- 1,Ích mẫu 益母草a.Sơ lược vài nét về câyÍch mẫu còn có tên gọi khác là ích minh,ích mẫu thảo, cây sung úy, làm ngài, xácđiến, cây chói đèn (dân tộc Tày), Chạ linh lo (dân tộc Thái).Ở nước ta , chỉ có 2loài ích mẫu đó là : Leonurus heterophyllus Sweet rất phổ biến hay được dân giansử dụng làm thuốc và loài ít phổ biến hơn là Leonurus sibiricus L. - Ích mẫu thuộchọ Lamiaceae (họ Hoa Môi)b.Truyền thuyết về cây ích mẫuTương truyền thời xưa, ở chân núi Đại Cố, có một cô thôn nữ hiền lành tên là Tú Nương. - Kinh nghiệm quý báu đó đã lan rộng và lưu truyền tới tận ngày nay.Dân gian còn để lại hai câu thơ nổi bật lên công dụng của loài cây này: Nhân trần, ích mẫu đi đâu Để cho gái đẻ đớn đau thế này!c.Đặc điểm thực vậtTên của cây ích mẫu bắt nguồn từ ý nghĩa ích có nghĩa là có ích , mẫu có nghĩa làmẹ . - Cây ích mẫu giống hình dạng đuôi của con sư tử và lá có hình dạng thay đổinên thế được đặt tên là Leonurus heterophyllus Sweet trong tiếng Hy lạp Leonuruscó nghĩa là leon -con sư tử , heterophyllus có nghĩa là lá có hình dạng thay đổi- Leonurus heterophyllus Sweet : là loại cây thảo , sống và phát triển 1-2 năm , caokhoảng 0,5-1m.Thân hình vuông mọc đứng , có nhiều rãnh dọc, ít phân nhánh ,toàn thân được phủ bằng lông nhỏ ngắn , mịn , ruột xốp .Lá trên không chia thùyngoài ra các lá mọc đối nhau , lá gốc gần như hình dạng tròn ,có những răng cưanông , hai mặt lá đều có lông mềm như nhung , lá ở phần ngọn khá ngắn , ít bị xẻhoặc có hình dạng nguyên , lá ở giữa thì dài, xẻ sâu thành nhiều thùy hẹp , hìnhdạng không đều , các thùy đều có răng cưa rất nhọn.Cụm hoa mọc thành vòng dàyđặc ở kẽ lá đường kính 2-2,5cm , tràng hoa dài khoảng hơn 1cm có màu trắng hồnghoặc tím hồng , lá bắc hình dùi ngắn hơn đài , đài hoa dài từ 5-6mm hình chuông ,có 5 răng nhọn, có lông , môi trên , môi dưới gần bằng nhau,môi trên hình trứnghơi cong cong , mỗi dưới hẹp hơn môi trên .Quả bế 3 cạnh ,nhẵn ,dài 2,5-3mm khichín có mãu nâu đậm, sẫm .Mùa hoa bắt đầu vào khoảng tháng 3-5 , mùa quảthường 6-7.- Leonurus sibiricus: Loại này hoa to hơn loại trên ,cụm hoa có đường kính 3,1-3,5cm,hoa có môi dưới bằng 3/4 môi trên, tràng hoa dài 15-20mm, cây nhỏ hơncao khoảng 0,2-0,8m , phiến lá ở giữa xẻ rất sâu , lá tại ngọn được xẻ làm 3 thùy ,thùy giữa lại xẻ ra 3 thùy nữad.Phân bố, trồng trọt và thu hái*Phân bốHiện nay, cây ích mẫu thường mọc hoang trên những vùng đất ấm ở bên suối, bãisông, trong khu vực nhiều nắng trên các độ cao từ 0 tới 3.400 m tại TrungQuốc (An Huy, Phúc Kiến, Cam Túc, Quảng Đông, Quảng Tây, Quý Châu, HảiNam, Hà Bắc, Hắc Long Giang, Hà Nam, Hồ Bắc, Hồ Nam, Giang Tô, Giang Tây,Quế Lâm, Liêu Ninh, Nội Mông Cổ, Ninh Hạ, Thanh Hải, Thiểm Tây, Sơn Đông,Sơn Tây, Tứ Xuyên, Tân Cương, Tây Tạng, Vân Nam, Chiết Giang), vùng viễnđông của Nga, Đài Loan, Campuchia, Nhật Bản, bán đảo TriềuTiên, Lào, Malaysia, Myanma, Ấn Độ, Thái Lan, Việt Nam. - châu Phi, BắcMỹ, Nam Mỹ.*Trồng trọt , chăm sóc và thu hái cây ích mẫuHạt giống cây ích mẫuHiện nay bạn có thể tìm mua hạt giống cây ích mẫu tại các cửa hàng bán hạt giốngcây dược liệu. - Tuy nhiên, khi lựa chọn chú ý đến các cơ sở bán hạt giống uy tín đểmua được hạt giống chất lượng, cho năng suất cao.Điều kiện sinh thái thích hợp trồng cây ích mẫuCây ích mẫu thích hợp với khí hậu ôn hòa, mát mẻ như trung du, những nơi có địahình thấp và mát. - Cây có khả năng tái sinh chồi mạnh khi cây bị cắt sát gốc.Đất trồng cây ích mẫuTrồng cây ích mẫu phải chú ý tới thành phần đất trồng sao cho giàu dinh dưỡng,thoát nước tốt nhất là đất thịt nhẹ pha cát, nhiều mầu.Kỹ thuật trồng cây dược kiệu ích mẫuTheo tất cả những thí nghiệm về gieo trồng và chăm sóc cây ích mẫu thì trông câyích mẫu mùa hạ cho hiệu suất cao nhất nhưng thời gian gieo trồng cần hơn 10tháng.Trồng cây ích mẫu làm dược liệu tại nhà có thể bằng cách gieo hạt vào tháng10. - Mật độ gieo hạt có thể từ 25 x 30 cm một cây.Trước khi đem gieo hạt lên luống cần làm đất phẳng, tơi xốp sẽ giúp hạt nhanh nảymầm và phát triển.Cách chăm sóc cây ích mẫuTrong thời gian đầu mới trồng cây ích mẫu cần cung cấp độ ẩm cho cây bằng cáchtước nước hàng ngày. - Đặc biệt, vì là cây có thể mọc hoang mà không cần chăm sóc nênkhi trồng tại nhà cây ích mẫu cũng không cần phải bón phân chỉ cần bón lót vàođất khi trồng là được.Thu hoạch cây ích mẫuTrồng cây ích mẫu rất nhanh cho thu hoạch chỉ cần cây cao khoảng 1m là có thểthu hoạch được. - Cắt ngang gốc phơi khô và bảo quản nơi thoáng mát.Vào khoảngtháng 5-6,lúc một nửa số hoa của cây bắt đầu nở thì bắt đầu thu hái.Nếu muốn thuhoạch hạt hoặc quả thì chờ hoa trên cây đã tàn hết ,cắt cả cây, thu hoạch đến đâuđập và dũ hết quả đến đó ,quả màu nâu bóng dài 1-2 mm, mỗi hecta cho thu hoạchtừ 350-380kg quả khô , mùa thu hoạch cây từ tháng 5-9 , quả từ tháng 8-10e.Bộ phận dùng , thành phần hóa họcDùng trên mặt đất có nhiều lá và dùng quả ích mẫuCây ích mẫu Leonurus heterophyllus Sweet ít có tài liệu nào nghiên cứu nhưng cơbản chứa tanin , alcaloid, flavonozitCây ích mẫu Leonurus sibiricus L chứa leonurin, atachydrin, leonuridin,saponinÍch mẫu Việt Nam chứa 3 alcaloid (trong đó có alcaloid có N bậc 4), 3 flavonosid(trong đó có rutin), 1 glucosid có khung steroid
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt