kí t newline
(\n). Hàm gets và puts chỉ có 1 đ i s và không s d ng d ng th c trong nh p li u cũng nh
xu t ra màn hình.
8.2.2.3
Khởi t o chu i
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
/* Chuong trinh nhap va in ra ten*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char cname[30];
char chao[] = "Chao ban";
printf("Cho biet ten cua ban: ");
gets(cname);
printf("%s %s.\n", chao, cname);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Cho biet ten cua ban: Mai Lan
Chao ban Mai Lan
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình vào thử nhập tên: Doan Trang
Quan sát kết qu .
H Chi u dài t i đa c a chu i khởi t o bằng s kí t + 1 (kí t null). V i chu i chao có
chi u dài là 9.
8.2.2.4
M ng chu i
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
/* Chuong trinh nhap thang (so) và in ra thang (chu) tuong ung*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char cthang[12][15] = {"January", "February", "March", "April",
"May", "June", "July", "August", "September",
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
10
11
12
13
14
15
16 }
Trang 87
"October", "November", "December"};
int ithang;
printf("Nhap vao thang (1-12): ");
scanf("%d", &ithang);
printf("%s.\n", cthang[ithang-1]);
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao thang (1-12): 2
February
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình vào thử nhập vào các tháng khác
Quan sát kết qu .
8.3 Bài t p
1. Viết hàm tìm số lớn nhất, nhỏ nhất trong một mảng n số nguyên.
2. Viết hàm sắp xếp tăng dần, giảm dần của một dãy số cho trước.
3. Viết hàm tách tên và họ lót từ một chuỗi cho trước.
4. Viết hàm cắt bỏ khoảng trắng thừa ở giữa, hai đầu.
5. Viết hàm chuyển đổi 1 chuỗi sang chữ thường và 1 hàm chuyển đổi sang chữ HOA.
6. Viết hàm chuyển đổi 1 chuỗi sang dạng Title Case (kí tự đầu của mỗi từ là chữ HOA,
các kí tự còn lại chữ thường)
7. Viết chương trình nhập vào 1 chuỗi và in ra chuỗi đảo ngược.
Ví dụ: Nhập vào chuỗi "Lap trinh C can ban"
In ra "nab nac C hnirt paL"
8. Viết chương trình nhập vào một chuỗi ký tự rồi đếm xem trong chuỗi đó có bao nhiêu
chữ 'th'.
9. Biết rằng năm 0 là năm Canh thân (năm kỵ nhau có chu kì là 3, năm hợp nhau có chu
kì là 4). Hãy viết chương trình cho phép gõ vào năm dương lịch (ví dụ 1997), xuất ra năm âm
lịch (Đinh sửu) và các năm kỵ và hợp.
Có 12 chi: Tý, Sửu, D n, Mão, Thìn, Tỵ, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tu t, Hợi.
Có 10 can: Giáp, t, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm, Quý.
10. Viết chương trình nhập vào 3 chữ số (305, 6, 28). Cho biết dòng chữ mô tả giá trị con
số đó. Ví dụ 305 -> ba trăm lẻ năm.
11. Viết chương trình nhập vào một chuỗi sau đó in ra màn hình mỗi dòng là một từ. Ví
dụ chuỗi "Lap trinh C". Kết quả in ra
Lap
trinh
C
12. Viết chương trình nhập vào một chuỗi các kí tự, ký số, khoảng trắng và dấu chấm
câu. Cho biết chuỗi trên gồm bao nhiêu từ.
13. Viết chương trình nhập vào một chuỗi ký tự. Kiểm tra xem chuỗi đó có đối xứng
không?
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 88
14. Viết chương trình nhập vào một chuỗi gồm các chữ cái (a -> z, A -> Z). Hãy đếm xem
có bao nhiêu nguyên âm a, i, e, o, u.
15. Giả sử số phòng trong một khách sạn được cho bởi hằng số NUM_ROOM. Viết:
a. Một khai báo dãy thích hợp để theo dõi phòng nào còn trống.
b. Một hàm tìm phòng nào còn trống.
c. Viết chương trình đơn gi n để qu n lý phòng khách sạn theo dạng một trình đơn
chọn công việc gồm có 4 mục như sau:
- Tìm phòng trống.
- Tr phòng.
- Liệt kê những phòng còn trống.
- Liệt kê những phòng đã thuê.
- Kết thúc.
16. Viết chương trình mô tả văn bản của một bức điện tín. Nhập liệu bao gồm 1 hay
nhiều dòng chứa một số từ, mỗi từ cách nhau khoảng trắng. In ra hóa đơn tính tiền với mỗi từ
giá 100 đồng, phí trả thêm 50 đồng cho từ dài quá 8 kí tự. Hóa đơn có dạng sau:
So tu
: 10
So tu co kich thuoc binh thuong : 8 x 100 = 800 dong
So tu co kích thuoc > 8 ki tu
: 2 x 150 = 300 dong
Tong cong
:
1100 dong
17. Viết chương thống kê xem có bao nhiêu người họ "Ly", "Tran"… trong 1 danh sách
cho trước. Nếu không có thông báo "Không có nguoi nao thuoc ho ….".
18. Viết chương trình nhập vào 1 chuỗi, sau đó chép sang chuỗi khác một chuỗi con từ
chuỗi ban đầu có số kí tự chỉ định.
Ví dụ: Chuỗi ban đ u "Le Thuy Doan Trang". Nếu số kí tự chỉ định là 2 thì chuỗi đích
sẽ là "Le"
19. Viết chương trình nhập vào 1 chuỗi, sau đó chép sang chuỗi khác một chuỗi con từ
chuỗi ban đầu với vị trí bắt đầu và số kí tự chỉ định.
Ví dụ: Chuỗi ban đ u "Le Thuy Doan Trang". Nếu vị trí ban đ u là 14 và số kí tự chỉ
định là 5 thì chuỗi đích sẽ là "Trang"
20. Viết chương trình nhập vào 1 chuỗi nguồn, ví dụ "Nguyen Minh Long", sau đó nhập
vào 1 chuỗi con, ví dụ "Minh", chương trình sẽ xác định vị trí bắt đầu của chuỗi con ở vị trí nào
trong chuỗi nguồn. Kết quả in ra màn hình như sau:
- Chuoi nguon la : Nguyen Minh Long
- Chuoi con la : Minh
- Vi tri bat dau cua chuoi con la : 8
21. Viết chương thực hiện các yêu cầu sau:
- Nhập vào 1 chuỗi b t kỳ, ví dụ : "Nguyen Minh Long
- Muốn xóa từ vị trí nào, ví dụ : 8
- Muốn xóa bao nhieu kí tự, ví dụ : 5
Kết qu in ra man hinh:
- Chuoi nguon la : Nguyen Minh Long
- Chuoi sau khi xoa : Nguyen Long
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Hanoi Aptech Computer Education Center
Trang 89
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 90
Bài 9 :
CON TR
9.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa, cách khai báo con trỏ
- Sử dụng con trỏ trong m ng, chuỗi
- Truyền m ng và chuỗi giữa các hàm qua con trỏ
- Xử lý m ng dễ dàng qua con trỏ
9.2 N i dung
9.2.1 Con tr ?
Con trỏ dùng để truy cập biến thông qua địa chỉ biến và chương trình tham kh o biến
gián tiếp qua địa chỉ này.
9.2.2 Khái báo bi n con tr
Ví d 1:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
/* Cong hang so */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int ix = 6, iy = 7;
int *px, *py;
printf("x = %d, y = %d\n", ix, iy);
px = &ix;
py = &iy;
*px += 10;
*py += 10;
printf("x = %d, y = %d\n", ix, iy);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
x = 6, y = 7
x = 16, y = 17
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy chương trình và quan sát kết qu .
H Giải thích chương trình
Khai báo dòng 9 c p phát 2 bytes để lưu giữ địa chỉ của biến nguyên và vùng nhớ đó có
tên là px, tương tự cho py. D u * cho biết biến này chứa địa chỉ chứ không ph i giá trị, int cho
biết địa chỉ đó sẽ trỏ đến các biến nguyên.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 91
H Ví d
trên cho th y *px và *py là 2 bi n con tr tr đ n địa chỉ c a 2 bi n ix và
iy (dòng 11 và 12),vì v y khi n i dung c a bi n con tr *px và *py thay đ i thì n i dung c a
ix, iy cũng thay đ i theo.
Địa chỉ vùng nhớ
1203
1204
1205
1206
1207
1208
1209
1210
Địa chỉ vùng nhớ
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
6
ix
7
iy
1203
px
1207
py
Sau phép gán px = &ix và py = &iy thì giá
trị của px = 1203 và py = 1207
*px là nội dung của px và *py là nội dung
của py. Nên khi thực hiện 2 phép cộng gán
*px += 10 và *py += 10 thì giá trị của ix
sẽ là 16 và giá trị iy sẽ là 17.
9.2.3 Truy n địa chỉ sang hàm
Ví d 2:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
/* Khoi tao 2 so */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void init (int, int);
void main(void)
{
int ix, iy;
init(&ix, &iy);
printf("x = %d, y = %d\n", ix, iy);
getch();
}
void init(int *px, int *py)
{
*px = 3;
//gan 3 cho noi dung cua px
*py = 5;
//gan 5 cho noi dung cua py
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 92
H Kết quả in ra màn hình
x = 3, y = 5
_
Chạy chương trình và quan sát kết qu .
H Giải thích chương trình
dòng 9, gọi hàm init truyền 2 tham số là địa chỉ của biến ix và iy, nên khi nội dung của
2 biến con trỏ *px và *py thay đổi thì ix và iy của chương trình chính cũng thay đổi theo. Hàm
main(void) đã sử dụng cách truy cập biến khác với hàm init, hàm main(void) gọi chúng là ix, iy
còn hàm init gọi chúng là *px, *py. Hàm init đọc giá trị của biến con trỏ *px, *py từ vùng địa chỉ
của chương trình gọi, sau khi thực hiện và tr kết qu về chương trình gọi.
9.2.4 Con tr và m ng
Ví d 3: Khai báo m ng sau int num[] = {23, 54, 16, 72, 16, 84};
Như đã nghiên cứu cách tham chiếu đến ph n tử m ng thứ 5 là num[4], còn với kiểu con trỏ là
*(num + 4). Nghĩa là num[4] tương đương với *(num + 4) và cách truy cập nội dung như nhau.
Tương tự như vậy, cách tham kh o địa chỉ của ph n tử m ng là &num[4] tương đương với num + 4.
9.2.5 Con tr tr đ n m ng trong hàm
Ví d 4:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
/* Cong hang so vao mang */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define SIZE 4
add(int *, int, int);
void main(void)
{
int iarray[] = {2, 5, 6, 9};
int i, ix = 10;
add(iarray, SIZE, ix);
for (i = 0; i < SIZE; i++);
printf("%d ", *(iarray + i));
getch();
}
void add(int *ptr, int inum, int ia)
{
int ij;
for (ij = 0; ij < inum; ij++)
*(ptr) = *(ptr++) + ia;
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
12 15 16 19
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
Chạy chương trình và quan sát kết qu .
Hanoi Aptech Computer Education Center
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 93
H Giải thích chương trình
Hàm gán địa chỉ của m ng vào biến con trỏ ptr, kích thước vào biến inum và hằng số vào
biến ia. Sau đó dùng vòng lặp để cộng hằng vào từng ph n tử của m ng.
Gi sử địa chỉ của ia là 245 khi truyền vào hàm add qua ptr, ptr sẽ có giá trị = 245
iarray
245
2
246
iarray + 1
247
ptr
245
5
248
iarray + 2
249
6
250
iarray + 3
251
9
252
ptr ++
iarray
ptr
iarray + 1
247
iarray + 2
iarray + 3
245
246
247
248
249
250
251
252
12
5
6
9
9.2.6 Con tr và chu i
Ví d 5:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
/* Chuong trinh nhap va in ra ten*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char *cgreeting = "Chao ban";
char cname[30];
puts("Cho biet ten cua ban: ");
gets(cname);
puts(cgreeting);
puts(cname);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Cho biet ten cua ban:
Minh
Chao ban
Minh
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
Chạy chương trình và quan sát kết qu .
Hanoi Aptech Computer Education Center
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 94
H Giải thích chương trình
cgreeting là biến con trỏ được kh i tạo bằng phát biểu char *cgreeting = "Chao ban" thay
vì char cgreeting[] = "Chao ban". C hai cách đều cho cùng kết qu và đều dành số byte cho
chuỗi kèm theo kí tự null. Đối với m ng địa chỉ của kí tự đ u tiên của m ng sẽ là tên m ng, còn
con trỏ sẽ có thêm biến con trỏ trỏ đến tên cgreeting.
cgreeting
1502
1502
C
1503
cgreeting
1502
C
h
1503
h
1504
a
1504
a
1505
o
1505
o
1506
1506
1507
b
1507
b
1508
a
1508
a
1509
n
1509
n
char * cgreeting = "Chao ban"
(biến con trỏ)
char cgreeting[] = "Chao ban"
(hằng con trỏ)
9.2.7 Khởi t o m ng con tr tr đ n chu i
Ví d 6:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
/* Chuong trinh nhap thang (so) và in ra thang (chu) tuong ung*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
char *cthang[12]= {"January", "February", "March", "April",
"May", "June", "July", "August", "September",
"October", "November", "December"};
int ithang;
printf("Nhap vao thang (1-12): ");
scanf("%d", &ithang);
printf("%s.\n", cthang[ithang-1]);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao thang (1-12): 2
February
_
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình vào thử nhập vào các tháng khác
Quan sát kết qu .
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 95
H Giải thích chương trình
Khai báo char *cthang[12] có ý nghĩa như sau: cthang là tên gọi, d u * là kiểu con trỏ trỏ
đến kí tự (char).
Địa chỉ
1010
1020
1030
1040
1050
1060
1070
1080
1090
1100
1110
1120
cthang[0]
cthang[1]
cthang[2]
cthang[3]
cthang[4]
cthang[5]
cthang[6]
cthang[7]
cthang[8]
cthang[9]
cthang[10]
cthang[11]
0
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
1
a
e
a
p
a
u
u
u
e
c
o
e
2
n
b
r
r
y
n
l
g
p
t
v
c
3
u
r
c
i
\0
e
y
u
t
o
e
e
4
a
u
h
l
5
r
a
\0
\0
6
y
r
7
\0
y
\0
\0
s
e
b
m
m
t
m
e
b
b
\0
b
r
e
e
e
\0
r
r
8
9
\0
r
\0
\0
\0
M ng các chuỗi char cthang[12][10]]
cthang[0]
cthang[1]
cthang[2]
cthang[3]
cthang[4]
cthang[5]
cthang[6]
cthang[7]
cthang[8]
cthang[9]
cthang[10]
cthang[11]
H Khởi t
1010
1018
1027
1033
1039
1043
1048
1053
1060
1070
1078
1087
1010 J
1018 F
1027 M
1033 A
1039 M
1043 J
1048 J
1053 A
1060 S
1070 O
1078 N
1087 D
a
e
a
p
a
u
u
u
e
c
o
e
n
b
r
r
y
n
l
g
p
t
v
c
u
r
c
i
\0
e
y
u
t
o
e
e
a
u
h
l
r
a
\0
\0
y
r
\0
y
\0
\0
s
e
b
m
m
t
m
e
b
b
\0
b
r
e
e
e
\0
r
r
r
\0
\0
\0
M ng các con trỏ trỏ đến các chuỗi char *cthang[12]
o m ng các con tr tr đ n các chu i chi m ít b nh h n khởi t o m ng
chu i.
9.2.8 X lý con tr tr đ n chu i
Ví d 7:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
\0
/* Nhap danh sach ten va sap xep theo thu tu tang dan*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#inlcude <string.h>
#define MAXNUM 5
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Trang 96
#define MAXLEN 10
void main(void)
{
char cname[MAXNUM][MAXLEN];
char *cptr[MAXNUM];
char *ctemp;
int i, ij, icount = 0;
//mang chuoi
//mang con tro tro den chuoi
//nhap danh sach ten
while (icount < MAXNUM)
{
printf("Nhap vao ten nguoi thu %d: ", icount + 1);
gets(cname[icount]);
cptr[icount++] = cname[icount];
//con tro den ten
}
//sap xep danh sach theo thu tu tang dan
for (i = 0; i < icount – 1; i ++)
for (ij = i + 1; ij < icount; ij ++)
if (strcmp(cptr[i], cptr[ij]) > 0)
{
ctemp = cptr[i];
cptr[i] = cptr[ij];
cptr[ij] = ctemp;
}
//In danh sach da sap xep
printf("Danh sach sau khi sap xep:\n");
for (i = 0; i < icount; i ++)
printf("Ten nguoi thu %d : %s\n", i + 1, cptr[i]);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao ten nguoi thu 1: Minh
Nhap vao ten nguoi thu 2: Lan
Nhap vao ten nguoi thu 3: Anh
Nhap vao ten nguoi thu 4: Trang
Nhap vao ten nguoi thu 5: Quan
Danh sach sau khi sap xep:
Ten nguoi thu 1: Anh
Ten nguoi thu 2: Lan
Ten nguoi thu 3: Minh
Ten nguoi thu 4: Quan
Ten nguoi thu 5: Trang
_
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy lại chương trình và thử nhập với dữ liệu
khác.
Quan sát kết qu .
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 97
H Giải thích chương trình
Trong chương trình dùng c m ng chuỗi char cname[MAXNUM][MAXLEN] và m ng
con trỏ trỏ đến chuỗi char *cptr[MAXNUM];.
cptr[0]
cptr[1]
cptr[2]
cptr[3]
cptr[4]
1010
1016
1022
1028
1034
1010
1016
1022
1028
1034
M
L
A
T
Q
i
a
n
r
u
n
n
h
a
a
h
\0
\0
n
n
\0
g
\0
\0
M ng các con trỏ trỏ đến chuỗi trước khi sắp xếp
cptr[0]
cptr[1]
cptr[2]
cptr[3]
cptr[4]
1022
1016
1010
1034
1028
1010
1016
1022
1028
1034
M
L
A
T
Q
i
a
n
r
u
n
n
h
a
a
h
\0
\0
n
n
\0
g
\0
M ng các con trỏ trỏ đến chuỗi sau khi sắp xếp
9.2.9 Con tr tr đ n con tr
Ví d 8:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
/* In ma trận*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define ROWS 4
#define COLS 5
void main(void)
{
int itable[ROWS][COLS] =
{{10, 12, 14, 16, 18},
{11, 13, 15, 17, 19},
{20, 22, 24, 26, 28},
{21, 23, 25, 27, 29}};
int i, ij, ix = 10;
for (i = 0; i < ROWS; i ++)
for (ij = 0; ij < COLS; ij ++)
*(*(table + i) + ij) += ix;
for (i = 0; i < ROWS; i ++)
{
for (ij = 0; ij < COLS; ij ++)
printf("%4d", *(*(table + i) + ij));
printf("\n");
}
getch();
}
Hanoi Aptech Computer Education Center
\0
Giáo trình L p trình C căn b n
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
20
21
30
31
_
22
23
32
33
24
25
34
35
26
27
36
37
Trang 98
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy chương trình và quan sát kết qu .
28
29
38
39
H Giải thích chương trình
Trong chương trình dùng c m ng chuỗi char cname[MAXNUM][MAXLEN] và m ng
con trỏ trỏ đến chuỗi char *cptr[MAXNUM];.
9.3 Bài t p
Làm lại các bài tập
bài M ng và chuỗi sử dụng biến con trỏ.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 99
Bài 10 :
CÁC KI U D
LI U T
T O
10.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa, cách khai structure, emum
- Nhập, xu t structure.
- Kh i tạo structure, enum
- Một số kỹ thuật thao tác trên structure, enum
- Dùng struct tham số cho hàm.
10.2 N i dung
10.2.1 Structure
Đối với m ng, chỉ có thể lưu nhiều thông tin có cùng kiểu dữ liệu. Nhưng với structure ta có
thể lưu thông tin như một m ng có nhiều kiểu dữ liệu khác nhau.
10.2.1.1 Khai báo ki u structure
Ví d 1: khai báo một structure về thông tin nhân viên
từ khóa
tên struct
struct nhanvien
{
Các thành
int manv;
các phần tử của struct
phần được
char hoten[30];
bọc trong móc
};
dấu chấm phẩy kết thúc struct
nhanvien
int manv
char hoten[30]
Ví dụ trên định nghĩa kiểu dữ liệu mới có tên là struct nhanviên. Mỗi biến kiểu này gồm 2
ph n tử: biến nguyên có tên là manv và biến chuỗi có tên hoten.
H struct ph i viết bằng chữ thư ng
10.2.1.2 Cách khai báo bi n có ki u structure
Ví d 2: struct nhanvien nv; hoặc nhanvien nv;
Khai báo biến nv có kiểu struct nhanvien
H vừa tạo structure nhanvien vừa khai báo biến nv
struct nhanvien
{
int manv;
char hoten[30];
} nv;
10.2.1.3 Tham chi u các ph n t trong structure
nv
manv
nv.manv
hoten[30]
nv.hoten
Để tham chiếu đến manv trong nv ta viết như sau: nv.manv (là biến có kiểu int)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 100
H Đối với biến khai báo kiểu con trỏ nhanvien *nv thì tham chiếu đến ph n tử manv:
nv -> manv.
Ví d 3: Nhập và in danh sách nhân viên.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
/* Danh sach nhan vien */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <stdlib.h>
#define MAX 50
void main(void)
{
struct nhanvien
{
int manv;
char hoten[30];
};
nhanvien snv[MAX];
char ctam[10];
int i, in;
printf("Nhap vao so nhan vien: ");
gets(ctam);
in = atoi(ctam);
//Nhap danh sach nhan vien
for(i = 0; i < in; i++)
{
printf("Nhap vao ma nhan vien thu %d: ", i + 1);
gets(ctam);
snv[i].manv = atoi(ctam);
printf("Nhap vao ho ten: ");
gets(snv[i].hoten);
}
//in danh sach nhan vien
for(i = 0; i < in; i++)
printf("%5d %s\n", snv[i].manv, snv[i].hoten);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao so nhan vien: 2
Nhap vao ma nhan vien thu 1: 123
Nhap vao ho ten: Le Thuy Doan Trang
Nhap vao ma nhan vien thu 2: 35
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy và thử lại chương trình với dữ liệu khác.
Quan sát kết qu .
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 101
Nhap vao ho ten: Le Nguyen Tuan Anh
123 Le Thuy Doan Trang
35 Le Nguyen Tuan Anh
_
H Trong ch
ng trình trên dùng t h p 2 dòng 20 và 21 gồm 2 l nh gets, atoi đ
nh p m t s nguyên tránh l i do scanf và vùng đ m bàn phím gây ra.
10.2.1.4 Khởi t o structure
Ví d 4: Nhập vào b ng số xe, cho biết xe đó đăng kí
tỉnh nào.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
/* Xac dinh bien so xe */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <stdlib.h>
#define MAX 6
void main(void)
{
struct tinh
{
int ma;
char *ten;
};
tinh sds[MAX] = {{60, "Dong Nai"}, {61, "Binh Duong"}, {62, "Long An"},
{63, "Tien Giang"}, {64, "Vinh Long"}, {65, "Can Tho"}};
char ctam[10];
int i, in;
printf("Nhap vao bien so xe: ");
gets(ctam);
in = atoi(ctam);
for(i = 0; i < MAX; i++)
if (sds[i].ma == in)
printf("Xe dang ki o tinh %s.\n", sds[i].ten);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao bien so xe: 62F5-1152
Xe dang ki o tinh Long An
_
H Dòng 22 đ
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy và thử lại chương trình với 65H5-1246,
60F4-7712, 64F1-4542
Quan sát kết qu .
i chu i sang s nguyên, ở ví d trên sau khi dòng này th c hi n giá trị
c a in = 62.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
10.2.1.5 Structure lồng nhau
Ví d 5: Nhập và in danh sách nhân viên.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
/* Danh sach nhan vien */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <stdlib.h>
#define MAX 50
void main(void)
{
struct giacanh
{
char vo_chong[30];
char con;
};
struct nhanvien
{
int manv;
char hoten[30];
giacanh canhan;
};
nhanvien snv[MAX];
char ctam[10];
int i, in;
printf("Nhap vao so nhan vien: ");
gets(ctam);
in = atoi(ctam);
//Nhap danh sach nhan vien
for(i = 0; i < in; i++)
{
printf("Nhap vao ma nhan vien thu %d: ", i + 1);
gets(ctam);
snv[i].manv = atoi(ctam);
printf("Nhap vao ho ten: ");
gets(snv[i].hoten);
printf("Cho biet ten vo (hoac chong): ");
gets(snv[i].canhan.vo_chong);
printf("So con: ");
gests(ctam);
}
Hanoi Aptech Computer Education Center
Trang 102
Giáo trình L p trình C căn b n
44
45
46
47
48
49
50 }
Trang 103
//in danh sach nhan vien
for(i = 0; i < in; i++)
{
printf("Ma so: %d\nHo ten: %s\n Ho ten vo (hoac chong): %s\nSo con: %d",
snv[i].manv, snv[i].hoten, snv[i].canhan.vo_chong, snv[i].canhan.con);
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao so nhan vien: 3
Nhap vao ma nhan vien thu 1: 123
Nhap vao ho ten: Le Thuy Doan Trang
Nhap vao ma nhan vien thu 2: 35
Nhap vao ho ten: Le Nguyen Tuan Anh
123 Le Thuy Doan Trang
35 Le Nguyen Tuan Anh
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy và thử lại chương trình với dữ liệu khác.
Quan sát kết qu .
H Trong ch
ng trình trên dùng t h p 2 dòng 20 và 21 gồm 2 l nh gets, atoi đ
nh p m t s nguyên tránh l i do scanf và vùng đ m bàn phím gây ra.
10.2.1.6 Truy n structure sang hàm
Giống như m ng, bạn có thể truyền vào hàm qua tham biến.
Ví d 6: Sửa lại ví dụ 3, sử dụng hàm cho nhập và in danh sách
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
/* Danh sach nhan vien */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <stdlib.h>
#define MAX 50
//Khai bao structure toan cuc
struct nhanvien
{
int manv;
char hoten[30];
};
//Khai bao prototype
void input(nhanvien, int);
void output(nhanvien, int);
//Ham nhap danh sach
void input(nhanvien snv[], int in)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
Trang 104
{
char ctam[10];
for(int i = 0; i < in; i++)
{
printf("Nhap vao ma nhan vien thu %d: ", i + 1);
gets(ctam);
snv[i].manv = atoi(ctam);
printf("Nhap vao ho ten: ");
gets(snv[i].hoten);
}
}
//Ham in danh sach ra man hinh
void output(nhanvien snv[], int in)
{
for(i = 0; i < in; i++)
printf("%5d %s\n", snv[i].manv, snv[i].hoten);
}
void main(void)
{
nhanvien snv[MAX];
char ctam[10];
int i, in;
printf("Nhap vao so nhan vien: ");
gets(ctam);
in = atoi(ctam);
input(snv, in);
output(snv, in);
getch();
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao so nhan vien: 3
Nhap vao ma nhan vien thu 1: 123
Nhap vao ho ten: Le Thuy Doan Trang
Nhap vao ma nhan vien thu 2: 35
Nhap vao ho ten: Le Nguyen Tuan Anh
123 Le Thuy Doan Trang
35 Le Nguyen Tuan Anh
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy và thử lại chương trình với dữ liệu khác.
Quan sát kết qu .
H Giải thích chương trình
chương trình này ta ph i khai báo struct nhanvien là biến toàn cục, vì khi định nghĩa
hàm input và output có sử dụng kiểu dữ liệu struct nhanviên.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 105
HB
n l u ý rằng khi truy n struct sang hàm, không t o b n sao m ng m i. Vì v y
struct truy n sang hàm có d ng tham bi n. Nghĩa là giá trị c a các ph n t trong struct s
bị nh h ởng n u có s thay đ i trên chúng.
Ví d 7: Sửa lại ví dụ 6, từ dòng 20 đến dòng 32 như sau:
//Ham nhap tung nhan vien
nhanvien newnv()
{
nhanvien snv;
printf("Ma nhan vien: ");
gets(ctam);
snv.manv = atoi(ctam);
printf("Ho ten: ");
gets(snv.hoten);
return (snv);
}
//Ham nhap danh sach nhan vien
void input(nhanvien snv[], int in)
{
for(int i = 0; i < in; i++)
{
printf("Nhap vao nhan vien thu %d: ", i + 1);
snv[i] = newnv();
}
}
H Hàm newnv có ki
u tr v là struct nhanvien
10.2.2 Enum
Một biến là kiểu dữ liệu enum có thể nhận được một giá trị nào đó trong các giá trị được liệt kê.
10.2.2.1 Định nghĩa ki u enum
Ví d 8: định nghĩa kiểu enum day
từ khóa
tên
dấu ; kết thúc enum
enum day{ SUN, MON, TUE, WED, THU, FRI, SAT };
các giá trị liệt kê
các giá trị được bọc trong móc
⇒ Các tên thứ (SUN, MON … SAT) trong day sẽ được đánh số l n lượt từ 0 đến 6 (SUN
là 1, MON là 2… SAT là 6). Nếu bạn muốn bắt đ u bằng giá trị khác thì gán giá trị mong muốn
vào và trị kế tiếp sẽ tăng lên 1.
H enum ph
i viết
iết bằng chữ thư ng
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 106
10.2.2.2 Cách khai báo bi n có ki u enum
Ví d 9: enum day ngay; hoặc day ngay;
Khai báo biến ngay có kiểu enum day.
H vừa tạo enum day vừa khai báo biến ngay
enum day{ SUN, MON, TUE, WED, THU, FRI, SAT } ngay;
10.2.2.3 S d ng enum trong ch
ng trình
Ví d 10: Tính tiền lương tu n cho nhân viên. Thứ b y và Chủ nhật được tính phụ trội
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
/* Tinh tien luong tuan cho nhan vien */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#define PHU_TROI_T7 1.5
#define PHU_TROI_CN 2.0
//dinh nghia enum
enum tuan{CHU_NHAT, THU_HAI, THU_BA, THU_TU, THU_NAM, THU_SAU, THU_BAY};
typedef enum tuan ngay_tuan;
//dinh nghia ngay_tuan la tuan
void main(void)
{
int igio;
float fLuongCB, fLuongNgay, fTongLuong;
char cngay[][4] = {"Chu Nhat", "Thu Hai", "Thu Ba", "Thu Tu", "Thu Nam", "Thu
Sau", "Thu Bay"};
ngay_tuan engay;
ngay_tuan ngay_mai(ngay_tuan);
//khai bao prototype
printf("Nhap vao luong can ban: ");
scanf("%f", &fLuongCB);
luong = 0.0;
printf("Nhap vao so gio lam viec tu Thu hai den Chu nhat:\n");
engay = CHU_NHAT;
do
{
engay = ngay_mai(engay);
printf("Nhap vao gio lam viec ngay %s :", cngay[engay]);
scanf("%d", &igio);
swith(engay)
{
case THU_HAI: case THU_BA: case THU_TU: case THU_NAM: case THU_SAU:
fLuongNgay = fLuongCB;
break;
case THU_BAY:
fLuongNgay = fLuongCB * PHU_TROI_T7;
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
Trang 107
break;
case CHU_NHAT:
fLuongNgay = fLuongCB * PHU_TROI_CN;
break;
}
fTongLuong += fLuongNgay * igio;
} while (ngay != CHU_NHAT);
printf("Tong luong tuan = %8.2f dong.\n", fTongLuong);
getch();
}
//ham chon ngay ke tiep
ngay_tuan ngay_mai(ngay_tuan en)
{
ngay_tuan engay_ke;
switch(en)
{
case CHU_NHAT : engay_ke = THU_HAI;
case THU_HAI : engay_ke = THU_BA;
case THU_BA
: engay_ke = THU_TU;
case THU_TU
: engay_ke = THU_NAM;
case THU_NAM : engay_ke = THU_SAU;
case THU_SAU : engay_ke = THU_BAY;
case THU_BAY : engay_ke = CHU_NHAT;
}
return (engay_ke);
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao luong can ban: 250
Nhap vao so gio lam viec tu Thu hai den Chu nhat:
Nhap vao gio lam viec ngay Thu Hai: 7
Nhap vao gio lam viec ngay Thu Ba: 8
Nhap vao gio lam viec ngay Thu Tu: 6
Nhap vao gio lam viec ngay Thu Nam: 7
Nhap vao gio lam viec ngay Thu Sau: 8
Nhap vao gio lam viec ngay Thu Bay: 7
Nhap vao gio lam viec ngay Chu Nhat: 6
Tong luong tuan = 14625.00 dong.
_
break;
break;
break;
break;
break;
break;
break;
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Hàm chọn ngày kế tiếp trên khá dài, bạn
thay từ dòng 54 đến 65 bằng câu lệnh
return (++en > 6 ? 0 : en); hoặc
return (++en % 7);
Chạy lại chương trình, quan sát, nhận xét
và đánh giá kết qu với dữ liệu khác.
H Giải thích chương trình
chương trình này ta ph i khai báo struct nhanvien là biến toàn cục, vì khi định nghĩa
hàm input và output có sử dụng kiểu dữ liệu struct nhanviên.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 108
10.3 Bài t p
1. Định nghĩa 1 dãy cấu trúc có thể được dùng làm danh bạ điện thoại, gồm có tên, địa
chỉ, số điện thoại, với số mẫu tin tối đa là 40. Viết chương trình với các chức năng sau: nhập
thông mới, tìm kiếm số điện thoại, in danh sách theo quận.
2. Viết chương trình đọc vào tên, địa chỉ, sắp xếp tên và địa chỉ theo thứ tự alphabet, sau
đó hiển thị danh sách đã được sắp xếp.
3. Viết chương trình nhận vào các thông tin sau: Tên đội bóng, số trận thắng, số trận
hòa, số trận thua. In ra đội bóng có số điểm cao nhất (với 1 trận thắng = 3 điểm, 1 trận hòa = 1
điểm và 1 trận thua = 0 điểm).
4. Xây dựng cấu trúc gồm: Họ tên, ngày sinh, trường, số báo danh, điểm thi. Trong đó,
điểm thi là cấu trúc gồm 3 môn: Toán, Lý, Hóa. Nhập liệu vào khoảng 10 thí sinh, tìm và in ra
các thí sinh có tổng điểm 3 môn >= 15.
5. Viết chương trình tạo lập và tìm kiếm dữ liệu. Nội dung yêu cầu gồm: Nhập họ và tên,
địa chỉ (gồm: Quận, phường, tổ), tuổi, lương. Tìm kiếm những người ở Quận 3 có tuổi dưới 30
thu nhập từ 500.000đ trở lên và in ra màn hình.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 109
Bài 11 :
T P TIN
11.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa của việc sử dụng tập tin (file)
- M , đóng file
- Ghi, đọc file số nguyên, m ng, chuỗi.
- Một số hàm xử lý tập tin.
11.2 N i dung
11.2.1 Ví d ghi, đ c s nguyên
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
/* Ghi n so nguyen vao file va doc ra tu file*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <stdlib.h>
void main(void)
{
FILE *f;
int in, i;
printf("Nhap vao so n: ");
scanf("%d", &in);
//Ghi file
if((f = fopen("int_data.dat", "wb")) == NULL)
{
printf("Khong the mo file!.\n");
exit(0);
}
else
for(i = 1; i <= in; i++)
fwrite(&i, sizeof(int), 1, f);
fclose(f);
//Doc file
f = fopen("int_data.dat", "rb");
while(fread(&i, sizeof(int), 1, f) == 1)
printf("%d ", i);
fclose(f);
getch();
}
Hanoi Aptech Computer Education Center
//mo file
//ghi file
//dong file
Giáo trình L p trình C căn b n
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Trang 110
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao so n: 10
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy và thử lại chương trình với dữ liệu khác.
Quan sát kết qu .
H Giải thích chương trình
• Dòng 9 : FILE *f; : khai báo biến con trỏ f có kiểu c u trúc FILE.
• Dòng 15 : if(f = fopen("int_data.dat", "wb") == NULL) : là câu lệnh m tập tin có
tên int_data.dat mode "w" (ghi ) dạng "b" (nhị phân), sau khi lệnh này thực hiện xong tr về
dạng con trỏ FILE và gán cho f, nếu kết qu tr về = NULL thì không thể m được tập tin, tập tin
m
mode "w" nếu trên đĩa đã có sẵn tập tin này thì nội dung của nó sẽ bị ghi đè, nếu chưa có thì
tập tin sẽ được tạo mới.
• Dòng 22 : fwrite(&i, sizeof(int), 1, f); : ghi thông tin vào tập tin, thông tin được ghi
vào mỗi l n là một số nguyên i. Hàm này có 4 đối số: địa chỉ để ghi c u trúc, kích thước của c u
trúc và số c u trúc sẽ ghi, sau cùng là con trỏ để trỏ tới tập tin.
• Dòng 23 : fclose(f); : đóng tập tin
• Dòng 26 : f = fopen("int_data.dat", "rb"); : m tập tin có tên int_data.dat mode
"r" (đọc) dạng "b" (nhị phân). Tập tin ph i có sẵn trên đĩa.
• Dòng 27 : while(fread(&i, sizeof(int), 1, f) == 1) : đọc thông tin từ tập tin, mỗi l n
đọc một số nguyên và lưu vào biến i. Mỗi l n đọc thành công giá trị tr về sẽ là số c u trúc thực
sự được đọc, nếu giá trị tr về = 0 báo hiệu kết thúc file.
H Từ khóa FILE ph
i vi t bằng ch in hoa. S d ng fopen, fwrite, fread, fclose ph i
khai báo #include <stdio.h>, NULL ph i vi t hoa.
11.2.2 Ghi, đ c m ng
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
/* Ghi n so nguyen vao file va doc ra tu file*/
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <stdlib.h>
#define MAX 5
void main(void)
{
FILE *f;
int i, ia[MAX], ib[MAX];
for (i = 0; i < 10; i++)
{
printf("Nhap vao mot so: ");
scanf("%d", &ia[i]);
}
if((f = fopen("array.dat", "wb")) == NULL)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33 }
Trang 111
{
printf("Khong the mo file!\n");
exit(0);
}
fwrite(ia, sizeof(ia), 1, f);
fclose(f);
//ghi mang vao file
f = fopen("array.dat", "rb");
fread(ib, sizeof(ib), 1, f);
for (i = 0; i < 10; i++)
printf("%d ", ib[i]);
fclose(f);
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
//doc mang tu file
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao mot so: 3
Nhap vao mot so: 6
Nhap vao mot so: 8
Nhap vao mot so: 1
Nhap vao mot so: 9
3 6 8 1 9
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
Chạy và thử lại chương trình với dữ liệu khác.
Quan sát kết qu .
11.2.3 Ghi, đ c structure
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
/* Danh sach nhan vien */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
#include <stdlib.h>
#define MAX 50
void main(void)
{
FILE *f;
struct nhanvien
{
int manv;
char hoten[30];
};
nhanvien snv[MAX], snv1[MAX];
char ctam[10];
int i, in;
printf("Nhap vao so nhan vien: ");
gets(ctam);
in = atoi(ctam);
Hanoi Aptech Computer Education Center
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51 }
Trang 112
//Nhap danh sach nhan vien va ghi vao file
if((f = fopen("struct.dat", "wb")) == NULL)
{
printf("Khong the mo file!\n");
exit(0);
}
fwrite(&in, sizeof(int), 1, f);
//ghi so nhan vien vao file
for(i = 0; i < in; i++)
{
printf("Nhap vao ma nhan vien thu %d: ", i + 1);
gets(ctam);
snv[i].manv = atoi(ctam);
printf("Nhap vao ho ten: ");
gets(snv[i].hoten);
fwrite(&snv[i], sizeof(nhanvien), 1, f);
//ghi tung nhan vien vao file
}
fclose(f);
//doc danh sach nhan vien tu file va in ra
f = fopen("struct.dat", "rb");
fread(&in, sizeof(int), 1, f);
//doc so nhan vien
for(i = 0; i < in; i++)
{
fread(&snv1[i], sizeof(nhanvien, 1, f);
//doc tung nhan vien in ra man hinh
printf("%5d %s\n", snv[i].manv, snv[i].hoten);
}
getch();
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Alt-F7 Prev Msg
Nhap vao so nhan vien: 2
Nhap vao ma nhan vien thu 1: 123
Nhap vao ho ten: Le Thuy Doan Trang
Nhap vao ma nhan vien thu 2: 35
Nhap vao ho ten: Le Nguyen Tuan Anh
123 Le Thuy Doan Trang
35 Le Nguyen Tuan Anh
_
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Chạy và thử lại chương trình với dữ liệu khác.
Quan sát kết qu .
11.2.4 Các mode khác đ mở t p tin
•
•
•
•
3 ví dụ trên chỉ sử dụng 2 mode "w" (ghi) và "r" (đọc), sau đây là một số mode khác:
"a": m để nối thêm, thông tin sẽ được ghi thêm vào cuối của tập tin đã có hoặc tạo tập
tin mới nếu chưa có trên đĩa.
"r+": m để vừa đọc vừa ghi, tập tin ph i có sẵn trên đĩa.
"w+": m để vừa đọc vừa ghi, nội dung của tập tin đã có trên đĩa sẽ bị ghi đè lên.
"a+": m để đọc và nối thêm, nếu trên đĩa chưa có tập tin nó sẽ được tạo mới.
11.2.5 M t s hàm thao tác trên file khác
Xem bài Các hàm chu n
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 113
11.3 Bài t p
Thêm chức năng ghi, đọc file
các bài tập của bài M ng và chuỗi, Các dữ liệu tự tạo.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 114
Bài 12 :
Đ QUY
12.1 M c tiêu
Sau khi hoàn t t bài này học viên sẽ hiểu và vận dụng các kiến thức kĩ năng cơ b n sau:
- Ý nghĩa, phương pháp hoạt động của đệ quy.
- Có thể thay vòng lặp bằng đệ quy.
12.2 N i dung
B t cứ một hàm nào đó có thể triệu gọi hàm khác, nhưng đây một hàm nào đó có thể tự
triệu gọi chính mình. Kiểu hàm như thế được gọi là hàm đ quy.
Phương pháp đệ quy thư ng dùng phổ biến trong những ứng dụng mà cách gi i quyết có thể
được thể hiện bằng việc áp dụng liên tiếp cùng gi i pháp cho những tập hợp con của bài toán.
Ví d 1: tính n!
n! = 1*2*3*…*(n-2)*(n-1)*n
với n >= 1
và 0! = 1.
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
/* Ham tinh giai thua */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
int in;
long giaithua(int);
printf("Nhap vao so n: ");
scanf("%d", &in);
printf("%d! = %ld.\n", in, giaithua(in));
getch();
}
long giaithua(int in)
{
int i;
long ltich = 1;
if (in == 0)
return (1L);
else
{
for (i = 1; i <= in; i++)
ltich *= i;
return (ltich);
}
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
Hanoi Aptech Computer Education Center
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 115
H Kết quả in ra màn hình
Thử lại chương trình với số liệu khác.
Nhap vao so n: 5
5! = 120.
_
Với n! = 1*2*3*…*(n-2)*(n-1)*n,
ta viết lại như sau: (1*2*3*…*(n-2)*(n-1))*n = n*(n-1)! … = n*(n-1)*(n-2)!…
H Ta viết lại hàm giaithua bằng đệ quy như sau:
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
/* Ham tinh giai thua */
long giaithua(int in)
{
int i;
if (in == 0)
return (1L);
else
return (in * giaithua(in – 1));
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
H Chạy lại chương trình, quan sát, nhận xét và đánh giá kết qu
H
F9 Make
F10 Menu
Giải thích hoạt động của hàm đệ quy giaithua
Ví dụ giá trị truyền vào hàm giaithua qua biến in = 5.
• Thứ tự gọi thực hiện hàm giaithua
giaithua(in)
5
4
3
2
1
return(in * giaithua(in – 1))
5 * giaithua(4) = 5 * ?
4 * giaithua(3) = 4 * ?
3 * giaithua(2) = 3 * ?
2 * giaithua(1) = 2 * ?
1 * giaithua(0) = 1 * ?
Khi tham số in = 0 thì return về giá trị 1L (giá trị 1 kiểu long). Lúc này các giá trị ?
bắt đ u định trị theo thứ tự ngược lại.
• Định trị theo thứ tự ngược lại
giaithua(in)
1
return(in * giaithua(in – 1))
1 * giaithua(0) = 1 * 1 =
1
2
2 * giaithua(1) = 2 *
1 =
2
3
3 * giaithua(2) = 3 *
2 =
6
4
4 * giaithua(3) = 4 *
6 =
24
5
5 * giaithua(4) = 5 * 24 = 120
Kết qu sau cùng ta có 5! = 120.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 116
5!
5! =120
5 * 4!
5 * 4! = 120
4 * 3!
4 * 3! = 24
3 * 2!
3 * 2! = 6
2 * 1!
2 * 1! = 2
1 * 0!
1 * 0! = 1
Thứ tự gọi đệ quy
Định trị theo thứ tự ngược lại
Ví d 2: Dãy số Fibonacci
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, … Bắt đ u bằng 0 và 1, các số tiếp theo bằng tổng hai số đi trước.
Dãy Fibonacci được khai báo đệ quy như sau:
Fibonacci(0) = 0
Fibonacci(1) = 1
Fibonacci(n) = Fibonacci(n – 1) + Fibonacci(n – 2)
Dòng File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
/* Tinh so fibonacci thu n */
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
long in;
long fibonacci(long);
printf("Nhap vao so n: ");
scanf("%ld", &in);
printf("Fibonacci(%ld) = %ld.\n", in, fibonacci(in));
getch();
}
long fibonacci(long in)
{
if (in == 0 || in == 1)
return in;
else
return fibonacci(in – 1) + fibonacci(in – 2);
}
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
H Kết quả in ra màn hình
Nhap vao so n: 10
Fibonacci(10) = 55.
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
Thử lại chương trình với số liệu khác.
Hanoi Aptech Computer Education Center
F9 Make
F10 Menu
Giáo trình L p trình C căn b n
_
? S d ng đ quy hay vòng l p
Trang 117
Phương pháp đệ quy không ph i bao gi cũng là gi i pháp hữu hiệu nh t.Gi i pháp
vòng lặp có hiệu qu về mặt th i gian và vùng nhớ. Còn với đệ quy mỗi l n gọi đệ quy máy ph i
dành một số vùng nhớ để trữ các trị, thông số và biến cục bộ. Do đó, đệ quy tốn nhiều vùng nhớ,
th i gian truyền đối mục, thiết lập vùng nhớ trung gian và tr về kết qu … Nhưng sử dụng
phương pháp đệ quy trông chương trình đẹp mắt hơn vòng lặp và tính thuyết phục của nó. Điều
cốt lõi khi thiết đặt chương trình ph i làm thế nào hàm đệ quy có thể ch m dứt thông qua điều
kiện cơ b n.
12.3 Bài t p
1. Viết hàm đệ quy tính tổng n số nguyên dương đ u tiên:
tong (n) = n + tong (n – 1)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 118
Bài 13 :
TRÌNH SO N TH O C A BORLAND C
BC có hệ thống menu nhiều c p. Để chọn một mục trong Menu bạn n phím F10 (kích hoạt
Menu), dùng các phím mũi tên di chuyển vệt sáng đến mục muốn chọn n Enter hoặc n phím có kí
tự đổi màu (phím chọn nhanh màu đỏ). Có thể chọn nhanh mục menu trên thanh menu chính bạn n
tổ hợp phím Alt + phím có kí t màu đ . Ví dụ: n tổ hợp phím Alt + F kích hoạt menu File.
13.1 Mở t p tin so n th o m i
Chọn menu File -> chọn mục New -> tạo file soạn th o mới có tên mặc định là
NONAME00.CPP, NONAME01.CPP… tùy theo số l n mục New được chọn.
13.2 L u t p tin
13.2.1 N u là t p tin so n th o m i ch a l u
n phím F2 hoặc chọn menu File -> Save hoặc chọn menu File -> Save As sẽ xu t hiện hộp
thoại Save File As
Save File As
E:\BORLANDC\BIN\NONAME00.CPP
OK
Files
..\
Cancel
<========================>
E:\BORLANDC\BIN\NONAME00.CPP
Directory
Help
12:00am
+ Chọn đư ng dẫn c n lưu tập tin hộp Files, chọn ..\ để tr về thư mục cha thư mục hiện tại.
+ Đặt tên tập tin hộp Save File As
+ Chọn OK
+ Hoặc có thể gõ [ổ đĩa:][đư ng dẫn]<tên tập tin>, chọn OK.
H Dùng phím TAB đ chuy n đ i v t sáng gi a các m c trong h p tho i.
Ví dụ: muốn lưu tập tin có tên BT_IF1.CPP vào thư mục D:\BAITAPC
+ Bạn gõ vào hộp Save File As D: -> Enter (OK), danh sách các thư mục, tập tin của D hiển thị
hộp Files, chọn thư mục BAITAPC hộp Files, gõ tên BT_IF1.CPP vào hộp Save File As, chọn OK.
+ Hoặc nếu bạn nhớ rõ đư ng dẫn, gõ vào hộp Save File As D:\BAITAPC\BT_IF1, chọn OK.
13.2.2 N u là t p tin đã l u ít nh t 1 l n ho c đ
c mở bằng l nh Open:
+ n F2 hoặc chọn menu File -> Save, nội dung tập tin hiện hành sẽ được cập nhật nếu
có thay đổi.
+ Chọn menu File -> Save As, xu t hiện hộp thoại Save File As, thực hiện các bước như
mục 2.1 (nghĩa là bạn muốn lưu nội dung tập tin hiện hành với đư ng dẫn, tên tập tin khác).
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 119
H Đ bi t t p tin đang so n th o đã l u hay ch a, b n xem ở góc d i trái c a s , n u
có d u hoa thị là văn b n c a b n có thay đ i và ch a đ
c l u.
13.3 Mở t p tin
M một tập tin đã có trên đĩa. n phím F3 hoặc chọn menu File -> Open, hộp thoại Open a
File xu t hiện:
Name
↓
D:\BAITAPC\*.CPP
OK
Files
BT_IF1.CPP
Replace
BT_FOR1.CPP
..\
Cancel
<========================>
Help
D:\BAITAPC\*.CPP
BT_IF1.CPP
486 Oct 17, 2002
11:04am
+ Chọn đư ng dẫn c n m tập tin hộp Files, chọn ..\ để tr về thư mục cha thư mục hiện tại.
+ Chọn tập tin c n m
hộp Files.
+ Chọn OK
+ Hoặc có thể gõ [ổ đĩa:][đư ng dẫn]<tên tập tin>, chọn OK.
Ví dụ: muốn m tập tin có tên BT_IF1.CPP chứa trong thư mục D:\BAITAPC
+ Bạn gõ vào hộp Name D: -> Enter (OK), danh sách các thư mục, tập tin của D hiển thị
hộp Files, chọn thư mục BAITAPC hộp Files, chọn tập tin BT_IF1.CPP, chọn OK.
+ Hoặc bạn có thể gõ vào hộp Name D:\BAITAPC\*.CPP để hiển thị danh sách các tập
tin có ph n m rộng CPP hộp Files, chọn tập tin BT_IF1.CPP, chọn OK.
+ Hoặc nếu bạn nhớ rõ đư ng dẫn, gõ vào hộp Name D:\BAITAPC\BT_IF1.CPP, chọn OK.
13.4 Các phím, t h p phím th
ng dùng
13.4.1 Các phím di chuy n con tr
Phím / T h p phím
←
→
↑
↓
Home
End
PgUp (Page Up)
PgDn (Page Down)
Ctrl – PgUp
Ctrl – PgDn
Ch c năng
Di chuyển con trỏ sang trái một ký tự
Di chuyển con trỏ sang ph i một ký tự
Di chuyển con trỏ lên trên một dòng
Di chuyển con trỏ xuống dưới một dòng
Di chuyển con trỏ về đ u dòng
Di chuyển con trỏ về cuối dòng
Lật lùi lại một trang màn hình
Lật tới một trang màn hình
Di chuyển con trỏ về đ u tập tin
Di chuyển con trỏ về cuối tập tin
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Backspace (←)
Del (Delete)
Ins (Insert)
Enter
Trang 120
Xóa một ký tự bên trái con trỏ
Xóa một kỳ tự tại vị trí con trỏ
Chuyển đổi giữa chế độ ghi chèn và ghi đè
Xuống một dòng
13.4.2 Các phím thao tác trên kh i
Phím / T h p phím
Shift – →
Shift – ←
Shift – ↑
Shift – ↓
Shift – Home
Shift – End
Shift – PgUp
Shift – PgDn
Ctrl – Shift – ←
Ctrl – Shift – →
Ctrl – Shift – End
Ctrl – Shift – Home
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Đánh d
Ch c năng
u chọn một ký tự bên ph i
u chọn một ký tự bên trái
u chọn một hàng trên vị trí con trỏ
u chọn một hàng tại vị trí con trỏ
u chọn từ đ u hàng đến vị trí con trỏ
u chọn từ vị trí con trỏ đến cuối hàng
u chọn một trang lui màn hình
u chọn một trang tới màn hình
u chọn một từ bên trái
u chọn một từ bên ph i
u chọn từ vị trí con trỏ đến cuối tập tin
u chọn từ vị trí con trỏ đến đ u tập tin
13.4.3 Các thao tác xóa
Phím
Backspace (←)
Del (Delete)
Ctrl – Y
Ctr – K – Y
Ctrl – Q – Y
Ctrl – T
Insert
Ch c năng
Xóa một ký tự bên trái con trỏ
Xóa một kỳ tự tại vị trí con trỏ
Xóa dòng tại vị trí con trỏ
Xóa khối
Xóa từ vị trí con trỏ đến cuối dòng
Xóa một từ tại vị trí con trỏ
Bật / tắt chế độ viết chèn / đè
13.4.4 Các thao tác copy, di chuy n
Phím / T h p phím
Ctrl – Insert
Shift – Delete
Ctrl – Delete
Shift – Insert
Ctrl – K – R
Ctrl – K – W
Ch c năng
Sao chép khối chọn vào Clipboard
Cắt khối chọn vào Clipboard
Xóa khối chọn
Dán thông tin từ Clipboard vào vị trí con trỏ
Đọc thông tin từ tập tin vào cửa sổ soạn th o
Ghi thông tin từ cửa sổ soạn th o vào tập tin
13.4.5 Các thao tác khác
Phím / T h p phím
F3
Ch c năng
Tạo tập tin mới hoặc nạp tập tin từ đĩa vào cửa sổ
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Alt – F3
F2
F6
F5
Alt – Backspace
Ctrl – K – H
Ctrl – Q – F
Ctrl – L
Ctrl – Q – A
Ctrl – Q – [,
Ctrl – Q – ]
F1
Shift – F1
Ctrl – F1
Trang 121
soạn th o
Đóng tập tin tại cửa sổ hiện hành
Lưu tập tin hiện hành
Chuyển đổi qua lại giữa các cửa sổ đang soạn th o
Chuyển đổi cửa sổ soạn th o maximize ↔ restore
Phục hồi lại thao tác trước đó
n / hiện d u khối
Tìm kiếm
Lập lại l n tìm kiếm sau cùng
Tìm kiếm và thay thế
Xác định cặp ngoặc bao 1 khối lệnh
Gọi giúp đỡ
Hiện cửa sổ giúp đỡ theo mục
Hiện cửa sổ giúp đỡ về hàm, toán tử… tuơng ứng
tại vị trí con trỏ.
13.5 Ghi m t kh i ra đĩa
Đánh d u chọn khối bằng các phím thao tác trên khối. n tổ hợp phím Ctrl - K - W, xu t
hiện hộp thoại Write Block to File, thực hiện các bước như lưu tập tin.
13.6 Chèn n i dung file từ đĩa vào vị trí con tr
Di chuyển con trỏ đến vị trí c n chèn nội dung, n tổ hợp phím Ctrl - K - R, xu t hiện hộp
thoại Read Block from File, thực hiện các bước như m tập tin.
13.7 Tìm ki m văn b n trong n i dung so n th o
n tổ hợp phím Ctrl - Q - F hoặc chọn menu Search -> Find, hộp thoại Find Text xu t hiện:
+ Gõ nội dung c n tìm vào hộp Text to Find.
+ Nếu c n đánh d u / bỏ chọn các mục sau:
- Case-sensitive: phân biệt chữ hoa chữ thư ng.
- Whole words only: tìm văn b n đứng riêng một từ.
- Forward: Tìm xuôi.
- Backward: Tìm ngược.
+ Chọn OK.
Khi tìm xong, muốn tìm tiếp n tổ hợp phím Ctrl - L hoặc chọn menu Search -> Search again.
13.8 Tìm và thay th văn b n trong n i dung so n th o
n tổ hợp phím Ctrl - Q - A hoặc chọn menu Search -> Replace, hộp thoại Find Text xu t hiện:
+ Gõ nội dung c n thay thế vào hộp Text to Find.
+ Gõ nội dung mới vào hộp New Text.
+ Nếu c n đánh d u /bỏ chọn các mục sau:
- Case-sensitive: phân biệt chữ hoa chữ thư ng.
- Whole words only: tìm văn b n đứng riêng một từ.
- Forward: Tìm xuôi.
- Backward: Tìm ngược.
+ Chọn OK để thay thế từng văn b n được tìm th y, chọn Change All để thay thế t t c .
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 122
13.9 S a l i cú pháp
Khi biên dịch chương trình, nếu thành công bạn sẽ nhận được thông báo từ cửa sổ Compile
(dòng cuối): Success: Press any key, ngược lại là thông báo lỗi Error: Press any key.
Nếu là thông báo lỗi, khi n phím b t kỳ cửa sổ Message xu t hiện chứa danh sách các lỗi.
Thông báo lỗi đ u tiên được làm sáng và dòng có lỗi trong chương trình cũng được làm sáng.kèm
theo d u đỏ cho biết trình biên dịch phát hiện vị trí lỗi. Dùng phím mũi tên để di chuyển đến các
thông báo lỗi khác, bạn sẽ th y vệt sáng trong chương trình cũng sẽ chuyển đến dòng chứa lỗi
tương ứng. Nếu bạn Enter tại dòng thông báo lỗi nào thì con trỏ sẽ chuyển vào cửa sổ soạn th o
tại dòng chứa lỗi tương ứng.
Ví dụ: In ra "Hello".
File Edit Search Run Compile Debug Project Option Window Help
#include <stdio.h>
#include <conio.h>
void main(void)
{
printf("Hello";
gech();
}
Message
Compiling HELLO.CPP
Error HELLO.CPP 5: Function call missing )
Error HELLO.CPP 6: Function 'gech' should have a prototype
F1 Help
Alt-F8 Next Msg
Vệt sáng nằm
làm sáng: Lỗi
Alt-F7 Prev Msg
Alt - F9 Compile
F9 Make
F10 Menu
thông báo lỗi đ u tiên và dòng chứa lỗi tương ứng trong chương trình cũng được
dòng 5, không đóng ngoặc hàm printf.
13.10 Ch y từng b
13.10.1 M i l n 1 b
c
c
mỗi bước thực hiện ta ph i b n phím F7. Với l n b m F7 đ u tiên, dòng đ u tiên trong chương
trình (dòng main()) sẽ được làm sáng, dòng được làm sáng này được gọi là dòng chu n bị thực hiện, và
nó sẽ được thực hiện l n b m phím F7 tiếp theo. Mỗi l n b m phím F7 dòng đang đuợc làm sáng sẽ
được thực hiện, sau đó tr về màu bình thư ng, và tùy theo nội dung của dòng đó mà một dòng lệnh tiếp
theo nào đó sẽ được làm sáng để chu n bị thực hiện bước tiếp theo.
Ta cũng có thể dùng phím F8 thay cho F7 với những dòng không có l i gọi hàm được khai báo
trong chương trình. Sự khác nhau giữa F7 và F8 chỉ x y ra khi dòng được làm sáng có l i gọi hàm được
khai báo trong chương trình.
Như vậy nh chạy từng bước, ta có thể dễ dàng nắm được các lỗi logic trong chương trình.
13.10.2 Tái l p l i quá trình gỡ r i
B m Ctrl-F2 hoặc vào menu Run chọn Program reset. Khi đó bộ nhớ dùng cho việc gỡ rối sẽ được
gi i tỏa, không có dòng nào được làm sáng và kết thúc quá trình gỡ rối.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 123
13.10.3 Dùng c a s Watch
L n từng bước thư ng được dùng kèm với việc sử dụng cửa sổ Watch để theo dõi giá trị của biến
trong mỗi bước thực hiện để dễ tìm ra nguyên nhân chương trình thực hiện sai.
Để làm điều đó ta ph i nhập vào các biến c n theo dõi, bằng cách chọn mục Add watch của menu
Break/Watch hoặc có thể b m Ctrl-F7, sau đó nhập tên biến vào tại vị trí con trỏ trong cửa sổ Add watch
và b m Enter. Để nhập thêm tên biến vào cửa sổ này ph i lập lại chức năng này hoặc b m phím Insert.
Trong soạn th o nếu chưa nhìn th y cửa sổ Watch, ta b m phím F5, khi đó trên màn hình sẽ đồng
th i hiện ra c 2 cửa sổ, để chuyển đổi giữa 2 cửa sổ này b m phím F6. Mỗi biến trên cửa sổ Watch thực
hiện trên 1 dòng. Khi cửa sổ Watch được chọn sẽ có 1 dòng được làm sáng để chỉ rằng biến đó đang được
chọn. Giá trị trong cửa sổ Watch sẽ thay đổi theo kết qu của từng bước thực hiện.
13.11 S
d ng Help (Giúp đỡ)
- n phím F1 để kích hoạt màn hình Help chính.
- Muốn xem Help của hàm trong soạn th o, di chuyển con trỏ đến vị trí hàm đó n tổ hợp
phím Ctrl - F1
- n tổ hợp phím Shift - F1 để xem danh sách các mục Help
- n tổ hợp phím Alt - F1 để quay về màn hình Help trước đó.
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 124
Bài 14 :
CÁC H Đ M
14.1 Khái ni m
Các chữ số cơ b n của một hệ đếm là các chữ số dùng để biểu diễn mọi số trong hệ đếm y.
Hệ đếm thư ng gặp nh t là hệ thập phân (hệ 16). Nhưng do b n ch t nhị phân của các thiết bị
điện tử cho nên h u hết dạng biểu diễn dữ liệu và các phép đại số đều thực hiện bằng hệ nhị phân
(hệ 2). Hệ bát phân (hệ 8) r t ít dùng và hệ thập phân (hệ 10) là hệ chúng ta đang sử dụng để biểu
diễn một con số nào đó trong cuộc sống hằng ngày.
Hệ nhị phân gồm 2 chữ số
: 0, 1
Hệ bát phân gồm 8 chữ số
: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7
Hệ thập phân gồm 10 chữ số
: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9
Hệ thập lục phân gồm 16 chữ số : 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F
Các chữ số trong một hệ đếm được sắp xếp theo quy tắc: B t kỳ cơ số N nguyên dương
nào, có N ký hiệu khác nhau để biểu diễn các số trong hệ thống. Giá trị của N ký hiệu này được
sắp xếp từ 0 đến N-1.
Ví dụ 1:
Hệ nhị phân có cơ số N = 2
: các chữ số được đánh từ 0..1
Hệ bát phân có cơ số N = 8
: các chữ số được đánh từ 0..7
Hệ thập phân có cơ số N = 10
: các chữ số được đánh từ 0..9
Hệ thập lục phân có cơ số N = 16 : các chữ số được đánh từ 0..9, A..F
Do hệ thập lục phân có 16 chữ số, mà trong hệ thống chữ viết chỉ biểu diễn được 9 chữ
số, vì vậy ngư i ta chọn các ký tự A..F để biểu diễn 10..15 và nó cũng được xem như 1 chữ số
(A, B…F) thay vì ph i viết 10, 11…15 (2 chữ số)
Ví dụ 2:
14.2 Quy tắc
Để biểu diễn một số của một hệ đếm, ta dùng chỉ số đặt góc dưới ph i số đó.
011012 : biểu thị số nhị phân.
0828 : biểu thị số bát phân.
: biểu thị số thập lục phân.
2316
Đối với hệ thập phân ta có thể ghi chỉ số hoặc không ghi (nh m hiểu), vì số thập phân là số
mà ta sử dụng quen thuộc hằng ngày. Do đó, ta sử dụng công thức sau để chuyển đổi từ các hệ
đếm sang hệ thập phân (cơ số 10) :
X = anan-1 ... a1a0 = anbn + an-1bn-1 +... + a1b1 + a0b0
(*)
trong đó,
- b
: là cơ số hệ đếm.
- a0…an : là các chữ số trong một hệ đếm.
- X
: là số thuộc một hệ đếm cơ số b.
B ng các giá trị t
Th p phân
0
1
2
3
4
5
ng đ
ng ở h th p phân, nhị phân, bát phân, th p l c phân. (**)
Nhị phân
0000
0001
0010
0011
0100
0101
Hanoi Aptech Computer Education Center
Bát phân
0
1
2
3
4
5
Th p l c phân
0
1
2
3
4
5
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 125
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
0110
0111
1000
1001
1010
1011
1100
1101
1110
1111
6
7
10
11
12
13
14
15
16
17
6
7
8
9
A
B
C
D
E
F
14.3 Chuy n đ i gi a các h
14.3.1 Chuy n đ i gi a h 2 và h 10
Chuyển đổi từ hệ 2 sang hệ 10
X = 010112 , để chuyển sang hệ 10 ta dùng công thức (*)
X = 0*24 + 1*23 + 0*22 + 1*21 + 1*20
= 0+8+0+2+1
= 11
Ví dụ 3:
X = 10110102, để chuyển sang hệ 10 ta dùng công thức (*)
X = 1*26 + 0*25 + 1*24 + 1*23 + 0*22 + 1*21 + 0*20
= 64 + 0 + 16 + 8 + 0 + 2 + 0
= 90
Chuyển đổi từ hệ 10 sang hệ 2
Ví dụ 4:
Ví dụ 5:
X = 11
11
2
1
5
2
1
2
2
0
1
2
1
0
11
chia
2
=
5
dư
1
5
chia
2
=
2
dư
1
2
chia
2
=
1
dư
0
1
chia
2
=
0
dư
1
kết qu hệ nhị phân
10112
X = 90
Ví dụ 6:
90
2
0
45
2
1
22
2
0
11
2
1
5
2
1
2
2
0
1
1
1011010
Hanoi Aptech Computer Education
Center
2
10112
90
chia
2
=
2
dư
0
45
chia
2
=
1
dư
1
22
chia
2
=
0
dư
0
11
chia
2
=
5
dư
1
5
chia
2
=
2
dư
1
2
2
chia
2
=
1
dư
0
0
1
chia
2
=
0
dư
1
kết qu hệ nhị phân
10110102
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 126
14.3.2 Chuy n đ i gi a h 8 và h 10
Chuyển đổi từ hệ 8 sang hệ 10
Ví dụ 7:
X = 21068 , để chuyển sang hệ 10 ta dùng công thức (*)
X = 2*83 + 1*82 + 0*81 + 6*80
= 1024 + 64 + 0 + 6
= 1094
Ví dụ 8:
X = 1308 , để chuyển sang hệ 10 ta dùng công thức (*)
X = 1*82 + 3*81 + 0*80
= 64 + 24 + 0
= 88
Chuyển đổi từ hệ 10 sang hệ 8
Ví dụ 9:
1094
6
X = 1094
8
136
8
0
17
8
1
2
8
2
0
1094
chia
8
= 136
dư
6
136
chia
8
=
17
dư
0
17
chia
8
=
2
dư
1
2
chia
8
=
0
dư
2
kết qu hệ bát phân
21068
21068
Ví dụ 10: X = 88
88
8
0
11
8
3
1
8
1
0
1308
88
chia
8
=
11
dư
0
11
chia
8
=
1
dư
3
1
chia
8
=
0
dư
1
kết qu hệ bát phân
1308
14.3.3 Chuy n đ i gi a h 16 và h 10
Chuyển đổi từ hệ 16 sang hệ 10
Ví dụ 11: X = F4016 , để chuyển sang hệ 10 ta dùng công thức (*)
X = 15*162 + 4*161 + 0*160
= 3840 + 64 + 0
= 3904
Ví dụ 12: X = 1D16 , để chuyển sang hệ 10 ta dùng công thức (*)
X = 1*161 + 13*160
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 127
= 16 + 13
= 29
Chuyển đổi từ hệ 10 sang hệ 16
Ví dụ 13: X = 3904
3904 16
0
3904
chia
16 = 244
dư
0
244
chia
16 =
15
dư
4
15
chia
16 =
0
244 16
4
15 16
15
0
F4016
dư 15
kết qu hệ thập lục phân
F4016
29
chia
16 =
1
dư 13
1
chia
16 =
0
dư
Số 15 tương ứng
trong hệ 16 là F
(xem b ng (**))
Ví dụ 14: X = 29
29 16
13
16
1
1
0
1D16
kết qu hệ thập lục phân
1
1D16
14.3.4 Chuy n đ i gi a h 2 và h 16
Chuyển đổi từ hệ 2 sang hệ 16
Ví dụ 15: X = 010112 , để chuyển sang hệ 16 ta tra trong b ng (**)
→ X = B16
Diễn gi i : 0 10112
= B16
0 B16
Ví dụ 16: X = 10110102, để chuyển sang hệ 16 ta tra trong b ng (**)
→ X = 5A16
Diễn gi i : 101 10102
= 5A16
5 A16
Chuyển đổi từ hệ 16 sang hệ 2
Ví dụ 17: X = B16 , để chuyển sang hệ 2 ta tra trong b ng (**)
→ X = 10112
Diễn gi i :
B16
= 10112
10112
Ví dụ 18: X = 5A16, để chuyển sang hệ 2 ta tra trong b ng (**)
→ X = 10110102
Diễn gi i :
5
A16
0101 10102 = 10110102
Hanoi Aptech Computer Education Center
Số 13 tương ứng
trong hệ 16 là D
(xem b ng (**))
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 128
Bài 15 :
BI U TH C VÀ PHÉP TOÁN
15.1 Bi u th c
Là sự phối hợp của những toán tử và toán hạng.
Ví d 1:
a+b
b = 1 + 5 * 2/i
a = 6 % (7 + 1)
x++ * 2/4 + 5 – power(i, 2)
Toán hạng sử dụng trong biểu thức có thể là hằng số, biến, hàm.
15.2 Phép toán
Trong C có 4 nhóm toán tử chính yếu sau đây:
15.2.1 Phép toán s h c
+
–
*
/
%
:
:
:
:
:
cộng
trừ
nhân
chia
l y ph n dư
áp dụng trên t t c các toán hạng có kiểu dữ liệu char, int
float, double (kể c long, short, unsigned)
áp dụng trên các toán hạng có kiểu dữ liệu char, int, long
* Thứ tự ưu tiên: Đ o d u +, – ( ) *, / , %
+, –
Ví d 2:
10%4 = 2 (10 chia 4 dư 2); 9%3 = 0 (9 chia 3 dư 0)
3 * 5 + 4 = 19
6+2/2–3=4
–7 + 2 * ((4 + 3) * 4 + 8) = 65
H chỉ sử dụng cặp ngoặc () trong biểu thức, cặp ngoặc đơn được thực hiện theo thứ tự
ưu tiên từ trong ra ngoài.
15.2.2 Phép quan h
>
>=
<
<=
==
!=
:
:
:
:
:
:
lớn hơn
lớn hơn hoặc bằng
nhỏ hơn
nhỏ hơn hoặc bằng
bằng
khác
* Thứ tự ưu tiên:
H Kết qu
> , >= , < , <=
== , !=
của phép toán quan hệ là số nguyên kiểu int, bằng 1 nếu đúng, bằng 0 nếu sai.
Phép toán quan hệ ngoài toán hạng được sử dụng là số còn được sử dụng với kiểu dữ liệu char.
* Thứ tự ưu tiên giữa toán tử số học và toán tử quan hệ
Toán tử số học
Ví d 3:
4 > 10
Toán tử quan hệ
→ có giá trị 0 (sai)
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
4 >= 4
3 == 5
2 <= 1
6 != 4
6–3<4
–2 * –4 < 3 + 2
Trang 129
→ có giá trị 1 (đúng)
→ có giá trị 0 (sai)
→ có giá trị 0 (sai)
→ có giá trị 1 (đúng)
→ có giá trị 1 (đúng), tương đương (6 – 3) < 4
→ có giá trị 0 (sai), tương đương (–2 * –4) < (3 + 2)
15.2.3 Phép toán lu n lý
! : NOT (phép phủ định)
&& : AND (phép và)
|| : OR (phép hoặc)
Toán hạng a
Khác 0
Khác 0
Bằng 0
Bằng 0
Toán hạng b
Khác 0
Bằng 0
Khác 0
Bằng 0
* Thứ tự ưu tiên: ! &&
!a
0 (sai)
0 (sai)
1 (đúng)
1 (đúng)
a && b
1 (đúng)
0 (sai)
0 (sai)
0 (sai)
a || b
1 (đúng)
1 (đúng)
1 (đúng)
0 (sai)
||
Ví d 4:
!(2 <= 1)
→ có giá trị 1 (đúng)
5 && 10
→ có giá trị 1 (đúng)
!6
→ có giá trị 0 (sai)
1 && 0
→ có giá trị 0 (sai)
1 || 0
→ có giá trị 1 (đúng)
* Thứ tự ưu tiên giữa các toán tử:
!
Toán tử số học
Toán tử quan hệ
&&
||
15.2.4 Phép toán trên bit (bitwise)
&
|
^
>>
<<
~
: và (AND)
: hoặc (OR)
: hoặc loại trừ (XOR)
: dịch ph i
: dịch trái
: đ o
Bit a
Bit b
0
0
1
0
0
1
1
1
~a
1
1
0
0
Ví d 5:
a = 13
→ đổi ra hệ nhị phân →
b = 10
→ đổi ra hệ nhị phân →
1101
1101
& 1010
| 1010
= 1000
= 1111
= 8
= 15
Hanoi Aptech Computer Education Center
a&b
0
0
0
1
a|b
0
1
1
1
a^b
0
1
1
0
1101
1010
1101
^ 1010
= 0111
= 7
(dạng thập phân)
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 130
a = 1235 → đổi ra hệ nhị phân → 0100 1101 0011
b = 465 → đổi ra hệ nhị phân → 0001 1101 0001
0100 1101 0011
0100 1101 0011
0100 1101 0011
& 0001 1101 0001
| 0001 1101 0001
^ 0001 1101 0001
= 0000 1101 0001
= 0101 1101 0011
= 0101 0000 0010
= 209
= 1491
= 1282 (dạng thập phân)
15.2.5 Các phép toán khác
1. Phép toán gán
Phép gán là thay thế giá trị hiện tại của biến bằng một giá trị mới.
Các phép gán: =, +=, –=, *=, /=, %=, <<=, >>=, &=, |=, ^=.
Ví dụ 6: ta có giá trị i = 3
i=i+3
→i=6
i += 3
→i=6≡i=i+3
i *= 3
→i=9≡i=i*3
2. Phép toán tăng, gi m: ++, ––
Toán tử ++ sẽ cộng thêm 1 vào toán hạng của nó, toán tử –– sẽ trừ đi 1.
Ví dụ 7: ta có giá trị n = 6
+ Sau phép tính ++n hoặc n++, ta có n = 7.
+ Sau phép tính ––n hoặc n–– , ta có n = 5.
* Sự khác nhau giữa ++n và n++, ––n và n––
+ Sau phép tính x = ++n + 2, ta có x = 9. (n tăng 1 cộng với 2 rồi gán cho x)
+ Sau phép tính x = n++ + 2, ta có x = 8. (n cộng với 2 gán cho x rồi mới tăng 1)
15.2.6 Đ
u tiên c a các phép toán
Độ ưu tiên
Các phép toán
Trình tự kết hợp
Trái sang ph i
( ) [ ] ->
1
Ph i sang trái
! ~ & * – ++ – – (type) sizeof
2
Trái sang ph i
* / %
3
Trái
sang ph i
+
–
4
Trái sang ph i
<< >>
5
Trái sang ph i
< <= > >=
6
Trái sang ph i
== !=
7
Trái sang ph i
&
8
Trái sang ph i
^
9
Trái sang ph i
|
10
Trái sang ph i
&&
11
Trái sang ph i
||
12
Ph i sang trái
? :
13
Ph i sang trái
= += –= *= /= %= <<= >>= &= ^= |=
14
Trái sang ph i
,
15
Lưu ý:
- Phép đ o (–) dòng 2, phép trừ (–) dòng 4
- Phép l y địa chỉ (&) dòng 2, phép AND bit (&) dòng 8
- Phép l y đối tượng con trỏ (*) dòng 2, phép nhân (*) dòng 3.
15.3 Bài t p
1. Gi sử a, b, c là biến kiểu int với a = 8, b = 3 và c = 5. Xác định giá trị các biểu thức sau:
a+b+c
a%c*2
Hanoi Aptech Computer Education Center
a * (a % b)
Giáo trình L p trình C căn b n
a/b–c
a+c/a
a%b
Trang 131
2 * b + 3 * (a – c)
c * (b / a)
(a * b) % c
a * (b + (c – 4 * 3))
5*a–6/b
5%b%c
2. Gi sử x, y, z là biến kiểu float với x = 8.8, y = 3.5 và z = 5.2. Xác định giá trị các biểu thức sau:
x+y+z
5 * y + 6 * (x – z)
x/z
x%z
z / (y + x)
(z / y) + x
2*y/3*z
2 * y / (3 * z)
x/y–z*y
2.5 * x / z – (y + 6)
5 * 6 / ((x + y ) / z)
x / y*(6 + ((z–y)+3.4))
3. Cho chương trình C với các khai báo và kh i tạo các biến như sau:
int i = 8, j = 5;
float x = 0.005, y = –0.01;
char c = 'c', d = 'd';
Hãy xác định giá trị tr về của các biểu thức sau:
(3 * i – 2 * j) % (4 * d – c)
c<d
2 * ((i / 4) + (6 * (j – 3)) % (i + j – 4))
x >= 0
(i – 7 * j) % (c + 3 * d) / (x – y)
x<y
– (i + j) * –1
j != 6
++i
c == 99
i++
d != 100
i++ + 5
5 * (i + j + 1) > 'd'
++i + 5
(3 * x + y) == 0
j– –
2 * x + (y == 0)
– –j
!(i < j)
j– – + i
!(d == 100)
– –j – –5
!(x < 0)
++x
(i > 0) && (j < 6)
y-(i > 0) !! (j < 5)
i >= j
(x > y) && (i > 0) || (j < 5)
4. Cho chương trình có các khai báo biến và kh i tạo như sau:
int i = 8, j = 5, k;
float x = 0.005, y = –0.01, z;
char a, b, c = 'c', d = 'd';
Xác định giá trị các biểu thức gán sau:
k = (i + j * 4)
x = (x + y * 1.2)
i=j
k = (x + y)
k=c
i = j = 1.1
z=k=x
k=z=x
z=i/j
a=b=d
y –=x
x *= 2
i /= j
i += 2
z = (x >= 0) ? x : 0
z = (y >= 0) ? y : 0
Hanoi Aptech Computer Education Center
i %= j
i += (j – 3)
k = (j = = 5) ? i : j
k = (j > 5) ? i : j
i += j *= i /= 2
a = (c < d) ? c : d
i –= (j > 0) ? j : 0
i = (i*9*(3+(8*j/3)))
Giáo trình L p trình C căn b n
Trang 132
Bài 16 :
M TS
16.1 Các hàm chuy n đ i d
HÀM CHU N TH
NG DÙNG
li u
16.1.1 atof
double atof(const char *s);
H Ph i khai báo math.h hoặc stdlib.h
Chuyển đổi 1 chuỗi sang giá trị double.
Ví dụ: float f;
char *str = "12345.67";
f = atof(str);
Kết qu f = 12345.67;
16.1.2 atoi
int atoi(const char *s);
H Ph i khai báo stdlib.h
Chuyển đổi 1 chuỗi sang giá trị int.
Ví dụ: int i;
char *str = "12345.67";
i = atoi(str);
Kết qu i = 12345
16.1.3 itoa
char *itoa(int value, char *string, int radix);
H Ph i khai báo stdlib.h
Chuyển đổi số nguyên value sang chuỗi string theo cơ số radix.
Ví dụ: int number = 12345;
char string[25];
itoa(number, string, 10); //chuyển đổi number sang chuỗi theo cơ số 10
Kết qu string = "12345";
itoa(number, string, 2); //chuyển đổi number sang chuỗi theo cơ số 2
Kết qu string = "11000000111001";
16.1.4 tolower
int tolower(int ch);
H Ph i khai báo ctype.h
Đổi chữ hoa sang chữ thư ng.
Ví dụ: int len, i;
char *string = "THIS IS A STRING";
len = strlen(string);
for (i = 0; i < len; i++)
string[i] = tolower(string[i]); //đổi từ kí tự trong string thành chữ thư ng
16.1.5 toupper
int toupper(int ch);
H Ph i khai báo ctype.h
Đổi chữ thư ng sang chữ hoa.
Ví dụ: int len, i;
char *string = "this is a string";
len = strlen(string);
for (i = 0; i < len; i++)
string[i] = toupper(string[i]); //đổi từ kí tự trong string thành chữ thư ng
Hanoi Aptech Computer Education Center
Giáo trình L p trình C căn b n
16.2 Các hàm x
Trang 133
lý chu i ký t
16.2.1 strcat
char *strcat(char *dest, const char *src);
H Ph i khai báo string.h
Thêm chuỗi src vào sau chuỗi dest.
16.2.2 strcpy
char *strcpy(char *dest, const char *src);
H Ph i khai báo string.h
Chép chuỗi src vào dest.
Ví dụ: char destination[25];
char *blank = " ", *c = "C++", *borland = "Borland";
strcpy(destination, borland);
//chép chuỗi borland vào destination
strcat(destination, blank);
//thêm chuỗi blank vào sau chuỗi destination
strcat(destination, c);
//thêm chuỗi c vào sau chuỗi destination
16.2.3 strcmp
int *strcmp(const char *s1, const char *s2);
H Ph i khai báo string.h
So sánh chuỗi s1 với chuỗi s2. Kết qu tr về:
• < 0 nếu s1 < s2
• = 0 nếu s1 = s2
• > 0 nếu s1 > s2
Ví dụ: char *buf1 = "aaa", *buf2 = "bbb", *buf3 = "aaa";
strcmp(buf1, buf2);
//kết qu tr về - 1
strcmp(buf1, buf3);
//kết qu tr về 0
strcmp(buf2, buf3);
//kết qu tr về 1
16.2.4 strcmpi
int *strcmp(const char *s1, const char *s2);
H Ph i khai báo string.h
So sánh chuỗi s1 với chuỗi s2 không phân biệt chữ hoa, chữ thư ng. Kết qu tr về:
• < 0 nếu s1 < s2
• = 0 nếu s1 = s2
• > 0 nếu s1 > s2
Ví dụ: char *buf1 = "aaa", *buf2 = "AAA";
strcmp(buf1, buf2);
//kết qu tr về 0
16.2.5 strlwr
char *strlwr(char *s);
Chuyển chuỗi s sang chữ thư ng
Ví dụ: char *s = "Borland C";
s = strlwr(s);
16.2.6 strupr
char *strupr(char *s);
Chuyển chuỗi s sang chữ hoa
Ví dụ: char *s = "Borland C";
s = strlwr(s);
Hanoi Aptech Computer Education Center
H Ph i khai báo string.h
//kết qu s = "borland c"
H Ph i khai báo string.h
//kết qu s = "BORLAND C"
Giáo trình L p trình C căn b n
16.2.7 strlen
int strlen(const char *s);
Tr về độ dài chuỗi s.
Ví dụ: char *s = "Borland C";
int len_s;
len_s = strlen(s);
Trang 134
H Ph i khai báo string.h
//kết qu len_s = 9
16.3 Các hàm toán h c
16.3.1 abs
int abs(int x);
H Ph i khai báo stblib.h
Cho giá trị tuyệt đối của số nguyên x.
Ví dụ: int num = - 123;
num = abs(num);
//kết qu num = 123
16.3.2 labs
long int labs(long int x);
H Ph i khai báo stblib.h
Cho giá trị tuyệt đối của số nguyên dài x.
Ví dụ: int num = - 12345678L;
num = labs(num);
//kết qu num = 12345678
16.3.3 rand
int rand(void);
H Ph i khai báo stblib.h
Cho 1 giá trị ngẫu nhiên từ 0 đến 32767
Ví dụ: int num;
randomize();
//dùng hàm này để kh i đ u bộ số ngẫu nhiên
num = rand();
//kết qu num = 1 con số trong kho ng 0..32767
16.3.4 random
H Ph i khai báo stblib.h
int random(int num);
Cho 1 giá trị ngẫu nhiên từ 0 đến 32767
Ví dụ: int n;
randomize();
n = random(100);
//kết qu n = 1 con số trong kho ng 0..99
16.3.5 pow
double pow(double x, double y);
Tính x mũ y
Ví dụ: double x = 2.0, y = 3.0, z;
z = pow(x, y);
16.3.6 sqrt
double sqrt(double x);
Tính căn bậc 2 của x.
Ví dụ: double x = 4.0, y;
y = sqrt(x);
Hanoi Aptech Computer Education Center
H Ph i khai báo math.h
//kết qu z = 8.0
H Ph i khai báo math.h
//kết qu y = 2.0
Giáo trình L p trình C căn b n
16.4 Các hàm x
Trang 135
lý file
16.4.1 rewind
void rewind(FILE *stream);
H Ph i khai báo stdio.h
Đưa con trỏ về đ u file.
16.4.2 ftell
long ftell(FILE *stream);
H Ph i khai báo stdio.h
Tr về vị trí con trỏ file hiện tại.
16.4.3 fseek
int fseek(FILE *stream, long offset, int whence);
H Ph i khai báo stdio.h
Di chuyển con trỏ file đến vị trí mong muốn
• long offset: chỉ ra số byte kể từ vị trí trước đó đến vị trí bắt đ u đọc
• int whence: chỉ ra điểm xu t phát để tính offset gồm các giá trị sau: SEEK_SET
(đ u tập tin), SEEK_CUR (tại vị trí con trỏ hiện hành), SEEK_END (cuối tập tin).
Hanoi Aptech Computer Education Center
Bùi Quang Tín