Tình hình nghiên cứu lịch sử văn học phương Tây tại Việt Nam từ năm 1986 đến nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày tình hình nghiên cứu lịch sử văn học phương Tây tại Việt Nam từ năm 1986 đến nay. Ở Việt Nam, nghiên cứu về lịch sử văn học phương Tây, các nhà nghiên cứu đã tổng kết theo các giai đoạn chủ yếu sau: văn học cổ đại Hy Lạp, văn học thời Phục hưng, văn học phương Tây thế kỷ XVII, văn học phương Tây thế kỷ XVIII, văn học phương Tây thế kỷ XIX, văn học phương Tây từ thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tình hình nghiên cứu lịch sử văn học phương Tây tại Việt Nam từ năm 1986 đến nay

Tình hình nghiên cứu… 53 Tình hình nghiên cứu lịch sử văn học phương Tây tại Việt Nam từ năm 1986 đến nay Phạm Quỳnh An(*) Tóm tắt: Ở Việt Nam, nghiên cứu về lịch sử văn học phương Tây, các nhà nghiên cứu đã tổng kết theo các giai đoạn chủ yếu sau: văn học cổ đại Hy Lạp, văn học thời Phục hưng, văn học phương Tây thế kỷ XVII, văn học phương Tây thế kỷ XVIII, văn học phương Tây thế kỷ XIX, văn học phương Tây từ thế kỷ XX đến đầu thế kỷ XXI. Mỗi một giai đoạn đều có những đặc điểm riêng và để lại những dấu ấn nhất định. Nhìn chung, so với trước Đổi mới, việc nghiên cứu lịch sử văn học phương Tây ở Việt Nam đã trở nên phong phú, đa dạng hơn rất nhiều, cùng với đó là những cách nhìn mới mẻ, khách quan hơn. Bài viết trình bày tình hình nghiên cứu lịch sử văn học phương Tây tại Việt Nam từ năm 1986 đến nay. Từ khóa: Văn học phương Tây, Lịch sử văn học, Hy Lạp cổ đại, Phục hưng, Nghiên cứu văn học Abstract: Vietnamese researchers have summarized the history of Western literature into major periods including Ancient Greek, the Renaissance, the 17th century, the 18th century, the 19th century and the 20th century to the beginning of the 21st century. Each period has defining traits and values. In general, compared with before Doi Moi, the study of the history of Western literature in Vietnam has achieved great diversity and abundance, accompanied by newer and more objective viewpoints. The paper presents the study of the Western literature history in Vietnam from 1986 to present. Keywords: Western Literature, Literature History, Ancient Greek, the Renaissance, Literature Studies 1. Mở đầu 1 ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của văn Văn học phương Tây là một nền văn học thế giới nói chung và các nền văn học học lớn - văn học của những nước ở hai ở khu vực nói riêng. Tại Việt Nam, từ sau bên bờ Đại Tây Dương, có nền kinh tế phát năm 1986, văn học phương Tây được tìm triển, chủ yếu là Tây Âu và Bắc Mỹ - có hiểu, nghiên cứu nhiều và được xuất bản, in ấn hàng loạt. Ở các góc độ khác nhau, cách tiếp cận của các học giả cũng như các (*) ThS., Viện Thông tin Khoa học xã hội, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; điểm nhìn được triển khai sâu sắc, toàn Email: quynhantb@gmail.com diện hơn. Trong khuôn khổ bài viết, chúng
54 Thông tin Khoa học xã hội, số 11.2019 tôi tìm hiểu tình hình nghiên cứu văn học Lạp đến thế kỷ XVIII: Dành cho học viên phương Tây ở Việt Nam giai đoạn từ năm ngành Ngữ văn hệ đào tại tại chức và từ xa 1986 đến nay dựa trên nguồn tài liệu khảo của trường Đại học Sư phạm (2007), Giáo cứu tại Thư viện Khoa học xã hội. trình văn học phương Tây của Lê Huy Bắc, 2. Tình hình nghiên cứu lịch sử văn học Lê Nguyên Cẩn, Nguyễn Linh Chi (Nxb. phương Tây Giáo dục, 2012)... Ngoài ra, còn có một Trước đây, do điều kiện lịch sử ở Việt số công trình khái quát về một số nền văn Nam, văn học phương Tây thường được học lớn của phương Tây như: Tiếp cận văn nhìn nhận một cách phiến diện, tiêu cực. học Pháp của Liễu Trương (Nxb. Văn học, Việc này một phần là do bị ảnh hưởng 2007), Tiểu thuyết phương Tây thế kỷ XVIII của chủ nghĩa giáo điều Liên Xô; văn học và Tiểu thuyết phương Tây thế kỷ XIX của phương Tây cùng các trào lưu tiên tiến bị Lê Nguyên Cẩn (Nxb. Đại học Quốc gia xem nhẹ, bị coi là những hiện tượng văn Hà Nội, 2014); Văn học Âu - Mỹ thế kỷ XX nghệ tư sản “suy đồi”, “phản động”. Sau do Lê Huy Bắc chủ biên (Nxb. Đại học Sư đó, “hạn chế về nhận thức trên đây chỉ phạm, 2011), Văn học thế giới thế kỷ XX được khắc phục một cách cơ bản sau ngày của Đỗ Xuân Hà (Nxb. Đại học Quốc gia đất nước tiến hành công cuộc đổi mới” Hà Nội, 2006),... Ở các tác phẩm mang tính (Nguyễn Văn Dân, 2013: 15). Các nhà khái quát này, các tác giả đã có những phân nghiên cứu đã có cái nhìn cởi mở, đa chiều tích, nhìn nhận về lịch sử văn học ở một về văn học phương Tây, từ đó, một loạt sách mức độ nhất định thông qua việc tổng kết và bài viết, trong đó có các công trình giới thành tựu của một vấn đề, một thể loại, một thiệu về lịch sử văn học phương Tây, được giai đoạn lịch sử trong văn học phương Tây, xuất bản. Theo Phùng Văn Tửu (2017), từ trong đó chủ yếu là các giai đoạn lớn sau: sau năm 1975, đặc biệt là sau năm 1986, sự 2.1. Văn học cổ đại Hy Lạp ra đời của một loạt công trình nghiên cứu Các nhà nghiên cứu như Lương Duy về lịch sử văn học phương Tây, như bộ ba Trung, Nguyễn Thi Hoàng, Nguyễn Văn tác phẩm Văn học phương Tây do Lương Chính, Đặng Anh Đào... đã khái quát bối Duy Trung, Nguyễn Đức Nam chủ biên (3 cảnh xã hội, lịch sử cùng những thành tựu tập, Nxb. Giáo dục, 1980, 1986, 1992), cho của nền văn học cổ đại Hy Lạp trong một thấy giới nghiên cứu đã chú ý đến bộ phận số công trình văn học sử như: Văn học văn học Anh - Mỹ là mảng hầu như vắng phương Tây do Lương Duy Trung chủ bóng trong đầu những năm 60 của thế kỷ biên (T.1, Nxb. Giáo dục, 1990), Văn học XX. Ông cho rằng, lúc này việc tiếp nhận phương Tây của nhiều tác giả (Nxb. Giáo văn học nước ngoài “chuyển qua một giai dục, 1992),... Các tác giả đều nhận định đoạn mới hết sức phong phú nhưng cũng rằng, nền văn hóa và văn học cổ đại Hy rất phức tạp, đặt ra nhiều vấn đề phải suy Lạp chiếm một vị trí đặc biệt trong lịch nghĩ” (Phùng Văn Tửu, 2017: 158). sử phát triển của nền văn minh tinh thần Có thể thấy sau năm 1986, nghiên cứu phương Tây. “Nền văn hóa, văn học đó đã về lịch sử văn học phương Tây có một số mở đường cho sử học, triết học, thần thoại, công trình như: Văn học phương Tây của anh hùng ca, kịch, thơ, văn hùng biện và cả nhiều tác giả (Nxb. Giáo dục, 2003), Giáo kiến trúc, điêu khắc, họa, nhạc... ở phương trình văn học phương Tây từ cổ đại Hy Tây” (Nhiều tác giả, 2003: 9). Nền văn
Tình hình nghiên cứu… 55 minh Cret-Myxen (Crete-Mycenae) phát trong thời kỳ cổ điển của nó”, với những triển rực rỡ vào khoảng từ năm 2500 đến tên tuổi lẫy lừng như Eschyle, Sophocle, 1700 TCN., là cơ sở phát triển của văn học Euripide (Nhiều tác giả, 2003: 75). nghệ thuật Hy Lạp cổ đại. Sự suy tàn của 2.2. Văn học thời Phục hưng nó cùng những cuộc thiên di cuối cùng của Văn học Phục hưng được tính từ thế người Đôrien (Doriens) vào bán đảo Hy kỷ XIV đến thế kỷ XVI, là thời kỳ quá độ Lạp đã chấm dứt, người Hy Lạp bắt tay vào từ chủ nghĩa phong kiến lên chủ nghĩa tư xây dựng đất nước. Nhà nước chiếm hữu bản ở châu Âu. Thời kỳ này ở châu Âu có nô lệ hình thành. Theo các tác giả trong cả một phong trào tìm kiếm những di tích cuốn Văn học phương Tây (2003), “chính của hai nền văn hóa cổ đại Hy Lạp, La Mã trên cơ sở xã hội này sẽ nảy sinh và phát và khôi phục lại hai nền văn hóa, văn minh triển một nền văn học nghệ thuật vô cùng này. Trong các công trình văn học sử như phong phú và rực rỡ”. Sự phát triển của nhà Văn học phương Tây do Lương Duy Trung nước chủ nô Aten mang tính chất điển hình chủ biên (Nxb. Giáo dục, 1990) hay Văn của chế độ nô lệ cổ đại Hy Lạp, trên cơ sở học phương Tây của nhiều tác giả (Nxb. đó “đã hình thành và phát triển một nền văn Giáo dục, 2003), các tác giả cho rằng nghệ vô cùng phong phú, đẹp đẽ, thể hiện người phương Tây lúc bấy giờ, trong lúc lý tưởng thẩm mỹ của thời đại dân chủ chủ khai quật các di tích còn sót lại, đã phát nô” (Nhiều tác giả, 2003: 11). hiện và kinh ngạc trước truyền thống văn Các nhà nghiên cứu chia lịch sử văn học hóa của Hy Lạp và La Mã cổ đại, đó là sự Hy Lạp thành ba thời kỳ lớn: (i) thời kỳ tối trân trọng, đề cao con người, truyền thống cổ (bắt đầu từ khi có những bút tích văn học đấu tranh cho tự do của con người. Điều đầu tiên đến thế kỷ V TCN.); (ii) thời kỳ cổ đó khác hẳn với thái độ coi rẻ, miệt thị con điển (từ chiến tranh Ba Tư - Hy Lạp đến thế người và nền chuyên chính, độc tài của kỷ III TCN.); (iii) thời kỳ chủ nghĩa Hêlen chế độ phong kiến và của Giáo hội thời kỳ (từ thế kỷ III đến thế kỷ I TCN.). Văn học Trung cổ. Hy Lạp cổ đại nổi bật lên những tên tuổi Tinh thần phục dựng lại truyền thống của các nhà thơ sáng tác trường ca, mà tiêu văn hóa cổ đại là một bước ngoặt diễn ra biểu nhất là Homère. Ngoài ra, còn có thể trong mọi lĩnh vực, làm biến đổi sâu sắc loại tự sự và giáo huấn ca của Hésiode. Thơ đời sống vật chất và tinh thần của xã hội trữ tình phát triển với tên tuổi của Tiêctê, phương Tây. Các trung tâm kinh tế và trung Minnecmơ, Panhđa, Xaphô... tâm văn hóa mới xuất hiện, do đó, việc Thần thoại Hy Lạp được coi là thể loại buôn bán được mở rộng, các nghiệp đoàn “phong phú, đẹp đẽ và được các học giả thương mại ra đời, các ngân hàng lần lượt xếp vào hàng những thần thoại hay nhất được xây dựng... Phong trào nông dân rầm thế giới” (Lương Duy Trung, 1990: 20). rộ khắp nơi. Thời đại này còn được đánh Hài kịch cổ đại Hy Lạp cũng rất phát triển dấu bằng một phong trào cải cách tôn giáo với tên tuổi của Magnès, Crotinos, Cratès, rộng lớn, sôi động. Chính trong bối cảnh Aristophane... Ngoài ra, thể loại văn hùng đó, theo nhận định của các nhà nghiên cứu, biện, ngụ ngôn cũng phát triển. Bên cạnh “văn học nghệ thuật Phục hưng đã nở hoa đó, bi kịch Hy Lạp cũng “là một thành tựu kết quả, một mùa hoa quả tốt đẹp hiếm có” quan trọng bậc nhất của nền văn học Hy Lạp (Nhiều tác giả, 2003: 124).
56 Thông tin Khoa học xã hội, số 11.2019 Theo các nhà nghiên cứu, những biến đó là: có những thành tựu vẻ vang thể hiện động to lớn đó đã góp phần tạo nên nhiều ở những tác gia và tác phẩm lớn trên nhiều luồng tư tưởng, nhiều học thuyết chi phối lĩnh vực thuộc nhiều thể loại sáng tác; có đời sống tinh thần và văn hóa thời đại, chẳng quan điểm mỹ học tiến bộ, tư tưởng chống hạn như chủ nghĩa nhân văn. Chủ nghĩa này phong kiến, tôn giáo và những thói tật tư trân trọng và đề cao con người, tác phẩm sản; có ảnh hưởng rộng rãi và gây dư luận của nó hướng tới ca ngợi con người, ca tụng xã hội sâu sắc; thúc đẩy sự phát triển tốt việc đấu tranh chống cái ác và sự bất công đẹp của văn học Pháp; quá thiên về lý trí, xã hội. Theo các nhà nghiên cứu, mặc dù có coi nhẹ vai trò của quần chúng lao động... những hạn chế, nhưng chủ nghĩa nhân văn Có thể thấy, văn học phương Tây thế kỷ thời Phục hưng vẫn là một cống hiến lớn đối XVII mà đại diện tiêu biểu là văn học Pháp với lịch sử tư tưởng con người, và “chính đã có những thành tựu đáng kể, trong đó trào lưu tư tưởng tiến bộ này đã đem lại sức chủ nghĩa cổ điển đóng vai trò quan trọng. sống mới cho văn học nghệ thuật Phục hưng Cho đến nay, chủ nghĩa cổ điển Pháp “vẫn khiến cho con người khi tiếp xúc với nó cảm là đầu đề của những cuộc tranh cãi sôi nổi thấy mình như được ‘tái sinh’, được ‘sống trong lĩnh vực nghiên cứu, lý luận” (Nhiều lại’” (Nhiều tác giả, 2003: 128). tác giả, 2003: 239). 2.3. Văn học phương Tây thế kỷ XVII 2.4. Văn học phương Tây thế kỷ XVIII Văn học Pháp thế kỷ XVII với vị trí, Các nhà nghiên cứu cho rằng, đây là tính chất và những thành tựu của nó đã thế kỷ đánh dấu bước chuyển mình quan được coi là đại diện cho văn học phương trọng trong quá trình phát triển của các Tây thế kỷ này. Bởi vậy mà trong công nước phương Tây, được mệnh danh là thế trình Văn học phương Tây (Nhiều tác giả, kỷ Ánh sáng, mà văn học trước kia chưa 2003), sau phần viết về văn học Phục hưng từng có một thời kỳ nào sôi động như trong và trước phần viết về văn học phương Tây thế kỷ này. thế kỷ XVIII, không có phần viết về văn Tuy tính chất mỗi nước khác nhau, học phương Tây nói chung thế kỷ XVII mà nhưng nhìn chung phương Tây thế kỷ thay vào đó là văn học Pháp. Các tác giả XVIII vẫn mang một nét nổi bật chung, đã đánh giá cao vai trò của văn học và chủ đó là thời kỳ diễn ra cuộc đấu tranh quyết nghĩa cổ điển Pháp trong tiến trình văn học liệt chống phong kiến. Các nhà văn tiến bộ phương Tây và thế giới. cùng các triết gia, các nhà hoạt động xã hội Các nhà nghiên cứu chỉ ra ba dòng văn ở hầu khắp các nước đã dấy lên một phong học thời kỳ này, đó là văn học kiểu cách, trào mạnh mẽ đề cao lý trí, dùng ánh sáng văn học hiện thực dung tục và văn học cổ của lý trí để xua tan bóng tối, soi tỏ chân lý, điển chủ nghĩa. Trong đó, dòng văn học giải phóng tư tưởng cho mọi người. Thuật chính thống của văn học Pháp thế kỷ XVII ngữ Ánh sáng xuất hiện từ đó. là dòng văn học cổ điển chủ nghĩa: “nói Theo Lê Nguyên Cẩn (2014a), thế kỷ đến thành tựu lớn của văn học Pháp thế kỷ XVIII gắn với cuộc đại cách mạng Pháp XVII, chủ yếu là nói đến dòng văn học cổ năm 1789 và mở ra thời kỳ công nghiệp điển chủ nghĩa” (Nhiều tác giả, 2003: 246). hóa đi liền với cơ khí hóa và điện khí hóa, Bên cạnh đó, các tác giả cũng nêu rõ những có vai trò lịch sử quan trọng không chỉ với cống hiến và hạn chế của chủ nghĩa cổ điển, châu Âu mà đối với cả nhân loại như một
Tình hình nghiên cứu… 57 làn sóng mới trong lịch sử nhân loại. Thế sử, gắn liền với các yêu cầu khách quan của kỷ XVIII là “con người dùng đầu để đứng”, thời đại. Một đặc điểm nổi bật của thời đại, thế kỷ lý trí được đề cao, thế kỷ của những đó là “tính chất ngây thơ” của nó, rằng đây cuộc đấu tranh chống thần quyền và quân là thời đại của những con người ngây thơ và quyền quyết liệt để dẫn tới ngôi vị thống giản dị… “Những con người đó cũng chính soái của khoa học kỹ thuật ở thế kỷ XIX. là độc giả của thời đại mà ‘với bản tính tự “Tất cả tạo ra sức sống mãnh liệt, sôi nổi nhiên của họ, họ chỉ biết nói sự thật’, những và được phản ánh trong các tác phẩm văn con người đó đòi hỏi các truyện kể ‘cũng chương hai thế kỷ này, đặc biệt qua các tiểu phải là những truyện kể về sự thật’” (Lê thuyết” (Lê Nguyên Cẩn, 2014a: 7). Ông Nguyên Cẩn, 2014a: 33). cho rằng, văn học phương Tây thế kỷ XVIII Nhìn chung, văn học phương Tây thế được giới hạn giữa hai thời đại văn chương kỷ XVIII là một giai đoạn phát triển rực rỡ, lớn: phía trước, trong thời kỳ đã qua, là chủ vượt bậc, trong đó văn học các nước đều có nghĩa cổ điển và phía sau, nơi thời đại sắp những thành tựu và dấu ấn riêng của mình. đến, là chủ nghĩa lãng mạn. Như vậy, đây 2.5. Văn học phương Tây thế kỷ XIX cũng là một thời kỳ phức tạp của sự đa dạng Các nhà nghiên cứu cho rằng thế kỷ về văn chương. XIX là một thời kỳ nhiều biến động của Các tác giả trong công trình Văn học phương Tây. Theo Lê Nguyên Cẩn (2014a: phương Tây (2003) thì cho rằng, văn học 7), “thế kỷ XIX là thế kỷ của những biến phương Tây thời kỳ này mang những nét đổi lớn lao” với các cuộc đấu tranh giai cơ bản chung, nhưng do tình hình phát triển cấp công nhân, sự xuất hiện của những lý riêng ở từng nơi nên văn học mỗi nước lại thuyết khoa học và tư tưởng lớn của thời có những màu sắc riêng biệt. Do đó, các đại như chủ nghĩa khoa học của K. Max tác giả tập trung phân tích tình hình xã hội và F. Engels, tiến hóa luận của Darwin… và đặc điểm văn học của một số nước khác Ông cho rằng, cuộc cách mạng tư sản Pháp nhau (Anh, Pháp, Đức), qua đó tổng kết các năm 1789 mở ra thế kỷ XIX, mở ra một thành tựu văn học các nước này: văn học kỷ nguyên mới trong lịch sử phát triển của Anh xuất hiện các tên tuổi như Richardson, nhân loại - kỷ nguyên phát triển tư bản chủ H. Fielding, T.B. Smollett, R. Sheridan…; nghĩa trên phạm vi toàn cầu. Cuộc cách văn học Pháp với các kịch gia A.R. Lesage, mạng này còn là tiếng sét kinh hoàng làm Marivaux, Nivelle de La Chaussée, chấn động châu Âu phong kiến, xé tan đám Beaumarchais, với các tiểu thuyết gia như mây mù ảm đạm bao phủ châu Âu phong Marivaux, Prévost…; văn học Đức với kiến. Còn Nguyễn Văn Dân (2013) nhận Gottsched, Lessing, Herder, Klinger, Sile… định, giai đoạn đầu của thế kỷ XIX được Một trong những thành tựu nổi bật biết đến như là một thời kỳ thống nhất cao nhất trong văn học phương Tây thời đại độ của tinh thần và văn hóa. Đến nửa đầu này chính là tiểu thuyết. Theo Lê Nguyên thế kỷ XIX, tư tưởng “tự do, bình đẳng, Cẩn (2014a), việc sử dụng phổ biến ngôi bác ái” của cuộc Cách mạng Pháp đã được thứ nhất trong trần thuật ở các tác phẩm văn đông đảo giới trí thức và nhân dân lao động học thời kỳ này nói chung và tiểu thuyết hưởng ứng, làm thành một mặt trận thống nói riêng không phải là một sự sử dụng tùy nhất rộng lớn. Sự thống nhất đó đã dẫn đến hứng hay ngẫu nhiên mà nó mang tính lịch các cuộc cách mạng tư sản năm 1848 diễn
58 Thông tin Khoa học xã hội, số 11.2019 ra rộng khắp trên đất châu Âu. Trong những Phùng Văn Tửu trong cuốn Cách tân nghệ cuộc cách mạng lần này, văn hóa, văn nghệ thuật văn học phương Tây (Nxb. Khoa trở thành một trong những lực lượng đi đầu. học xã hội, 2017) cũng bàn nhiều về kịch Văn học phương Tây thế kỷ XIX bao phương Tây thế kỷ XIX, XX. gồm nhiều khuynh hướng, nhiều trào lưu Trong một số công trình nghiên cứu với nhiều tác giả nổi tiếng thế giới, trong đó văn học sử phương Tây, các nhà nghiên hai trào lưu văn học chủ yếu là chủ nghĩa cứu mới chỉ giới thiệu các tác gia, tác phẩm lãng mạn và chủ nghĩa hiện thực phê phán, lớn trong giai đoạn này, như cuốn Văn học hình thành hầu hết ở các nước phương Tây. phương Tây: Thế kỷ XX do Phùng Văn Tửu Theo các nhà nghiên cứu, “văn học các chủ biên (T.3, Nxb. Giáo dục, 1992) hay nước đều có đặc điểm chung và những sắc trong cuốn Văn học phương Tây của nhiều thái riêng do hoàn cảnh đấu tranh xã hội, tác giả (Nxb. Giáo dục, 2003), trong phần ảnh hưởng của các hệ tư tưởng và sự kế trình bày về văn học thế kỷ XX, các tác giả thừa truyền thống văn nghệ dân tộc của mỗi chỉ đề cập đến một số gương mặt nhà văn nước quy định” (Nhiều tác giả, 2003: 403), tiêu biểu đại diện cho văn học thế kỷ này, là do đó, trong một số công trình, các tác giả Bernard Shaw, Franz Kafka, Bertolt Brecht, đã giới thiệu nền văn học của một số nước Ernest Hemingway, Albert Camus, Samuel riêng lẻ, như: Pháp với các đại diện như Beckett, Eugène Ionesco và Louis Aragon. Chateaubriand, Lamartine, A. de Vigny, Qua đó cũng có thể hình dung được diện V. Hugo, George Sand, Stendhal, Prosper mạo của văn học phương Tây thế kỷ XX, Mérimée, G. Flaubert, Guy de Maupassant, bởi những đóng góp to lớn, mang tính đột A. Rimbaud, Émile Zola…; văn học Đức phá của các nhà văn này. Tuy nhiên có thể với Henrich Heine, Friedrich Hebbel…; thấy trong nhiều cuốn văn học sử, phần văn học Anh với Walter Scott, George G. khái quát về văn học phương Tây giai đoạn Byron, Percy Shelley, Charles Dickens, W. này vẫn còn là một khoảng trống. Thackeray,...; văn học Mỹ với Washington Ngoài ra, thế kỷ XX ở phương Tây cũng Irving, Fenimore Cooper, N. Hawthorne, là thế kỷ của các trào lưu văn học hiện đại, Herman Melville, W. Howells, Walter nên ngoài các cuốn văn học sử kể trên thì Whitman, Mark Twain… cũng có một số công trình tổng kết thành 2.6. Văn học phương Tây từ thế kỷ XX tựu về mặt lý luận của văn học phương Tây đến đầu thế kỷ XXI giai đoạn này, như cuốn Mười trường phái Ngoài các công trình văn học sử đã lý luận phê bình văn học phương Tây đương nêu của Lương Duy Trung, Lê Nguyên đại của Phương Lựu (Nxb. Giáo dục, 1999), Cẩn, Đặng Anh Đào... đã trình bày từng Đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết phương Tây giai đoạn cụ thể của văn học phương Tây hiện đại của Đặng Anh Đào (Nxb. Đại học từ thời Hy Lạp cổ đại cho đến nay, còn có Quốc gia Hà Nội, 2001), Diện mạo phê một số công trình khác bàn riêng về lịch sử bình văn học phương Tây thế kỷ XX của văn học phương Tây thế kỷ XX, ví dụ như Lê Nguyên Cẩn (Nxb. Đại học Sư phạm, Văn học thế giới thế kỷ XX của Đỗ Xuân 2018)... Các cuốn sách này đã cố gắng mô Hà (Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, 2006), tả “gương mặt lý luận phê bình phương Tây Văn học Âu - Mỹ thế kỷ XX do Lê Huy Bắc trong thế kỷ này” (Phương Lựu, 1999: 4), chủ biên (Nxb. Đại học Sư phạm, 2011)… tuy chưa đầy đủ. Các nhà nghiên cứu cho
Tình hình nghiên cứu… 59 rằng, thế kỷ XX là một thời đại “bùng nổ2. Phan Quý Bích (2005), “Lý thuyết tri thức”, các ngành khoa học đều phát triểnphương Tây và chúng ta”, Nghiên cứu siêu tốc, sức sản xuất cao hơn cả 19 thế kỷ Văn học, số 8. trước cộng lại…, đồng thời cũng có những3. Lê Nguyên Cẩn (2014a), Tiểu tuyết biến động xã hội lớn lao như Cách mạng phương Tây thế kỷ XVIII, Nxb. Đại học tháng Mười thành công, hai cuộc chiến Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. tranh thế giới tàn khốc, hệ thống thuộc địa 4. Lê Nguyên Cẩn (2014b), Tiểu tuyết tan rã… Từ đó, những quan niệm về vũ trụ phương Tây thế kỷ XIX, Nxb. Đại học và nhân sinh đến phương thức sống của con Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. người, nhất là ở phương Tây, đều thay đổi 5. Lê Nguyên Cẩn (2018), Diện mạo phê sâu sắc. Phương Lựu (2001) cho rằng, nền lý bình văn học phương Tây thế kỷ XX, luận phê bình phương Tây vốn đã có truyền Nxb. Đại học Sư phạm, Hà Nội. thống phong phú đến thế kỷ này trở nên diễn 6. Nguyễn Văn Dân (2013), Chủ nghĩa biến phức tạp với 3 đặc điểm: một nền lý hiện đại trong văn học nghệ thuật, Nxb. luận phê bình đổi mới triệt để; một nền lý Khoa học xã hội, Hà Nội. luận phê bình phong phú đa dạng; một nền7. Đỗ Xuân Hà (2006), Văn học thế giới lý luận phê bình phát triển không ngừng… thế kỷ XX, Nxb. Đại học Quốc gia Hà 3. Kết luận Nội, Hà Nội. Từ sau năm 1986, việc nghiên cứu văn 8. Phương Lựu (1999), Mười trường phái học phương Tây nói chung và nghiên cứu lý luận phê bình văn học phương Tây văn học sử phương Tây nói riêng tại Việt đương đại, Nxb. Giáo dục, Hà Nội. Nam đã mở ra một giai đoạn mới, cởi mở, 9. Phương Lựu (2001), Lý luận phê phong phú, đa dạng hơn rất nhiều so với giaibình văn học phương Tây thế kỷ XX, đoạn trước. Tiếp thu những thành tựu văn Nxb. Văn học, Hà Nội. học phương Tây, văn học Việt Nam cũng 10. Nhiều tác giả (1992), Văn học phương từng bước phát triển, hội nhập vào văn học Tây, Nxb. Giáo dục, Hà Nội. khu vực và thế giới. Bởi giống như nhiều11. Nhiều tác giả (2003), Văn học phương nền văn học khác, Việt Nam “trong xu thế Tây, Nxb. Giáo dục, Hà Nội. toàn cầu hóa về kinh tế hiện nay, do đầu tàu 12. Lương Duy Trung (chủ biên, 1990), là phương Tây, nền văn minh, văn hóa của Văn học phương Tây, tập 1, Nxb. Giáo các dân tộc ngoài phương Tây không thể dục, Hà Nội. cứ là những toa tàu khép kín, không thẩm13. Liễu Trương (2007), Tiếp cận văn học thấu, không giao lưu với phương Tây” Pháp, Nxb. Văn học, Hà Nội. (Phan Quý Bích, 2005: 3)  14. Phùng Văn Tửu (chủ biên, 1992), Văn học phương Tây: Thế kỷ XX, tập 3, Nxb. Tài liệu tham khảo Giáo dục, Hà Nội. 1. Lê Huy Bắc (chủ biên, 2011), Văn học 15. Phùng Văn Tửu (2017), Cách tân nghệ Âu - Mỹ thế kỷ XX, Nxb. Đại học Sư thuật văn học phương Tây, Nxb. Khoa phạm, Hà Nội. học xã hội, Hà Nội.