Bn v x hi dn s

Nguyn Trn Bt, Ch tch / Tng gim c, InvestConsult

Khi nim x hi dn s t lu tr thnh mt khi nim quan trng v ngy cng tr nn

quan trng khi qu trnh ton cu ho ang lm th gii xch li gn nhau hn. V khi cc
gi tr c nhn ngy cng c khng nh th mt x hi dn s nhm m bo quyn v li
ch ca con ngi ngy cng tr nn cn thit.

Th k Khai Sng vi nhiu tc phm bt h ca cc nh trit hc ni ting nh Rousseau

hay Montesquier tuy cha thc s nhc n mt x hi dn s nhng nhng t tng v ch
quyn nhn dn v s ph nh vai tr tuyt i ca nh nc gp phn to nn tng cho
s hnh thnh khi nim x hi dn s. T n nay, x hi dn s khng cn l mt khi
nim mi song cng cha c ngi ta thi lun bn v n. Ni cch khc, hn 300 nm
sau Th k Khai Sng, gn 300 nm sau khi "Kh c x hi" ca Rousseau ra i, loi
ngi c mt bc tin di v pha x hi dn s nhng vn cn s nhn thc khc nhau
gia cc cng ng dn tc. X hi dn s, mt s ni, cha c tha nhn v tn trng,
do , n khng pht huy c vai tr ca mnh trong tin trnh pht trin. Vy x hi dn s
l g? Vai tr ca n cng nh tng quan gia n v s pht trin ca con ngi l g? S
thiu vng hay khng c tha nhn x hi dn s mt s quc gia ang pht trin c nh
hng th no n qu trnh t chc v rn luyn nn dn ch ca cc quc gia ny? y l
mt vn cn c nghin cu v tho lun mt cch rt nghim tc.

1. X hi dn s v c im ca n

X hi dn s l x hi phi nh nc

Ti cho rng, x hi dn s, hiu mt cch n gin nht l x hi phi nh nc, ,

mi quan h gia con ngi vi nhau da trn s t tho lun v to ra s ng thun
trn cc vn ca cuc sng m khng cn c s can thip ca nh nc. X hi dn s
l x hi t cn bng. N c cc t chc do x hi lp ra th hin nhng loi hnh ch
khc nhau ca cng ng. Ni cch khc, t bn thn x hi dn s s iu chnh, hn ch tt
c nhng s cc oan, nhng hnh vi khng ph hp vi li ch cng ng bng cc quy tc
bt thnh vn m khng cn s tham gia ca cc yu t nh nc. C th ni tnh t lp l
bn cht ca x hi dn s, tc l x hi t gii quyt cc vn ca n. X hi dn s l x
hi t qun ly mnh v n mt mc m n khng c kh nng t qun na th phn
cn li ri vo nh nc. Rt nhiu quc gia chm pht trin khng nhn thc c iu
ny. Ngi ta lun cho rng nh nc phi c mt trong mi lnh vc ca cuc sng m
khng bit rng nh nc l b phn ni di ca x hi dn s gii quyt nhng cng vic
m bn thn x hi khng t gii quyt c. Thc ra, nu chng ta tha nhn s pht trin
cc hnh thi kinh t x hi dn n s ra i ca nh nc nhm dung ho li ch ca cc
cng ng ngi trong mt x hi hay nu chng ta tha nhn nh nc c hnh thnh t
s gp vn t do ca con ngi th chng ta s thy rng, r rng x hi dn s c trc nh
nc. Nh nc l b phn thng tng ca x hi, l ni gii quyt nhng vn x hi i
hi, hay ni cch khc, con ngi to ra nh nc gii quyt nhng vn m t n khng
gii quyt c. Cn nu chng ta quy lch s pht trin loi ngi vo lch s pht trin cc
nh nc, tc l nu chng ta cho rng, con ngi ch tr thnh con ngi x hi khi c nh
nc th chng ta s bin nh nc tr thnh k sinh ra x hi. V nh th, chng ta s khng
tha nhn tnh trng khng c con ngi nm ngoi nh nc, v n dn n mt logic l X
hi = Nh nc.

Hu ht cc nc chm pht trin hay ang pht trin u nhn thc cha ng v vai tr ca
nh nc. S phong cho nh nc mt quyn lc qu ln dn n mt logic ngc li, nh
nc khng phi l ni gii quyt nhng vn x hi i hi m x hi l ni nh nc
p t nhng i hi ca mnh. S ph bng qu ln ca nh nc xung x hi khin i
sng dn s ca con ngi b thu hp li thm ch tr thnh bt hp php. Php lut mt s
quc gia khng tha nhn tnh trng khng c nh nc trong mt lot cc khu vc khc
nhau ca i sng v lm mt i nhng yu t ca x hi dn s. V d, nh nc khng tha
nhn vai tr lm chng ca mt lut s cho cc cam kt dn s ca khch hng m ch tha
nhn s lm chng ca cc c quan cng chng nh nc. Nhn thc sai lm v vai tr ca
nh nc, con ngi cng nhn thc sai lm v a v x hi. Mt s ngi lun quan nim l
phi lm vic c quan nh nc mi c a v x hi v danh d. Do , con ngi bng
mi gi phn u c vo bin ch, c bao cp, c bo v bi nh nc. Con
ngi mt t tin khi b tch khi nh nc v con ngi b v v tinh thn khi ra khi nh
nc. Trng thi ny ko di mt s quc gia, lm hnh thnh nn mt nn vn ha khng
c du hiu dn s. Nn vn ha m ngi ta ly tt c nhng u th trong h thng nh nc
lm thc o ca gi tr th khng cn i sng dn s, tc l con ngi khng c quyn li
no nu khng gn vi mt nh nc c th. Nhng trong hng trm hnh vi ca con ngi
hng ngy, c bao nhiu phn trm l hnh vi mang cht lng nh nc v bao nhiu hnh
vi mang cht lng t nhin? V con ngi lnh mnh l con ngi hnh ng t gic hay
con ngi hnh ng trong s gic gi, gim st v iu chnh ca nh nc? Ni nh th
khng c ngha l ph nhn vai tr iu chnh v gim st ca nh nc v r rng, c nhng
vn m nu nh nc khng m nhim, x hi dn s khng th gii quyt ni.

y, phi ni thm mt kha cnh l trong mt quc gia bao gi cng c nhiu cng ng
dn s, c nhiu quy tc v iu ny khin mt s ngi nhm ln gia cc quy tc dn s
ca cng ng vi hng c, l lng. H tng rng l th hin c bn ca x hi dn s.
Phi khng nh rng hng c hay l lng thc cht l nhng quy tc phn nh mt x hi
khu tr v chm tin b. N l nhng thi quen vn ha rt chm thay i, lu truyn t i
n sang i kia, con ngi mc nhin chp nhn n nh mt quy c. Cn nhng quy tc
trong x hi dn s c hnh thnh da trn c s s ng thun x hi, tc l con ngi
trc tip tham gia vo qu trnh thng tho v nhng quy tc v y l biu hin ca trnh
pht trin cao, trong mi ngi dn u thc c vai tr, quyn v li ch ca mnh.
Nhng quy tc ny c th bin i theo thi gian ty thuc vo trng thi pht trin ca x
hi.

S khc bit gia x hi dn s v x hi cng dn

Cc cuc tranh lun gia cc hc gi cn xoay quanh khi nim x hi cng dn hay x hi
dn s. Ban u, tng v "x hi dn s" v "x hi cng dn" gn nh ng nht, nhng
dn dn hai khi nim y tch khi nhau v trong tin trnh pht trin, con ngi ngy cng
thy r mi cng dn ng thi cng l con ngi vi tt c nhng c tnh phong ph ca
mnh. Cho nn, khng th quy ton b tnh phong ph y vo trong khi nim cng dn. Vy
x hi cng dn l g? Ti cho rng, x hi cng dn l mt x hi m cc thnh vin ca n
l cng dn theo ng ngha. Vn t ra l cng dn l g? Cng dn l cc thnh vin
ca mt x hi hin i, mi quyn ca con ngi u c tn trng, tc l mi
mt con ngi tr thnh ch s hu x hi v c cc quyn hin nh v php nh
rnh mch. Ni cch khc, nu x hi dn s l x hi nm ngoi nh nc, khng cn n
nh nc th x hi cng dn l php ch ha x hi dn s. Nh vy, x hi dn s rng ln
hn v cng cn bn hn nhiu so vi x hi cng dn.

C th ni, 80-90% hnh vi hng ngy ca mi con ngi l hnh vi t nhin, phi nh nc.
Th tng tng con ngi s sng, sinh hot nh th no nu hng ngy, hng gi, hng
pht anh ta mang trong mnh nim l mt cng dn? Con ngi lm sao c cm hng
sng to khi lun phi mang nng ngha v ny, ngha v kia. Tuy vy, mt con ngi khi
sng vi cng ng dn s ca mnh, h cng c nhng tha thun, c nhng s cn bng t
nhin ca mnh. Ni cch khc, x hi dn s phi nm trong mt nh nc c th hay cc
cng ng dn s phi nm trong mt th ch nh nc c th, v tt c mi ngi u bnh
ng vi nhau trc php lut bi t th cng dn ca mnh. X hi cng dn l x hi cn
n nh nc v nh nc phi tun th cc quy lut ca x hi cng dn hnh x. Cn x
hi dn s l x hi khng l thuc vo nh nc. Ni cch khc, ni n x hi dn s l
ni n nhn quyn cn ni n x hi cng dn l ni n dn quyn. Tuy nhin, cc
quc gia chm pht trin, ngi ta thng cao x hi cng dn thay v x hi dn s,
ngi ta cho rng ch cn x hi cng dn l bi v h khng mun tha nhn nhn quyn,
h mun kho lp nhn quyn vo trong dn quyn. X hi dn s l x hi m nhn
quyn thng tr cn dn quyn l mnh t chung nhau gia con ngi t nhin vi con
ngi x hi. Dn quyn l c s ca vic hnh thnh nh nc. Sau khi lm ngha v cng
dn th con ngi mi c quyn i hi quyn lm ch nh nc tc l quyn to ra nh
nc. Quyn to ra, ci to v cu trc li nh nc l quyn cng dn, l kt qu ca vic
thc thi cc ngha v cng dn. V d, ng thu l biu hin c bn ca dn quyn, cn cc
quyn t nhin thuc v c nhn con ngi l biu hin ca nhn quyn. Nh vy, x hi
cng dn l x hi c lin quan cht ch vi nh nc, vi php lut cn x hi dn s l x
hi t n, khng l thuc vo nh nc. Vy x hi dn s l thuc vo ci g? Bi nu php
lut l cng c iu chnh mi quan h trong x hi cng dn th ci g iu chnh cc mi
quan h trong x hi dn s? Ti cho rng, l vn ho. Vn ho gip con ngi x l cc
quan h vi nhau, vi cng ng, x l vi nhng khi nim thing ling trong i sng dn
s, i sng tinh thn. V nhng quy tc bt thnh vn m con ngi s dng iu
chnh, hn ch tt c s cc oan, nhng hnh vi khng ph hp vi li ch cng
cng chnh l vn ho. V th, trong nhiu nghin cu v php lut v nh nc, ti cho
rng mi kh c x hi nu khng c xy dng da trn nhng kinh nghim vn ho hay
c kh nng bin thnh vn ho th nhng kh c x hi y chc chn s tht bi. Do vy, x
hi dn s rng hn v cng c bn hn nhiu so vi x hi cng dn.

2. Nhng h qu ca vic x hi dn s khng c tha nhn

Mt x hi lnh mnh l X hi = Nh nc + X hi dn s. Nhng nhng quc gia m

nh nc c trao cho quyn lc qu ln th x hi dn s s bin dng v tr thnh i
tng bt hp php. Phi khng nh rng x hi dn s l mt khng gian sng tt yu ca
con ngi. V th, vic khng tha nhn x hi dn s mt s quc gia chm pht trin
gy ra nhiu h qu nghim trng.

Cc gi tr c nhn ca con ngi khng c tn trng

Mt trong nhng cuc cch mng v i nht ca con ngi l vo th k XV, XVI, XVII,
con ngi bng nhn ra mnh l mt c nhn. Chnh v nhn thc c nguyn l y m
phng Ty pht trin mnh m ch sau vi trm nm. Rt ng tic rng cho n by gi
rt nhiu dn tc phng ng vn cha thc tnh, cha thc tnh mt thc t, mt chn l,
mt s tht v cng quan trng i vi tin trnh pht trin ca nhn loi l: mi con ngi
l mt c nhn. Cc x hi phng ng ni chung vn khng tn trng cc gi tr c nhn,
gi tr con ngi, khng xem gi tr con ngi l mt trong nhng chin lc pht trin. H
vn xem cc gi tr chnh tr, gi tr lnh o, gi tr th lnh quan trng hn cc gi tr con
ngi m khng bit rng c s khoa hc ca mi chnh sch chnh l phc v con ngi
vi t cch l mt c nhn ch khng phi vi t cch l mt khi nim.

Phi ni rng, khi khng tha nhn cc cc gi tr c nhn v ng nht n vi c nhn ch

ngha l con ngi sai. C nhn ch ngha cng l mt thut ng sai hon ton v mt trit
hc. Khng c c nhn ch ngha m ch c trng thi cc oan ca mi c nhn. Trng thi
cc oan ca mi c nhn l trng thi hng ngy ca i sng, do vy mi cn nh nc
iu chnh. Con ngi ai cng c khuyt im, nu khng c khuyt im th nh nc s
khng tn ti, khuyt im ca mi c nhn l tin khch quan nh nc tn ti, bi
nh nc iu chnh cc sai lm ca mi c nhn.

Tuy nhin, chng ta ang sng trong thi i ton cu ha, thi i m qu trnh tng tc v
cnh tranh gia cc nn kinh t ngy cng quyt lit, bn thn con ngi hng ngy cng phi
tham gia vo cuc cnh tranh y th mi con ngi buc phi mi sc nht kh nng ca mnh
c th ginh chin thng. V kh nng mi sc nng lc ca mi con ngi c quyt
nh bi cc gi tr c nhn ca h. Ni cch khc, gi tr c nhn l sc cnh tranh v sc
cnh tranh chnh l nhn t quan trng nht ca mt quc gia. Do vy, cc quc gia phi tm
mi cch huy ng hay gii phng nhn t ny mt cch ti a. iu c ngha l chng ta
cn phi cng c a v nhn quyn, tn trng nhn quyn, xy dng khng gian php lut v
chnh tr bo v cc quyn con ngi. Khng c cc quyn c nhn lm tin th con
ngi khng th c cuc sng dn s lnh mnh c. Con ngi hnh ng, sng to theo l
phi ca tm hn. Khi con ngi lun lun c nhng yu t nhc nh rng h l cng dn th
con ngi khng cn cuc sng dn s na. V th, mt h thng chnh tr hp l l con
ngi t gic ngh n cng dn, n quyn, n trch nhim cng dn ca mnh chng no
cuc sng i hi. Do , x hi phi tn ti x hi dn s vi tt c tnh cht t qun ca n
hn ch n mc ti a s cn thit phi huy ng s can thip ca nh nc vo cc vn
ca i sng ca ngi dn. Cn nhn thc rng, t l l thuc hnh vi hng ngy ca x
hi vo nh nc cng t bao nhiu th x hi cng lnh mnh by nhiu v x hi bao gm
nhng con ngi bit t qun, t lo v bit t gic. Mt x hi m con ngi bit t qun, t
lo v t gic l mt x hi i hi chi ph t tn km nht cho cc qun l hnh chnh. Hn
na, khi "tit kim" nhn lc cho vic qun l hnh chnh nh nc l chng ta lm cho x
hi c thm lc lng lao ng, x hi c thm lc lng lao ng ngha l c thm lc
lng dn s v lm mnh hn khu vc sn xut, khu vc kinh doanh...

Con ngi khng c khng gian ti xc lp trng thi cn bng

Ngi ta thng ni nhiu n vai tr chnh tr ca x hi dn s nh l vai tr tin quyt

nhng ti cho rng, vai tr quan trng nht ca x hi dn s chnh l n to ra mt khng
gian sng ca con ngi, ni con ngi ti xc lp li s cn bng sau nhng qu trnh tm
kim v chinh phc. Bi dng nh vn tn ti mt nghch l l s pht trin ca con ngi
ng ngha vi vic ph v t l cn bng t nhin. Lm th no duy tr c t l hp l
m con ngi vn pht trin l mt vn cc k kh bi theo ti, con ngi vn phi tr
gi. Tuy vy, con ngi phi kin nhn tm kim ra t l hp l. Khng c cch no khc c,
khng th xy dng l thuyt a ra mt p s c tnh cht nh lng v ch ra s hp
l. Con ngi thn trng l con ngi khng lao u vo s mt cn bng, con ngi xc lp
c, tm thy c s cn bng trong s bng tnh ca mnh trong qu trnh pht trin. Cn
khi con ngi ln lt t nhin, con ngi o o chin thng, con ngi i ln mt cch bt
k th con ngi khng tm thy, khng nhn ra cc gii hn hp l. Nhng khng phi tt c
mi ngi u i tm t l hp l, t l hp l bao gi cng do b phn tinh khn nht, tinh
ty nht, c tm nhn nht ca cng ng con ngi pht hin. Cn phi c mt i ng
chuyn nghip nh vy v chnh l i ng tr thc. i ng tr thc l i ng sinh ra
xc lp t l hp l gia t nhin v pht trin. Nu nh chnh tr ln t i sng tr tu, chnh
tr tr thnh yu t ch huy v iu kin i sng tr tu th thc cht con ngi ph v kh
nng kim sot tc tm kim cc gii hn ca s cn bng. Cho nn, khi con ngi i
tm mt t l hp l gia pht trin v t nhin th y chnh l i tm t trng ca nh nc
chnh tr, nh nc quy m no th cn gi c i sng dn s. i sng dn s l cch
th hin tp trung nht ca ci gi l thi i tm s cn bng ca con ngi. X hi
dn s l cng c duy nht, l cu trc duy nht m con ngi duy tr trng thi bnh tnh,
trng thi cn bng trong qu trnh pht trin. Do vy, nu tr li cho i sng con ngi
trng thi pht trin t nhin v n t cn bng th bn thn s t cn bng l s pht
trin v n hn ch s sai ca qu trnh pht trin. Cn mt quc gia m x hi dn s
khng c tha nhn th X hi = Nh nc. Khi X hi = Nh nc th tt c mi ngi
u ph thuc vo nh nc, u trng ch vo nh nc v khi chnh ph c vn th x
hi khng hot ng c na, thm ch ri lon v dn n tan r.

Con ngi khng c ni tr v sau mt chu trnh chnh tr

Con ngi, d l ngi lao ng bnh thng hay mt nh lnh o cp cao thm ch c tng
lp hot ng chnh tr chuyn nghip, sau cng vic, bao gi cng l s tr v vi cuc sng
dn s bnh thng ca mnh. i sng dn s l ni nng lc v phm hnh ca con
ngi c ti to li hng ngy sau mt chu trnh lm vic, tuy nhin, khng phi ai
cng nhn ra iu y, v chnh v gn vo cho nh nc qu nhiu cng vic nn con ngi
v tnh co x hi dn s ca mnh. y, ti mun nhn mnh n mt i tng "nhy
cm" l nh chnh tr v nhng nh qun l hot ng nh nc. Bi nh nc cng bao gm
nhng con ngi, cng c nhng lc h ri khi a v ca ngi cm quyn. Cng vi l
thuyt v nhim k th mi ngi u tr thnh dn, cho nn, phi c mt x hi dn s
nh chnh tr quay tr v lm ngi bnh thng. Nu khng c mt x hi dn s hp
php, khng c mt c s to ra ngun sng hp php cho h th h quay v u? Trong tc
phm "Chin tranh v ha bnh", ti nh on ngi ta t v cng tc Nikolai Bolkonski,
b ca Andrei Bolkonski, khi v ng ta c mt trang tri, ng ta c mt xng c kh, ng ta
lm th tin, ng ta dy con gi lm ton gii tch.... Hin nay, rt nhiu quc gia cha t
n trng thi y. C rt nhiu nh lnh o khng hiu, thm ch khng ng h khi nim x
hi dn s, cho nn con ngi khng c ch h cnh, khng c ch quay v khi ri khi nh
nc.

Cng vi x hi dn s, phm hnh v nng lc ca con ngi c ti to li hng ngy

ng ngha vi vic con ngi c th tr thnh nguyn liu tt ca cc chu trnh chnh tr
khc. Ni cch khc, khi phm hnh v nng lc ca con ngi c ti to li hng ngy,
con ngi c th tr thnh u vo cho mt chu trnh lm vic, chu trnh chnh tr khc.
Nhng quan trng hn c, ch vi x hi dn s, sau mi chu trnh chnh tr, con ngi
vn cn l chnh n.

Khng c ngun cc gii php cho tng lai

Ti sao rt nhiu quc gia lc hu, cc chnh sch chnh ph a ra thng khng t hiu
qu nh mong mun thm ch cn mang tnh ri ro cao? l v chng thng c hoch
nh mt cch ch quan bi b my cm quyn ch khng phi bng s tho lun gia nh
nc v nhn dn, tc l nhn dn khng c c hi th hin s phn bin nhm lm hp l
ha cc chnh sch. V s khng c c hi thc hin phn bin x hi li bt ngun t vic
x hi dn s khng c tha nhn.

Mt trong nhng vai tr chnh tr quan trng nht ca x hi dn s l n l i tc bnh ng

ca nh nc, l khng gian m y mi ngi dn c thc s tham gia vo vic hoch
nh, thc hin v quan trng hn l phn bin li cc chng trnh hnh ng ca Nh nc.
Cng ngy ngi ta cng thy r hn nhng ngha tch cc ca phn bin x hi bi n to
ra s tng tc, s hp tc ca cc lc lng x hi v t , ny sinh ra cc ngun ca cc
gii php, ngun ca cc kin, ngun ca cc sng kin tng cng cht lng ca s
sng sut ca nhng ngi lnh o t nc. Phn bin x hi cn l s t cn bng v
cc kin gia cc lc lng x hi khc nhau v lm cho cc hnh vi ca cc lc lng
x hi tr nn cn bng hn, hp l hn. Do vy, nu khng c x hi dn s hay nhng
quc gia chm pht trin, x hi dn s cha c tha nhn th x hi thiu i mt
ngun, mt knh cc gii php c th iu chnh hoc lm hp l cc chng trnh hnh
ng x hi.

S b tc ca cc chnh sch pht trin c th dn n s sp ca mt s nh nc nhng

khng phi lc no s b tc ca nh nc ng ngha vi s b tc ca x hi bi x hi
lun tim n nhng nhn t mi, nhng gii php bt ng v v cng duyn dng. V chnh
x hi dn s l vn m nhng yu t mi phc v cho s pht trin trong tng
lai. Ngun ca vic pht trin cc lc lng phc v nh nc l t x hi dn s, nu khng
ly c t x hi dn s nhng ngun thay th cc lc lng phc v nh nc th nh
nc s thoi ho. u tin l thoi ha v chnh tr, sau l thoi ha v tr tu v cui
cng l thoi ha v o c.

3. Tha nhn x hi dn s nh l iu kin c bn ca qu trnh t chc v rn luyn

nn dn ch

Mt s ngi cho rng chng ta cn phi xy dng mt x hi dn s nhng ti cho rng nh

nc khng th xy dng c x hi dn s, bi x hi dn s t n hnh thnh, cn nu
chng ta xy dng hay ph bin n th li l sn phm ca s p t. Trn thc t, cho d
khng c tha nhn th x hi dn s vn v ang tn ti, n tn ti v nhu cu ca con
ngi. Bn cnh , x hi dn s l c trng ca qu trnh dn ch bi ch c qu trnh dn
ch mi to ra c x hi dn s v ch c x hi dn s mi to ra c s yn tnh t
nhin ca con ngi vi y cc quyn ca mnh. V th, hp php ho hay tha nhn x
hi dn s tr thnh mt i hi v tr thnh iu kin quan trng ca vic t chc v rn
luyn nn dn ch cc quc gia ang pht trin trong qu trnh hi nhp ton cu.

Tha nhn quyn s hu l to nn tng vt cht cho x hi dn s

C th ni, quyn s hu l mt trong nhng iu kin c bn v cn thit nht ca mt x

hi dn s. y, ti mun ni n trng thi thp nht ca s hu, l s hu ci anh dng
ch ti khng ni n s hu t liu sn xut. Ti khng mun cng iu vai tr ca t liu
sn xut. Nu nh 100 nm trc y s hu t liu sn xut cc k quan trng th by gi
trong thi i ca chng ta s hu t liu sn xut khng cn quan trng nh th na. L do
l ngi ta bn rao s hu t liu sn xut thng qua th trng chng khon, thng qua cc
cng ty c phn Do s cng iu vai tr ca s hu t liu sn xut, ngi ta cho rng
ch s hu quyt nh ton b, tc l th ch kinh t quyt nh i sng chnh tr, nn
ngi ta xo b ch s hu t nhn v t liu sn xut m khng bit rng quyn s hu l
mt pht minh v i xc lp x hi con ngi. C s hu th con ngi mi c nhu cu lp ra
cc kh c x hi, nh nc v php lut nhm bo v s hu ca mnh. S hu chnh l
mt vng tinh thn m con ngi c quyn lm mi th trn y. Nu khng cng nhn
quyn s hu ca con ngi i vi nhng i tng c th th chng ta tc b mt phn
quan trng con ngi c th c kinh nghim ban u v cc quyn ca mnh ng thi
ngi ta tiu dit thc v i sng x hi dn s.

Theo ti, khng bao gi c xem quyn s hu nh mt khi nim kinh t m phi xem
l mt khi nim o c, mt khi nim vn ho, mt khi nim tinh thn. Ton b nhn
cch ca con ngi hnh thnh xung quanh s hu. Khng c s hu th con ngi khng
bit i u, v u, khng bit chm sc ci g, khng c ch hnh thnh nhn cch. C s
hu th con ngi s c thc v quyn s hu ca mnh, con ngi bt u thc tnh v cc
gi tr ca x hi dn s v ngi ta s i hi phi c lut php, phi c mt nh nc vn
minh bo v s hu ca mnh. bt u c s hu, con ngi phi c quyn t do
kinh t. T do kinh t to tin cho s hu, to ra mt s ng nhng ngi c s hu v v
c s hu nn h bit i hi quyn t do chnh tr, i hi nn dn ch m bo cho cc
quyn s hu ca mnh. Do vy, s t do v kinh t l ng lc u tin v quan trng nht
xc tin s t do v chnh tr v x hi dn dn nhn thc c rng nu khng c t do v
chnh tr th tt c s c gng lao ng, s tch lu ca h khng c m bo v khng to
ra c gi tr gia tng. Chnh s khng t do v chnh tr xm phm vo cc quyn li lu
di ca h v th h bt u i quyn t do chnh tr m bo cho quyn li ca chnh h
v cng l quyn li ca x hi.

Tha nhn quyn t do vn ho l to nn tng tinh thn cho x hi dn s

Nh phn trn phn tch, vn ho l i tng iu chnh, hn ch s cc oan hay cc

hnh vi khng ph hp vi li ch cng cng trong x hi dn s, do vy, c mt x hi
dn s lnh mnh th cc gi tr vn ho phi c hnh thnh mt cch t nhin. Vn ho l
kt qu ca hnh nh t nhin, kinh nghim hoc thi quen ca i sng con ngi trong s
tng tc ca cng ng n vi chnh n, v s tng tc ca cng ng n vi cc cng
ng khc, thm ch cn l s tng tc ca cc cng ng con ngi vi thi gian. Nu p
t, tc ng ln i sng tinh thn ca con ngi th s hnh thnh mt nn vn ho phn t
nhin.

i b phn cc nh cm quyn cc quc gia lc hu c xu hng tc ng vo vn ha v

bin vn ha tr thnh cng c h tr vic cm quyn m khng bit rng khi bin vn ho
tr thnh cng c chnh tr, l ngi ta nh r c mt dn tc, lm cho dn tc y tr thnh
k vt vng v mt tinh thn. Nhng nu con ngi nhn thc c rng tng lai ca mt
nn vn ho l ngha v ca n trong i sng pht trin th cc quc gia ny, trc khi ni
n vic xy dng mt nn vn ha tin tin, cn phi khi phc li trng thi t do v phi
ch quan ca vic p t cc gi tr vn ha. Ni cch khc phi tr li quyn t do cho con
ngi trong vic nhn thc cc gi tr vn ha hay lm cho t do tr thnh cng ngh ch yu
hnh thnh cc gi tr vn ho tin tin. C nh th, vn ha mi tr thnh cng c iu
chnh cc mi quan h trong x hi dn s, m bo tnh cht t qun ca x hi dn s.

Tha nhn s a dng ca i sng tinh thn ca mi con ngi l m bo cho mt x

hi dn s pht trin lnh mnh

c mt x hi lnh mnh, chng ta cn tn trng s a dng ca i sng tinh thn ca

mi con ngi. Mt trong nhng yu t cnh tranh ca mt cng ng x hi l tnh a dng
ca s sng to m tnh a dng ca s sng to l h qu tt yu ca s a dng ca nhng
nng lc c nhn. S a dng ca nng lc c nhn l kt qu trc tip ca s tn trng cc
gi tr c nhn. Nh vy, c th ni, x hi dn s bt ngun t s pht trin ca con ngi.
S pht trin ca x hi dn s gn lin vi s pht trin ngy cng phong ph vi cc quyn
c nhn, tc l nhn quyn. S pht trin ca cc quyn c nhn, n lt n s thc y s
pht trin ca x hi dn s.

Tn trng v m bo s a dng tinh thn ca con ngi chnh l coi con ngi l mt i
tng khch quan v l mt i tng pht trin t nhin. Nu chng ta bo tn hay gi gn
s a dng ca qu trnh t nhin, tc l s a dng sinh hc ca th gii th chng ta phi
xem nhn thc cng l mt qu trnh sinh hc thuc v con ngi. Do , vic nhn thc ci
ng sai phi l t chnh mi con ngi. Nu chng ta cng bc con ngi phi nhn thc
cho c, phi theo bng c ci m mt ai mun hoc ci m mt ai cho rng c l
th v tnh chng ta tiu dit s a dng trong nhn thc ca con ngi v do , tiu dit
nng lc thch nghi ca nhn loi trc nhng ri ro c thc m nhn loi lun gp phi trong
qu trnh pht trin.

Kt lun

X hi dn s l mc tiu ca tt c cc quc gia, cc cng ng trong qu trnh pht trin bi

ch vi x hi dn s, con ngi mi tm thy khng gian yn tnh t nhin sng to v
pht trin. Bn cht ca s pht trin hay s thnh vng mi quc gia l s pht trin, s
thnh vng ca x hi dn s. X hi dn s ch c th c hnh thnh v pht trin trn c
s mt nn dn ch v mt chnh tr, tc l con ngi t do trong vic la chn cc khuynh
hng chnh tr, quan im chnh tr, cn khng, cc x hi cho d c ngy trang cho mnh
bng nhng ci tn np bng di nhng khi nim thing ling ca nhn loi th cng ch
l v hnh thc m thi.