- Bước Qua Thế Kỷ Ngu Yên 0 Cuối Thế Kỷ 20 Và Ý Nghĩ Kết Thúc. - Nếu triết gia Heraclitus đã nói: “Không thể tắm hai lần trong cùng một dòng sông.” Hậu Hiện Đại sẽ đặt lại vấn đề: “Một lần cũng không được, vì sông không có CÙNG một dòng.” Nghi ngờ và tái xét giá trị truyền thống của những thời đại là ưu điểm của HHĐ, cũng là lý do HHĐ bị khai tử. - Sau HHĐ là một khoảng trống chuyển tiếp hỗn loạn, bao gồm tư tưởng, lý thuyết, phong trào văn hóa, văn học… Những khám phá từ thập niên 1990 cho đến nay, gần 30 năm, vẫn còn mới lạ, vẫn còn mâu thuẫn, tranh cãi, chưa rõ căn cước, vì vậy chưa có thể định danh một tên gọi với đa số thỏa thuận. - Trong lãnh vực văn chương, bất kỳ là thời đại nào, phong trào, chủ nghĩa hoặc trường phái văn học nào, phải có tác phẩm giá trị để chứng minh, và phải có tác giả tên tuổi để thuyết phục niềm tin. - 1 Khi một phong trào hoặc chủ nghĩa được thế giới công nhận. - Có sán phẩm, tác phẩm giá trị. - Phong trào hoặc chủ nghĩa đó phải có giá trị. - Cũng như một người thực sự trở thành bác học, có thể không giỏi bằng Albert Einstein, nhưng chắc chắn là một bác học có giá trị trong lãnh vực của ông. - Trong lập luận trên, Hậu Hiện Đại là một phong trào có giá trị văn hóa, văn chương, xã hội, tâm lý, tư tưởng, đời sống… không thể chối cãi, cho dù thích hay không thích. - Nếu không, bao nhiêu tác phẩm và tác giả của phong trào HHĐ trong 30, 40 năm qua nên loại bỏ? Chính vì giá trị này mà chủ nghĩa Metamodernism (1997) dù không hoàn toàn thỏa thuận, cũng phải cưu mang tinh túy của Hậu Hiện Đại, bước vào thế kỷ 21. - Hậu Hiện Đại ở Âu Châu khác với Hậu Hiện Đại ở Việt Nam. - viết: Trong vùng Châu Mỹ Latin sử dụng ngôn ngữ Tây Ban Nha, Modernismo (chủ nghĩa Hiện Đại) và Postmodenismo (chủ nghĩa Hậu Hiện Đại) hai phong trào văn chương từ đầu thế kỷ 20 mang khuynh hướng riêng, không liên quan đến Modernism và Postmodernism ở Anh quốc. - Sáng tác của thời đại đến từ vô thức của thời đại. - Có thể dùng thay thế nhau, nhưng có một số trường hợp sẽ dễ bị hiểu lầm. - Từ “After” ở đây chỉ thời gian sau khi Hậu Hiện Đại được cáo phó và những di sản của nó, trong khi chờ tương lai. - Sở dĩ cho đến nay, sau khi đa số lập luận cho rằng Hậu Hiện Đại đã cáo chung, vẫn chưa có tên gọi nào “hướng dẫn” cho thời kỳ tiếp theo, vì: 1- Căn bản để đặt tên cho thời kỳ dựa trên bản thể học của phong thái sống, văn hoá, xã hội, và tư tưởng hỗ trợ, chưa được rõ ràng từ khi bước vào thế kỷ 21. - 2- Những khuynh hướng, phong trào văn hóa văn học mới còn đang dọ dẫm. - Hậu Hậu Hiện Đại (HHHĐ) (Post-postmodernism. - Chuyển Đổi Hậu Hiện Đại (CĐHHĐ) (Trans- postmodernism. - Sau Hậu Hiện Đại (SHHĐ) (After- posmodernism. - Chủ nghĩa Kết Hợp Hiện Đại (KHHĐ) (Metamodernism. - Chủ nghĩa Hậu Thiên Kỷ (HTK) (Post-millennialism, Hậu Hoàng Kim. - Chủ nghĩa Điện Tử Hiện Đại (ĐTHĐ) (Digimodernism. - Chủ nghĩa Giả Mạo Hiện Đại (GMHĐ) (Pseudo- modernism. - Chủ nghĩa Hậu Nhân Bản (HNB) (Posthumanism. - Chủ nghĩa Thế Giới Hài Hòa (TGHH) (Cosmospolitanism. - Chủ nghĩa Tái Hiện Đại (THĐ) (Remodernism. - Chủ nghĩa Siêu Hiện Đại (SHĐ) (Hypermodernism. - Chủ nghĩa Tự Trị 4 Hiện Đại (TTHĐ) (Automodernism. - Chủ nghĩa Phục Hồi Hiện Đại (PHHĐ) (Renewalism.) v… v… Một số định danh cho thời đương đại nổi bật trong những lý thuyết và phong trào hiện hành, được ủng hộ bởi những nhà tư tưởng, những nhà văn hóa, những học giả, những nhà văn, đáng tin cậy, như: 1- Chủ nghĩa ĐiệnTử Hiện Đại (Digimodernism) 2- Chủ nghĩa Giả Mạo Hiện Đại (Pseudomodernism.) 3- Chủ nghĩa Kết Hợp Hiện Đại (Metamodernism.) 4- chủ nghĩa Hậu Nhân Bản (Poshumanism.) Trong khi chủ nghĩa Kết Hợp Hiện Đại gần gũi với cả hai phong trào Hậu Hiện Đại và chủ nghĩa Hiện Đại. - Giả Mạo Hiện Đại đến từ tư tưởng của triết gia Baudrillard và Lyotard. - Cả hai ông đều liên quan đến nền tảng thành lập Hậu Hiện Đại. - Chủ nghĩa Hậu Nhân Bản rẽ sang con đường mới. - Thuật ngữ Posthumanism không liên quan gì đến "modern", nói lên sự từ bỏ vương triều của “Hiện Đại”, dẫn đến một quan niệm hoàn toàn khác, “Hậu Nhân Loại” (Posthumanity,) với những suy đoán từ những dữ liệu khoa học, sinh học, điện tử học, kỹ thuật học, đã được chứng minh trong thực tế. - Nhìn lui một cách chết. - Alan Kirby tuyên bố, chủ nghĩa Hậu Hiện Đại đã chết và bị chôn vùi. - Họ bị ảnh hưởng cả hai tinh thần chủ nghĩa HĐ và phong trào HHĐ. - Ảnh hưởng của HHĐ giúp cho Tây Phương nhận rõ sự khác biệt trong con người và xã hội, vượt qua một số bất công khốn khổ mà trước đây đã không được quan tâm, nhất là giới tính và chủng tộc. - 2- Sâu sắc hơn, chủ nghĩa HHĐ không đơn giản kêu gọi sự đánh giá lại cơ cấu thẩm quyền. - Rồi bước sang thế kỷ 21, khái niệm posthuman (con người mới tương lai) sẽ tạo ra nhiều tranh luận thú vị.) “Chúng ta hoàn toàn được xây dựng. - Thách thức khái niệm con người trong 7 định nghĩa của Aristote, là động vật có lý trí. - Tiếp tục thách thức qua tư tưởng của nhiều thời đại, kể cả con người Hiện Sinh của J.P. - Nói một cách khác, con chó chỉ có thể là con chó với những gì nó sở hữu. - mà đặt trọng tâm nơi xã hội và chính trị, vì vậy khi con người và xã hội chuyển hướng theo khoa học, HHĐ mất hẳn uy thế và không còn bắt kịp thời đại. - Điều mà con người dư thừa là lòng sợ hãi. - Không đả phá được những lực lượng lớn, HHĐ trở thành đối thủ và trở thành nạn nhân trước sức mạnh của đối phương. - Từ cuối thế kỷ 20 sang đầu thế kỷ 21, khoa học thực nghiệm và nhân văn đều phát triển hùng hỗ, nhanh chóng. - Nội dung trở thành lỗi thời. - Con người và xã hội tiến bộ, bỏ HHĐ lại bên đường. - Gần 20 năm sau, “Lễ tưởng niệm” HHĐ có thể xem như được thực hiện bởi Viện Bảo tàng Victoria và Albert tại London, Anh Quốc. - Từ 24 tháng 9 năm 2011 đến 15 tháng 01 năm 2012, họ chưng bày những “kỷ niệm” dưới chủ đề: “Cuộc Hồi Tưởng Toàn Diện Đầu Tiên” trên thế giới: Hậu Hiện Đại – Phong Cách và Tan Vỡ 1970-1990. - (The First Comprehensive retrospective: Postmodernism _ Style and Subversion.) 9 Đầu Thế Kỷ 21 Và Ý Nghĩ Khai Cuộc. - Thế kỷ 21 tự nó là một thời đại nghịch lý. - Một người vừa có thể liên kết cả ngàn người khác trên sóng, vừa cô độc một mình trong phòng vắng. - Chúng ta có thể vừa chảy nước mắt, vừa gửi những "mặt cười" hân hoan đến nhiều người. - Con người không nhất thiết phải chọn một trong hai như thời đại cũ. - Họ có thể thực hiện cả hai cùng một lúc. - Hiệu quả nghịch lý làm con người thâm nhập sự giả vờ. - Lâu ngày sự giả vờ trở thành giả dối một cách chân thật. - Ngày nay, con người nhập vai kịch sĩ, diễn tuồng, bất kỳ thể loại tuồng gì, từ bi kịch đến hài kịch, họ nhập tâm trở thành người thường, trở thành đạo diễn, trở thành khán giả, cùng nhau phê phán kịch sĩ. - Có thể nhận định, sự phê phán ngày nay không có mấy hiệu quả, ví dụ người đạo đức giả phê phán người đạo đức giả, cả hai cùng biết bản thân mình đang giả. - Văn chương giải quyết thế nào về sự bất đồng giữa chủ nghĩa HĐ và phong trào HHĐ? và những bất đồng giữa các học thuyết mới trong đầu thế kỷ 21? Quan trọng hơn là giải quyết cách nào khi có sự bất đồng giữa hai nhà văn hoặc nhiều nhà văn trong lãnh vực văn học và trong tinh thần văn chương? Sự giả mạo trở thành tự nhiên. - Tư tưởng trong giả thuyết "Simulacrum", khi thực tế không nguồn gốc chứng minh, thực tế giả mạo trở thành sự thật, của triết gia Jean Baudrillard, giải thích một cách đơn giản, một người, một vật, một sự kiện khi nguồn gốc chứng minh sự hiện hữu đã thất lạc, sự thật vắng mặt, chỉ còn sự hiện diện. - Sự có mặt sẽ trở thành sự thật, sự thật giả mạo đó chân thành, vì không còn ai biết sự thật là gì. - Lý thuyết "Falsificationism" của Karl Popper, thuộc về triết học khoa học, cho con người một cảm thức thực tế, luôn luôn có điều gì không thật về một thực tế được xác định. - 11 Cả hai học thuyết dẫn đến một sự kiện: khi không còn cách nào truy lùng, chứng minh nguồn gốc, chứng nhận căn cước, trí tuệ sẽ phải chấp nhận sự giả mạo là sự thật. - (Jean Baudrillard, The Rhetoric of Symbolic Exchange của Brian Cogan, 2017, Southern Illinois University Press.) Hai học thuyết về "giả mạo" không hoàn toàn tiêu cực như nhiều phê bình diễn giải. - Sự "giả mạo chân thành" có nhiều khía cạnh tích cực, tùy vào con người muốn sử dụng chức năng và hiệu quả nào. - Cho đến hôm nay "Thượng Đế" đã là “sự thật giả mạo chân thành.” Thượng Đế có hay không? Không quan trọng. - Nhưng vì nhận biết tính "giả mạo chân thành," con người không nhất thiết tin tưởng một cách cuồng tín, một cách đui mù và cực đoan. - Nhưng tin Thượng Đế như một mục đích hướng thiện và niềm tin vào những gì tốt đẹp cho con người. - Trong Statesman của Plato, để lại: Người xa lạ: Chúng ta phải luôn luôn tạo sự khác biệt của chúng ta để họ có thể cắt giữa những khúc xương. - Người trẻ tuổi: Thưa người xa lạ, nhưng làm thế nào chúng ta có thể biết được, họ có cắt giữa xương hay không? 12 Người xa lạ: Câu hỏi này chúng ta sẽ bàn thảo vào một dịp khác. - Khi sự chối từ bị truy đuổi, trí tuệ sẽ tìm cách giả mạo. - Rồi tư tưởng giả mạo sự thật bước vào thế kỷ 21 bị truy lùng gắt gao. - Trí tuệ đưa ra sự suy đoán… Đó là hành trình chung của trí tuệ đối phó với tất cả những gì nhân loại khám phá từ triết học đến khoa học, từ nội tâm con người đến tương quan xã hội. - Nhận thức Nghi ngờ Giả mạo Suy đoán Giả mạo là giai đoạn mất gốc sự thật, đi vào thế kỷ mới. - Giả mạo và suy đoán là mấu chốt những khuynh hướng, học thuyết, phong trào, chủ nghĩa… bắt đầu một khai cuộc trở lại chiều hướng chính của lực phát triển, sau khi lực cải thiện Hậu Hiện Đại đã chấm dứt. - Nhận Xét Về Văn Học 21. - Ráp hai nhóm nhà văn lại, chúng ta thấy ngay sự tổng hợp và dự phóng cho con người tiến về một thế giới mới, với tầm nhìn lạc quan thay vì bi quan, tang tóc như Hậu Hiện Đại đã dự tưởng. - Tuy nhiên lập luận của HHĐ cũng không thể xóa bỏ vì ước muốn lạc quan có thể chỉ là tự kỷ ám thị. - Văn chương 21 thảo luận về những giao điểm văn hóa đang dở dang ở cuối thế kỷ 20, như quyền phụ nữ, nhất là quyền đồng tính luyến ái. - Trong một thế giới mà "truyền thông tích tắc" "tin tức tốc độ" con người trao đổi và rút tỉa ý nghĩa, kinh nghiệm, sự kiện xảy ra toàn cầu, từ những văn hóa khác biệt và những luật pháp xã hội đặc thù, một cách tự do và dễ dàng. - Họ có thể đặt ngay câu hỏi về bản thân qua sự việc của người khác. - Họ có thể lên tiếng ngay lập tức một cách đơn độc về các vấn đề không vừa ý. - Họ có thể quen thuộc với nhiều điều dị biệt và khác lạ, trước đây từng làm cho họ sợ hãi tránh xa. - Những yếu tố đặc sắc này sẽ cho nhà văn một diễn trường rộng rãi, những đề tài chưa từng được đề cập hoặc mổ xẻ chi tiết trong những thế kỷ trước. - Năm 2008, tác phẩm Infidel đã đưa Ayaan Hirsl Ali trở thành tiếng nói bênh vực các quyền của phụ nữ hồi giáo đang bị lạm dụng. - Khả năng hư cấu có môi trường chọn lựa từ thực tế giả mạo lên đến phi thực tế. - Cốt truyện với những cảnh truyện vượt không gian quen thuộc và thời gian trở thành vô hạn. - Quan điểm hoàn toàn có thể hoang tưởng. - Khi hư cấu vượt quá xa niềm tin thực hiện, hư cấu đó trở thành ảo thuật hoặc huyền thoại. - Nhưng lợi ích của hoang tưởng cho con người nhìn thấy những đều mà trí tưởng tượng bình thường của họ chưa chạm đến. - Ví dụ như "Machine Man" (Người Máy) của Ernest Cline, mô tả một thế giới tương lai, nơi 15 mọi người có thể thoát ra đời sống thực tế không hài lòng, bằng cách cắm dây vào giấc mơ ảo, hạnh phúc trong thế giới hoang đường. - Hơn cả thế kỷ trước, văn chương 21 cưu mang nhiều liên văn bản. - Những tham khảo, vay mượn, trích dẫn hoặc xuất hiện theo mô hình "không văn chương" như Hậu Hiện Đại đã tái dụng hoặc thể hiện hòa nhập trong văn bản với thẩm mỹ văn chương để làm sáng tỏ vấn đề hoặc quan điểm của tác giả. - Trong thực tế, để nhìn tương lai văn học từ đầu thế kỷ, nhất là sau khi một phong trào văn học lớn vừa chấm dứt, là công việc "bói toán văn học" dù trung thực. - Ở lằn mức này, phán đoán nào cũng có thể xảy ra. - Bất kỳ phán đoán của ai, từ trung tâm hoặc từ ngoại ô văn học, đều có thể thuyết phục, nếu có những lập luận vững chắc cho một tiền đề. - Kết quả không ai biết, nhưng có thể tin, vì con người luôn luôn cần niềm tin, dù là niềm tin "không có niềm tin", như họ đã từng tin các huyền thoại trên cung trăng