ẢNH HƢỞNG CỦA VIỆC TIẾP CẬN NGUỒN NƢỚC ĐẾN THU NHẬP CỦA HỘ NÔNG DÂN XÃ TÂN LẬP, HUYỆN CHỢ ĐỒN, TỈNH BẮC KẠN

I HC THI NGUYN
TRNG I HC KINH T V QUN TR KINH DOANH
HA NH HA
NH HNG CA VIC TIP CN

NGUN NC N THU NHP CA H NNG DN
X TN LP, HUYN CH N, TNH BC KN
LUN VN THC S KINH T
THI NGUYN, NM 2008
I HC THI NGUYN
TRNG I HC KINH T V QUN TR KINH DOANH
HA NH HA
NH HNG CA VIC TIP CN

NGUN NC N THU NHP CA H NNG DN
X TN LP, HUYN CH N, TNH BC KN
: KINH T NNG NGHIP

M s: 60.31.10
LUN VN THC S KINH T
Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. Trn Ch Thin
THI NGUYN, NM 2008

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn
http://www.lrc-tnu.edu.vn
LI CM N
Lun vn uc hon thnh l qu trnh hc tp nghin cu v tch lu
kinh nghim ca tc gi. Trc ht ti xin by t lng chn thnh cm n i
vi cc lnh o Trng i hc Kinh t v Qun tr kinh doanh Thi
Nguyn to mi iu kin thun li nht ti hon thnh lun vn ny.
Ti cng xin by t lng cm n i vi lnh o Khoa o to Sau
i hc - Trng i hc Kinh t v Qun tr kinh doanh Thi Nguyn
c c kt qu ny, ti v cng bit n v by t lng knh trng su
sc n TS. Trn Ch Thin - ngi nhit tnh hng dn ti lm ti.
Ti cng xin by t lng cm n chn thnh ti tt c cc thy c gio,
cc bn b lun ng vin gip ti trong nhng lc kh khn nht
Lun vn hon thnh, khng th khng nhc ti s gip ca cc cn
b UBND x Tn Lp, ni ti thc hin lun vn ny. lun to iu kin
rt thun li cho ti trong vic thu thp s liu, nghin cu a bn.
Cui cng thi xin by t lng cm n ti cc thnh vin trong gia nh
ti, nhng ngi to iu kin cho ti c v vt cht ln tinh thn, ti
hon thnh kho hc cng nh lun vn ny. Ti cng xin cm n nhm sinh
vin cng ti i nghin cu a bn v thu thp s liu.
Mt ln na ti xin cm n s gip ca mi ngi.
Thi nguyn, ngy thng nm 2008
Tc gi lun vn
Ha nh Ho
LI CAM OAN
Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti. Mi s
liu s dng trong lun vn u c trch dn. Cc s liu s cp l kt qu
iu tra, nh gi ca ti, v cha c s dng trong bt c mt cng trnh
nghin cu no khc.
Thi nguyn, ngy thng
nm 2008
Tc gi lun vn
Ha nh Ho
DANH MC CC K HIU, CC T VIT TT

TT
Ni dung
K hiu, vit tt
Khoa hc v Cng ngh
KH&CN
Ti nguyn nc
TNN
Lu vc sng
LVS
U ban nhn dn
UBND
Ti nguyn v Mi trng
TN&MT
Pht trin nng thn
PTNT
Xy dng c bn
XDCB
Phng chng lt bo v tm kim cu nn
PCLB&TKCN
V sinh mi trng nng thn
VSMTNN
10
Khoa hc thu li
KHTL
11
Kinh t x hi
KTXH
12
Hi nc quc t
IWRA
MC LC
PHN M U ............................................................................................. 1
1. Tnh cp thit ca ti ................................................................................ 1
2. Mc tiu nghin cu ...................................................................................... 3
2.1. Mc tiu chung ........................................................................................... 3
2.2. Mc tiu c th ........................................................................................... 3
3. i tng v phm vi nghin cu ................................................................. 3
3.1. i tng nghin cu................................................................................. 3
3.2. Phm vi nghin cu ca ti ................................................................... 3
4. ng gp mi ca lun vn .......................................................................... 4
5. B cc ca lun vn ...................................................................................... 4
Chng I: TNG QUAN TI LIU V PHNG PHP
NGHIN CU ................................................................................. 5
1.1. C c khoa hc ca ti .......................................................................... 5
1.1.1. C s l lun ca ti ........................................................................... 5
1.1.1.1. Tnh hnh ti nguyn nc ca Vit Nam ............................................ 5
1.1.1.2. Nhng nhn t nh hng n ngun ti nguyn nc ....................... 8
1.1.1.3. Vai tr ca nc v kh nng tip cn ngun nc phc v
sn xut nng nghip ........................................................................... 14
1.1.2. C s thc tin ca ti ...................................................................... 15
1.1.2.1. nh gi ngun nc ti mt s tnh kh khn min ni pha Bc ....... 15
1.1.2.2. Tnh hnh ngun nc ca tnh Bc Kn ........................................... 18
1.1.2.3. Tnh hnh pht trin ca h thng thu li tnh Bc Kn ................... 22
1.2. Phng php nghin cu ca ti ......................................................... 25
1.2.1. Cu hi nghin cu ............................................................................... 25
1.2.2. C s phng php lun trong nghin cu ........................................... 26
1.2.3.Cc phng php nghin cu c th ...................................................... 26
1.2.3.1. Phng php thu thp thng tin ......................................................... 26

1.2.3.2. Phng php tng hp, x l s liu ................................................. 26
1.2.3.3. Phng php phn tch s liu ........................................................... 27
1.2.4. H thng ch tiu nghin cu ................................................................ 28
1.2.4.1. Ch tiu phn nh kh nng tip cn ngun nc ca h .................. 28
1.2.4.2. Ch tiu phn nh kt qu sn xut v chi ph ca h ........................ 29
1.2.4.3. Mt s ch tiu bnh qun ................................................................... 29
Chng II: C IM A BN NGHIN CU V THC
TRNG VN NGHIN CU TI X TN LP,
CH N, BC KN ................................................................... 30
2.1. c im a bn nghin cu x Tn Lp, Ch n, Bc Kn ............... 30
2.1.1. iu kin t nhin x Tn Lp .............................................................. 30
2.1.1.1. V tr a l ........................................................................................ 30
2.1.1.2. c im a hnh huyn Ch n v x Tn Lp............................ 30
2.1.1.3. c im kh hu, thi tit ca x Tn Lp - huyn Ch n .......... 31
2.1.1.4. c im thu vn ca x .................................................................. 32
2.1.1.5. c im ti nguyn t ai ca x ................................................... 33
2.1.1.6. Ti nguyn khong sn ca x ........................................................... 35
2.1.2. iu kin kinh t x hi ca x ............................................................. 36
2.1.2.1. Tnh hnh dn s v lao ng ............................................................. 37
2.1.2.2. C s h tng ca x .......................................................................... 37
2.1.2.3. nh gi nhng tc ng ca iu kin t nhin kinh t - x
hi pht trin nng nghip v h tng thu li ca a phng ........... 41
2.1.2.4. c im ca nhm h iu tra. ........................................................ 42
2.2. Thc trng pht trin nng nghip v tip cn ngun nc ca ngi
dn x Tn Lp ...................................................................................... 45
2.2.1. Tnh hnh c bn ca nhm h iu tra ................................................ 45
2.2.2. Tnh hnh pht trin sn xut nng nghip ca h ................................ 50

2.2.2.1 Kt qu sn xut nng nghip ca nhm h iu tra .......................... 50
2.2.3. Phn tch tnh hnh sn xut la ca h ................................................. 57
2.3. Phn tch quan h gia tip cn ngun nc v sn xut ca h ............. 61
2.3.1. Mi quan h gia tip cn ngun nc v sn xut lng thc ca
cc h nng dn x Tn Lp ................................................................. 61
2.3.2. Mi quan h gia tip cn ngun nc vi c cu thu nhp ca h .... 62
2.3.3. Phn tch nh hng ca kh nng tip cn ngun nc n thu
nhp ca h ........................................................................................... 65
2.3.4. Kt lun v tnh hnh thu nhp v nh hng ca kh nng tip cn
ngun nc n thu nhp ca h .......................................................... 69
Chng III: MT S GII PHP V TNG KH NNG TIP
CN NGUN NC V TNG THU NHP CHO H
NNG DN X TN LP, HUYN CH N ....................... 71
3.1. Cc gii php chung s dng ngun nc ............................................... 71
3.1.1. Gii php nng cao hiu qu s dng nc phc v SXNN ................ 71
3.1.2. Tnh hnh thu li v mt s gii php thu li cho cc tnh min
ni pha Bc .......................................................................................... 72
3.2. Gii php ca Nh nc ........................................................................... 78
3.3. Gii php s dng ngun nc cho x Tn Lp, Ch n, Bc Kn ..... 82
3.3.1. Gii php ca UBND x Tn Lp ......................................................... 82
3.3.2. Gii php cho khu vc c iu kin trung bnh v ngun nc ........... 86
3.3.3. Gii php cho khu vc khng thun li trong vic tip cn v s
dng ngun nc.................................................................................. 86
3.3.4. Gii php ca cc nhm h nng dn x Tn Lp ................................ 87
KT LUN V KIN NGH ...................................................................... 88
PH LC ....................................................................................................... 92
DANH MC CC BNG BIU

Bng 2.1: Tnh lng ma, m ca huyn nm nm 2007 ........................ 31
Bng 2.2: Tng din tch t t nhin x Tn Lp nm 2007 ........................ 34
Bng 2.3: Thng k cc cng trnh thu li .................................................... 38
Bng 2.4: Tnh hnh ngun nc x Tn Lp nm 2007 ................................ 40
Bng 2.5: Nhng c trng ca nhm h iu tra .......................................... 42
Bng 2.6: Thng tin chung v ch h iu tra ................................................ 45
Bng 2.7: Tnh hnh nhn khu v lao ng ca h........................................ 45
Bng 2.8: Tnh hnh t ai ca nhm h iu tra .......................................... 47
Bng 2.9: Tnh hnh ti sn phc v sn xut ca h ..................................... 48
Bng 2.10: Kt qu sn xut ngnh nng nghip ca h ................................ 50
Bng 2.11: Kt qu sn xut ngnh trng trt ca h ..................................... 51
Bng 2.12: Kt qu sn xut ngnh chn nui ca h .................................... 53
Bng 2.13: Chi ph ngnh trng trt ca h .................................................... 55
Bng 2.14: Chi ph ngnh chn nui ca h ................................................... 56
Bng 2.15: Kt qu sn xut la ca nhm h iu tra................................... 57
Bng 2.16: Chi ph sn xut la ca nhm h iu tra (tnh cho bq 1 so) .............. 59
Bng 2.17: Hiu qu sn xut la ca nhm h iu tra (tnh cho bq 1 so) ............. 60
Bng 2.18: Mi quan h gia tip cn ngun nc v sn xut
lng thc ca cc h nng dn x Tn Lp nm 2005 ................... 61
Bng 2.19: Mi quan h gia tip cn ngun nc vi xc nh
phng n sn xut kinh doanh ca h nm 2005 ............................ 62
Bng 2.20: Kt qu phn tch hi quy cc nhn t nh hng thu
nhp t nng nghip.......................................................................... 65
Bng 2.21: Kt qu phn tch hi quy cc nhn t nh hng ti
nng sut la ..................................................................................... 67
PHN M U
1. Tnh cp thit ca ti
Nc l mt trong nhng yu t cn thit hng u n i sng ca
con ngi ni ring v n mi s sng trn tri t ni chung.
Nc l mt yu t khng th thay th ca s sng. N-c l ti sn qu
bu ca cc h gia nh lm kinh t nng nghip v ci thin vic s dng
ngun n-c l mt ph-ng php quan trng lm a dng ho ph-ng k v lm
gim yu t yu th ca cc h nng dn ngho. Mt ph-ng php s dng
hiu qu hn ngun n-c cho vic sn xut l-ng thc bng vic tit kim
ngun n-c qu gi p ng nhu cu cho cc ph-ng sch khc. Tng nng
sut ca ngun n-c vng l-u vc th-ng ngun -c xem nh- l mt s
can thip ct yu s nng cao cng tc qun l t ai mt cch tng quan.
Nc ngt l ngun ti nguyn qu him ca th gii, lng nc ngt
trn mt bao gm cc ao, h, sng, sui v nc ngm tng nng ch chim
khong 2% tng lng nc; ton th gii hin c khong 430 triu ngi
thiu nc dng. Vit Nam cng khng t vng thiu nc ngt v cng
khng t vng c nc nhng b nhim, khong hai phn ba s dn thiu
nc v cha c dng nc sch.
Trn cc vng, ngun nc ngt c c nh vo nc ma hng nm,
lng nc phc v i sng dn c v cc lnh vc sn xut. Vi c
im lng ma hng nm tng vng khc nhau, ni cao ti hn 2.000 (mm)
ly, ni thp ch 600 - 700 ly; nhng lng ma khng phn u trong nm
m tp trung vo mt s thng trong nm, trong thng cng ch tp trung vo
mt s ngy. C nhng trn ma hng trm ly trong ngy gy nn l lt v
nn xi mn t nghim trng; ng thi tnh trng ma phn b khng u
trong nm cng gy nn nhng t hn hn khc nghit ko di. V hn t
cui nm 2004 n 2005 ko di ti mi thng cc tnh cc nam Trung B
2
v Ty Nguyn khng nhng gy nn thit hi to ln cho sn xut nng
nghip m cn nh hng nghim trng i sng ca c dn trong vng.
Vi nhng c im thin nhin v thin tai k trn, i hi chng ta
mun c nn sn xut, nht l nng nghip, bn vng v n nh cuc sng
ca nhn dn, phi xy dng mt chin lc s dng nc c c s khoa hc
kt hp kinh nghim thc tin nhiu nm trn th gii v trong nc s
dng ngun nc tit kim v t hiu qu cao nht.
Cc nc trn th gii v nc ta nhiu nm cng tch ly c
nhiu kinh nghim, nht l trong lnh vc chng xi mn. Nhng trong nhng
nm ca thp k 60 v 70 ca th k 20, do khai thc thin nhin, pht trin
kinh t thiu khoa hc, lng ph ti nguyn, lm mt cn bng sinh thi,
nhim mi trng, nn lt li, hn hn xy ra hng nm ngy cng trm trng,
nn thiu nc ngt cho cuc sng v sn xut ang tr thnh nguy c s mt
ca th gii. Cc nc cn tnh n chin lc nhm tng bc gii quyt
mt cch c bn vn bc xc ny.
Sn xut nng nghip l mt lnh vc chu nh hng nhiu ca iu
kin t nhin nh: kh hu, thi tit, nh sng, m, t, nc. Trong ,
nc l yu t quan trng nht.
Tip cn ngun nc, ni cch khc ngun nc thun li hay khng
nh hng rt nhiu n kt qu sn xut nng nghip, do nh hng n
thu nhp ca ngi dn. Ngun nc cng tc ng n phng n sn xut
kinh doanh, do cng nh hng n thu nhp ca h.
X Tn Lp l mt x min ni ca huyn Ch n - tnh Bc Kn,
phn ln din tch ca x c kh khn v ngun nc do h thng thu li v
kh nng d tr km. Do vy, thu nhp ca h cng b hn ch.
c c nhng chnh sch, gii php pht trin h thng thu li nhm
phc v cho ngi dn, ti phi nghin cu r nhng nh hng ca kh nng
3
tip cn ngun nc n thu nhp ca h, m ch yu l t nng nghip.V vy,
ti chn nghin cu ti nh hng ca vic tip cn ngun nc n thu
nhp ca h nng dn x Tn Lp, huyn Ch n, Bc Kn
2. Mc tiu nghin cu
2.1. Mc tiu chung
ti nghin cu nhm nh gi nh hng ca vic tip cn ngun
nc n thu nhp ca h nng dn
2.2. Mc tiu c th
1) H thng ho c nhng l lun v pht trin sn xut nng nghip v
vai tr ca ngun nc i vi sn xut nng nghip ca h nng dn min ni
2) nh gi c tc ng ca ngun nc ti sn xut nng nghip v
thu nhp ca h
3) ra c nhng gii php nhm nng cao kh nng tip cn
ngun nc cho cc h gia nh nng dn
3. i tng v phm vi nghin cu
3.1. i tng nghin cu
i tng nghin cu ca ti l kh nng tip cn cc ngun nc
v thu nhp ca h nng dn
3.2. Phm vi nghin cu ca ti
3.2.1. Phm vi khng gian
ti c t chc nghin cu ti x Tn Lp - Ch n - Bc Kn
3.2.2. Phm vi thi gian
ti nghin cu nhng s liu th cp trong giai on 2005 - 2007
S liu s cp nm 2007
3.2.3. Phm vi ni dung
Nc c vai tr quan trng i vi mi mt ca i sng. Tuy nhin,
ni dung ti ch gii hn trong nh hng ca ngun nc sn xut nng
nghip ti cc phng n sn xut kinh doanh v thu nhp ca h.
4
4. ng gp mi ca lun vn
y l mt ti mi, mt hng nghin cu mi trong pht trin nng
nghip nng thn lin quan n s dng ti nguyn thin nhin hp l pht
trin bn vng. ti nghin cu s ch ra c nhng nh hng ca kh
nng tip cn ngun nc n kh nng tng thu nhp cho h nng dn.
ti s dng hm Cobb - Douglas nghin cu mc nh hng
ca ngun nc n tng thu nhp ca ngi dn.
ti ch ra c nhng gii php c bn nhm tng kh nng tip cn
v hiu qu s dng ngun nc cho h nng dn min ni x Tn Lp huyn Ch n - Bc Kn.
5. B cc ca lun vn
ti ngoi phn m u v kt lun, c 3 chng gm:
Chng I: Tng quan ti liu v phng php nghin cu
Chng II: c im a bn nghin cu v thc trng vn nghin cu
ti x Tn lp - Ch n - Bc Kn
Chng III: Mt s gii php tng kh nng tip cn ngun nc v
tng thu nhp cho h nng dn ti x Tn lp, huyn Ch n
Chng I
TNG QUAN TI LIU V PHNG PHP NGHIN CU
1.1. C s khoa hc ca ti
1.1.1. C s l lun ca ti
1.1.1.1. Tnh hnh ti nguyn nc ca Vit Nam
Ti nguyn nc bao gm ngun nc mt, nc ma, nc di t,
nc bin. Ngun nc mt, thng c gi l ti nguyn nc mt, tn ti
thng xuyn hay khng thng xuyn trong cc thu vc trn mt t nh:
sng ngi, h t nhin, h cha (h nhn to), m ly, ng rung v bng
tuyt. Ti nguyn nc sng l thnh phn ch yu v quan trng nht, c
s dng rng ri trong i sng v sn xut. Do , ti nguyn nc ni
chung v ti nguyn nc mt ni ring l mt trong nhng yu t quyt nh
s pht trin kinh t x hi ca mt vng lnh th hay mt quc gia.
Ti nguyn nc mt (dng chy sng ngi) ca mt vng lnh th hay
mt quc gia l tng ca lng dng chy sng ngi t ngoi vng chy vo
v lng dng chy c sinh ra trong vng (dng chy ni a).
Tng lng dng chy sng ngi trung bnh hng nm ca nc ta
bng khong 847 km3, trong tng lng ngoi vng chy vo l 507 km 3
chim 60% v dng chy ni a l 340 km3, chim 40%.
Nu xt chung cho c nc, th ti nguyn nc mt ca nc ta tng
i phong ph, chim khong 2% tng lng dng chy ca cc sng trn th
gii, trong khi din tch t lin nc ta ch chim khong 1,35% ca th
gii. Tuy nhin, mt c im quan trng ca ti nguyn nc mt l nhng bin
i mnh m theo thi gian (dao ng gia cc nm v phn phi khng u
trong nm) v cn phn b rt khng u gia cc h thng sng v cc vng.
6
Tng lng dng chy nm ca sng M Kng bng khong 500 km3,
chim ti 59% tng lng dng chy nm ca cc sng trong c nc, sau
n h thng sng Hng 126,5 km3 (14,9%), h thng sng ng Nai 36,3
km3 (4,3%), sng M, C, Thu Bn c tng lng dng chy xp x nhau,
khong trn di 20 km3 (2,3 - 2,6%), cc h thng sng K Cng, Thi Bnh
v sng Ba cng xp x nhau, khong 9 km3 (1%), cc sng cn li l 94,5
km3 (11,1%).
Mt c im quan trng na ca ti nguyn nc sng ca nc ta l
phn ln nc sng (khong 60%) li c hnh thnh trn phn lu vc nm
nc ngoi, trong h thng sng M Kng chim nhiu nht (447 km3,
88%). Nu ch xt thnh phn lng nc sng c hnh thnh trong lnh
th nc ta, th h thng sng Hng c tng lng dng chy ln nht (81,3
km3) chim 23,9%, sau n h thng sng M Kng (53 km3, 15,6%), h
thng sng ng Nai (32,8 km3, 9,6%) [14].
Vit Nam khng giu ti nguyn nc, nh gi, kt lun ny rt c gi
tr, gip chng ta nhn thc li mt thc t Vit Nam khng giu c v ti
nguyn nc. Ph thuc nhiu vo ngun nc bn ngoi
Chng ta thng ngh Vit Nam l quc gia giu v ti nguyn nc
(TNN). Hai h thng sng ln M Kng, Hng-Thi Bnh ca hai ng bng
ln Cu Long v Bc b cng nhng dng sng dc b bin min Trung
khin nhiu ngi cho rng Vit Nam tha nc. Thm ch c ngi cn cho
rng, TNN Vit Nam l v hn v cc h thng sng thin nhin tip tc
cung cp nc cht lng tt cho tng lai. Th nhng, nhng s liu mi
nht ca D n nghin cu v ngun ti nguyn nc ca Vit Nam li khng
nh iu ngc li.
Vit Nam ph thuc nhiu vo ngun nc ca cc sng quc t. Ch
40% lng nc mt pht sinh trong nc, c 6 lu vc sng ln ph thuc
7
vo dng chy t cc nc khc. C th, gn 57% tng lng nc thuc lu
vc sng (LVS) Cu Long, hn 16% thuc LVS Hng-Thi Bnh. Hai h
thng ny u c ngun t Trung Quc v chy qua khng ch mt quc gia.
Theo tiu chun quc t, mc khng nc l di 1.700m3/ngi/nm,
nu lng nc sn c nm trong khong 1.700m3-4.000m3/ngi/nm th c
kh nng xy ra thiu nc. Lng nc bnh qun u ngi ca c nc l
9.856m3/nm, vi con s ny Vit Nam di do v TNN; tuy nhin, lng
nc cc lu vc sng rt khc nhau, c bit l trong ma kh mt s
lu vc sng ko di ti 9 thng vi lng nc ch t 20-30% tng lng
nc bnh qun nm [14].
Theo tiu chun quc t, trong ma kh, c 4 trong 16 lu vc sng
hin thuc nhm cng thng cao l sng M, nhm sng ng Nam b,
sng Hng v ng Nai v c 6 lu vc sng thuc nhm cng thng trung
bnh. Trong , lu vc sng Hng c mc khai thc cao nht trong nhm
trung bnh. Hin nay 80% lng nc ma kh ca sng M c khai thc.
Cc sng ven bin Nam Trung b c mc khai thc s dng gn 75% lng
nc ma kh. Tnh trung bnh ton quc, gn 82% lng nc mt c
khai thc phc v nng nghip. iu ny cho thy mc s dng nc cao v
khng bn vng [14].
Thc trng trn lm gia tng cnh tranh i vi c nc mt v nc
di t (ngm) trong ma kh, ngy cng t nc cung cp cho cng ng,
do 60% dn s s dng ngun nc ngm. Tuy nhin, thc t khai thc
nc ngm mc cao gy nn s st gim nhanh mc nc cc vng
quanh H Ni, TP H Ch Minh v Ty Nguyn. l cha k ti cht lng
ngun nc sng v nc ngm ang suy gim nhanh do nhng hot ng
pht trin lin quan n nc v t.
8
Khong 8,5 triu ngi cc th khng c tip cn vi nc sch
v i vi nhng ngi c tip cn vi nc sch th tiu chun hin hnh
l rt thp theo tiu chun quc t. Mc d gn y c rt nhiu n lc,
nhng vn cn 21 triu ngi nng thn khng c tip cn vi nc v
sinh v 41 triu ngi khng c cp nc theo tiu chun nc sch ca
B Y t [14].
1.1.1.2. Nhng nhn t nh hng n ngun ti nguyn nc
S gia tng dn s v s pht trin kinh t x hi trong th k 21 s lm
gia tng mnh nhu cu dng nc v ng thi tc ng mnh m n ti
nguyn nc. Ti nguyn nc (xt c v lng v cht) liu c m bo cho
s pht trin bn vng kinh t x hi trong hin ti v tng lai ca nc ta
hay khng. y l mt vn ln cn c quan tm.
Trc ht, s gia tng dn s s ko theo s gia tng v nhu cu nc
sch cho n ung v lng nc cn dng cho sn xut. ng thi, tc ng
ca con ngi n mi trng t nhin ni chung v ti nguyn nc ni
ring s ngy cng mnh m, c th dn n nhng hu qu rt nghim trng.
nc ta, mc bo m nc trung bnh cho mt ngi trong mt nm
t 12.800 m3/ngi vo nm 1990, gim cn 10.900 m3/ngi vo nm 2000
v c kh nng ch cn khong 8500 m3/ngi vo khong nm 2020. Tuy
mc bo m nc ni trn ca nc ta hin nay ln hn 2,7 ln so vi Chu
(3970 m3/ngi) v 1,4 ln so vi th gii (7650 m3/ngi), nhng ngun
nc li phn b khng u gia cc vng. Do , mc bo m nc hin
nay ca mt s h thng sng kh nh: 5000 m3/ngi i vi cc h thng
sng Hng, sng Thi Bnh, sng M v ch t 2980 m3/ngi h thng
sng ng Nai. Nc no c mc bo m nc cho mt ngi trong mt
nm di 4000 m3/ngi th nc thuc loi thiu nc v nu nh hn
2000 m3/ngi th thuc loi him nc [11]. Theo tiu ch ny, nu xt
chung cho c nc th nc ta khng thuc loi thiu nc, nhng khng t
9
vng v lu vc sng hin nay thuc loi thiu nc v him nc, nh
vng ven bin Ninh Thun - Bnh Thun, h lu sng ng Nai. l cha
xt n kh nng mt phn ng k lng nc c hnh thnh nc ngoi
s b s dng v tiu hao ng k trong phn lnh th .
Hn na, ngun nc sng t nhin trong ma cn li kh nh ch
chim khong 10 - 40% tng lng nc ton nm, thm ch b cn kit v
nhim, nn mc bo m nc trong ma cn nh hn nhiu so vi mc bo
m nc trung bnh hng nm.
Cng vi s pht trin kinh t x hi v s gia tng dn s, nhu cu
dng nc cho sinh hot, sn xut cng nng nghip s tng ln mnh m
trong tt c cc vng. Theo kt qu nh gi nm 1999, tng lng nc cn
dng ca c nc chim khong 8,8% tng lng dng chy nm tng ng
vi tn sut 75%, tng ln ti 12,5% vo nm 2000 v 16,5% vo khong nm
2010. Tng lng nc dng ti cho cy trng kh ln, t 41 km3 (chim
89,8%) nm 1985, tng ln 46,9 km3 (nm 1990) v 60 km3 nm 2000 (chim
85%). Lng nc cn dng trong ma cn rt ln, nht l lng nc dng
cho nng nghip. Tng lng nc cn dng trong ma cn nm 2000 t ti
70,7 km3, chim khong 42,4% tng lng nc c kh nng cung cp trong
ma cn (bao gm nc sng, nc di t v nc do cc h cha iu
tit), hay 51% tng lng dng chy ma cn tng ng vi tn sut 75%.
Vo khong nm 2010, tng lng nc cn dng trong ma cn c th ti 90
km3, chim khong 54% tng lng nc c th cung cp hay 65% tng
lng dng chy trong ma cn tng ng vi tn sut 75%. c bit,
khng t vng v lu vc sng, lng nc cn dng c th gp vi ln tng
lng nc c th cung cp, tc l chng nhng vt qu xa ngng lng
nc cn c duy tr sinh thi m cn khng c ngun nc ti ch cung
cp cho sinh hot v sn xut [11].
10
Tc ng ca bin i kh hu ton cu, , ang v s tc ng mnh
m n ngun ti nguyn nc. Theo nh gi bc u, vo khong nm
2070, vi kch bn nhit khng kh tng thm 2,5 - 4,50C, lng dng chy
sng ngi cng s bin i tu theo mc bin i ca lng ma, nu
lng ma gim 10% th dng chy nm c th gim 17 - 53% i vi kch
bn nhit khng kh tng 2,50C v gim 26 - 90% vi kch bn nhit
khng kh tng 4,50C. Mc bin i mnh nht xy ra Nam Trung B v
ng Nam B [11].
Ngoi ra, tri t nng ln s lm cho nc bin c th dng cao thm
0,3 - 1,0m v do nhiu vng thp ng bng sng Cu Long, vng ng
bng chu th Bc B v ven bin Trung B s b ngp chm trong nc bin.
Nu nc bin dng 1 m, din tch ngp lt l 40.000 km2, ch yu ng
bng sng Cu Long, 1700 km2 vng t ngp nc cng b e do v 17
triu ngi s chu hu qu ca l lt [11].
Cui cng, s cn kit, nhim ngun nc cng nh s khan him
ngun nc s cng trm trng nu khng c cc bin php qun l tt ti
nguyn nc. Cng v l m ngi ta cho rng, khng hong nc hin
nay khng ch do nc qu t khng tho mn nhu cu ca con ngi
m cn do s qun l ngun nc qu km gy nn hng t ngi v mi
trng gnh chu hu qu.
* Thc trng v nguyn nhn gy lng ph ngun nc sn xut nng nghip
1. Cc hin tng chnh gy lng ph, tht thot nc ti phc v sn
xut nng nghip, bao gm:
Tn tht trong qu trnh dn nc t cng trnh u mi n mt
rung, do ngm, knh b bi lng, st l... cn tr dng chy, thiu cc cng
trnh iu tit nc cho tng khu ti.
11
Ti ngp thng xuyn: y l bin php ti truyn thng, ph hp
ti cho la. Tuy nhin, theo kt qu nhiu cng trnh nghin cu, vic ti
nc cho cy la theo quy trnh nng, l, phi s mang li hiu qu kinh t
nht, tc l c nhng thi k chng ta hn ch cp nc m phi l rung
v phi rung theo yu cu sinh trng ca cy trng. Vic ti ngp thng
xuyn sut v theo tp qun ca nng dn gy ra lng ph nc rt ln,
cha k tnh trng lng nc d tha t rung chy xung knh tiu.
Cha c bin php tch cc hn ch bc hi mt thong: y l hin
tng t nhin cng gy tn tht nc rt ln, v d: tng lng bc hi bnh
qun ti trm Tuyn Quang l 1.193,9mm/nm, lng ma l 1.145,8 mm/nm;
ti trm Phan Rang - Ninh Thun, tng lng nc bc hi bnh qun l
1.730 mm/nm, trong khi lng ma c 815 mm/nm. Trc y, ngi
nng dn c phong tro dng bo ph ln mt thong ca rung, xung quanh
gc cy trng, va hn ch bc thot hi nc v lm phn xanh, tng cng
m trong t. Hin nay, phong tro khng cn, mt vi a phng,
ngi dn dng ni lng che ph cho mt s loi cy trng, nhng chi ph
tn km.
Ti trn, vt qu khu vc cy trng c kh nng s dng c nc
ti: iu ny xy ra i vi vic cp nc cho cy cng nghip, cy n qu,
khi chng ta ti nc chy trn trn mt t.
Ti qu nhiu lm nc thm qu su so vi chiu su b r cy
trng: Cy trng ch c kh nng hp th nc trong phm vi ca r cy, nu
chng ta ti nhiu, nc s ngm su hn so vi chiu su ca b r, gy
lng ph.
Ti tit kim nc v s dng nc tit kim l nhng bin php cp
nc theo yu cu v kh nng hp th nc theo tng thi on sinh trng
ca cy trng, hn ch lng nc d tha nhng khng nh hng n nng
12
sut, cht lng cy trng. V 3 nm 2005, Chi cc bo v thc vt tnh An
Giang th nghim xy dng m hnh ti tit kim nc cho la trn din
tch 17,3 ha ca 19 h nng dn ti phng M Thi, thnh ph Long Xuyn,
tnh An Giang (trong : 8,3 ha ca 9 h nng dn s dng bin php ti tit
kim nc; 9 ha ca 10 h nng dn cn li s dng bin php ti truyn
thng i chng). Bng vic t ng theo di mc nc trong rung v p
dng bin php ti t kh xen k ca Vin Nghin cu La quc t (IRRI),
nng dn lm th nghim gim bnh qun 4 ln bm nc vo rung trong
1 v la, so vi 8 ln bm nc theo tp qun nng dn, tit kim nc ti,
t su bnh, gim c 7,9% s din tch b ng, t l chc chim 78,2%,
cho nng sut 5,8 tn/ha, tng 0,5 tn/ha so vi rung i chng. Gi thnh
sn xut ca rung ""ti tit kim"" ch 1.142 ng/kg la, trong khi rung
i chng ti 1.382 ng/kg, mc chnh lch 240 ng/kg. (Ngun NNVN).
Nh vy, p dng bin php ti c truyn lm cho lng nc ti
lng ph rt ln.
Theo s liu thng k, hin ti cc h thng cng trnh thu li m bo ti
cho 7,61 triu ha la, nu vi mc ti bnh qun 4.500 m < sup >3 < / sup > / ha - v,
ch cn tit kim c 10% lng nc ti th s tit kim khong 3 t
m<sup>3</sup> nc. Trong khi , xy dng h cha Nc Trong thuc
tnh Qung Ngi ch c dung tch 258 triu m3 phi tn gn 1.642 t ng.
Nh vy, nu chng ta tit kim c nc ti s tit kim c chi ph u
t, xy dng cng trnh thu li v chi ph x hi rt ln.
2. Nguyn nhn gy lng ph, tht thot nc ti phc v sn xut
nng nghip, bao gm:
xy ra hin tng lng ph, tht thot nc, ngoi nguyn nhn v
cng trnh, trang thit b cha c u t xy dng, nng cp sa cha, cn
do nhng hn ch trong cng tc qun l. C th:
13
Cng trnh cha c ch thc s: Theo Php lnh khai thc &BVCTTL,
cc cng trnh thu li do cc doanh nghip khai thc cng trnh thu li v
cc hp tc x dng nc qun l, nhng hu ht cc a phng u cha
phn cp r u l cng trnh do doanh nghip qun l, cng trnh do hp tc
x dng nc qun l. Tnh trng vi phm phm vi bo v cng trnh din ra
ngy mt nghim trng, nh hng khng nh n hiu qu cp nc ca
cng trnh. K c cng trnh c phn cp nhng quyn hn v trch
nhim cha r rng:
+ i vi cng trnh do doanh nghip qun l: Do khng c hoc
thiu kinh ph qun l, nng cp, sa cha nn doanh nghip qun l theo
kiu c n u sa n , cng trnh cn n u phc v n , ch tp
trung ch yu vo sa cha my mc thit b, cn phn cng trnh, knh
mng gn nh b ng. Ch ca cc cng trnh ny l Nh nc v giao cho
Gim c doanh nghip qun l, nhng do c ch, chnh sch trong qun l
khai thc cha ng b, thiu knh ph nn cng trnh xung cp, h hng
cng khng ai chu trch nhim.
+ i vi cng trnh do hp tc x dng nc qun l (hin nay ch
yu l hp tc x dch v nng nghip qun l): Ch nhim hp tc x do x
vin bu, ch tin lng thp, nn hu ht lm vic theo kiu c chng
hay ch, cn bu th lm, khng th ngh, cc ch ti qun l cha y ,
nn trch nhim rt hn ch. Trnh chuyn mn ca cn b thu nng hu
nh khng c, ch yu l da vo kinh nghim v lng nhit tnh. Ch ca
cc cng trnh ny l tp th x vin hp tc x nn khng c ai chu trch
nhim mt cch c th, cng trnh cn hot ng c th hp tc x qun l
vn hnh, khi cng trnh h hng th bn giao tr Nh nc.
Cc vn bn quy phm php lut trong lnh vc qun l khai thc cng
trnh thu li cn thiu v cha ng b nh cc vn bn v hng dn v t
14
chc qun l, ch ti chnh, phn cp cng trnh... Bn cnh , nhiu a
phng cha trin khai thc thi y cc vn bn c.
thc s dng nc ca ngi nng dn cha cao: H thng coi
nc l ""ca tri"", cng trnh cp nc c Nh nc u t, bn thn h
ng thu li ph nn h phi s dng cho . Kin thc s dng nc
ca hu ht ngi dn cn nhiu hn ch, h khng c trang b kin thc v
yu cu nc ti theo tng thi k sinh trng ca cy trng... dn n tnh
trng ly nc qu nhiu, d tha.
Trch nhim gia n v cung cp nc v ngi hng li c thc
hin thng qua hp ng kinh t nhng cha r rng v cha nghim tc.
Theo Php lnh khai thc v bo v cng trnh thu li, n v cung cp nc
v n v s dng nc c trch nhim k kt hp ng kinh t ngay t u
v lm c s thc hin v thanh quyt ton vo cui v sn xut. Nhng
thc t nhiu a phng xy ra tnh trng n v s dng nc k hp ng
thp hn so vi din tch thc phc v v chy trong vic thanh ton thu
li ph (t nm 1999 n nm 2003 c nc n ng thu li ph 332,450 t
ng). y l hin tng vi phm hp ng kinh t nhng Nh nc cng
cha c ch ti c th. Dn n tnh trng cc n v cung cp nc khng c
kinh ph tu b cng trnh m bo dn nc.
1.1.1.3. Vai tr ca nc v kh nng tip cn ngun nc phc v sn
xut nng nghip
Nc l mt loi vt cht c bit, chim 3/4 b mt tri t. Trong cu
trc ng, thc vt th nc chim ti 95 - 99% trng lng cc lai cy di
nc, 80% trng lng cc loi c, 70% cc loi cy trn cn, 65 - 75% trng
lng con ngi v cc ng vt [11].
Nc l nn tng ca s sng, khng mt sinh vt no c th sng thiu
nc. Nc l iu kin u tin xc nh s sinh tn ca s sng, ca con
15
ngi cng nh ca nn sn xut nng nghip. T thy c ngha v ca
mnh trong vic gi gn v bo v ngun ti nguyn nc.
Do ngun ti nguyn nc phn b khng u, i vi Vit Nam, ti
nguyn nc n cha nhiu yu t khng bn vng. Cc kt qu nghin cu
gn y Vit Nam d bo, tng lng nc mt ca nc ta vo nm 2025
ch bng khong 96%, n nm 2070 xung cn khong 90% v nm 2100
ch cn khong 86% so vi hin nay.
1.1.2. C s thc tin ca ti
1.1.2.1. nh gi ngun nc ti mt s tnh kh khn min ni pha Bc
Gn pht trin kinh t - x hi vi thc hin cc chnh sch dn tc, tng
bc ci thin v nng cao i sng nhn dn; bo v mi trng sinh thi
cho vng v h lu ng bng Bc B; gp phn gi vng an ninh quc
phng. thc hin c mc tiu xo i gim ngho, pht trin kinh t x hi 6 tnh min ni pha Bc c bit kh khn cn thit phi u t c
s h tng ni chung, cp nc phc v sinh hot v sn xut ni ring.
Trn a bn cc tnh c bit kh khn min ni pha Bc c tng din
tch t nhin 58.265 km2, dn s 3,405 triu ngi, c chia ra 956 n v
cp x, trong c 444 x, bn vi s dn 1,403 triu ngi thng xuyn
thiu nc sinh hot v sn xut [6]. Ngun nc hin nay c s dng ch
yu l nc ti cc ngun l, nc khe, nc sui vi lu lng rt hn ch,
hn th na cc ngun nc ny u khng m bo tiu chun v sinh cho
n ung v sinh hot. Cc cao nguyn vi thuc cc tnh Cao Bng, Bc
Kn, H Giang, Lo Cai, Lai Chu c a hnh karst phn ct mnh khng c
iu kin tng tr nc mt, ngun nc cho sinh hot thng xuyn thiu
trm trng c bit v ma kh. Mt s tnh nh: Sn La, Lai Chu, in
Bin c nhu cu ln v nc sch phc v cc khu di dn, ti nh c, cc
cng trnh thu in. tng bc gii quyt nhng kh khn v nc cho
ng bo cc dn tc vng cao thuc 6 tnh min ni pha Bc (Sn La, Lai
16
Chu, Lo Cai, H Giang, Cao Bng, Bc Kn) cn thit phi tin hnh iu
tra, nh gi khai thc ngun nc ngm.
Cng tc iu tra, nh gi nc di t phc v cp nc cho nhn
dn cc tnh min ni pha Bc ni chung, trong c cc tnh c bit kh
khn. Kt qu t c l rt ng khch l, tnh ring nm 2002 iu tra,
nh gi c tr lng khai thc 18.521 m3/ngy c kh nng cung cp nc
sch cho 300.000 ngi (mc 60 lt/ngi/ngy) [13]. Cc cng trnh c lp
my bm in khai thc, c b cha nc v bn giao trc tip cc cng
trnh cp nc cho a phng, kp thi p ng mt phn nhu cu cp thit
v nc sinh hot cho nhn dn cc huyn Mc Chu, Yn Sn (Sn La);
Mng Lay (Lai Chu); Mng Khng (Lo Cai); Qun B (H Giang);
Trng Khnh (Cao Bng) v Ch n (Bc Kn). Tuy nhin, so vi s vng,
s dn cn cha c nc sch s dng cn phi iu tra p ng th nhng
kt qu trn cn rt nh
Do , gp phn tch cc thc hin cc mc tiu pht trin kinh t
x hi ti cc tnh c bit kh khn min ni pha Bc theo tinh thn ch o
ca Th tng Chnh ph th vic u t thc hin d n iu tra, nh gi
nc di t trn a bn cc tnh theo phng chm iu tra kt hp khai
thc cp nc sch ti ch cho dn l rt cp thit.
Su tnh c bit kh khn min ni pha Bc c dng a hnh ch yu
l ni cao, cao nguyn v cc thung lng gia ni nh hp, dc ng. Mc
phn ct a hnh ln, cao trung bnh 1000 - 1500m. Do gc dc a hnh
ln nn cc dng mt c trong vng thng l cc dng tm thi. V ma
ma cc dng ny hu nh cn kit tr y.
V tin a cht, a cht thu vn: Vng nghin cu tn ti cc th
a cht t gi nht n tr nht phn b an xen, nhiu khi khng theo quy
lut do cc hot ng ni ngoi sinh. Ngun gc thch hc a dng gm: trm
tch, bin cht, macma v cc sn phm phong ho. Hot ng tn kin to v
17
cc vn ng ni sinh phc tp biu hin a dng nh cc h thng t gy
chng cht, cc hin tng ln trt, l t xy ra thng xuyn.
Trong vng nghin cu pht hin c nhiu ngun nc ngm, nc
khong c gi tr. Nc di t tn ti v vn ng ch yu cc i dp v,
t gy kin to. Tng cha nc thng mng, phn b khng ng nht.
Thnh phn ho hc ca nc di t a dng v c ngun gc hnh thnh
khc nhau. c bit l cao nguyn ng Vn - Mo Vc v mt s vng khc
do c mc xm thc rt su nn tr li cu hi c nc di t hay khng?,
nc di t tn ti bao nhiu mt?, ngun hnh thnh v c im tng tr v
vn ng ra sao? Vn l mt cu hi ln cho cc nh a cht thu vn.
Mc tiu v nhim v ca d n l iu tra, pht hin cc ngun nc
di t, nh gi tr lng, cht lng ngun nc tm c, phc v cp
nc sinh hot ti ch cho nhn dn. Cung cp ti liu c bn v a cht, a
cht thu vn, kh nng cung cp nc di t, lm c s cho quy hoch
khai thc hp l nc di t ca a phng. Ngoi ra, cc l khoan a
cht thu vn p ng c yu cu cp nc c tin hnh kt cu thnh
ging khoan khai thc (nh doa m rng ng knh, t ng chng, ng lc
m bo ging khoan khai thc bn vng), lp t thit b khai thc (my
bm, ng dn, ng in) a nc trong l khoan ln b cha, bn giao
cho a phng qun l, khai thc phc v nhn dn.
Theo ti liu ti phng a cht cho bit: Cc a cht v Khong sn
c ngun ti liu phong ph v a cht - a cht thu vn trn ton lnh
th Vit Nam, l thun li c bn gip Nh nc gim thiu chi ph u t.
Ngoi ra, vi i ng cn b khoa hc - k thut c trnh cao v c o
to c bn c trong v ngoi nc, c nhiu kinh nghim thc tin trong hot
ng iu tra a cht , chc chn d n s thnh cng v mang li hiu qu
kinh - t x hi p ng lng mong mi ca ng bo cc dn tc min ni.
Kt qu d n cn gip cc nh chuyn mn nm c quy lut hnh thnh v
18
vn ng ca nc di t cng nh quy m khai thc c th p dng, gip
cc c quan qun l iu chnh quy hoch pht trin kinh t khu vc.
c bit, n nm 2006 d n s hon thnh, khong 250.000 ngi
dn thuc cc tnh min ni c bit kh khn c tip cn v s dng nc
sch, khong hn 100 vng dn c, th, di dn c dng nc trn mt
din tch gn 2.000km2. y l mt ng gp khng nh trong cng cuc
pht trin kinh t - x hi 6 tnh min ni pha Bc c bit kh khn. S
vn ngh thc hin d n l hn 25 t ng.
1.1.2.2. Tnh hnh ngun nc ca tnh Bc Kn
Bc Kn l ngun ca 5 con sng ln chy sang cc tnh ln cn, l
sng Ph y, sng Nng chy sang tnh Tuyn Quang v pha Ty, sng Bc
Giang chy sang Lng Sn v pha ng, sng Bng Giang chy sang tnh Cao
Bng v pha Bc v sng Cu chy v tnh Thi Nguyn.
Theo thng k s b ca Trung tm nc sinh hot v v sinh mi
trng nng thn, tnh Bc Kn hin c hn 400 cng trnh cp nc tp
trung qui m va v nh, thit k theo h t chy ti cc a bn ng dn c,
cc trng hc ni vng su vng xa v khong 10.000 lu b cha, thit b
tch tr nc sch v h thng ging khoan t chun v sinh, cha k cc
ging nc do dn t khi. Vi s u t ca Nh nc, cc t chc phi
chnh ph, cc nh ho tm v s ng gp ca nhn dn, Bc Kn nhanh
chng m bo cung cp nhu cu nc sch hp v sinh cho hn 70% dn s,
tng 59% so vi nm 1999, trong hn 18.000 nhn khu ni nh canh
nh c khng cn thiu nc sinh hot [10].
L tnh vng cao, dn tr thp, kinh t chm pht trin, dn c sng
tha tht theo cc lng ni cao, nc sinh hot lun l nhu cu cp thit vi
ngi dn ni y. Hn na, th nhng ti Bc Kn phn nhiu l ni
vi, ma h cc khe ni cn c nc chy, bc sang ma Thu hoc ma
19
ng v Xun th nc cc khe ni thng cn kit, ngi dn cc bn vng
su phi i b hng km mi kim c nc v nu n, cn tm ra, git r
th mnh ai y lm. i vi thanh nin v ngi c sc kho th cn leo ni
i xa bn lng tm c khe nc tm git, cn tr em, ngi gi th rt t
c iu kin tm git trong ma kh cn, v gi c nc v nu n kh,
ly u ra nc sch v sinh c th.
Trc hng lot kh khn ni vng su, nht l vng kh khn trong
vic tip cn ngun nc, tnh Bc Kn u tin u t xy dng h tng
phc v s n nh vng chc ni vng su t; giao thng, thu li, in li,
trng hc, trm y t n chuyn giao khoa hc k thut gip b con thay i
tp qun sn xut, hnh thnh nhng thn bn nh canh nh c v dn
chuyn np sinh hot c theo np sng mi. Trong , Bc Kn ginh hn
100 t ng u t cc cng trnh nc sch sinh hot, gip nhn dn c iu
kin thay i dn np sinh hot c truyn theo li hp v sinh. Phng thc
Nh nc v nhn dn cng lm i vi cc d n v nc sch, b con ch
ng gp cng sc v lao ng th cng, nh nc cp tin mua vt t, thit
b, nhn cng k thut. Sau bn giao cng trnh cho dn hng li t qun l,
duy tu v s dng, do pht huy tt hiu qu cc cng trnh, nht l h
thng nc t chy ni tp trung khu cm dn c. Nh c s phi kt hp
nhp nhng ga nh nc v ngi dn hng li, hng trm cng trnh nc
sch tp trung ti khu cm dn c v hng nghn cng trnh cp nc nh l
hnh thnh nhanh chng xy dng xong ti hu khp cc khu cm dn c
vng su, nht l nhng a hnh ni vi v ct t thng xuyn thiu
nc, gp phn cp nc sch y cho hn 18.000 nhn khu nh canh
nh c, gp phn tng s dn ca ton tnh c nc sch t hn 11% nm
1999 ln trn 70% nm 2008.
20
C nc sch sinh hot, cc thn bn vng cao dn bt nhp theo
np sng mi nh n hp v sinh, gp phn loi b tn gc cc mm bnh
ngoi da, ng rut, st rt.
L tnh u ngun sng Cu, Bc Kn ang phi i mt vi tnh trng
nhim mi trng ang gia tng, lu lng nc u ngun ngy cng
cn kit, tc th ha ngy cng nhanh, gy ra nhng tc ng xu ti
mi trng v cnh quan lu vc sng Cu
Tnh hnh nhim ngun nc
Qua iu tra, kho st tng quan hin trng nhim Arsenic (thch tn)
ngun nc ca Bc Kn do Trung tm Thng tin K thut ti nguyn mi trng
tnh tin hnh cho thy, tnh trng nhim thch tn ang mc bo ng...
Hm lng thch tn ti sng, sui... cao
Theo ti liu ca Phng Mi trng (S TN & MT) khi phn tch mu
nc ti v tr ui nc thi gn cc x nghip ch bin khong sn. Kt qu
cho thy, ngun nc ti cc sng sui u nhim thch tn. iu ny cng
khng nh, nhng vng nhiu khong sn nh Ch n, Ngn Sn nguy
c nhim thch tn cng cao. Mt vi x cui ngun nc thi t khu vc
khai thc qung x Bng Lng nh Tm T, Bn Lc hm lng Arsenic
khi th nhanh u cao hn mc quy nh.
on Trung tm Thng tin K thut TN - MT tin hnh iu tra 8
huyn th vi 72/122 x, phng, tp trung vo ging khoan, ging o v
nhng mch l m ngi dn s dng lm nc sinh hot. C th, 277 cng
trnh ly nc t khe, mch l, 3 v tr ly nc mt, 306 ging o v 114
ging khoan. on s dng b dng c phn tch ti hin trng, phiu iu
tra v gi mu v phng th nghim... Kt qu l ch c duy nht x Bng
Lng (Ch n) c hm lng thch tn 0,05mg/l (vt qu tiu chun quy
nh l 0,01mg/l). Nhng ti liu nghin cu trc cng khng nh, ti
21
mt s huyn, ngun nc mt, nc sinh hot u nhim thch tn nhiu
mc , qua thi gian chng s ngm vo mch nc ngm v li c dng
lm nc sinh hot.
Bc Kn c nhiu sng sui nh Sng Cu, sng Nng, sng Ph y,
sng Bc Giang, sng Na R, sng Hin, sng Bng Khu... cha k hng
trm con sui, khe lch khc.
Hin nay, ngun nc mt s vng trn a bn chu nh hng ca
cc cht thi, gy hin tng nhim, nguyn nhn gy nhim c cc
khoa hc khng nh, mt phn do cu to a cht. Tuy nhin, nguyn nhn
chnh vn do cc nh my x thi khng qua x l, ngi dn s dng nhiu
cht bo v thc vt trong nng nghip, o lp ging khng ng tiu chun.
Quan trng hn na l do hot ng khai thc khong sn ngy cng pht
trin trn a bn tnh.
Mt trong nhng bin php c Trung tm Thng tin K thut Ti
nguyn v mi trng ph bin, l dng phng php lc bng cch cho
nc th i qua khi vt liu bng ct, than hot tnh, vi lc. Phng php
ny c th lc bt cc cht bn nhn thy nh mnggan, kt ta st, vi khun
v c Arsenic. iu ny c bit hu dng vi rt nhiu h dn ang s dng
ging o, ging khoan cc th trn, th t ca tnh.
Mc d, tnh trng ngun nc nhim arsenic ti Bc Kn cha qu
nghim trng nh ti H Nam, An Giang... nhng nu ngi dn s dng
trong thi gian di th kh nng mc bnh l khng trnh khi. Cn phi c
cc gii php v chnh sch hp l x l tnh trng nhim asenic.
* Tnh hnh thu li v pht trin nng nghip Min Ni

Thu li l mt thut ng, tn gi truyn thng ca vic nghin cu
khoa hc cng ngh, nh gi, khai thc s dng, bo v ngun ti nguyn
nc v mi trng, phng trnh v gim nh thin tai.
22
H thng thu li c xy dng cc tnh min ni cn rt t so vi nhu
cu ca sn xut. Hu ht mi ch phc v ti tiu cho la v mt t cho cy
trng cn v hoa mu. Ti cho cy n qu, cy cng nghip cha c cp,
cn yu. Nng lc ti mi ch p ng 20% - 30% t nng nghip hin c.
ng thi mi t 40% - 60% cng sut thit k ca cc cng trnh thu li [5].
Chi ph u t ban u cho cng trnh thu li min ni gp 2 - 3 ln ng
bng cho 1 ha canh tc nng nghip. a hnh min ni phc tp, lng ma
khng nhiu, li phn b khng u, bc hi ln, t c tnh thm mnh, h s
dng chy nh, din tch canh tc phn tn v khng bng phng nn rt kh
khn v ngun nc v b tr h thng ti mt rung. Cc cng trnh thu li
Ty Nguyn c xy dng sau gii phng Min Nam mi m bo ti
30.000 ha la ng xun, 46.000 ha la ma v 44.000 ha c ph (khong 50
din tch hin c) v 15% so vi din tch t 5 tnh Ty nguyn [5].
Mc tiu pht trin kinh t nng nghip chnh cc tnh min ni v
Ty Nguyn l n nh v lng thc, pht trin li th v sn xut hng ho,
l pht trin cy n qu, cy cng nghip c gi tr kinh t cao. Phn u
n nm 2010 tng sn lng cy c ph, cy iu cc tnh min ni tng gp
3 ln. Din tch cy n qu tng gp 5 ln, cy cng nghip tng gp 5 ln,
cy hoa mu tng gp 2,5 ln so vi hin nay. Yu cu v nc ti v cc
bin php thm canh khc cng phi u t rt ln [5].
1.1.2.3. Tnh hnh pht trin ca h thng thu li tnh Bc Kn
Bc Kn l tnh thng ngun ca lu vc sng Cu, c a hnh phc
tp ch yu l ni cao. H thng sng Cu nm trn a bn tnh c dc
ln, rng u ngun v thm ph thc vt b thoi ho, khai thc mnh nn
hng nm vo ma ma thng xy ra l qut gy thit hi ln v ngi v
nh ca, hoa mu, ti sn, t ai ca nhn dn. Vo ma kh mc nc trn
cc nhnh sng thng cn gy kh hn, thiu ngun nc cho sn xut v
23
sinh hot ca nhn dn. Vi tnh Bc Kn, phn ln nhn dn sng bng ngh
nng nghip do vy ngun nc trn cc nhnh sng c nh hng trc tip
n i sng ca nhn dn.
Trong nhng nm qua, c s quan tm ca ng, Nh nc, cc B
ngnh trung ng, tnh Bc Kn c u t xy dng nhiu cng trnh
thu li ch ng ngun nc trong sn xut nng nghip, sinh hot v
gim nh thit hi do l gy ra. Vi cc ngun vn ngn sch Nh nc, ti
tr, dn ng gp n nay ton tnh xy dng c hn 500 cng trnh
gm h cha, p dng, h thng knh mng, ti ch ng bng cng trnh
5.780 ha rung la.
a. Kt qu cng tc thu li phc v sn xut ca tnh Bc Kn trong 6
thng u nm 2006
T u nm 2006 S Nng nghip v PTNT cng cc a phng
kim tra, ch o no vt cc h thng cng trnh thu li, tch lu nc trong
cc ao h, bo dng cc my bm trn a bn, ch ng tt cng tc cy i
trc v xun, hon thin th tc XDCB tin hnh thi cng mt s cng
trnh trong thi gian ti v tip tc kho st thit k cc cng tnh theo k
hoch u t ca tnh.
b. Tnh hnh thin tai v bin php khc phc ca a phng
V hn hn: Trong 6 thng u nm 2006 trn a bn tnh Bc Kn tnh
hnh thi tit din bin phc tp, tnh trng kh hn xy ra trn din rng.
Vic xy ra kh hn nh hng ln n sn xut v xun. Trc tnh hnh
, chnh quyn a phng ch o nhn dn tch nc vo cc ao h, no
vt tu sa knh mng m bo ngun nc ti, mt khc ch o nhn
dn chuyn i c cu cy trng cho ph hp vi ngun nc v kp thi v.
V l v cng tc PCLB-TKCN: UBND tnh Bc Kn ban hnh Ch
th s 08/2006/CT - UBND ngy 10/5/2006 v cng tc PCLB - TKCN v
24
gim nh thin tai; ph duyt phng n PCLB - TKCN nm 2006 ti
Quyt nh s 913/Q - UB ngy 10/5/2006, kin ton BCH PCLB - TKCN
ca tnh v ch o cc ngnh, cc cp. Ngy 28/4/2006, t chc hi ngh tng
kt cng tc PCLB - TKCN giai on 2001 - 2005 v trin khai cng tc
PCLB -TKCN nm 2006. Phi hp vi Trung tm d bo kh tng thu vn
tnh kim tra cc h thng o ma, o mc nc m bo hot ng tt
phc v cho cng tc PCLB trn a bn tnh [10].
c. Cc vn pht sinh trong lu vc, kh khn, tn ti v kin ngh ca
a phng
Cc vn pht sinh trong lu vc: Hin nay din tch rng, thm ph
thc vt mng, a hnh dc kh nng gi nc km nn ma ma thng
ngp ng, l qut, vo ma kh cc sng sui cn kit nh hng n sn
xut nng nghip v i sng nhn dn. Ngoi ra hin nay cc c s cng
nghip khai thc khong sn do cng tc x l cht thi km nn gy nhim
ngun nc trn mt s nhnh sng sui (huyn Ch n, Na R, Ngn Sn).
Kh khn, tn ti: Cng tc quy hoch thu li cha c thc hin
ton din trn a bn ton tnh do vy vic hoch nh, cn i s dng
ngun nc lu di, a mc tiu cha c tn dng ti a. Hin nay tnh
ang tin hnh lp quy hoch pht trin thu li ton tnh, d kin hon thnh
cui nm 2006.
d. Yu cu phi hp a ngnh v lin tnh trong pht trin lu vc
n nh lu vc sng s phi hp a ngnh, lin tnh l yu t cn
thit. Trong cng tc qun l ngun nc cn c s phi hp gia cc ngnh,
cc tnh m bo cht lng nc v mi trng. C cc gii php cng
trnh v phi cng trnh n nh lu di, cn bng mi trng sinh thi. V
t chc qun l, c ch chnh sch phi c s thng nht, ph hp vi iu
kin tng th ca lu vc.
25
e. xut u tin u t trong lu vc
Nng cao nng lc qun l v khai thc ngun nc trong lu vc sng.
u t xy dng cng trnh phc v a mc tiu: h cha, p dng...
phc v sn xut, nc sinh hot, h thng cnh bo nguy c st l, l qut.
Quy hoch s dng tng hp v bo v ngun nc; Trng rng tng
che ph c bit l rng phng h, rng u ngun; Chuyn i c cu cy trng.
ngh xem xt xy dng h thng cng trnh trn ton lu vc
thun li trong vic thu ht cc d n u t bng nhiu ngun vn ng thi
huy ng s tham gia, ng gp ca cc tnh c hiu qu hn.
1.2. Phng php nghin cu ca ti
1.2.1. Cu hi nghin cu
Mt l, tip cn ngun nc nh hng nh th no n sn xut nng
nghip v thu nhp ca ngi dn.
X Tn Lp l mt x ngho ca huyn Ch n, giao thng i li rt
kh khn, nn kinh t ch yu t cung t cp, trong ch yu l nng
nghip. c thu nhp cao t nng nghip i hi ngi nng dn phi tip
cn tt c vi ngun nc.
Hai l, lm th no gip cho cc h nng dn min ni tng kh nng
tip cn ngun nc.
y l mt vn quan trng i vi min ni hin nay. Vi nn thu
nhp ch yu t nng nghip, nhng d c ngun ti nguyn nc di do,
kh nng c tip cn ngun nc ca ngi nng dn li cha c nhiu.
Nghin cu nh hng ca vic tip cn ngun nc n thu nhp, nhm tm
ra cc nguyn nhn nhiu vng cha c tip cn ngun nc, lm gim thu
nhp ca cc h, t a ra cc gii php nng cao kh nng tip cn
ngun nc, gip tng nng sut, tng thu nhp ca ngi nng dn ni
chung v ngi nng dn x Tn Lp ni ring.
26
1.2.2. C s phng php lun trong nghin cu
ti s dng ch ngha duy vt bin chng lm c s phng php
lun nghin cu. ch ngha duy vt bin chng cho chng ta ci nhn s vt
hin tng trong mi quan h v s vn ng ca chng. Trong ti l
mi quan h gia tip cn v s dng ngun nc n thu nhp v nng sut
la ca h.
1.2.3.Cc phng php nghin cu c th
1.2.3.1 Phng php thu thp thng tin
a. Phng php thu thp thng tin th cp
Thng tin th cp l nhng thng tin c cng b chnh thc. Cc
thng tin th cp c thu thp thng qua cc bo co ca cc c quan
chuyn mn nh: Phng Nng nghip & Pht trin Nng thn, phng kinh t
- h tng, trm thu nng, s NN & PTNT, trn mng Internet, cc vn bn....
b. Phng php thu thp thng tin s cp
Thng tin s cp l nhng thng tin cha cng b, c thu thp ln
u, trong nghin cu v nng nghip nng thn, cc thng tin s cp c
ngha rt quan trng c nh hng trc tip n kt qu nghin cu.
+ Xc nh im iu tra
ph hp vi mc tiu nghin cu, cn c vo c im ca a bn
nghin cu, ti tin hnh la chn im iu tra l x Tn Lp - huyn Ch n.
+ Xc nh mu iu tra
Cn c vo iu kin thc t ca a bn, ti s tin hnh iu tra ngu
nhin 140 h, trong mi vng 70 h, bng phiu iu tra xy dng trc.
1.2.3.2. Phng php tng hp, x l s liu
a. i vi thng tin th cp
Sau khi thu thp c cc thng tin th cp, tin hnh phn loi, sp
xp thng tin theo th t u tin v quan trng ca thng tin. i vi cc
thng tin l s liu th tin hnh lp ln cc bng biu.
27
b. i vi thng tin s cp
Phiu iu tra sau khi hon thnh s c kim tra v nhp vo my
tnh bng phn mm Excel tin hnh tng hp, x l.
1.2.3.3. Phng php phn tch s liu
a. Phng php phn t
Phng php phn t nhm mc ch ch ra s khc bit gia cc nhm
h theo mt ch tiu nh trc. Trong ti, ch tiu dng phn t l kh
nng tip cn ngun nc ca cc h gia nh trong sn xut nng nghip, c
th l phn trm din tch c cung cp nc mt cch ch ng.
Nhm mt: t 65% - 100% din tch t nng nghip c ch ng
nc (iu kin thu li thun li)
Nhm hai: T 50% - 64% din tch t nng nghip c ch ng
nc (iu kin thu li trung bnh)
Nhm ba: T 30% - 49% din tch t nng nghip c ch ng
nc (iu kin thu li kh khn
Nhm bn: T 0% - 29% din tch t nng nghip c ch ng
nc (iu kin thu li v cng kh khn).
b. Phng php hi quy
Vic phn nhm nh vy da trn nguyn tc %din tch ch ng
nc, v d nhm thun li nht trong vic tip cn ngun nc c din tch
t tip cn c vi ngun nc chim 65% - 100%.
phn tch nh hng ca ngun nc n sn xut nng nghip v
thu nhp ca h, ti s dng phng php hi quy c lng, c th l s
dng hm sn xut cobb Douglas (CD).
Hm CD c dng:
AX 1b1 X 2b 2 ... X nbne D1e D 2 ...e Dm
28
Trong :
Y: bin ph thuc. Trong m hnh Y nng sut la ca h v thu nhp
t nng nghip ca h.
___
Xi: l cc bin c lp nh lng ( i 1, n )

___
Dj : l cc bin c lp thuc tnh ( j 1, m )

Ch tiu hiu sut bin mt n v ca bin c lp
_
(1)i vi bin nh lng: Y
bi
Y
_
(2)i vi bin thuc tnh: Y e D
ngha: u t thm 1 n v yu t i s mang li thm bao nhiu n

v yu t Y
Hm sn xut CD c gii bng phng php logarit ho hai v v
gii trn phm mm EXCEL.
t c mc tiu nghin cu, ti s dng hm CD nghin cu cc
vn sau:
- Nghin cu nh hng ca cc nhn t ti thu nhp t nng nghip
ca h
- Nghin cu nh hng ca cc nhn t ti nng sut la ca h (cy
trng chnh ca h gia nh trn a bn huyn)
c. Phng php th
phn nh s bin ng ca thu nhp, nng sut cy trng theo kh
nng s dng ngun nc ti dng th phn nh.
1.2.4. H thng ch tiu nghin cu
1.2.4.1. Ch tiu phn nh kh nng tip cn ngun nc ca h
Kh nng tip cn ngun nc ca c nh lng bng phn trm
din tch t trng cy hng nm c ch ng nc (Sn):
29
Sn =
DT ch ng nc
Tng din tch t NN ca h
x 100
Sn c tnh cho kh nng ch ng nc 2 v (Sn2) v ch ng nc

1 v (Sn1)
1.2.4.2. Ch tiu phn nh kt qu sn xut v chi ph ca h
(1) Tng gi th sn xut ca h : GO (Gross output) l ton b gi tr
sn phm do h lm ra, c tnh bng tng ca cc sn phm lm ra quy v
gi tr.
GO = (qi x pi) (i = 1:n)
Trong : qi khi lng sn phm phm i
Pi : gi ca sn phm i
(2) Chi ph mua ngoi (IC): l ton b nhng chi ph sn xut m h
phi thu, mua ngoi
IC = Ci (i = 1:n)
Ci: Chi ph mua ngoi, thu ngoi th i
(3) Thu nhp bin (GM): GM (Gross Margin) l phn thu nhp ca h
cn li sau khi tr i nhng chi ph thu, mua ngoi.
GM = GO - IC
(4) Thu nhp bng tin (Tm): Tm = tng s tin thu c ca h (bn
sn phm, lng, tr cp,...)
1.2.4.3. Mt s ch tiu bnh qun
- Tng gi tr sn xut bnh qun u ngi (GO/ ngi)
- Thu nhp bin bnh qun u ngi (GM/ngi)
- Thu nhp bng tin bnh qun u ngi (Tm/ngi)
30
Chng II
C IM A BN NGHIN CU V THC TRNG VN
NGHIN CU TI X TN LP, CH N, BC KN
2.1. c im a bn nghin cu x Tn Lp, Ch n, Bc Kn
2.1.1. iu kin t nhin x Tn Lp
2.1.1.1. V tr a l
Huyn Ch n l huyn vng cao nm pha Ty tnh Bc Kn, cch
th x Bc Kn 45km theo ng tnh l 257, tri t 105 o26 n 105o42 kinh
ng, v t 21o57 n 22o26 v bc. Pha Bc gip huyn Ba B, pha
Nam gip tnh Thi Nguyn, pha ng gip huyn Bch Thng, pha Ty
gip tnh Tuyn Quang.
X Tn Lp nm pha Bc, cch trung tm ca huyn Ch n 20km
tnh Bc Kn, c din tch t nhin l 31,16 Km2. Pha Bc gip x Nam
Cng, pha Nam gip x Phng Vin, pha Nam gip x Bng Phc huyn
Ba B, pha Ty gip x Qung Bch v ng Lc.
2.1.1.2. c im a hnh huyn Ch n v x Tn Lp
C cao gim dn t Bc xung Nam, t ng sang Ty, vi 2 dng
a hnh ph bin:
- a hnh ni vi: Ko di t huyn Ba B n th trn Bng Lng,
a hnh chia ct phc tp bi nhng dy vi c cao trn 1000m xen
gia cc thung lng hp, dc bnh qun t 20 - 30 , y l u ngun
ca cc con sui chy v h Ba B.
- a hnh ni t: Gm th trn Bng Lng v cc x pha Nam vi
cao ph bin t 400m n 600m, dc bnh qun 20 - 25 . a hnh chi
ct mnh bi h thng sng sui kh dy c.
Tn Lp l mt x vng cao nn a hnh kh phc tp, ch yu l i
ni chim trn 80% tng din tch t t nhin, c phn b trn ton x,
31
xen k gia cc dy ni l cc i thp, nhng cnh ng nh hp v cc
rung bc thang nm cao t 200 - 300m so vi mc nc bin.
Nhn chung t ai x Tn Lp khng mu m, hm lng mn thp,
chua trung bnh, t rung c tng canh tc mng nn cn c bin php ci
to ph hp. t rng c tng t mt trung bnh ph hp vi vic pht trin
cy lm nghip.
T a c im a hnh nh vy cho thy, Tn Lp s phn chia thnh
nhiu vng theo cp tip cn ngun nc khc nhau.
2.1.1.3. c im kh hu, thi tit ca x Tn Lp - huyn Ch n
Mang c trng ca kh hu nhit i gi ma, c ma ng lnh v
ma h nng m. Nhit trung bnh trong nm 23,2 C, cc thng c nhit
trung bnh cao nht l thng 6,7 v thng 8, cc thng c nhit thp nht
l thng 1 v thng 2, nhit cao tuyt i l 39,5 C, tng tch nhit c
nm bnh qun t t 6.800 n 7.000C. Ngoi ra kh hu x Tn Lp
huyn Ch n cn c sng m, sng mui, hin tng ma co xy ra
nhng khng thng xuyn. Lng ma bnh qun 1.115mm/nm. m
khng kh trung bnh 82%, lng bc hi trung bnh nm l 830mm. Ch
gi ch yu l gi ma ng bc v gi ma ng nam.
Huyn Tn lp c kh hu nhit i, gi ma, chu nh hng ln ca
gi ma ng bc.
Bng 2.1: Tnh lng ma, m ca huyn nm nm 2007
Ch tiu
Lng
Thng
1
1,2
13,5 8,5
10
11
12
51,4 212,6 193,4 403,5 275,3 73,3 10,0 54,0 3,2
ma (mm)
m (%) 77,0 85,0 82,0 79,0 81,0
84,0
88,0
89,0
83,0 83,0 81,0 79,0
(Ngun: Phng thng k huyn Ch n)

32
Lng ma trung bnh nm khong 1.420 mm, lng ma phn b
khng u trong nm, ma kh t thng 11 n thng 3 nm sau. Ma ma t
thng 4 n thng 10, lng ma chim t 85 - 90% lng ma hng nm,
tp trung vo thng 7,8 v 9 nn thng gy ra l qut nh hng ln n sn
xut nng nghip ca x.
Ma ng c gi ma ng bc lm nhit h thp, tc ng xu n
cy trng, vt nui v sc kho con ngi. Vo thi k giao ma c gi ma
ng bc thng gy ra ma , ging lc lm nh hng ln n sn xut
nng nghip.
Vi c im kh hu nh vy, x Tn Lp huyn Ch n c thun li
v nc pht trin nng nghip, bn cnh cng c nhiu kh khn trong
vic phng chng thin tai v nhng nh hng ca thin nhin tc ng n
pht trin nng nghip. Do lng ma phn b khng u nn vo ma ma
hin tng si mn, ra tri din ra rt mnh m, ngc li vo ma kh li
thiu nc phc v cho sn xut. Do hin tng thi tit ny m khu b sng
trung tm x Tn Lp chu nh hng mnh ca hin tng si mn, ra tri
vo ma ma.
2.1.1.4. c im thu vn ca x
Mng li sng ngi ca ca tnh Bc Kn tng i phong ph, phn
ln cc sng l nhnh thng ngun h thng sng Gm c c im chung l
ngn, dc v thu triu tht thng.
X Tn Lp c 14,77 ha mt nc sng sui, cng h thng ao ln nh.
Mc d c ngun nc di do nhng do a hnh dc nn vic ti tiu cho
cy trng vn cn gp nhiu kh khn, nht l nhng khu rung cao v rung
bc thang.
Sng chy qua trung tm x Tn Lp c nhng c im c bn ging
nh sng v sui nh trn a bn tnh Bc Kn nh: dc lu vc ln,
33
nc tp trung nhanh, thi gian ln thng bng 1/4 thi gian l xung.
Lng dng chy tp trung ch yu vo ma l t thng 5 n thng 10,
chim khong 70% tng lng nc trong nm, ma cn t thng 11 n
thng 4 nm sau ch chim khong 25% tng lng nc trong nm.
Do c im thu vn trn m hin tng l ng, l qut thng xuyn
sy ra trn con sng chy qua trung tm x. Trong nhng nm gn y, ti
mt s khu vc trong trungm x lm h thng k r bo v ng i
v rung, nhng sau mi ma l u b ph hng nghim trng. Dc theo 2
b sng nc l ph hng rt nhiu v tr gy nguy him cho ng lin x v
lm nh hng nghim trng n nhng khu vc rung dc theo sng.
2.1.1.5. c im ti nguyn t ai ca x
Kt qu iu tra cho thy huyn Ch n c nhng loi t chnh sau:
t feralit mu vng nht trn ni trung bnh (FH) chim 13,38% din tch,
phn b trn tt c cc nh ni cao trn 700 m, trn nn mcma axit kt
tinh chua, trm tch v bin cht. Tng t mng, ni nhiu, t m v
c tng thm mc kh dy. t feralit in hnh vng i ni v ni thp (Ff
Fk): chim 71,62% din tch, phn b tp trung pha bc huyn Ch n.
Khu vc ni vi thng rt t t trong cc hang hc, tng t mng mu
en, t rt tt.
Ni chung, cng vi kh hu thch hp cho nhiu loi cy trng, vt
nui, t ai trong tnh cn kh tt v l c s quan trng pht trin nng
lm nghip.
Tng din tch t nhin ton huyn Ch n l 91.115 ha, chim
19,04% din tch t nhin tnh Bc Kn. Trong : t nng nghip 63.505
ha, t phi nng nghip l 6.408,5 ha, t cha s dng l 21.201,1 ha.
Tng din tch t t nhin ca x Tn Lp l 3.116 ha, trong din
tch t nng nghip l 121,458 ha, chim 3,8 %. Din tch t lm nghip l
34
1.984,32 ha chim 63,6 % tng din tch t t nhin ca x [9]. Qua bng 2.2
cho thy din tch t tuy nhu, tuy nhin din tch t phc v cho sn xut
nng nghip chim t l thp, din tch t nng nghip ch chim 3,9% tng
din tch t t nhin ca x. Tnh hnh phn b t khng u, do c im
ca x ch yu l i ni chim trn 80 %, xen k gia cc dy ni l i thp.
Bng 2.2: Tng din tch t t nhin x Tn Lp nm 2007
VT: Ha
Ch tiu
Din tch
Tng din tch t t nhin
3.116
I - Din tch t nng nghip
121,458
1 - t trng la nc
72,628
+ t 1 v la
17,645
+ t 2 v la
54,983
2 - t trng cy lu nm
5,12
3 - t trng cy hng nm
43,71
II - t lm nghip
1.984,31
1 - t sn xut
1.509,56
2 - t rng phng h
474,75
(Ngun: UBND x Tn Lp)
V ti nguyn t:
t ai ca x Tn Lp c hnh thnh t m nh: Phin thch st,
mc ma axit, mt s l mc ma trung tnh v bin cht. Nhn chung
phn ln t ai c hm lng mn, kali mc ngho, tng s nh hn 1,0%
Ti nguyn nc:
Ngun nc mt ton x hin c 0.64 ha t thu li v 14.77 ha nc
sng sui v mt nc chuyn dng, y l ngun mt nc to iu kin
cho pht trin sn xut nng nghip v cn bng sinh thi.
35
Ngun nc ngm; Mc nc ngm ca x su trung bnh t 15
n 25m, l ngun cung cp nc sch cho nhu cu sinh hot ca nhn dn
trong ton x, ch yu c khai thc t nhng ging khi v ging khoan.
Ti nguyn rng:
Ti nguyn ca x Tn Lp a dng v phong ph, c nhiu chng loi
cy g qu vi din tch t lm nghip c rng l 1984.31 ha chim 63.68%
tng din tch t t nhin. S din tch rng hin nay ch yu l do cc h
gia nh, c nhn qun l.
Ti nguyn nhn vn:
Theo ti liu thng k s ngi trong tui lao ng ca x Tn Lp
chim khong 47.65% tng dn s, y l ngun nhn lc di do, cn c
chu kh nhng trnh dn tr cn thp v khng ng u, cn b c trnh
khoa hc k thut v nng lc t. Mt khc din tch t sn xut nng
nghip thng xuyn b xi l, b ra tri bc mu, v thng xuyn b vi
lp mi khi c l, dn n i sng nhn dn cn gp nhiu kh khn.
2.1.1.6. Ti nguyn khong sn ca x
Lnh th Bc Kn nm trong hai kiu kin trc a cht c ch a
ng khc nhau v do to nn bc tranh khong sn rt c trng. pha
Ty sng Cu l cc thnh trm tch c hn to nn mt kin trc dng r
nt c gi l phc np li L Gm, tp trung hu ht cc m ch, km.
pha ng sng Cu l cc thnh trm tch tr hn to nn kin trc m c
gi l vng ngun Rift ni lc sng Hin, tp trung hu ht cc m vng.
Ch, km v vng l nhng loi khong sn c tim nng nht ca Bc Kn.
X Tn Lp c ia hnh ch yu l ni mcma axit kt tinh chua,
trm tch v bin cht, ngun khong sn ca x khng phong ph, cha c
mt m khai thc khong sn no.
36
2.1.2. iu kin kinh t x hi ca x
n v hnh chnh: Huyn Ch n c chia lm 22 n v hnh
chnh, gm th trn Bng Lng v 21 x, Nam Cng, ng Lc, Qung
Bch, Tn Lp, Ngc Phi, Phng Vin, Bng Phc, R Bn, ng Vin,
Yn M, i So, Yn Nhun, Bnh Trung, Ngha T, Lng Bng, Bng
Lng, Phong Hun, Xun Lc, Yn Thng, Yn Thnh, Bn Thi.
X Tn Lp l mt x ngho nm hng ng ca huyn Ch n,
giao thng i li cn gp nhiu kh khn, x cha c ng giao thng tri nha
Tnh hnh kinh t nng lm nghip
V nng nghip: Tnh hnh sn xut nng nghip c s pht trin trung
bnh do thi tit khng thun li, thin tai thng xuyn xy ra, c bit l
hin tng l ng, l qut vo ma ma gy thit hi nng n n din tch
t canh tc ca nhn dn. Khu vc trung tm x tp trung khong 20 ha
rung, trong nhng nm va qua thng xuyn chu nh hng ca hin
tng thin tai ny. Din tch rung b nh hng do ct si trn vo dn n
khng canh tc c v b mt do xi l trc tip. Do nng sut, sn lng
lng thc ch tng mc trung bnh.
Chn nui tip tc pht trin,tng n tru n nm 2006 l 621 con,
n b 331 con, n ln 1116 con, n gia cm khong 6000 con, bc u
pht trin theo phng php chn nui khoa hc [9].
Lm nghip: Sn xut lm nghip c du hiu pht trin kh quan, din
tch t trng ca x ang dn c ph xanh tr li, do din tch rng
trng ngy cng c m rng.
Nghnh tiu th cng nghip v dch v
Nghnh tiu th cng nghip ca x tuy c pht trin, nhng vn cn
rt chm, ch yu l t phc v.
Dch v thng mi pht trin chm do v tr a l v x hi khng
thun li.
37
Cc dch v ch bin nng sn th cng, may mc, xay xt, sa cha,
mcang dn c m rng v pht huy.
2.1.2.1. Tnh hnh dn s v lao ng
Tng dn s ton huyn 50.669 ngi(Bo co UBND huyn nm
2007) vi 7 dn tc anh em (Ty, Dao, Kinh, Nng, Hoa, Mng, Sn Ch)
cng sinh sng, trong dn tc Ty chim 70%. S ngi trong tui lao
ng 33.102 ngi. Lng thc bnh qun 451kg/ngi/nm.
Thc trng phn b dn c v lao ng ca x
Huyn Tn Lp c 1.286 nhn khu vi 288 h [9].
Trong nhng nm qua tnh hnh di c t do lun din ra phc tp, ng
ch l vic di c t t cc tnh bin gii pha Bc i cc tnh Ty nguyn,
trong ch yu l dn tc Mng. Tnh hnh di c t do gy nh hng
khng nh n vic hoch nh chnh sch pht trin KT - XH ca cc a
phng. Vic di c khng n thun l mc ch sinh nhai m cn tim n
mc ch chnh tr.
Vic di c thng ln lt vo ban m chnh s kim sot ca chnh
quyn, khng tun th theo cc quy nh ca Nh nc.
S h ngho ca x Tn Lp nm 2007 l 198/280 h, chim 70,7% [9].
2.1.2.2. C s h tng ca x
a. Thc trng giao thng
H thng giao thng lin x Tn Lp bt u t khu trung tm x ra n
u ng quc l 254 ch yu l ng t. Chiu rng mt ng t 3 4m. Trn tuyn ng c nhiu ch b h hng, rt ly li khi c ma v bi
khi nng, dn n nhn dn i li rt kh khn. c bit l on ng gn
n tr s UBND x do ma l b st l nghim trng.
Nhn chung h ging giao thng x km pht trin, cht lng ng
cn rt km cha p ng c nhu cu i li ca ngi dn trong x. H
38
thng ng giao thng lin thn cng rt nh hp, i li kh khn. Hin ti
h thng giao thng trong x ang rt cn u t nng cp nhn dn i li
c thun tin.
b. Thc trng v cng trnh thy li
Tp trung u t xy dng, ci to nng cp cc cng trnh giao thng,
thu li, Trng hc, nc sch, trm Y t, in nng thn...Trong nhng
nm qua u t m mi c trn 100km ng lin thn, xy mi 12 cu
treo, 35km cng trnh nc sch, 50 cng trnh thu li, 85% s h khu vc
th trn v 65% s h khu vc nng thn c s dng nc sch.
Bng 2.3: Thng k cc cng trnh thu li
Din tch ti tiu
ca knh
La xun
La ma
24 ha
24 ha
STT
Tn cng
trnh
N bn
Nm
bn
giao
2004
N sm
2004
35 ha
N n
2007
di
knh
cao
p
di
2.300m
1,65m
20m
35 ha
2.700m
1,4m
9,8m
2 ha
436,4m
1,35m
13m

Kin c ho knh mng l mt chng trnh, ch trung ln ca
Chnh Ph nhm nng cao h thng knh mng thu li ni ng nng cao
nng sut ti tiu (tiu ng, chng hn) phc v sn xut nng nghip v
gp phn m bo v sinh mi trng trong nng nghip
Kh nng tip cn ngun nc c hiu l tc v tin cy ca h
thng knh mng i vi s pht trin nng nghip, tip cn v s dng
ngun nc ca ngi dn.
Trn a bn huyn Ch n c mt s cng trnh thu li c xy
dng nhm phc v ti cho ng rung canh tc ca thn x. Do vn u t
cng trnh hn ch nn cng trnh xy dng khng ng b hoc ch cn l
cc phai p tm.
39
Cng tc qun l thu li hin nay: Cc cng trnh thu li c a vo
s dng u giao cho a phng c cng trnh hng li qun l s dng.
X Tn Lp l mt x vng su, vng x thuc din chnh sch theo
Quyt nh 135 ca Th tng Chnh ph, nm pha Bc huyn l, cch
trung tm th trn Bng Lng 25km, a hnh c o, ng ct, khng cc
ng giao thng lin x, dn c c 288 h, 1286 nhn khu, gm 5 dn tc
anh em: Ty, Nng, Dao, Mng v Kinh. Cum dn c chia thnh 8 thn,
trong c 3 thn nh canh, nh c, mt bng dn tr cn thp, t l h
ngho cn cao, chim 65,2% s h [9].
Tnh hnh kinh t khng ng u gia cc thn, Thc hin s nghip
i mi ca ng, Nh nc, c bit t khi thc hin Quyt nh 135 ca
Th tng Chnh ph, b mt ca a phng ngy cng c khi sc: in,
ng, trng, trm c u t a vo s dng, chng trnh nc sch
8/8 thn c hng li, h thng thu li c u t kin c ho, c bn
m bo nc ti tiu phc v sn xut la nc hai v. in li quc gia
a nh sng n 7/8 thn, sng v tuyn truyn hnh c ph khp
cc h trong x.
Thc hin s dng ngun vn Chng trnh 135 nm 2007, u nm
2008, x Tn Lp tip tc trin khai xy dng cng trnh knh N Khu thn
Bn Chang, vi tng chiu di tuyn knh l 1.107,39 m, trong tuyn knh
chnh di 553,12 m, tuyn knh ph di 554,27 m a vo s dng trong
nm 2008 nhm phc v cho vic sn xut nng nghip ca x.
40
Bng 2.4: Tnh hnh ngun nc x Tn Lp nm 2007
Ch tiu
VT
S lng
H t nhin
Ci
H nhn to
Ci
- Kin c
139
- Khng kin c
141
triu ng
814,18
DT ch ng nc
Ha
% Ch ng nc
0,73
Tng vn u t cho thu li nm 2006
(Ngun: Phng Thng k huyn Ch n)

Bng tnh hnh ngun nc cho thy trn a b x khng c h nc
t nhin v h nc nhn to phc v cho sn xut nng nghip. Bn cnh
h thng knh mng ca x l rt t, trong knh mng kin c l 139
m, knh mng khng kin c l 814,18 m. iu cng thm phn kh
khn cho cc h trong vic tip cn ngun nc. Chnh v vy din tch ch
ng nc ca x l rt t, ch c 6 ha tng ng vi 0,73%.
c. Thc trng v h thng thng tin
V thng tin lin lc: Huyn Ch n c 100% s x c in thoi m
bo lin lc c, 19 x c im bu in vn ho x, mt in thoi t
5,6 my/100 ngi dn. 100% s x c th, bo n trong ngy
X Tn Lp c 01 im bu in vn ho x, nm ti trung tm x, m
bo phc v thng tin lin lc cho nhn dn x. L mt x ngho vng su vng
xa nn x ch c in thoi c nh, cha c ph song in thoi di ng.
d. Thc trng h tng phc v cho pht trin x hi
Gio dc:
X Tn Lp c 01 trng tiu hc v 01 trng mm non nm cng
mt a im, trong phn hiu c 2 lp tiu hc nm ti thn Phing
eng, c s vt cht cn thiu thn v kh khn.
41
Y t: C 01 trung tm y t huyn, 22 trm y t x, th trn, trong 17
trm c bc s. 03 trm y t t chun quc gia (Bn Thi, Qung Bch, Bng
Lng). Nhn chung h thng y t a s c xy dng lu, ch yu l nh
cp 4, xung cp, khng m bo iu kin theo quy nh
X c 01 trung tm y t x nm ti UBND x Tn Lp.
H thng cp in: 100% cc x c in li quc gia, t l s h c
s dng in 86%. Tng s c 100 MBA, trn 100km ng dy0,4 KV,
230,5 km ng dy 35 KV, 9.366 cng t in.
X Tn Lp cn 01 thn cha c in li l thn Phing ng, l
mt thn vng cao, nn xa trung tm x.
2.1.2.3. nh gi nhng tc ng ca iu kin t nhin kinh t - x hi
pht trin nng nghip v h tng thu li ca a phng
a - im mnh
L mt x vng su vng xa ngho, c s quan tm ca chnh quyn
a phng, x Tn Lp c th mnh v sn xut lm nghip, din tch t
trng ca x ang dn c ph xanh do din tch rng trng ngy cng tng.
L huyn tip gip vi huyn Ba b v tnh Tuyn Quang, Ch n c
th mnh v sn xut nng nghip v khai thc xut khu ti nguyn Khong
sn nh : Km, Ch, Qunggp phn pht trin kinh t ca tnh Bc Kn.
b - im yu
X Tn Lp l mt x vng su vng xa, nm xa ng quc l chnh,
giao thng i li kh khn, trung tm x nm cch xa ng quc l, giao
thng t ng quc l vo trung tm x l ng t , cha c gii
nha. Khi tri ma ng rt trn trt v kh i, tri nng li nhiu bi,
nhiu on ng b h hng v xung cp nghim trng, dn n pht
trin kinh t ca huyn gp nhiu kh khn.
42
X Tn Lp nm ho lnh, giao thng i li kh khn, khng c ch,
nn mi hot ng giao thng mua bn ca ngi dn ch yu l t cung t
cp, hoc i n trung tm huyn, v vy pht trin kinh t thng qua con
ng giao thng l rt hn ch.
c - C hi
Bn cnh nhng kh khn, huyn Tn Lp c kh hu thun li pht
trin mt cy trng, vt nui a dng, c bit l cy cng nghip, cy n qu,
chn nui i gia sc. y l li th pht trin mt nn nng nghip sinh
thi, to ra cc sn phm tp trung phc v tiu dng v xut khu.
d - Nguy c
Chu nh hng ca thi tit khc nghit, l ng v l qut xy ra vo
ma ma, gy hin tng xi mn, v nguy him cho tnh mng ca ngi
dn, hin tung xi mn s gy mt t, gim din tch t nng nghip, trong
khi kinh t ngi dn trong x ch yu l nng v lm nghip.
Trnh dn tr thp, cng vi nhiu phong tc tp qun cn c h dn
n s nh tr trong pht trin kinh t ca x.
2.1.2.4. c im ca nhm h iu tra.
Bng 2.5: Nhng c trng ca nhm h iu tra
Kiu nhm
c trng ca nhm
tui trung bnh 40,2
Nhng chin lc
Vn
sn xut
cn nghin cu
- Tp trung trng Nghin cu gi php
C din tch t lm cc cy hoa m, ti u cho vic tip

nghip ln, t trng cy lu nm v cy cn ngun nc, xy
Nhm rt
kh khn
la rng, nhng ch ch ly g
p ngn, b cha gi
yu l t 1v, do
nc.
khng ch ng c
nc ti.
- C t trng cy
lu nm
43
Kiu nhm
c trng ca nhm
Nhng chin lc
Vn
sn xut
cn nghin cu
- tui trung bnh l Vi din tch t Tip cn tt ngun

canh tc rng, cn nc, s dng ng
44,5
- Ngun lao ng di c cc gii php ng dn nc t b

khc
do
phc
kh cha.
- Din tch t 1v v khn v thu li

2v ln
tng nng sut
- Din tch t trng cy trng.

Nhm kh
khn
cy lu nm c iu
kin pht trin cy
lu nm
- Kh nng tip cn
ngun nc trung bnh
do c c s dng h
thng
knh
mng,
nhng xa ngun nc,

h thng knh kin c
cha c.
tui trung bnh 42,9. Xy dng tt h Nghin cu kh nng
s lao ng nam trung thng
knh tip cn ngun nc
bnh 1h l 2,35 ngi, mng, tt c do c tip cn

n 2,95, n nh v c hng thu ngun nc nhng
Nhm thun
li
ngun lao ng
li, o ao nui mt s vng cn xa
- Tip cn ngun nc thu sn.
ngun v h thng
tt do nm ven rung tm Ngun lao ng thu li

x, nhng mt s vng di do, tp trung
cn c knh mng thp pht huy ti a
hn rung
din tch canh

tc, la, ng, sn.
44
Kiu nhm
c trng ca nhm
Nhng chin lc
Vn
sn xut
cn nghin cu
- tui trung bnh l c tip cn tt Nghin cu s dng

44
ngun nc, cn ti a li th v
- Din tch t 1v v phng chng thin ngun nc, chng

2v v ng nh
tai gy nh hng xi mn t, ci to
- Din tch t canh tc n din tch t t tng nng sut.

Nhm rt
nh do vng trung tm canh tc, xy k
thun li
x din tch nh
chng xi.
- Tip cn ngun nc Tp trung sn xut

tt nht, do thp, la, cy hao mu,
dng sng nh chy qua pht trin dch v.
trung tm lun nc
ti tiu.
Bng 2.5 cho ta thy tnh hnh c im ni bt ca tng nhm h iu

tra, nhm h kh khn nht trong vic tip cn ngun nc c s thun li
v t lm nghip v t trng cy lu nm, t trng la rng nhng ch s
dng trng la mt v do kh nng tip cn ngun nc kh khn, khng
nc ti tiu. Vi s thun li v t trng cy lm nghip v kh khn
v ngun nc, nhm cn c cc phng n trng cy lm nghip ph hp,
bn cnh cng cn c cc phng n gi nc phc v ti tiu. Tp
trung vo canh tc v trng cc loi cy c chi ph thp hn v chu s kh
cn tt hn cy la.
45
2.2. Thc trng pht trin nng nghip v tip cn ngun nc ca ngi
dn x Tn Lp
2.2.1. Tnh hnh c bn ca nhm h iu tra
Bng 2.6: Thng tin chung v ch h iu tra
Ch tiu
Rt
thun li
Thun
li
Rt
kh
khn
62
Kh
khn
Nhm h
VT
S h iu tra
34
19
25
Tui BQ ch h
Nm
44
42,9
44,56
40,2
Trnh VH ch h
Lp
6,117
6,2
6,12
6,0
(Ngun: S liu iu tra nm 2007)

Tng s h iu tra gm 140 h, tui bnh qun ca ch h ca
nhm rt thun li v ngun nc l 44 v rt kh khn l 40,2, cho thy
tui bnh qun ca ch h khng chnh nhau l my. iu c ngha tui
ca cc nhm h khng th hin xu hng nh hng n kt qu sn xut v
thu nhp ca cc h. C s h tng cn yu km, x c 01 trung tiu h v
01 trng mm non, s lng b h ln, trnh vn ho ca nhm h iu
tra khng cao, trung bnh l lp 6, ch yu l lm nng nghip, cng vi s
kh khn trong vic tip cn ngun nc, dn n nng sut khng cao. Nn
kinh t ca x ch yu l t cung t cp.
Bng 2.7: Tnh hnh nhn khu v lao ng ca h
Ch tiu
Nhm h
S h iu tra
Bq nhn khu
- Nam
- N
Bq lao ng
- L l nam
- L l n
VT
H
Ngi
Rt
thun li
34
3,5
1,79
1,73
2,23
1,17
1,06
Thun li
19
5,3
2,35
2,95
3,05
1,5
1,55
Kh
khn
25
4,96
2,2
2,76
3,04
1,52
1,52
Rt kh
khn
62
4,14
2,19
1,98
2,61
1,3
1,3
(Ngun: S liu iu tra 2007)

46
Tng s nhn khu trn h nhm rt kh khn v ngun nc bnh
qun l 4,14 ngi, trong nhn khu nam bnh qun l 2,19 ngi chim
52,8% trn h, n l 1,98 ngi chim 47,8%. Nhm thun li nht c tng
bnh qun nhn khu trn h l 3,5 ngi, trong nhn khu nam l 1,79
ngi, chim 51,1%, nhn khu n l 1,73 ngi, chim 49,4%. Bng 2.7 cho
ta thy nhn khu bnh qun ca nhm kh khn nht nhiu hn nhm thun
li nht, trong t l nam v n cng ln hn. Nhm kh khn nht sng
tp trung ti cc vng cao, vng ni, trnh v nhn thc lc hu, dn n s
gia tng dn s khu vc y cao hn.
V lao ng, nhm kh khn nht c tng lao ng bnh qun l 2,61
ngi, trong la ng nam l 1,3 chim 49,8%, lao ng n cng l 1,3
ngi bng 49,8%. So vi bnh qun nhn khu trn h th bnh qun lao
ng ca nhm ny chim 63%. Lao ng ca nhm thun li nht trung bnh
l 2,23 ngi, trong lao ng nam 1,17 ngi chim 52,4%, lao ng n
l 1,06 ngi bng 47,5%. So vi bnh qun nhn khu ca nhm ny, lao
ng chim 63,7%. T cho thy, mc d t trng lao ng trong tng nhn
khu bnh qun l khng chnh lch nhau l my, nhng s lao ng bnh
qun ca nhm kh khn l cao hn c lao ng nam v lao ng n.
Nhm thun li v ngun nc c s nhn khu bnh qun cao nht,
trong lao ng bnh qun l 3,05 ngi, chim 57,5%. Tuy chim t trng
thp hn v lao ng so vi 2 nhm trn, nhng tng lao ng bnh qun l
ln hn, vi tng lao ng bnh qun l 3.05 ngi trong lao ng nam l
1,5 ngi v n l 1,55 ngi. S lao ng nhm ny tng ng vi nhm
kh khn trung bnh l 3,04 ngi lao ng. Vi c im ca nhm thun li
l tip cn tt v ngun nc v nm vn trung tm, khng chu s xi mn
t, c iu kin tip cn ngun nc v tng thu nhp. Tnh hnh lao ng
khng chnh nhau l my so gia cc nhm h, tuy nhin, x Tn Lp ch
47
yu l sn xut nng nghip, cho nn yu t nc ti v t canh tc l cc
yu t quan trng. Tuy nhin t sn xut nng nghip ca x l khng nhiu,
u ny phn no gy ra nhng hn ch i vi thu nhp t nng nghip
ca cc nhm h. Tnh hnh t ai c th hin qua bng s liu sau:
Bng 2.8: Tnh hnh t ai ca nhm h iu tra
VT: m2
Nhm h
Ch tiu
Rt thun li
Thun li
Kh khn
Rt kh khn
SL
SL
SL
SL
41.562,67
100
41.935
100
34.391,48
100
69.386,48
100
1.t hng nm 2.283,24
5,49
3.372,11
8,04
4.328,00
12,58 2.474,68
3,57
- t 1 v
1.392,68
2.015,38
3.350,00
2.049,41
- t 2 v
1.709,86
1.993,16
2.88,00
1.350,81
2. t trng cy
lu nm
275
0,65
t lm nghip 38.393,33 92,37 37.540,00 89,52

t nui trng
thu sn
t vn +
th c
1,200
3,49
1,175
27.730,77 80,63 65.116,4
1,69
93,84
260
0,62
300
0,71
650
1,89
242,86
0,35
626,11
1,51
447,89
1,07
482,72
1,4
377,54
0,54

t ai l mt yu t ht sc quan trng, tc ng nhiu n nng sut
cy trng, n din tch canh tc. Vi ngnh ngh chnh l nng nghip v lm
nghip cho nn din tch ca cc h ch yu l trng la, ng v cy ly g
Tng din tch bnh qun ca nhm h c iu kin kh khn nht
trong vic tip cn ngun nc l 69.386,48 m2, nhm h tip cn tt nht v
ngun nc l 41.562,67 m2, nh hn so vi din tch bnh qun nhm h kh
khn l 27.823,81 m2 l do din tch t ca khu trung tm x l ni tip cn
ngun nc tt nht nh, chu s xi mn t do thin nhin, v cha c
48
xy k chng xi. Din tch t trng 1v ca nhm h kh khn nht ln hn
din tch trng la 2v l do kh nng tip cn ngun nc km, ch c
1.35,82m2 so vi 1.709,86m2 ca nhm thun li nht. Chnh v vy nhm
kh khn nht tp trung vo li th ca mnh l trng cy lm nghip vi din
tch t l 65.116,4m2 ln hn so vi nhm thun li nht.
Vi c im din tch t lm nghip ca nhm h kh khn nht
rng, thun li cho vic pht trin trng rng. Cn ch trng v c chnh sch
i vi vic m rng quy m trng rng cc din tch u ngun, giao t
giao rng gn trch nhim cho ngi dn, n khng ch c tc ng ti thu
nhp ca h m cn c tc dng gi nc u ngun, to nn ngun t tt
trng cy, tng nng sut cy trng.
Nh vy, t ai l mt yu t c vai tr ht sc quan trng trong pht
trin sn xut, nng cao thu nhp ca nhm h iu tra. i vi tng nhm,
s tip cn ngun nc l yu t quan trng tc ng n nng sut, tuy nhin
din tch t canh tc l khng th thiu.
Bng 2.9: Tnh hnh ti sn phc v sn xut ca h
VT: Ci
Nhm h
Ch tiu
Rt
thun li
Thun li
Kh khn
Rt kh
khn
Tng ti sn
1,89
2,78
2,69
2,42
- My cy
0,4
0,5
0,6
0,3
- My tut la
0,5
- My bm nc
0,09
0,28
0,09
0,12
0,9
- My sao ch
- My khc

49
Trong pht trin sn xut nng nghip, trang thit b my mc phc v
cho sn xut l mt yu cu khch quan v quan trng. Vic trang b my mc
thit b vo sn xut, mt mt lm gim sc lao ng chn tay ca con ngi,
mt khc lm tng nng sut lao ng, nng sut t ai, t gii phng mt
phn lao ng th cng, lm tng kh nng c tip cn ngun nc phc v
sn xut nng nghip.
Qua bng s liu trn cho thy tnh hnh trang thit nhng my mc
thit yu cn thp, vi tng ti sn trung bnh ca nhm kh khn nht l 2,42
ci, nhm thun li nht l 1,89 ci v 2 nhm cao nht l nhm thun li
2,78 ci v nhm kh khn l 2,69, c th:
My cy bnh qun ca nhm kh khn nht l 0,3 ci chim 12,3%
tng ti sn ca nhm, th nhm thun li nht cng ch 0,4 ci, chim 21,2%
tng ti sn ca nhm.
My tut la ca 3 nhm kh khn nht, kh khn v thun li trung
bnh l 1ci, trong khi nhm thun li nht l 0,5ci. Nhm kh khn nht
trung bnh l 1 ci chim 41,3% tng ti sn ca nhm. Nhm thun li nht
l 0,5 ci, bng 26,4% tng ti sn u t cho nng nghip ca nhm. T
cho thy vic u t v my tut la ca nhm thun li nht l khng cao so
vi cc nhm.
L a phng vi kinh t ch yu l nng nghip, tip cn c mt
cch tt nht ngun nc l iu v cng quan trng, v vy my bm nc l
quan trng i vi vic ti tiu. Qua bng trn cho thy, s u t v my
bm ca cc nhm l cha nhiu, c th: Nhm kh khn nht trung bnh l
0,12ci, chim 4,9% tng ti sn ca nhm, nhm kh khn l 0,09ci, chim
3,3%. Nhm thun li l 0,28ci chim 10% v nhm thun li nht l
0,09ci chim 4,7% tng ti sn ca nhm.
50
Qua bng trn cho thy, t trng my bm nc trn tng ti sn phc
v cho sn xut nng nghip ca cc nhm l khc nhau, c th: Nhm thun
li cao nht vi 10% l my bm nc, do c im a hnh ca nhm ny
tt, vic tip cn ngun nc l kh d dng. Tuy nhin c mt s cn c din
tch t canh tc nm cao hn knh mng dn nc cho nn s u t v
my bm l hp l. ng th 2 l nhm kh khn, vi c im khng thun
li trong vic tip cn ngun nc, vic u t cc my mc dn nc,
bm nc l v cng cn thit, n gip nhm h ny c th bm d nc t
xa v phc v ti tiu. i vi nhm kh khn, l nhmc hng iu
kin v thu li, tuy nhin cn nm xa ngun nc, cc knh mng dn
nc, hoc c knh mng dn nc n nhng do knh mng cha kin
c, dn n s ngm nc, lm cho nc cha kp n vi din tch cn ti
ti b ngm ht, do vy cn u t thm my mc dn nc v gi
nc, phc v sn xut nng nghip.
2.2.2 Tnh hnh pht trin sn xut nng nghip ca h
2.2.2.1 Kt qu sn xut nng nghip ca nhm h iu tra
Bng 2.10: Kt qu sn xut ngnh nng nghip ca h
VT: 1.000
Nhm h
Rt
Thun li
Kh khn
Rt
Ch tiu
thun li
kh khn
Tng thu t nng nghip
7.448,96
11.825,19
10.219,78
8.598,09
- Thu t trng trt
4.139,91
6.152,82
6.685,44
4.374,87
- Thu t chn nui
3.044,04
5.072,36
2.888,8
3.634,88
- Thu t lm nghip
265
600
654,54
588,33

Qua bng kt qu sn xut ngnh nng nghip ca h cho thy, hu ht
cc khon thu nhp ca h u t nng nghip. Tng thu nhp bnh qun ca
51
nhm kh khn nht sau khi tr chi ph l 8.598,09 nghn ng, trong thu
t trng trt l 4.374,87 nghn ng chim 50,8% tng thu t nng nghip, thu
t chn nui l 3.634,88 nghn ng chim 42,2%, thu t lm nghip l 588,33
nghn ng chim 6,8%, qua cho thy thu nhp t trng trt ca nhm ny
chim t trng cao hn so vi thu t chn nui v lm nghip.
Nhm thun li nht c tng thu nhp bnh qun t nng nghip l
7.448,96 nghn ng, trong thu t trng trt l 4.139,91 nghn ng chim
55,6%, thu t chn nui l 3.044,04 nghn ng chim 40,8% v thu t lm
nghip l 265 nghn ng chim 3,5%. So snh gia 2 nhm trn ta thy, thu
t trng trt ca nhm thun li nht chim t trng trong tng thu t nng
nghip ln hn nhm kh khn l 4,8%. Tuy nhin
Qua nghin cu tnh hnh thu nhp v c cu thu nhp ca cc nhm h
iu tra ca x Tn Lp c th nhnh thy tnh trng thun nng ca sn xut
nng nghip. a ra ci nhn su hn v vn sn xut v thu nhp ca
h t vic tip cn ngun nc, ta i phn tch, nh gi tnh hnh sn xut
trng trt v chn nui ca nhm h iu tra.
Bng 2.11: Kt qu sn xut ngnh trng trt ca h
VT: 1000
Nhm h
Rt
Rt
Thun li
Kh khn
4.139,92
6.152,82
6.685.44
4.374,87
3.931,92
5.100,40
4.774,64
3.209,55
- Ng
634,47
973,47
1.894,8
1.141,13
- u
73,53
78,95
16
24,19
Ch tiu
Tng s
- Thu t la
thun li
kh khn

52
L mt x ngho vng xu vng xa, iu kin cn kh khn, k thut
gieo trng cn th cng v lc hu, cha p dng c s tin b ca khoa
hc k thut vo sn xut nng nghip.
Thu nhp ca cc h trng x u ch yu t nng nghip, nhng thu
nhp t cc loi cy trng v cc vng khc nhau, do quy m v do s tip
cn ngun nc, do din tch canh tc. Bng 2.11 cho thy thu nhp bnh
qun t la ca nhm kh khn nht v tip cn ngun nc l 3.209,55 ng,
so vi nhm h tip cn tt nht l 3.931,92, thp hn 722,37 ng bng
81,6% so vi nhm thun li nht v ngun nc. Trong khi thu nhp t
trng ng ca nhm kh khn nht trung bnh l 1.141,13 ng so vi 634,47
ng ca nhm thun li nht, nhiu hn 506,66 ng. Qua bng ta thy rng,
thu nhp t la ca nhm h kh khn nht trong vic tip cn ngun nc
thp hn so vi nhm thun li nht, tuy nhin sn lng ng li cao hn, t
cho thy, vng tip cn ngun nc kh khn nht bit chuyn i cy
trng ph hp vi kh khu v t ai. Do cy ng c chi ph thp hn v
chu s kh cn tt hn so vi cy la.
24.19
1000
73.53
634.47
2000
973.47
3000
1141.13
1894.8
3209.55
4000
78.95
16
Rt thun li
Thun li
Kh khn
Rt kh khn
4774.64
5000
3931.92
6000
5100.4
th biu th thu nhp t la ca nhm h iu tra
0
Thu t la
Ng
53
Bng 2.12: Kt qu sn xut ngnh chn nui ca h
VT: 1.000 ng
Nhm h
Rt thun li
Thun li
Kh khn
Rt kh khn
Tng s
3.044,04
5.072,36
2.888,8
3.634,88
- Ln
2.973,45
5.013,15
2.741,2
3.315,61
- Tru, b
258,06
- Gia cm
70,59
59,21
147,6
61,21
Ch tiu

Bc Kn l mt tnh vi nn nng nghip l chnh. D ngnh chn nui
cha ng gp nhiu cho thu nhp ca tnh v ca ngi dn, cha thc s
ni bt nhng khng phi v th n khng c nhng li th trong qu trnh
chuyn dch c cu kinh t. chn nui thc s tr thnh mt ngnh kinh t
mi nhn, rt cn phi nhn thng vo s tht v i mi thc s nhn thc
chung v vn ny.
Nn kinh t ch yu l nng nghip, t cung t cp, nhu cu thc phm
ca ngi dn ngy cng tng, song sn phm chn nui vn cha p ng
nhu cu tiu dng cho ngi dn x Tn Lp. Do cha thc s c cch tip
cn mi, chn nui truyn thng vn chim t l cao, vi nhng c im ni
bt l nh l, phn tn, s lng khng tp trung ln tr thnh sn phm
hng ha, khng ng nht v cht lng, cha ch trng n tnh k hoch
th trng v hch ton v hiu qu kinh t. Phng thc chn nui ny tuy c
nhiu nhc im, nhng l ngun thc phm v thu nhp cn thit nng cao
mc sng ca ngi dn.
Tng thu nhp bnh qun t chn nui ca nhm kh khn nht trong
vic tip cn ngun nc l 3.634,88 nghn ng, trong thu t chn nui
ln l 3.315,61 nghn ng, chim 91,2% tng thu nhp t chn nui ca
54
nhm. Thu nhp ca nhm thun li nht t chn nui ln l 2.973,45 nghn
ng, chim 97,6% tng thu nhp t chn nui ca nhm. Bng 2.12 cho thy
vng tip cn ngun nc thun li nht c thu nhp bnh qun t nui ln
chim t trng trong tng thu nhp t chn nui ln, tuy nhin thu nhp bnh
qun t chn nui ln so vi nhm h kh khn v ngun nc cn thp hn,
bn cnh thu nhp t chn nui tru, b l khng c, trong khi nhm h
kh khn nht thu nhp bnh qun t chn nui Tru v B l 258,06ng,
bng 7% tng thu nhp ca nhm.
c im cc thn trong vng trung tm x l vng c tip ngun
nc thun li nht, dn c mi di di n, tp trung ch yu l cn b x,
nh t lao ng, dn n vic chn nui t c ch trng, v d chn nui tru
b, do vy thu nhp ch yu tp trung vo trng trt.
Bn cnh , bng 2.12 cho thy, thu nhp t chn nui ca nhm
thun li v ngun nc cao nht, vi tng thu nhp t chn nui l 5.072,26
ng, trong thu nhp t chn nui ln l 5.013,15 ng chim 98,8%,
chim t trng ch yu trong tng thu nhp t chn nui. Do c im a
hnh nm ven trung tm v cc trin i thp, cho nn vic tip cn ngun
nc tt, din tch chn th rng, thun li cho vic th ln n t do, cho nn
nhm tp trung vo chn nui ch yu l ln, ph hp vi tp qun chn
nui ln ca vng.
Nhm kh khn v tip cn ngun nc c thu nhp t chn nui thp
nht, vi tng thu nhp bnh qun l 2.888,8 ng, trong thu t chn nui
ln l 2.741,2 ng , thp hn thu nhp t chn nui ln ca nhm thun li
(nhm c thu nhp cao nht t chn nui ln) l 2.271,95 ng bng 54,6%.
Tuy nhin, bng 2.12 cho ta thy thu nhp trung bnh t chn nui gia cm
ca nhm l 147,6 ng, cao nht trong 4 nhm, chim 5,1% tng thu nhp t
chn nui ca nhm.
55
Thu nhp bnh qun t chn nui ln ca cc nhm l chnh lch nhau.
Thu nhp t chn nui ln ca nhm kh khn nht trong vic tip cn ngun
nc chim 91,2% tng thu nhp t chn nui. Nhm kh khn chim 94,8%,
nhm thun li 98,8% v nhm rt thun li l 97,6%. Qua cho chng ta
thy thu nhp t chn nui ln ca nhm thun li chim t trng ln nht
trong tng thu t chn nui. Nhm kh khn c thu nhp t chn nui ln
thp nht, tuy nhin thu nhp t chn nui gia cm li cao nht.
Bng 2.13: Chi ph ngnh trng trt ca h
VT: 1.000 ng
Nhm h
Rt thun li
Thun li
Kh khn
Rt kh khn
Tng s
5.897,33
3.906,59
3.149,23
2.494,35
- Ging
327,1
392,17
475,1
280,06
- Phn bn
523,95
673,4
643,23
533,5
- Dch v mua ngoi
5.000
3.135
1.930
1.680
- Chi ph l thu ngoi
45,58
38,89
Ch tiu

Qua bng 2.13 ta thy, tng chi ph ngnh trng trt ca cc h gim
dn t nhm rt thun li n nhm rt kh khn, c th, nhm rt thun li
c tng chi ph bnh qun l 5.897.000,33 ng, nhm thun li l
3.906.000,59 ng, nhm kh khn l 3.149.000,23 ng v nhm rt kh
khn l 2.494.000,35 ng. Thc t c s chnh lch l do, c s chnh
lch v dch v thu ngoi, nhm rt thun li c thun li v ngun vn, thu
my bm nc vo nhng thi im kh khn v nc, thu my tut la ,
v vy chi ph dch v ca h cao so vi cc nhm khc.
V chi ph lao ng thu ngoi, ch 2 nhm rt thun li v thun li c
chi ph. Nhm rt thun li do c s lao ng bnh qun t nht trong cc
56
nhm vi 2,23 ngi/h, nn phi chi ph 45,58 nghn ng/h. Nhm thun
li c chi ph thu ngoi l 38,89 nghn ng/h. Hai nhm kh khn v rt
kh khn cng c nhu cu thu lao ng phc v sn xut, nhng do iu
kin v ngun vn khng cho php h thc hin iu ny. Lng phn bn
cc nhm h s dng khng chnh lch nhau nhiu.
Bng 2.14: Chi ph ngnh chn nui ca h
VT: 1.000 ng
Nhm h
Ch tiu
Rt thun li Thun li Kh khn
Rt kh khn
Tng s
967,79
1.315,11
996,48
940,59
- Ging
888,76
1157,92
884,08
820,28
- Thc n xanh
68,53
129,89
93,2
112,25
- Cng lao ng
10,5
27,3
19,2
8,06

Qua bng 2.14 cho ta thy, tng chi ph ngnh chn nui ca nhm h
thun li l cao nht, do nhm h ny nui s lng ln nhiu nht, vi chi
ph ging l 1.157.000,92 ng, chi ph thc n l 129,89 nghn ng. Cc
nhm h khng tin hnh mua thc n tinh, v h tn dng cc thc n
xanh trng c v cc sn phm ph t la nh rm, r, cm xt t thc.
Thc t chi ph chn nui ca cc nhm h ch yu i vi ln, v con vt
nui ny cng em li ngun thu nhp ch yu cho cc h nng dn ni y
57
2.2.3. Phn tch tnh hnh sn xut la ca h
Bng 2.15: Kt qu sn xut la ca nhm h iu tra
Nhm h
Ch tiu
Din tch gieo
VT
Rt
thun li
Thun li
Kh
Rt kh
khn
khn
m2
2.424,41
3.338,42
4.056
2.254,92
Nng sut
Kg/1000m2
419,12
390,57
405,6
357,72
Sn lng
Kg
1.287,58
1.677,95
1.781,2
1.074,09
trng

Bng 2.15 Cho ta thy, din tch gieo trng la ca nhm h kh khn
nht l 2.254,92 m2, nh nht so vi cc nhm khc, vi sn lng l
1.074,09 kg, thp nht. Vi din tch gieo trng la nh, cng vi s kh khn
nht trong vic tip cn ngun nc, dn n sn lng t la l khng cao.
So vi nhm kh khn v ngun nc c sn lng 1.781,2 kg, thp hn
707,11 kg, bng 60,3% sn lng ca nhm kh khn. iu cho ta thy s
chnh lch v sn lng gia 2 nhm ny l kh cao l do:
Din tch t gieo trng ca nhm kh khn nht nh hn nhm kh
khn, c th, nhm rt kh khn c din tch gieo trng l 2.254,92m2, trong
khi nhm kh khn c din tch gieo trng l 4.056 m2, nh hn 1.801,08 m2,
din tch gieo trng la ca nhm kh khn nht ch bng 55,6% din tch ca
nhm kh khn. Vi nhng c im kh khn v din tch trng la cng
nh kh nng tip cn ngun nc nh vy, dn n nng sut v sn lng
la ca nhm thp nht.
Nhn vo bng trn ta thy, nng sut la ca nhm h thun li thp
hn nhm kh khn, c th: Nng sut ca nhm thun li l 390,57
kg/1000m2, thp hn nhm kh khn c nng sut 405,6 kg/1000m2 l 15,03
58
kg/1000m2. Do din tch gieo trng la ca nhm thun li l 3.338,42 m2
nh hn nhm kh khn c din tch gieo trng 4.056 m2, do vy nng sut v
sn lng thp hn, nhng khng ng k, c th, sn lng ca nhm thun
li l 1.677,95 kg so vi nhm kh khn c sn lng 1.781,2 kg l 103 kg,
bng 95% sn lng ca nhm kh khn.
Nhm thun li nht v tip cn ngun nc c din tch gieo trng l
2.424,41 m2, ch ln hn nhm kh khn nht, do nhm kh khn nht ch
yu nm vng i ni cao, din tch t cho trng la thp, ch yu l
nng ry. Mc d nhm thun li nht nm trung tm x, nhng din tch
khng ln l do t dnh cho xy dng c s h tng nh UBND x, trm yt,
trng hccng vi hin tng xi mn ra tri t do con sui chy qua
trung tm. T nhng l do dn n din tch t gieo trng la khng ln.
Tuy vy, nng sut la li ln nht do c tip cn ngun nc tt nht, vi
nng sut l 419,12 kh/1000m2, so vi nhm c nng sut thp nht l nhm
kh khn nht vi nng sut 357,72 kg/1000m2, ln hn 61,4 kg/1000m2.
Nhng sn lng ca nhm ny l khng cao, ch c sn lng l 1.287,58
kg, nguyn nhn do din tch t gieo trng thp, hng nm li phi chu s
tn ph t thin nhin.
T vic phn tch bng 2.16 ta nhn thy, tn dng c ti a
nhng iu kin thun li vn sn c ca tng vng , ngi dn x Tn Lp
cn nng cao hn na kh nng tip cn ngun nc, bn cnh cn c bin
php chng xi mn, gi t, ci to t, tng nng sut v sn lng ca
cy la cng nh cc loi cy khc.
Ngoi cc bin php tng hiu qu t cy la, chi ph b ra u t
cho nng sut cao nh ging, m, ln, kalyl v cng quan trng.
59
Bng 2.16: Chi ph sn xut la ca nhm h iu tra (tnh cho bq 1 so)
VT: 1000
Nhm h
Rt thun li
Thun li
Kh khn
Rt kh khn
Ging
293,19
349,65
401,53
237,72
119,447
170,505
153,504
109,03
Ln
106,22
146,32
154,52
101,92
Ka ly
37,75
66,79
101,52
28,49
NPK
3,088
5,59
Phn chung
180,14
186,05
133,7
151,85
BVTV
28,38
41,16
38,4
27,62
2,8
1,47
3,15
66,66
50
90
116,38
841,345
1.013,625
1.075,974
778,6
Ch tiu
Dch v mua ngoi

Chi ph lao ng
thu ngoi
Chi ph khc
Tng

La l mt cy trng quan trng ca ngi dn x Tn Lp, v vy, tip
cn c ngun nc thun li nng cao nng sut l mt iu kin v
cng quan trng, bn cnh , gim chi ph nng cao thu nhp cng
i dn ch n. Bn cnh , s h tr t chnh quyn nh, khng thu
thu li ph cng to iu kin cho ngi dn ni y gim bt c mt
khon chi ph. Vi s lao ng bnh qun/h thp nht, nhm h thun li
nht c chi ph thu lao ng thu ngoi l 1,47 nghn ng
60
Bng 2.17: Hiu qu sn xut la ca nhm h iu tra (tnh cho bq 1 so)
VT: 1000
Nhm h
Rt thun li
Thun li
Kh khn
Rt kh khn
GO
3.431,91
5.100,4
4.774,64
3.209,55
IC
834,12
1.074,98
917,16
686,65
VA
2.597,79
4.025.,42
3.857,47
2.522,9
VA/DT
1,11
1,25
0,88
1,1
VA/GO
0,73
0,79
0,67
0,7
VA/IC
3,79
4,57
5,47
5,55
Ch tiu

Qua bng 2.17, phn nh hiu qu sn xut la ca cc nhm h iu
tra, ta thy gi tr sn xut ca nhm h thun li l ln nht do nhm h ny
c din tch trng la ln, gi tr sn xut ca nhm h ny t 5.100.405
ng. Nhm kh khn c gi tr sn xut l it nht l 3.209.555 ng. Chi ph
trung gian ca nhm thun li cng l ln nht do h phi u t nhiu vo
din tch ln . Gi tr gia tng trn mt n v din tch ca nhm thun li
l 1,256128 v nhm thp nht l 0,8887326. Nhn chung tnh hnh sn xut
la ca cc h l tt, song nng cao nng sut, sn lng ca cc h nng
dn cn c bin php qun l v s dng hp l cc ngun ti nguyn, c
bit l ngun ti nguyn nc. Ta thy, gi tr gia tng (VA)/1 n v din
tch (DT) ca nhm 2 cng ln nht do, nhm h ny u t nhiu vo
din tch trng la m h c. Gi tr gia tng (VA)/ 1 n v chi ph chung
gian (IC) ca nhm rt kh khn l cao nht do nhm ny phi mt nhiu chi
ph hn do kh khn trong vic tip cn ngun nc.
61
2.3. Phn tch quan h gia tip cn ngun nc v sn xut ca h
2.3.1. Mi quan h gia tip cn ngun nc v sn xut lng thc ca

cc h nng dn x Tn Lp
Bng 2.18: Mi quan h gia tip cn ngun nc v sn xut
lng thc ca cc h nng dn x Tn Lp nm 2005
Nhm h
Ch tiu
1. DT la bq/
u ngi
2. Lng thc
bq u ngi
3. Thu nhp bq/
ngi
Rt
Thun
Kh
Rt
thun li
li
khn
kh khn
M2/ngi
782,08
747,6
843,72
590,13
Kg/ngi
371,36
373,14
376,86
291,69
1.000/ngi
1.075,47
1.100,43
1.043,93
840,45
VT
Nhm rt kh khn c din tch la bnh qun/u ngi thp nht l

590,13 m2, mc d din tch t ln nht, nhng do kh nng tip cn ngun
nc km, cho nn h khng th tin hnh trng la nhiu. Nhm kh khn
c din tch la bnh qun/ u ngi ln nht l do s lao ng ln, nhu cu
lng thc cao cho nn h phi trng nhiu la. Lng thc bnh qun u
ngi ca nhm rt kh khn l thp nht l 291,69 kg, iu khng nh s
tip cn ngun nc nh hng ln n sn xut, c bit l trong trng la,
iu dn n thu nhp thp nht trong cc nhm vi 840.000,45 ng.
62
2.3.2. Mi quan h gia tip cn ngun nc vi c cu thu nhp ca h
Bng 2.19: Mi quan h gia tip cn ngun nc vi xc nh
phng n sn xut kinh doanh ca h nm 2005
VT: Nghn ng
Nhm h
Rt
Rt
Thun li
Kh khn
4.066,39
6.073,87
6.669,44
4.350,68
- La
3.431,92
5.100,4
4.774,64
3.209,55
- Ng
634,47
973,47
1.894,8
1.141,13
1.355,25
2.350,07
1.059,58
1.872,88
193,54
1.355,25
2.350,07
1.059,58
1.433,04
- 13.72
- 11
- 57,92
246,30
265
600
654,54
588,3
Ch tiu
1. Thu t trng trt
2. Thu t chn nui

- i gia sc
- Ln
- Gia cm
3.Thu t lm nghip
thun li
kh khn

Nhiu vng trong x Tn Lp hin nay, rt cn cc ngun nc mi
p ng nhu cu to ln ca ngi dn ang gia tng nhanh chng. .
Ngun nc truyn thng v t do l nc tri, tuy vy, chi ph xy
dng cc b cha nc ma, ng ng dn v cc nh my nc x l c
nc sch li tr thnh vn kh quan trng. Nc ma cng c nhng mt
hn ch, chng hn khi xy ra nhng t hn hn, trong khi x ngho nh Tn
Lp li cha c h thng knh mng p ng y nhu cu ti ti, bn
cnh , h thng cc b cha nc v cc h t nhin cha c. V vy,
ngi dn nhng vng kh khn, nhng vng xa ngun nc c tip cn v
s dng ngun nc l mt iu kh khn.
63
Vi a hnh dc, cng vi cc c s h tng v thu li cha p ng
c nhu cu s dng nc nh vy, dn n s chnh lch v nng sut
cy trng cng nh vt nui, do mi vng c s khc nhau v tip cn v s
dng ngun nc.Trong bng 2.19 cho thy, nng sut la, sau khi tr chi ph
ca nhm rt kh khn v ngun nc l 3.209,555 ng, so vi nhm c s
thun li nht l 3.431,918 ng, chnh lch nhau 222.36 ng, l do ca s
chnh lch thu nhp t la gia 2 vng khng cch bit nhau l my, l
vng kh khn tuy khng thun li v ngun nc, phi i ly nc xa v ti
tiu, nhng c din tch t ln hn. Vng c s tip cn ngun nc tt hn
nhng din tch t canh tc nh hn, li phi chu nhiu thit hi t thin tai,
lt li gy xi mn, lm mt cht mn trong t, gim v c h mt din tch
t canh tc, dn ti nng sut khng cao.
Trong qu trnh iu tra 4 thn ca x c nhng s khc bit v v tr
v s tip cn ngun nc kh r rt. Nhng thn vng su, nm trn cc
trin ni, v tr xa cc ngun nc v h thng thu li, trong khi cha c
nhng h t nhin v b cha nc, dn n vic c tip cn v s dng
ngun nc l rt kh khn, nh hng n i sng kinh t, n sc kho v
nng sut cy trng.
Nhng thn thp hn, nhng cng nm trn cc trin i cao v dc,
v khng c h cha nc, tuy c c s dng h thng thu li, nhng s
c s dng cn thp, h thng thu li cng cha p ng c nhu cu s
dng ca ngui dn.
Nhng thn khu trung tm x l nhng thn c c s tip cn
ngun nc tt nht, do nm v tr bng phng v thp, h thng knh
mng tng i y , do vy kh nng tip cn ngun nc ca ngi dn
vng ny l kh tt. Tuy nhin cng c nhng kh khn, l nhng thn
trung tm c chia ct bi mt dng sng chy qua, bn cnh hin tng
64
thin tai, l qut l ng gy xi l t, dn n hin tng mt t canh tc ca
nhng h nm st b, hoc lm gim din tch t canh tc.
Qua iu tra thc t ti 140 h iu tra c rt nhiu kin khc khau
v vic kh khn trong vic tip cn v s dng ngun nc cho ti tiu, v
d kin v khng c knh mng c trn 20 kin, chim 0,15%, nhng
kin v vic xa ngun nc, nc khng n c rung do h thng knh
mng km, h thng knh mng o nhng cha xy, dn n thm nc,
gy st l khi ma, dn n nc khng n c rung l 50 kin chim
35,7%. Bn cnh cn rt nhiu kin v vic cht lng xy dng cc cng
trnh thu li cn km, cha p ng c nhu cu nh: hay phi i sa cha
knh mng, mng thit k cha ng k thut, mng b st l khi ma,
hoc mng lm cht lng km
Bn cnh nhng kin v kh khn trong tip cn ngun nc cn c
nhng kin v kh khn ca thu li, v d: Knh mng cha c u t
v cui ngun, v vy mt s rung cn cha c nc, cha c knh mng,
knh mng km cht lng hoc knh mng cha kin c
Cng c nhiu kin v ti sn, phng tin phc v cho dn nc,
cha nc cha c, cha c my bm nc.
65
2.3.3. Phn tch nh hng ca kh nng tip cn ngun nc n thu
nhp ca h
a. Phn tch s tc ng ca cc nhn t ti thu nhp t nng nghip ca h
Bng 2.20: Kt qu phn tch hi quy cc nhn t nh hng
thu nhp t nng nghip
T stat
Mc
ngha
thng k
(1 -Qt)
tin cy
(Qt) (%)
6.50
14.654
1.1E - 29
100.00
Ln Lao ng ca h
0.34
2.771
6.4E - 03
0,9936
Ln Din tch t 2 v
0.02
1.873
6.3E - 02
0,937
Ln Chi ph sn xut NN
0.24
3.427
8.1E - 04
0,99919
Ln % din tch ch ng nc
0.02
4.049
8.6E - 05
0,999914
H s
hi
quy
Bin ph thuc: Ln Thu nhp t NN
H s chn
Cc bin gii thch
H s xc nh R2 = 0.3667
Mc ngha thng k F = 1.53E - 13
F = 21.12
S mu quan st N = 140

Hm hi quy c dng:
Ln(Y) = 6.50 + 0.34 Ln(X1) + 0,02 Ln(X2) + 0.24Ln(X3) + 0.02Ln(X4)
* Nhn xt bi ton
Mc ngha thng k ca F = 1.53E-13 (F = 21.12) c ngha vi tin
cy t 99,99% bc b gi thit H0 cho rng cc bin c lp Xi khng nh
hng ti thu nhp t nng nghip ca h: H0: (b1 = b2 = ..=bi = 0), chp nhn
gi thit H1 cho rng c t nht 1 bin Xi nh hng n thu nhp t nng
nghip ca h.
66
R2 = 0,3667 c ngha s bin ng ca cc bin c lp trong m hnh
to ra 36.67% s bin ng ca nng sut la. R2 = 0,3667 tuy thp nhng
chp nhn c trong nghin cu nng nghip, c bit, thu nhp t nng
nghip ca h c chi phi bi rt nhiu yu t, nht l cc yu t t nhin.
Qua kt qu bi ton cng cho thy du (+, -) ca cc bin trong m
hnh u ph hp vi iu kin thc t ca a phng.
- Vi tin cy t 99% cho thy khi lao ng ca h tng thm 1% th
thu nhp t nng nghip ca h s tng thm 0.34%. Vi c th ca huyn
Ch n, thu nhp ca h t sn xut nng nghip l chnh. Lao ng ca h
hu ht ch tham gia sn xut nng nghip. Do , h no c nhiu lao ng
hn th thu nhp t nng nghip s cao hn. Tuy nhin, vic tng lao ng
ca cc h l iu khng th, tuy nhin cc h c th b tr lao ng mt cch
hp l hn, tng thi gian s dng lao ng, tn dng lao ng gia nh
tng thu nhp ca h.
- Vi tin cy t trn 90% cho thy nu din tch t 2 v ca h
tng thm 1% th thu nhp t nng nghip ca h s tng thm 0.02%. Thu
nhp ca h m ch yu t sn xut la l chnh, v th nu din tch t 2 v
tng ln, ng ngha vi vic din tch gieo trng ca h tng ln dn n thu
nhp tng ln. Qua y ta thy vai tr ca ngun nc v thu li quan trng
nh th no i vi cc h gia nh min ni. H thng thu li tt s lm cho
din tch t 2 v tng ln, qua gip cho thu nhp ca h tng ln.
- Vi tin cy t trn 99% cho thy khi chi ph sn xut nng nghip
tng thm 1% th thu nhp t nng nghip s tng ln 0.24%. Chi ph nng
nghip tng ln c ngha u t cho nng nghip tng ln. iu ny cho thy
hiu qu ca vic u t cho sn xut nng nghip ca cc h.
- Vi tin cy t 99.99% cho thy nu din tch ch ng nc ca
h tng thm 1% th thu nhp t nng nghip tng thm 0.02%. Nc l yu
67
t quan trng i vi sn xut nng nghip. Do , vic tng thm din tch
t ch ng nc s tc ng tch cc ti thu nhp t nng nghip ca h.
iu ny hon ton ph hp vi iu kin thc t ca a phng. V vy, a
phng cn ch trng pht trin h thng thu li nhm nng cao tch ch
ng nc trong sn xut nng nghip, qua nng cao thu nhp cho ngi
dn a phng.
b. Phn tch tc ng ca cc nhn t nh hng n nng sut la ca h
Bng 2.21: Kt qu phn tch hi quy cc nhn t
nh hng ti nng sut la
tin
cy
(Qt)
(%)
H s
hi quy
T stat
Mc ngha
thng k
(1 - Qt)
4.89
117.16
2.8E - 135
100
Ln Ging gi/so
0.25
4.69
6.83E - 06
99.99
Ln Lng m/so
0.05
8.26
1.34E - 13
100
Ln Lng ln/so
0.02
1.83
0.069867
93.01
Ln Lng kali/so
0.01
2.61
0.010064
98.99
0.21
5.18
8.19E - 07
99.99
Bin ph thuc: Ln Nng sut la

H s chn
Cc bin gii thch
D. c s dng h thng thu li

H s xc nh R2 = 0.6166
Mc ngha thng k F = 6.77E-26
F = 42.46
S mu quan st N = 138

Hm hi quy c dng:
Ln(Y) = 4.89 + 0.25 Ln(X1) + 0,05 Ln(X2) + 0.02Ln(X3) + 0.01Ln(X4)
+ e0,21D
68
* Nhn xt bi ton
Mc ngha thng k ca F = 6.77E-26 (F = 42.46) c ngha vi tin
cy t 99,99% bc b gi thit H0 cho rng cc bin c lp Xi khng nh
hng ti nng sut la ca h: H0: (b1 = b2 = ..=bi = 0), chp nhn gi thit H1
cho rng c t nht 1 bin Xi nh hng n nng sut la bnh qun ca h.
R2 = 0,6166 c ngha s bin ng ca cc bin c lp trong m hnh
to ra 61.66% s bin ng ca nng sut la. R 2 = 0,6166 l ch tiu chp
nhn c trong nghin cu sn xut nng nghip, c bit ph hp vi
nhng a phng min ni a dng v iu kin t nhin kinh t - x hi.
Qua kt qu bi ton cng cho thy du (+, -) ca cc bin trong m
hnh u ph hp vi iu kin thc t ca a phng.
* Phn tch kt qu hi quy
- Vi tin cy t 99.99% cho thy khi h tng lng ging u t
cho mt so ln 1% th nng sut la ca h s tng ln 0.25%. Ging l yu
t quan trng trong sn xut la, nhiu khi cc h gia nh u t lng ging
thp, trong qu trnh pht trin cu la b hao ht, dn n nng sut thp. H
tng lng ging ln s m bo mt cy la dn n nng sut v sn
lng tng ln. Tuy nhin, vic tng lng la ging s chu s gii hn ca
c tnh k thut. Do , cc h dn Ch n nn tng thm lng ging
la nhng phi m bo yu cu k thut ca tng ging.
- Vi tin cy 99.99% cho thy khi h tng lng u t phn m
thm 1kg/so th nng sut la s tng thm 0.05%.
- Vi tin cy t trn 90%, khi lng phn ln u t thm 1kg/ so
th nng sut la s tng thm 0.02%.
- Vi tin cy t trn 95% khi u t thm 1 kg kali/so th nng sut
la s tng thm 0.01%.
69
Kt qu ny cho thy cc h gia nh ti huyn Ch n - Bc Kn
cha quan tm nhiu n u t phn bn trong qu trnh sn xut la. Cc h
hon ton c th tng nng xut la bng cch tng thm lng phn bn hu
c cho la. Tuy nhin, vic tng phn bn cho la khng phi l v hn, nu
c tng nhiu s gy ra hu qu khng tt cho cy la. Do , cc h nn tng
thm lng phn bn tng nng sut nhng phi m bo c theo yu
cu k thut ca sn xut la.
- Vi tin cy t 99.99% cho thy bin gi D (D = 1 h c s
dng h thng thu li; D = 0 h khng c s dng h thng thu li) c
s tc ng ti nng sut la. C th, h c s dng h thng thu li s c
nng sut la cao hn so vi h khng s dng h thng thu li l 0.21%.
La l cy trng chu s tc ng nhiu ca ngun nc, do , nhng din
tch no ch ng ngun nc tt hn s cho nng sut v sn lng cao hn.
Kt qu ny cng khng nh s quan trng ca vic s dng ngun nc
trong sn xut nng nghip ca a phng.
2.3.4. Kt lun v tnh hnh thu nhp v nh hng ca kh nng tip cn
ngun nc n thu nhp ca h
X c ngun ti nguyn nc di do, vi lng ma trung bnh nm
108,32%, m trung bnh l 82,58%, ngi dn x Tn Lp cn phi c cc
bin php khc phc, v tip cn tt hn ngun ti nguyn nc pht trin
sn xut nng nghip, tng thu nhp cho gia nh. Cn c cc gii php cho
tng vng trong kh nng tip cn ngun nc. Vic gi nc, s dng nc
hp l trong sinh hot cng nh trong vic ti tiu
Bn canh nhng thun li, x Tn Lp, huyn Ch n l mt x
ngho, vng su vng xa, giao thng i li v cng kh khn, cng vi tnh
hnh dn tr thp, do c im a l xa xi v c s h tng yu km, trung
hc cn thiu thn, ch c 01 trng tiu hc, trong c hai phn hiu nm
70
ti mt thn kh khn ca x, v cha c in li quc gia. Thn khng c
ch giao dch thng mi, thu nhp ca ngi dn trong x ch yu l
nng nghip, ch yu t cung t cp.
L mt x ngho vi 198 h ngho/280 h, chim ti 70,7%, dn c
ch yu sng v canh tc trn cc sn t dc. Din tch t t nhin ch yu
l ni cao v i chim 80% din tch t t nhin ca x. Lng ma
phn b khng u.Vi iu kin kh khn v mi mt nh vy, dn n nn
kinh t ca x v thu nhp ca ngi dn rt thp.
Pht huy nhng th mnh ca tng vng v kh nng tip cn ngun ti
nguyn nc pht trin kinh t, nhng vng c th mnh v ngun nc
phi c bin php chng xi mn t, m rng thu nhp t chn nui. Do c
im vng thp v dn c mi di dn n vng trung tm, cha m rng quy
m v cha ch trng n chn nui, nhm h tip cn ngun nc thun li
nht cn khc phc nhng kh khn tc ng n chn nui tng thu nhp
t chn nui cho nhm h.
71
Chng III
MT S GII PHP V TNG KH NNG TIP CN
NGUN NC V TNG THU NHP CHO H NNG DN
X TN LP, HUYN CH N
3.1. Cc gii php chung s dng ngun nc
Cc chnh sch v m ca Nh nc v pht trin h thng nc v lm
tng kh nng tip cn v s dng ngun nc ca ngi dn nng thn.
Theo B Ti nguyn v Mi trng, Vit Nam ang ng trc nguy
c thiu nc sch trm trng vo nm 2010, do tnh trng kh hn ngy cng
trm trng trong khi nhu cu s dng nc li tng nhanh.
Cc chuyn gia v thy vn v ti nguyn nc cho bit pha nam,
sng Th Vi v ng Nai ang dn tr thnh nhng con sng cht trong khi
ti pha nam sng Hng cn kit mt cch nguy him vo v ng xun, e
da i sng ca c dn ven sng.
Mt trong nhng nguyn nhn dn n kh hn l do nm nay Vit
Nam nm trong nhm quc gia v vng lnh th chu nh hng nng n ca
hin tng El-nino. Lng ma thp hn trung bnh nhiu nm, ma ma kt
thc sm, mc nc sng Hng ti H Ni xung mc thp nht trong vng
100 nm qua. Do , theo cc chuyn gia sp ti tnh trng suy gim ngun
nc, hn hn, thiu nc c th xy ra trn din rng. Trong khi , nhu cu
v nc s tng khong 97%.
3.1.1. Gii php nng cao hiu qu s dng nc phc v sn xut nng nghip
khc phc tnh hnh hn hn xy ra thng xuyn v trn din rng
trong nhng nm gn y, ngoi vic u t xy dng cng trnh mi vi chi
ph rt tn km, cn tp trung sa cha, nng cp cng trnh hin c nng
cao nng lc, i i vi vic i mi cng tc qun l, tuyn truyn, hng
dn, p dng cng ngh, k thut ti tit kim nc, s dng nc tit kim.
72
Trong nhng nm gn y, do s bin ng ca thi tit, kh hu, tnh
trng hn hn xy ra thng xuyn v kh nghim trng trn phm vi c
nc, c bit l cc tnh min Ni v Ty Nguyn, nh hng ln n sn
xut v i sng ca nhn dn. Trc y, chng ta ch yu tp trung vo
vic tm kim ngun nc, u t, xy dng cng trnh qun l, khai thc
ngun nc, cn vic s dng nc nh th no cho hiu qu cha c coi
trng. Trong thc t, do tp qun canh tc, s hiu bit cn hn ch v k
thut nng nghip, k thut ti, tiu theo yu cu ca cy trng trong tng
thi on sinh trng dn n vic s dng nc rt lng ph.
V vy, n lc cn phi t vn s dng nc lm sao cho hiu
qu, c bit s dng nc phc v sn xut nng nghip, thay cho quan nim
trc y cho rng nc l ca tri cho, l ngun ti nguyn v hn. thc
hin c vn ny, t c quan Trung ng n cc a phng, t c quan
qun l n cc n v cung cp nc cn thng qua vic tuyn truyn, ph
bin khoa hc k thut, cng ngh ti tit kim nc b con nng dn s
dng nc tit kim, hiu qu.
Vy, ti sao phi nng cao hiu qu s dng nc, ti tit kim nc,
phi chng t trc n nay chng ta s dng nc mt cch lng ph. Trong
bi vit ny, ti xin c i su cp v cng tc qun l, khai thc cng
trnh thu li, s dng nc trong nng nghip.
3.1.2. Tnh hnh thu li v mt s gii php thu li cho cc tnh min ni
pha Bc
Cc tnh min ni pha Bc ni chung v 6 tnh c bit kh khn trong
vng ni ring l khu vc c nhiu tim nng, ng thi c v tr xung yu v
an ninh - quc phng. Vic pht trin kinh t - x hi trn a bn quan trng
ny lun l mi quan tm ln ca ng v Nh nc ta. iu chng ta c
73
th thy qua nhiu ch trng, chnh sch c th, c bit cui thng 9 va
qua Chnh ph triu tp mt hi ngh chuyn bn v pht trin kinh
t - x hi ca 6 tnh ny. gp phn thc y pht trin kinh t - x hi ca
cc tnh, tc gi a ra mt s gii php v khoa hc v cng ngh nhm pht
trin lnh vc thy li - mt b phn ca kt cu h tng, vn quan trng
ang c cc a phng ny quan tm.
Cng tc thu li ni chung, cng tc khoa hc v cng ngh
(KH&CN) thu li ni ring c vai tr quan trng gp phn thc hin cc ch
trng chnh sch ca ng v Nh nc v pht trin kinh t - x hi (KT XH) cc tnh min ni.
Theo s liu thng k ca Vin khoa hc thu li (KHTL), khng k
nhng cng trnh ln nh Thc B, Ho Bnh, n nay ti khu vc min ni
pha Bc, Nh nc v nhn dn a phng xy dng c 893 h cha
nc loi va v nh; 1 200 p dng; hng trm cng trnh thu lun, thu
in nh, trm bm; hng vn trm thu in cc nh c cng sut 0,3-0,6
kw; hng vn cng trnh trung, tiu thu nng gm knh dn, mng phai;
hng chc vn b cha, ging nc phc v sinh hot v sn xut; hng trm
kilmt ng ng dn nc kin c; phc v ti chc cho 100 000 ha
la chim, 210 000 ha la ma, cung cp 20 000 kW in, gii quyt nc
sinh hot hp v sinh cho hn 30 vn dn cc vng khan him nc, vng
ni , vng bin gii v cc vng dn c, kinh t tp trung. Tuy nhin, cc
cng trnh thu li y cn bc l nhiu nhc im, cha p ng c
yu cu v s lng v cht lng phc v nhim v pht trin KT-XH ca
cc tnh trong tnh hnh mi.
Cc cng trnh tm, bn kin c cn chim t l cao; cc cng trnh do
Nh nc u t, thng mi ch kin c cng trnh u mi, cn knh
mng do dn t lm, cng trnh b xung cp nghim trng, nn hiu sut
74
cn rt thp. V d: Trong tng s 4 524 phai p th mi kin c c 1 200
u mi, chim 26,5% (cha k cc cng trnh kin c cn b xung cp
nghim trng); cc cng trnh thu lun, thu in nh c xy dng n
nay ch cn di 50% s trm hot ng.
gp phn pht trin KT-XH cc tnh min ni pha Bc, nht l 6
tnh thuc din c bit kh khn (Sn La, Lai Chu, Lo Cai, H Giang, Cao
Bng v Bc Cn), theo chng ti vic pht trin thu li y phi gn vi
vic xy dng h cha nc, kt hp thu in nh cung cp nc, in
cho i sng v sn xut vng thiu nc, vng su, vng xa. C th l:
Nng cp, tu b v kin c ho cng trnh v cm cng trnh u mi,
hon chnh cc h thng knh mng pht huy hiu sut cc cng trnh
hin c.
Xy dng mt s cng trnh mi ti cc khu vc sn xut lng thc
tp trung v c tim nng, kt hp vi vic cp nc cho cc cm dn c, th
trn, th x, khu cng nghip.
Tng cng trng rng kt hp vi lm h cha nc nh, rung bc
thang nhm bo v tng ph, gim l, gi m v tng ngun sinh thu.
Nghin cu xy dng k bo v cc on sng sui, c bit l sng
bin gii, kim sot ngun nc v cht lng nc vo lnh th Vit Nam,
phng chng l qut, l ng min ni.
Nh nc u t vn ngn sch cho vic xy dng cc cng trnh thu
li u mi, a phng huy ng nhn dn ng gp cng lao ng xy
dng, tu b cc h thng knh mng.
Xy dng h thng thu in nh cung cp in sinh hot cho ng bo
vng su, vng xa, ni khng c in li quc gia.
Ci to nng cp, m rng cng trnh cp nc t chy: p dng, h
cha, knh mng.
75
i vi cng trnh p dng (bao gm p tm, bn kin c, kin c):
Phai p tm nh phai gi, phai chn ch, phai ci, do nhn dn t lm l ch
yu. Loi ny xy dng n gin nhng phi sa cha, lm li hng nm, hn
na cc loi vt liu xy dng ti ch him, c bit l g khng c
php khai thc t do, v th khng nn pht trin .
i vi vng ni nn c gng u t xy dng cc loi phai p bn
kin c nh phai r , phai xp (phai r hin nay c dng kh ph
bin v cng ngh v vt liu lm r khng kh khn nh thp nin 60-70,
thp lm r c th c m lp chng r, hoc bc nha, bc composite) v
cc loi phai p kin c nh p xy hoc b tng; p c li t , c
bc xy hoc b tng; p ci tin; phai p t ng nng ln, h
xung theo ma v.
H cha nc: Ch sa cha, nng cp ci to h thng ng m
iu tit h, chng thm lu. Hu ht h cha min ni l loi nh, c dung
tch trn di 1 triu mt khi, chiu cao p xp x 10 m, din tch ti vi
chc hecta nn lu lng qua cng nh, tit din cng b, do vn kn
nc ca van v thao tc ng m ca cng l rt quan trng, cn c lu .
H thng knh mng, cu mng: Hu ht cc h thng knh mng
min ni u khng hon chnh, hay b st l. V vy cn y mnh vic kin
c ha.
Ngoi ra c th p dng cng ngh ti cy vng i bng vi phun,
nh git p lc thp c mt s c quan trong nc nghin cu, ch to
v p dng min ni nh cc loi vi phun bng nha, bng ng...
* Pht trin thu lun, thu in nh, trm bm
Vic cp in cng nh cp nc sinh hot min ni cn c gii
quyt theo hng trit kt hp vi cng trnh thu li lp t thit b.
Thy trc c vn kh khn v thit b, nhiu nm qua Vin KHTL
76
ch ng nghin cu ch to trong nc nhiu loi thit b thy lun, thu
in nh c kt hp chy cc my xay xt nng sn. n nay chng ta c lc
lng gii quyt yu cu v thit b thu lun, thu in nh v hin
ang tp trung nghin cu nng cao cht lng thit b (nh hiu sut, bn)
v gim gi thnh sn phm p ng tt hn nhu cu v cc dng thit b
ny ca cc a phng min ni.
Do c im ca sng sui min ni l c mc dao ng mc nc ln
gia ma l v ma kit nn thit b bm nc phi p ng c yu cu .
Gii php bm s dng nng lng truyn thng, do chi ph vn hnh cao nn
ch c s dng cho vng c ct nc bm thp hoc cho cy trng c gi
tr kinh t cao. Gii php s dng nng lng nc nh dc nc, thc nc,
p dng xy dng, lp t cc loi bm nh bm va, bm thu lun l
ph hp, v cng ngh ny cha c s dng rng ri nn cn nhiu a
im c th tn dng c. Ngoi nhng cng trnh xy dng mi, th ngay
trong h thng thu li c cng c th li dng cc bc nc sau p,
trn knh lp t chng, gp phn nng cao hiu qu ti v cp nc sinh
hot ca cng trnh. Cng ngh ny c th a nc ln cao (10-100m) to
ngun nc cp nc cho vng t dc, cho cy n qu, cy cng nghip,
cho nui c, c th dn nc i xa cp nc sinh hot. Quy m cng trnh
va v nh, ph hp vi quy m h gia nh min ni, chi ph thp (di 1
triu ng cho 1 trm), ngi dn c th t u t, xy dng, qun l vn
hnh, gp phn x hi ho cng tc thy li .
Hin nay, Vin KHTL nghin cu ch to c 15 loi bm thu
lun, hp tc nghin cu 4 loi bm va, c th p ng rng ri nhu cu pht
trin thu li min ni. T nm 1998 n 2001 Vin a kt qu nghin
cu ny vo sn xut, gp phn xy mi v ci to trn 50 trm bm, trong
c th k n mt s cng trnh tiu biu nh Trm bm thu lun T Xa
77
(Sn La), H thng thu li Vn Qun (Lng Sn) v mt s im trnh din
Tuyn Quang, c a phng nh gi cao.
i vi vng su, vng xa in li quc gia kh vn ti c, v vy
vic tn dng ngun thy nng sn c lm thu in nh l mt hng quan
trng nng cao i sng dn c cc bn lng. Thit b thu in nh
trc y phn ln c nhp khu t nc ngoi, mt s thit b sn xut
trong nc c cht lng cha n nh nn lm mt lng tin ca cc cp qun
l v ngi s dng. Trong 10 nm gn y, Vin KHTL tp trung nghin
cu, p dng cc thnh tu mi v thu in nh ca th gii v bc u
ch to c nhng thit b chnh cho thu in nh vi quy m cng sut 5200 kW, phc v cho quy m thn, bn n quy m x min ni. c bit
trong 2 nm gn y nh p dng mt s tin b KH&CN nn thit b thu
in do Vin nghin cu t trnh ca khu vc. Ring mng thit b
thu in cc nh, do thit b ca Trung Quc gi qu thp nn sn phm ca
ta cha cnh tranh c. c s h tr ca B nng nghip v pht trin
nng thn, B khoa hc, cng ngh v mi trng, Vin ang tp trung
nghin cu loi thit b ny nhm sm a ra cc thit b cht lng cao, gi
thnh thp, phc v cho pht trin min ni.
Ngoi 2 nhm cng ngh phc v cho thu li v thu in nh nu
trn, Vin ang y mnh nghin cu v chuyn giao cc gii php ti tin
tin, ti tit kim cho cy trng, c bit l cy n qu; s dng vt liu mi
(vi a k thut) xy dng b cha nc c ln phc v cp nc sinh
hot cho vng cao ni ; s dng vt liu mi kt hp vt liu a phng
xy dng h cha nc vi chi ph thp; mt s loi bm ph hp vi a
hnh min ni...
78
pht trin thu li cc tnh min ni c bit kh khn, ngoi cc
gii php v cng ngh, chng ti cho rng cn mt s vn khc m cc c
quan hu quan v Nh nc cn quan tm gii quyt:
y mnh ph bin nhng tin b KH & CN bng cch xy dng cc
m hnh trnh din, t chc cc lp tp hun v mng li cn b chuyn giao
k thut (nh m hnh khuyn nng).
Vi cc trm quy m h gia nh, Nh nc cn h tr vt t (xi mng,
st thp), thit b. Cc trm c quy m ln hn cn c h tr u t nh
u t cc d n thu li hin nay, nhng cn ci tin phng thc qun l
u t.
Cn h tr cc c quan nghin cu - trin khai sm a kt qu
nghin cu vo sn xut min ni.
3.2. Gii php ca Nh nc
i ph vi tnh trng khan him nc, Vit Nam cn gi gn, bo
v, bo tn ngun nc, ng x hp l vi ti nguyn nc, nht l s dng
nc tit kim v a mc ch, xy dng c ch bo m iu ha, phn b
hp l ti nguyn nc, bo v dng sng v mi trng.
Ngoi vic u t, nng cp sa cha cc cng trnh thu li, vic hon
thin mt s gii php v c ch chnh sch, t chc, qun l cng trnh, s
dng nc nh sau:
1. Hon thin cc vn bn quy phm php lut lin quan n qun l
khai thc cng trnh thu li theo hng cc cng trnh phi c ch qun l
thc s, qun l km ngi ch phi chu trch nhim v php lut v kinh t.
Thc hin giao t hng vi nhng h thng cng trnh ln, kt hp vi u
thu qun l c iu kin (v k thut v ti chnh) tng phn vic, tng
hng mc cng trnh hoc ton b h thng cng trnh va v nh, tin ti t
nhn ho, a dng ho cng tc qun l.
79
2. Xy dng cc m hnh nghin cu, ng dng cng ngh thit b ti
tit kim nc ph hp vi tng loi cy trng, tng vng kh hu v tng
loi t:
Ti nh git: L hnh thc a nc trc tip trn mt t n vng
gc cy trng mt cch lin tc di dng tng git nh cc thit b c trng
l cc vi to git. p dng cho vng t c a hnh phc tp, khan him
nc, gi thi mnh, ti cho cc cy trng c gi tr kinh t cao, i hi cp
nc thng xuyn mc nh.
Ti phun ma: L hnh thc ti nc cho cy trng di dng ht
ma. p dng cho vng t c thm t, cho cc loi cy trng mm yu c
gi tr kinh t cao.
Ti ngm: L hnh thc a nc trc tip vo b r cy trng. p
dng cho cc vng t c kh nng mao dn tt, t tht, tht pha ct, kt cu
t vo loi trung bnh, c kh hu kh hn, thng xuyn c gi ln
3. Tuyn truyn, ph bin k thut thu li, nng nghip n tn b con
nng dn, c bit l k thut ti tiu ph hp vi yu cu nc theo tng
thi on sinh trng ca cy trng, c bit i vi ti la, ngi nng
dn hiu v bit cch s dng nc tit kim, hiu qu.
Nng cao hiu qu s dng nc
Mt l, y mnh x hi ho, pht trin mnh m th trng nc sch
v v sinh nng thn. X hi ho lnh vc cp nc sch &VSMTNT, huy
ng s tham gia rng ri ca ton x hi, cc thnh phn kinh t nht l khu
vc nhn dn u t pht trin cp nc sch &VSMTNT. Nh nc khuyn
khch s tham gia ca cc thnh phn kinh t thng qua cc c ch chnh sch
m bo nguyn tc cc thnh phn kinh t c coi trng v i x bnh ng.
Hai l, cng tc thng tin- gio dc- truyn thng phi c tng cng
v tin hnh thng xuyn, lin tc bng nhiu hnh thc khc nhau, nh:
80
truyn thng trc tip, truyn thng i chng, tip th x hi nhm nng cao
nhn thc ca ngi dn v cc cp chnh quyn, khuyn khch ngi dn u
t, tham gia bo v v s dng nc sch v nh v sinh.
Ba l, i mi cng tc quy hoch, k hoch, xy dng, r sot, nh
gi, b sung, cp nht quy hoch tng th v quy hoch chi tit v cp nc
v VSMTNT lm c s xy dng k hach pht trin 5 nm v hng nm.
i mi cng tc xy dng k hoch theo phng php k hoch ho. Vic
xy dng k hoch ca chng trnh nc sch v v sinh mi trng nng
thn phi cn c vo nhu cu ca ngi dn v c tin hnh theo lch trnh
5 nm v hng nm phi xut pht t c s m bo tnh kh thi cao. Tng
cng vic phn cp qun l m bo cc tnh ch ng trong vc lp k
hoch, trin khai v qun l cc cng trnh cp nc sch &VSMTNT, ng
thi c c ch kim tra, gim st m bo thc hn c hiu qu.
Bn l, ch trng pht trin khoa hc cng ngh, nghin cu v pht
trin theo hng a dng ho cc loi hnh cng ngh khai thc, s dng
ngun nc hp l v nng cao cht lng nc ph hp vi iu kn t
nhin- kinh t- x hi ca tng vng, m bo nguyn tc bn vng. u tin
tm kim v tn dng cc ngun nc n nh vi cc vng c bit kh khn
( vng thng xuyn hn hn, l lt, vng ni cao, hi o); cp nc tp
trung cho nhng vng dn c ng v tp trung; nng cp, m rng cc cng
trnh cp nc hn c.
Nm l, qun l cht ch u t xy dng, khai thc v bo v cng
trnh cp nc. Vic u t xy dng phi tun th quy hach, k hoch, d
n c cp c thm quyn ph duyt v cc quy nh hin hnh v qun l
u t xy dng; m bo cng trnh c u t ng mc ch, ng i
tng, ng gi tr v bn vng. Vc xc nh d n, cng trnh xut pht t
nhu cu ca ngi dn, m bo nguyn tc dn ch, cng khai, ngi dn
81
c tham gia ngay t khu lp k hoch, chun b u t, la chn cng
ngh v gim st thc hin xy dng cng trnh. Phng thc qun l v ch
s hu cng trnh sau xy dng phi c xc nh ngay t khi lp d n, c
bit c ch ti chnh c thit lp ph hp vi quy m cng trnh v iu
kin kinh t x hi ca a phng m bo pht trin bn vng. Khuyn
khch vic phn cp qun l u t bng ngn sch Nh nc cho t chc trc
tip khai thc cng trnh. Gi nc phi c tnh ton ng, tnh cc chi
ph sn xut, m bo cho cc t chc v c nhn lm dch v khai thc, cc
nh u t t ch v ti chnh trong hot ng kinh doanh. Trng hp gi
nc tiu th thp hn gi thnh, phi xc nh ngun kinh ph h tr. Ngi
s dng nc c trch nhm v ngha v tr tin nc theo s lng s dng
thc t v gi nc quy nh.
Su l, a dng ho ngun kinh ph, trong x hi ho ngun lc ti
chnh lm trong tm bng cch vn ng v t chc, to c s php l
khuyn khch s tham gia ca nhn dn, cc thnh phn kinh t v ton x hi
u t vo nc sch &VSMTNT. y mnh hp tc quc t thu ht thm
ngun vn u t. ng thi, m rng th trng nc sch v VSMTNT
thng qua vn vay u i ca nh nc v quc t cho cc vng kinh t pht
trin v cc vng ng bng, gim dn vn ngn sch cho cc vng ny tp
trung u tin cho cc vng min ni, vng kh khn v cc vng thng
xuyn b thin tai.
Vi cc gii php xy dng mi cng trnh thu li l rt tn km,
trong khi rt nhiu cng trnh c li cha pht huy ht nng lc. Gii
php v sa cha nng cp cng trnh hin c, i i vi vic i mi cng
tc qun l, nng cao hiu qu cng trnh, tp hun, tuyn truyn, ph bin k
thut ti tit kim nc, s dng nc tit kim thng qua vic xy dng m
82
hnh im nhn rng s i hi chi ph khng cao nhng hiu qu kinh t x hi rt ln. y l hng i ang c B Nng nghip v Pht trin nng
thn ch o thc hin.
3.3. Gii php s dng ngun nc cho x Tn Lp - Ch n - Bc Kn
3.3.1. Gii php ca UBND x Tn Lp
3.3.1.1. Gii php cho khu khc tip cn tt ngun nc
Pht trin v bo v tt cc cng trnh thu li, cn tng cng vai tr
ca chnh quyn c s, bi cc iu kn v ngun lc, k thut v cp nc
cng tc vn hnh- bo dng cc cng trnh nc sch v v sinh din ra
thng xuyn v lu di trong phm vi qun l ca ngi dn v chnh quyn
a phng. Cc hat ng cp nc v VSMTNT ch c th thnh cng v
bn vng nu c s lin kt cht ch vi chnh quyn c s v s phi hp
ca cc c quan chc nng lin quan.
Nhng nm qua, vn xi mn, suy thoi t ti vng trung tm x,
ni c iu lin thun li nht trong vic tip cn ngun nc, do tc ng
ca iu kin t nhin v nn ph rng, cng nh cc hot ng canh tc
nng nghip khng ph hp trn t dc din ra vi tc nhanh, trong khi
vng ng bng thch hp cho cy hoa mu lng thc ngn ngy trn thc t
c khai thc ti hn. Do vy, vic pht trin nng lm nghip trong
nhng nm tip theo ph thuc phn ln vo vn qun l s dng hiu qu
v lu bn qu t i ni vn ang rt a dng, giu tim nng, nhng vn
mu cht tip cn v s dng ngun nc pht trin nng nghip l gii
quyt nc ti cho cy trng v hn ch chng xi mn t.
L vng c thun li v tip cn ngun nc, nhng cn gp nhiu kh
khn do phi hng chu nhng thin tai t thin nhin, cn xy cc b cha
nc nh. Dng sui chy qua trung tm x cn c cc gung quay dn nc
83
t sui thp ln cc knh mng hoch ng dn nc n c vi din
tch cn ti nc, u t my mc phc v ti tiu. Xy dng k chng xi
dc b sng, chng hin tng xi mn, lm mt din tch t canh tc.
Hin ti cc vng i ni nc ta ni chung v vng kh khn nht v
tip cn ngun nc ca x Tn Lp, hu ht h thng cng trnh thu li
nh, mi ch p ng c mt phn nhu cu nc cho pht trin nng
nghip. Nhng khu vc t dc giu tim nng trng cy n qu thng nm
ngoi phm vi phc v ca cc h thng thu li. Pht trin h thng ti cho
cc khu vc ny thng khng kh thi, hoc nu c th th chi ph u t xy
dng cng nh vn hnh v qun l s rt ln v khng mang li li nhun.
Do vy, gii php c chi ph thp - gii php thu tr nc c nhiu u im,
thch hp vi vng t ny l mt gii php tt.
Thu tr nc l gii php to ngun nc ti hiu qu cho nhng
vng c iu kin tip cn ngun nc kh khn nht, khng th xy dng
c cng trnh thu li, c bit thch hp vi nhng vng trng cy n qu
v cy cng nghip trn cc vng t dc. Vic ng dng gii php ny va
gii quyt c ngun nc vo ma kh va c tc dng hn ch xi mn,
ra tri t v cc cht dinh dng. H thng thu tr nc c kt cu n
gin, rt d p dng v nhn rng. Trong cc hng mc ca h thng thu tr
nc, b cha chim t l kinh ph ln nht. Do , chnh quyn UBND x
Tn lp cn a mt s loi vt liu nh gch xy, xi mng t, b tng v
mng vo th nghim, bi b cha bng b tng v mng c gi thnh thp
nht. Hnh thc b ny ang c kin ngh a vo ng dng i tr cho
vng trung du v min ni pha Bc.
Khu vc khng thun li v rt kh khn trong vic tip cn ngun
nc, chnh quyn a phng cn c nhng gii php chung v ng b, v
u c nhng kh khn ging nhau nh, xa ngun nc, cha c s dng
84
h thng knh mng thu li, cng nm a hnh cao v dc, khng c cc
cng trnh cha nc nh ao, h v b cha nc, v vy cn u t xy dng
cc h cha nc t nhin ph hp trnh lng ph.
Cn c s quan tm nhiu hn na ca chnh quyn a phng trong
vic u t nng cp h thng thu li, nh hng pht trin kinh t ph hp
vi vng. S dng ngun nc mt cch hp l, phn b cy trng ph hp,
v d trng cc loi cy c kh nng chu hn cao
Mt s gii php v gi nc v s dng nc
Mt l, phi tnh n nhng gii php gi nc, gi ti ch, gi tng
chng, trit hn ch lng nc ma chy ra bin. a hnh phn ln ca
huyn Ch n v x Tn Lp l u c dc ra Bin ng, nu khng
c nhng gii php gi nc th sau mi trn ma to dng chy trn mt t
chim ti 90% lng nc ma, lm xi mn t mn v lng nc ma qu
him nhanh chng theo sng chy ra bin. Cc gii php gi nc ti ch v
tng chng bao gm tch tr nc mt, tng lng nc ngm.
Tng th cc gii php l mt h thng hon chnh chia nhiu bc,
thc hin trong nhiu nm; nh v d lm trc, to v kh lm sau, ty theo
kh nng huy ng nhn lc, s h tr ca dn v Nh nc. Trc mt cn
t chc mt chng trnh nghin cu xy dng h thng gii php c b tr
thnh h thng k hoch, chia bc hng nm, gp phn tng trng kinh t,
bo m sn xut bn vng v n nh i sng nhn dn. Mi khi to c
cc cng trnh tr nc ln, nh hay cc p trn dng mc nc, cn c k
hoch s dng c hiu qu ngun nc mi c to nn, ly hiu qu kinh t
ca bn thn n to iu kin thc hin tip k hoch ca giai on sau.
Hai l, s dng nc hp l, phc v sn xut v sinh hot. Cn hnh
thnh mt chng trnh nghin cu khoa hc lm c s phn phi ngun
85
nc qu him ny cho cc lnh vc s dng nh: Sinh hot, ti tiu, pht
trin cy trng ph hp vi vng.
Ba l, chng nhim ngun nc sch v ti sinh nc s dng.
Hin tng ti huyn Ch n hin nay l s dng nc lng ph v lm
nhim ngun nc, do huyn c mt s cng ty khai thc khong sn v khai
thc qung ng thi nc thi khng x l cng lm tng mc nhim
ngun nc sch. L ting chung cnh bo, chng ta cn khn trng tin
hnh cc gii php kh thi bo v cc ngun nc ngt qu. Nhim v
trc mt cng nh lu di l tng cng tuyn truyn, nng cao dn tr v
bo v mi trng, bo v ngun nc sch, thc hin cc bin php chng
nhim ngun nc sch v ti sinh nc thi trong sinh hot cng nh trong
cc lnh vc sn xut quay vng s dng.
Ba gii php trn bao gm mt h thng cc gii php mang tnh tng
hp, cn c tin hnh ng b mi t c yu cu h tr ln nhau, chi
ph thp, hiu qu cao.
Nh nc cn c chnh sch h tr tm ngun nc ngm cho vng ni
cao, xy lu cha v b cha nc cha nc ma. Nhng thc t cho thy,
trong thi gian ngn nu khng c ma th nc cng bc hi ht. v vy gii
php tm ngun nc ngm l v cng quan trng i vi vng cao kh khn
v tip cn ngun nc. Vic xy dng cc ng dn nc t chy t cc
m nc s rt li, nu cc m nc tn ti lu di.
a s din tch vng ny l t i ni dc, vn xi mn, suy thoi
t canh tc do tc ng ca iu kin t nhin va nn ph rng cng nh cc
hot ng canh tc nng nghip khng ph hp trn t dc din ra vi tc
nhanh. V vy vn hn ch xi mn v gii quyt nc ti cho cy trng
l vn mu cht.
86
3.3.2. Gii php cho khu vc c iu kin trung bnh v ngun nc
to iu kn cho ngi dn nng thn tip cn c vi nc sch
v iu kin v sinh tt, Nh nc v chnh quyn a phng cn phi u
tin ci thin iu kin cp nc v v sinh cho ngi ngho, khu vc ngho
v gii quyt ng b cc yu t xy dng, qun l, cng ngh, nng cao nng
lc cng ng v thng tin, gio dc, truyn thng nng cao nhn thc. ng
thi thc hn ch trng tip cn da theo nhu cu v phn cp qun l, thc
hin cng tc cp nc v v sinh mi trng nng thn mt cch mnh m
hn, trong c bit ch trng vo vic trao quyn cho cng ng v ly
cng ng lm trng tm.
Tip tc u t cho vic xy dng cc knh mng cn dang d, kin
c ho knh mng, trnh tnh trng nc khng n c vi nhng din
tch cn ti tiu, trnh tnh trng nc b thm do mng cha c xy
kin c ho.
L khu vc c iu kin thun li v ngun nc, mc d cha tht s
c iu kin tt nht v tip cn ngun nc, nhng l mt vng c ngun
nc di do v c iu kin thun li. Vng c hng h thng knh
mng thu li, nhng do cn mt s ch knh mng cn thp hn mt
rung v din tch cn ti nc, v vy cn c mt quy hoch ng b, trnh
tnh trng din tch cn ti nc gn h thng thy li, nhng khng tht s
thun tin khi tip cn vi ngun nc .
3.3.3. Gii php cho khu vc khng thun li trong vic tip cn v s
dng ngun nc
Nhng nm qua, vn xi mn, suy thoi t ti vng trung du min
ni do tc ng ca iu kin t nhin v nn ph rng, cng nh cc hot
ng canh tc nng nghip khng ph hp trn t dc din ra vi tc
nhanh, trong khi vng ng bng thch hp cho cy hoa mu lng thc ngn
87
ngy trn thc t c khai thc ti hn. Do vy, chnh quyn a phng
cn ch trng vic u t h thng knh mng thu li, cc ng ng dn
nc, pht trin nng lm nghip trong nhng thp k tip theo ph thuc
phn ln vo vn qun l s dng hiu qu v lu bn qu t i ni vn
ang rt a dng, giu tim nng, nhng vn mu cht pht trin nng
nghip min ni l gii quyt nc ti cho cy trng v hn ch chng xi
mn t. Vi ngun kinh ph ca mt x ngho, xy cc b cha ln l kh
thc hin, v vy, xy cc b cha nh bng vt liu xy dng (xi mng, ,
ct, si, st, thp) s tit kim c chi phi v tng kh nng giu nc cho
vng ny. Xy dng cc trm bm nh bm nc ln b cha theo cc
ng ng dn trong trng hp ma kh, lng ma t. Xy dng kin c h
thng knh mng, trnh tnh trng thm nc.
3.3.4. Gii php ca cc nhm h nng dn x Tn Lp
Kt hp vi chnh quyn a phng, gp sc cng chnh quyn u t
v xy dng h thng knh mng, xy dng lp t cc ng ng dn nc
nh t vng thun li ln vng kh khn, ti phun i vi vng trin i
cao. Bn cnh cn tng cng bo v, tu sa h thng knh mng, ung
ng dn nc, kim tra v khi thng h thng dn nc. i vi vng thun
li, cn mt s vng, cc h nng dn cao hn h thng knh mng, dng
bin php tt nc bng gu ln mng, dng ng dn nc vo din tch cn
ti tiu. i vi cc h kh khn v ngun nc, bin php gi nc l v
cng quan trng, xy cc b cha nc nh hoc cha nc bng cc lu cha
nc s vi chi ph t hn. Mt khc, tranh th s u t ca ca Nh nc
cng nh ca chnh quyn a phng tip cn tt hn na ngun nc,
tng thu nhp ca mnh. Ngoi ra cng cn c chin lc v nh hng ng
n i vi vic canh tc v trng loi cy thch hp vi vng t canh tc,
t c nng sut cao.
Bn cnh cn cn c gii php mang tnh cng ng, trng rng
gi nc u ngun, to ngun nc mch v mu m cho t trng.
88
KT LUN V KIN NGH

Vit Nam l mt nc c nn kinh t nng nghip l ch yu, v vy
vic quan tm ca cc cp cc ngnh trong nc c nhiu s quan tm v
u t ln trong vic pht trin nng nghip bn vng, cc chnh sch khuyn
khch, h tr v nng cao kh nng tip cn ngun nc, pht trin sn xut
nng nghip, a nn kinh t chng ta pht trin cng khu vc.
Trong qu trnh thc hin Lun vn nghin cu nh hng vic tip cn
ngun nc tc ng n thu nhp ca ngi nng dn x Tn Lp, t s liu
iu tra thc t, Lun vn rt ra mt s kt lun sau:
1. Trong nhng nm qua, cng vi s u t h tr ca Nh nc, s
phn u n lc ca chnh quyn a phng v s vn ln khc phc nhng
kh khn ca ngi dn, vic nng cao kh nng tip cn ngun nc v
ang dn c ci thin, vi nhiu iu t c trong pht trin nng
nghip ca a phng. Tuy nhin, bn bn cnh vn cn nhng tn ti cn
tho g, chnh v vy vn cn c nhng nghin cu chi tit hn, c th hn
na v vn nng cao kh nng c tip cn vi ngun nc, v ra
nhng gi php mang tnh tng th hn.
2. Tn Lp l mt x min ni vng su, vng xa ca huyn Ch n
tnh Bc Kn. i sng nhn dn cn ngho nn, lc hu, giao thng i li
gia cc vng cn kh khn, kinh t ch yu ph thuc vo sn xut nng
nghip v lm nghip. St l b sng khu vc trung tm x Tn Lp s nh
hng trc tip n tnh mng, i sng vt cht, tinh thn, t ai, rung
vn ca ngi dn, cng nh cc c s h tng quan trng ca x nh ng
giao thng lin thn, ng in, nng sut, thu nhp t sn phm nng
nghipDo vic xy dng cc k chng xi l l v cng cn thit.
3. Vi iu kin v ngun nc kh di do, nhng do phn b khng
u, c s h tng cn thp, cha p ng c nhu cu nc ti tiu cho
89
ngi dn. Nhng vi s c gng khc phc kh khn, c gng tip cn v s
dng ngun nc ci thin thu nhp, phn no tc ng t nhiu n thu
nhp ngi dn trn a bn. Cc vng c iu kin tip cn ngun nc khc
nhau bit canh tc cc loi cy trng ph hp c thu nhp. Tuy nhin,
trong qu trnh iu tra, phn tch cho thy mt thc t, ti khu vc tip cn
ngun nc tt nht thu nhp t la li cha cao do mt s nguyn nhn nh:
din tch t canh tc nh, chu nh hng nng ca thin tai. Nhng vng kh
khn trong vic tip cn ngun nc khng canh tc c nhiu loi cy trng.
Cc cp lnh o cn c s quan tm v u t nhiu hn na cho
huyn Ch n ni chung v x Tn Lp ni ring. L mt x vng su vng
xa, giao thng i li kh khn, tim lc kinh t yu km, trnh dn tr thp,
c s h tng km pht trin, giao thng nh l, cha c ch, nn kinh t ca
x ch yu l nng nghip. Nhng iu kin pht trin sn xut nng
nghip cn rt hn ch, iu kin tip cn v s dng ngun nc cn kh
khn, bn cnh nhng yu t ch quan cn c nhng yu t khch quan nh
thin nhin, l lt, lm xi mn t ai canh tc, lm gim nng sut, cho d
l vng c thun li v tip cn ngun nc.
Theo ti liu ca x, x cn 1 thn cha c in li quc gia phc
v cho cuc sng, trong khi li l thn vng cao, kh khn trong vic tip
cn ngun nc. Vi cc gii php u t xy dng v ci tao mi cng trnh
thu li l rt tn km, vi ngun ngn sch hn hp, trong khi rt nhiu
cng trnh c li cha pht huy ht nng lc. Gii php v sa cha nng
cp cng trnh hin c, i i vi vic i mi cng tc qun l, nng cao
hiu qu cng trnh, tp hun, tuyn truyn, ph bin k thut ti tit kim
nc, s dng nc tit kim thng qua vic xy dng m hnh im nhn
rng s i hi chi ph khng cao nhng hiu qu kinh t - x hi rt ln.
90
4. ti hon thnh th hin s c gng ca tc gi trong qu trnh hc
tp, tch lu kinh nghim cng nh qu trnh nghin cu thc t. C th ni,
ti thu c mt s thnh cng nht nh. Tuy nhin, do thi gian v
trnh c hn, cng nh ph hp vi cp mt Lun vn thc s, bn
thn tc gi cng nhn thy mt s im hn ch:
Cng trnh nghin cu khoa hc mi dng li phn tch s nh hng
ca vic tip cn ngun nc nh hng n thu nhp ca ngi nng dn t
nng nghip.
91
DANH MC TI LIU THAM KHO

1. Quyn nh H (2004), Kinh t pht trin nng thn, Trng i hc nng
nghip I, H Ni.
2. PGS. TS. Phm Ngc Hi, GS. TS. Tng c Khang, GS. TS. Bi Hiu,
TS. Phm Vit Ho (2007), Gio trnh quy hoch v thit k h thng hu
li, Nxb Xy dng, H Ni.
3. Hi khoa hc kinh t nng lm nghip (2000), Gio trnh kinh t v chnh
sch t ai Vit Nam, Nxb Nng nghip, H Ni.
4. Hng Phn (2007), Xin ng lng ph nc ma, Bo TTXVN
5. Nguyn Quang Phi (2006), Nghin cu in hnh quy hoch h thng
thu li
6. ng nh Quang (2002), i mi vng Min ni, Nxb Nng nghip,
H Ni.
7. TS. Anh Ti, TS. Nguyn Minh Th, ThS. Nguyn Th Bnh, Chin
lc pht trin nng nghip nng thn min Bc Vit Nam.
8. ng Lim Vui, Nguyn Th ng, Trn Ngc Ngon, Lng Vn Hinh,
Nguyn Ngc Nng, Nguyn Hu Hng, Nguyn Th Minh Th, Nguyn
Th Thc, (2002), Mt s phng php tip cn v pht trin nng thn,
Nxb Nng nghip, H Ni.
9. Bo co thng k UBND x Tn Lp nm 2007
10. Bo co tnh hnh pht trin nng nghip tnh Bc Kn nm 2007, S
Nng nghip & PTNT Bc Kn.
11. Bo co ca Hi Nc Quc t (IWRA)
12. Bo co ca Cc a cht v Khong sn Vit Nam
13. Nin gim thng k huyn Ch n nm 2003 - 2007
14. Tp ch Ti nguyn v Mi trung thng 5 - 2008.
92
PH LC
93
PHIU IU TRA H NNG DN

Phiu s:...................
Thn:.X:...M........ Huyn: ..............
H v tn ng-i phng vn:........................................... M...................................
I. Thng tin chung v h nng dn
1. H v tn ch h:.......................................... Gii tnh (nam: 0 ; n:1)
- Ngy thng nm sinh ch h:..
- Trnh vn ho ch h: lp:
- Dn tc ca ch h (Kinh: 0; Ty: 1; Dao: 2; Nng: 3; Mng: 4; Khc: 5)
2. Nhn khu ca h
2.1. Tng nhn khu:.. ngi
Trong : s nhn khu l nam:. Ngi
S nhn khu l n: ngi
2.2. Lao ng ca h: lao ng
Trong : s lao ng l nam:. Lao ng
S lao ng l n: lao ng
S nhn khu ngoi tui lao ng c tham gia lao ng..... ng-i?
- Trn 60 tui...... ng-i?
- D-i 18 tui ...... ng-i?
2.4. Phn loi h theo ngh nghip
- H thun nng:
- H NN kim Dch v:
- H nng nghip kim TTCN:

- H khc:..................................
3. Nhng ti sn ch yu ca h
3.1. Nh
Nh kin c:
Nh bn kin c
Nh tm
94
4. t ai ca h
Loi t
VT
Din tch
Tng din tch ca h
Thu li Cy trng
Ghi ch
1. t th c2. t v-n nh
3. t trng cy hng nm
Mnh 1
Mnh 2
Mnh 3
Mnh 4
Mnh 5
Mnh 6
Mnh 7
Mnh 8
4. t trng cy lu nm
-t trng ch
-t trng cy n qu
5. t v-n rng
6. t ao, h
7. t khc
*: Ch ng: 1 khng ch ng:
Ghi ch: 1: mt v; 2: hai v; 3: 3 v

95
5. Ti sn phc v sn xut ca h
Ti sn
S l-ng
Gi tr
My ko
My cy
My bm
My xay xt
My tut la
My khc
Cy, ba
My tut la th cng
Tru b cy ko
Ln ni
Chung tri chn nui
Ti sn khc
6. Thu nhp v vn ca h gia nh
-Thu nhp hng nm ca h:............................................................
-Vn ca h gia nh vo thi im u nm:..................................
-Tin gi tit kim ca h gia nh:...................................................
II. Kt qu sn xut ca h gia nh
1. Kt qu sn xut ngnh trng trt
Cy trng
Din
tch
(m2)
NS
(t/so)
SL
(t)
L-ng
bn
(kg)
Gi
(1000/kg)
96
2. Thu t ngnh chn nui
S u gia
Vt nui
Trng
sc, gia cm l-ng BQ

(con)
(kg)
Tng trng
L-ng
l-ng
bn
(kg)
(kg)
Gi
(1000/kg)
-Ln tht
-Ln con
-G
-Vt
-Tru
-B
- C
(Tnh trong mt nm; ring tru b n v tnh l con)

3. Thu t hot ng lm nghip:................................
4. Thu t cc ngun khc
- Thu t hot ng dch v:.........................
- Thu t lm ngh:.......................................
- Thu t lm thu:........................................
- Tin l-ng:................................................
- Thu khc:..................................................
97
III. Chi ph sn xut ca h
1. Chi ph cho sn xut trng trt (tnh bnh qun cho 1 so)
Chi ph
VT
1. Ging
Kg
- S i mua
Kg
- Gi
La
Cy... Cy... Cy... Cy... Cy...
1000/kg
2. Phn bn
- Phn chung
- m
Kg
- Ln
Kg
- Kaly
Kg
- NPK
Kg
3. Thuc tr su
1000
4. Thuc dit c
1000
5. Lao ng
Cng
- Thu ngoi
Cng
- Gi
1000/cng
6. Chi ph bng tin

- Thu li ph
1000
- Dch v lm t
1000
- Vn chuyn
1000
- Tut
1000
- Bo v ng rung
1000
- Chi khc
1000
98
2. Chi ph cho chn nui
Khon mc
VT
1. Ging
Ln
Ln
Gia
Tru,
tht
ni
cm
Kg
- Gi
1000/kg
2. Thc n tinh
- Go
Kg
- Ng
Kg
- Cm go
Kg
- Khoai, sn
Kg
- Cm tng hp
Kg
+ Gi
1000/kg
- Bt c
Kg
+ Gi
1000/kg
3. Thc n xanh (rau)

- Tng s
Kg
+ Mua ngoi
Kg
+ Gi
1000/kg
4. Chi bng tin khc
1000
5. Cng lao ng
Cng
(Ghi ch: tnh cho c nm hay tnh cho mt la)

3. Chi cho hot ng lm nghip:....................................
4. Chi cho hot ng khc:
- Chi cho hot ng dch v:.........................
- Chi cho lm ngh:.......................................
- Chi khc......................................................
99
IV. Thng tin tham kho v tnh hnh thu li v s dng h thng thu li
ca h gia nh
Gia nh c -c s dng h thng thu li? (c: 1 ; khng: 0)
Nu c: h thng thu li phc v tt ch-a? (tt: 1 ; khng: 0)
Bao nhiu % din tch ca gia nh -c s dng thu li? .................
Gia nh c gp kh khn g trong vic tip cn ngun n-c?
Xin c th:
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Thu li ph ca gia nh phi tr cao hay thp? (Cao: 1 ; bnh th-ng: 0)
Mi so s dng gia nh phi tr bao nhiu? ............................1000
Theo ng (b) nh gi th no v iu kin thu li ca a ph-ng?
Thun li.............................................................................................................
.............................................................................................................................
Kh khn.............................................................................................................
.............................................................................................................................
Theo ng b lm th no nng cao kh nng tip cn ngun n-c?
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
Xin chn thnh cm n s hp tc ca ng (b)!

ẢNH HƢỞNG CỦA VIỆC TIẾP CẬN NGUỒN NƢỚC ĐẾN THU NHẬP CỦA HỘ NÔNG DÂN XÃ TÂN LẬP, HUYỆN CHỢ ĐỒN, TỈNH BẮC KẠN

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ẢNH HƢỞNG CỦA VIỆC TIẾP CẬN NGUỒN NƢỚC ĐẾN THU NHẬP CỦA HỘ NÔNG DÂN XÃ TÂN LẬP, HUYỆN CHỢ ĐỒN, TỈNH BẮC KẠN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I HC THI NGUYN

TRNG I HC KINH T V QUN TR KINH DOANH

NH HNG CA VIC TIP CN

LUN VN THC S KINH T

THI NGUYN, NM 2008

NH HNG CA VIC TIP CN

: KINH T NNG NGHIP

LUN VN THC S KINH T

Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. Trn Ch Thin

THI NGUYN, NM 2008

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

DANH MC CC K HIU, CC T VIT TT

Khoa hc v Cng ngh

Pht trin nng thn

Phng chng lt bo v tm kim cu nn

V sinh mi trng nng thn

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

1.2.3.1. Phng php thu thp thng tin ......................................................... 26

2.2.2. Tnh hnh pht trin sn xut nng nghip ca h ................................ 50

DANH MC CC BNG BIU

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

* Tnh hnh thu li v pht trin nng nghip Min Ni

AX 1b1 X 2b 2 ... X nbne D1e D 2 ...e Dm

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

Xi: l cc bin c lp nh lng ( i 1, n )

Dj : l cc bin c lp thuc tnh ( j 1, m )

(1)i vi bin nh lng: Y

(2)i vi bin thuc tnh: Y e D

ngha: u t thm 1 n v yu t i s mang li thm bao nhiu n

Tng din tch t NN ca h

Sn c tnh cho kh nng ch ng nc 2 v (Sn2) v ch ng nc

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

51,4 212,6 193,4 403,5 275,3 73,3 10,0 54,0 3,2

83,0 83,0 81,0 79,0

(Ngun: Phng thng k huyn Ch n)

Tng din tch t t nhin

I - Din tch t nng nghip

(Ngun: UBND x Tn Lp)

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

Tng vn u t cho thu li nm 2006

(Ngun: Phng Thng k huyn Ch n)

- Tp trung trng Nghin cu gi php

C din tch t lm cc cy hoa m, ti u cho vic tip

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

- tui trung bnh l Vi din tch t Tip cn tt ngun

- Ngun lao ng di c cc gii php ng dn nc t b

- Din tch t 1v v khn v thu li

tng nng sut

- Din tch t trng cy trng.

nhng xa ngun nc,

knh tip cn ngun nc

bnh 1h l 2,35 ngi, mng, tt c do c tip cn

li, o ao nui mt s vng cn xa

- Tip cn ngun nc thu sn.

tt do nm ven rung tm Ngun lao ng thu li

din tch canh

S ha bi Trung tm Hc liu i hc Thi Nguyn

- tui trung bnh l c tip cn tt Nghin cu s dng

- Din tch t 1v v phng chng thin ngun nc, chng

- Din tch t canh tc n din tch t t tng nng sut.

nh do vng trung tm canh tc, xy k

- Tip cn ngun nc Tp trung sn xut