- Bài viết tiếp cận vấn đề trung tâm tài chính quốc tế theo hướng hình thành đặc khu kinh tế (SEZ) thế hệ mới.
- Các quy định pháp lý chuẩn mực quốc tế về các dịch vụ đẳng cấp, về mức độ tự do chu chuyển vốn, sẽ là những nội dung thành phần trong đó.
- SEZ thế hệ mới không đơn thuần là nơi thí nghiệm chính sách như trước mà tập trung vào phát triển các ngành công nghệ cao, thu hút những tài năng kiệt xuất đẳng cấp quốc tế.
- Tích hợp các lợi thế thay vì nguy cơ cuộc đua xuống đáy khi Việt Nam có đến 3 tỉnh thành là TP.HCM, Đà Nẵng, Vân Đồn có tham vọng trở thành trung tâm tài chính quốc tế.
- Phát triển hệ sinh thái fintech sẽ là diện mạo mới cho các trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam, của TP.HCM..
- Từ khóa: Trung tâm tài chính quốc tế, đặc khu kinh tế (SEZ)..
- TRUNG TÂM TÀI CHÍNH QUỐC TẾ VÀ ĐẶC KHU KINH TẾ, VÌ SAO?.
- TP.HCM và Đà Nẵng gần đây đang nghiên cứu trở thành trung tâm tài chính quốc tế..
- Nếu chỉ để trở thành một trung tâm tài chính “quốc tế”, theo nghĩa có các toà nhà hiện đại trong đô thị hoặc ven biển, ắt hẳn chỉ có cần tiền.
- Nhưng các tham vọng trên khá khiêm tốn và không tương thích với khát vọng Việt Nam hùng cường thịnh vượng, với mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào giữa thế kỷ bằng con đường khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo theo Nghị quyết đại hội lần thứ 13 của Đảng.
- Diện mạo trung tâm tài chính quốc tế tương lai của TP.HCM và của Việt Nam, vì vậy, không thể nào khác ngoài việc hướng vào lĩnh vực fintech.
- *Trường Đại học Kinh tế TP.
- HCM | Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tài chính tiền tệ quốc gia | Email liên hệ:
[email protected].
- Hệ thống tài chính toàn cầu đang định hình lại giai đoạn hậu Covid-19, sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) cùng với những thay đổi địa chính trị sâu sắc….
- tất cả đang làm cho trung tâm tài chính quốc tế Dubai bị rung lắc mạnh, tương lai của trung tâm tài chính quốc tế Hong Kong bị đặt dấu hỏi.
- Brexit cũng đặt ra câu hỏi về trung tâm tài chính quốc tế London.
- Tranh thủ hình thành trung tâm tài chính quốc tế đẳng cấp hàng đầu vào lúc này là mục tiêu đáng để Việt Nam theo đuổi.
- Tham vọng này không xa vời vì trong số 10 trung tâm tài chính quốc tế hàng đầu, Châu Á đã chiếm đến 6..
- Bài viết sẽ tiếp cận vấn đề trung tâm tài chính quốc tế theo hướng đột phát hơn là hình thành đặc khu kinh tế (SEZ) thế hệ mới..
- Các quy định pháp lý chuẩn mực quốc tế về các dịch vụ đẳng cấp, về mức độ tự do chu chuyển vốn, sẽ là những nội dung thành phần trong một SEZ (giống mô hình của Trung Quốc, Ấn Độ, tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất)..
- Phần 2 đề cập một vài hàm ý chính sách liên quan đến SEZ, an ninh quốc gia, trong mối quan hệ với trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam trong tương lai..
- SEZ thế hệ mới không đơn thuần là nơi thí nghiệm chính sách như trước mà tập trung vào phát triển các ngành công nghệ cao, thu hút những tài năng kiệt xuất..
- Việt Nam cần thiết phải ban hành Luật đặc khu thế hệ mới theo mô hình đặc khu kinh tế tự do kỹ thuật số (DFTZ)..
- TP.HCM hội đủ nhiều điều kiện trở thành trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam..
- Tích hợp các lợi thế thay vì nguy cơ cuộc đua xuống đáy khi Việt Nam có đến 3 tỉnh thành có tham vọng trở thành trung tâm tài chính quốc tế..
- Phải mất từ 5-10 năm mới tạo ra lợi ích ở quy mô lớn, SEZ chỉ thành công thu hút nhà đầu tư mới nếu các ưu đãi phải thật hấp dẫn trong mối tương quan so với SEZ quốc tế.
- Các doanh nghiệp trong SEZ chỉ thích sản phẩm của họ có tác động liên kết xuôi về thương mại và đầu tư trên thị trường quốc tế.
- Phân tích lịch sử phát triển SEZ của Trung Quốc và thế giới là rất cần thiết để tránh những sai lầm của kẻ đến sau [2].
- Giai đoạn SEZ các khu ven biển phát triển mạnh nhất, tỉnh nào cũng có ít nhất một SEZ.
- Giai đoạn SEZ bắt đầu phát triển trong các khu vực đất liền, hướng về trung tâm và phía Tây và các khu vực ít phát triển hơn..
- Tuy nhiên từ 2008, SEZ đã phát triển sang giai đoạn 4 với chính sách thuế mới không còn phân biệt cho các doanh nghiệp FDI ở trong và ngoài SEZ.
- SEZ thế hệ thứ tư không đơn thuần là nơi thí nghiệm chính sách như thế hệ thứ nhất mà tập trung vào phát triển các ngành công nghệ cao làm tăng gia tăng chuỗi giá trị toàn cầu cũng như tập trung thu hút những tài năng kiệt xuất đẳng cấp quốc tế..
- Thế hệ SEZ thứ hai thập niên 90 không còn ưu tiên các thí nghiệm chính sách mà tập trung vào phát triển các vùng chiến lược.
- Thế hệ thứ ba các SEZ hầu như không còn xem vị trí địa lý là ưu tiên hàng đầu mà tiếp cận có định hướng theo từng tình huống như liên kết giữa nông thôn- thành thị hay liên kết giữa các trung tâm văn hóa, chính trị, xã hội giữa các vùng miền với nhau.
- Phương pháp chính thống đánh giá tác động của SEZ dựa trên mô hình mậu dịch quốc tế (hiệu ứng tĩnh), bao gồm tạo công ăn việc làm, thu hút FDI, thu hút ngoại tệ và tạo ra giá trị kinh tế gia tăng.
- Phương pháp chính thống chỉ xem SEZ như là lựa chọn chính sách tốt thứ hai, đứng sau quá trình tự do hóa toàn bộ nền kinh tế.
- Phương pháp hiện đại hơn, ngược lại, xem SEZ như là một xúc tác dẫn tới tăng trưởng chung cho tổng thể nền kinh tế (hiệu ứng động)..
- Dựa trên lý thuyết tăng trưởng nội sinh và lý thuyết thể chế mới, cách tiếp cận hiệu ứng động xem hiệu ứng lan tỏa và các lợi ích của SEZ phải vượt khỏi hàng rào của một ốc đảo độc lập thông qua mối liên kết ngược trở lại với các doanh nghiệp nội địa, phát triển vốn con người, đổi mới công nghệ và cải cách thể chế ở nước chủ nhà.
- Chỉ có duy nhất SEZ công nghệ cao là phát triển vượt các SEZ còn lại.
- 1% tăng trưởng xuất khẩu của SEZ góp phần tăng 0,44% GDP nhưng giảm dần theo tốc độ tự do hóa nền kinh tế.
- Đừng trả giá vì thiếu hiểu biết là hàm ý chính từ báo cáo của ADB cho các quốc gia lựa chọn phát triển SEZ bằng mọi giá.
- SEZ Calabar thất bại do chọn địa điểm với thiên hướng mạnh về tính toán tác động kinh tế chỉ ở trạng thái tĩnh (ngắn hạn) mà không chú ý đến tính kết nối của SEZ với các tuyến đường hàng hải chính và với các trung tâm vận chuyển quốc gia (hiệu ứng động).
- Nhiều quốc gia lập ra SEZ với danh mục các ngành nghề ví như nồi lẩu thập cẩm làm cho các nhà đầu tư ngao ngán (các trường đại học đẳng cấp quốc tế với các khu công nghệ cao, các khu sản xuất và sòng bạc trong một SEZ.
- Với hội chứng SEZ phát triển như nấm hiện nay, muốn thành công các quốc gia cần tạo ra SEZ thế kỷ 21 với.
- tư duy phát triển cách ly hoàn toàn với những thành quả của thế kỷ trước.
- và SEZ chẳng những phải trở thành một khối chung cho nền kinh tế mà còn phải vươn ra toàn cầu.
- Các nhà phát triển SEZ Trung Quốc mua lại nợ chủ quyền (trái phiếu chính phủ) với giá chiết khấu từ một đối tác thứ ba.
- Các nhà phát triển SEZ chấp nhận rủi ro cao với tỷ suất sinh lợi vượt mức sẽ chào mời các kế hoạch phát triển SEZ với đẳng cấp quốc tế, bước đầu để chinh phục niềm tin của nước chủ nhà.
- Tóm lại, muốn biết một nền kinh tế bị biến dạng đến đâu hãy cứ nhìn vào SEZ.
- và rằng quốc gia nào không cần đến khu kinh tế đặc biệt mới chính thật sự đặc biệt.
- PHẦN 2: MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẤP BÁCH PHÁT TRIỂN ĐẶC KHU KINH TẾ THẾ HỆ MỚI VÀ TRUNG TÂM TÀI CHÍNH QUỐC TẾ VIỆT NAM.
- Đầu tư, cho biết hiện giờ là thời cơ vàng nghìn năm để Việt Nam thành lập trung tâm tài chính quốc tế.
- Xem ra quyết tâm hình thành trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam sắp thành hiện thực với phát biểu của ông Nguyễn Chí Dũng.
- Nhiều trung tâm tài chính quốc tế ở các nền kinh tế mới nổi ngày nay là một phần không thể thiếu của khu kinh tế đặc biệt (SEZ).
- Chẳng hạn như mô hình trung tâm dịch vụ tài chính quốc tế (IFSC) nằm trong đặc khu đa mục đích - thành phố công nghệ tài chính quốc tế Gujarat (GIFT City.
- Trong xu thế cách mạng 4.0, các nước đang phát triển càng phải hướng về các SEZ thế hệ mới thuộc về công nghệ cao, tài chính, du lịch, môi trường, tái tạo đô thị, vượt ra ngoài các hoạt động sản xuất chiếm nhiều đất đai, thâm dụng lao động trong các ngành sản xuất và thương mại của các SEZ truyền thống [14]..
- Dựa trên cách tiếp cận này, tác giả cho rằng Việt Nam cần đặt trọng tâm phát triển các SEZ thế hệ mới theo mô hình khu kinh tế tự do kỹ thuật số (DFTZ)..
- TP.HCM là nơi lý tưởng cho DFTZ và trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam Với dân số gần 100 triệu dân, được thế giới đánh giá có tiềm năng trở thành trụ cột công nghệ của khu vực với “kỳ lân” đầu tiên là VNG với giá thị trường ước tính 2,2 tỷ đô la cùng với nhiều startup công nghệ đáng gờm khác (FastGo, Abivin, Logivan, VNPay);.
- Tuy nhiên, những bất cập trong các quy định nghiêm ngặt về tài chính, chứng khoán đã khiến cho các làn sóng đổi mới công nghệ và các nguồn đầu tư mạo hiểm tài trợ cho chúng gặp nhiều hạn chế nếu không có những “khu đặc biệt” dung nạp.
- Với thiên thời, địa lợi, nhân hoà, TP.HCM hội đủ nhiều điều kiện lập ra một khu tài chính đặc biệt cho một vụ nổ lớn hình thành thành phố (trung tâm) tài chính, công nghệ, đổi mới sáng tạo đẳng cấp quốc tế [16]..
- DFTZ và an ninh chủ quyền kinh tế số.
- có công nghệ, mới có thể cứu các nền kinh tế mới nổi thoát khỏi tăng trưởng trì trệ.
- Dubai là một trung tâm tài chính quốc tế hàng đầu với một khu tự do rộng 110 hecta, với các hệ thống bán lẻ, khách sạn có các hồ bơi vô cực và nhiều biệt đãi.
- Điều đó càng làm cho đất nước này nổi bật hơn khi vào tháng 2/2021, UiPath, một công ty công nghệ thành lập tại Bucharest, đã gây chấn động khi vừa huy động thêm vốn ở New York với mức vốn hoá thị trường 35 tỷ đô la.
- Với khả năng và nội lực của mình chúng ta hoàn toàn có thể tự tạo ra các kỳ lân công nghệ như UiPath [15,19].
- Theo các cơ quan an ninh Hàn Quốc, khoảng 70% rò rỉ công nghệ của họ giai đoạn 2014-2019 đến từ Trung Quốc [21]..
- Tuy nhiên, điều thông minh cho các quốc gia là không nên chọn bên, các nước ASEAN nên chào đón cả các công ty công nghệ Trung Quốc lẫn Mỹ [23].
- Cuối năm 2020, Trung Quốc công bố thành lập khu thương mại tự do (FTZ) Bắc Kinh như là nơi lý tưởng nhất cho một “trung tâm đổi mới khởi nghiệp toàn cầu” với việc tập trung vào thanh toán kỹ thuật số.
- Thậm chí, Ngân hàng trung ương Trung Quốc còn thiết lập khu vực tiền tệ kỹ thuật số pháp định và hệ thống tài chính số tại FTZ Bắc Kinh [24]..
- Tuy nhiên, về cách tiếp cận, Campuchia lại quyết chọn một công ty fintech của Nhật để phát triển đồng Bakong kỹ thuật số cho ngân hàng trung ương.
- An ninh quốc gia, chủ quyền kinh tế-tiền tệ số luôn được xem là yếu tố sống còn đối với các DFTZ và trung tâm tài chính quốc tế tương lai.
- Vương quốc Anh trong khi đặt ra các chính sách miễn giảm thuế lĩnh vực R&D, thay đổi triệt để các quy tắc niêm yết trên thị trường chứng khoán, lập ra một trung tâm tài chính, đổi mới và công nghệ và một quỹ tăng trưởng do tư nhân tài trợ (được chính phủ bảo trợ và điều phối) nhưng vẫn không quên đặt trọng tâm chính vào quy trình tuyển chọn nhân tài để tạo ra một vụ “nổ lớn fintech” nhằm bảo đảm Anh vẫn là trung tâm tài chính quốc tế hàng đầu [25]..
- Hoặc chí ít, cũng bằng một “bước đi nhỏ” của Nhật: thuê 500 chuyên gia công nghệ kiệt xuất toàn cầu làm việc trong khu vực công để chuẩn bị cho quá trình chuyển đổi số của chính phủ, họ tin rằng số hoá chậm trễ là nguyên nhân quan trọng dẫn đến tiềm năng tăng trưởng thấp bấy lâu nay, bây giờ hoặc không bao giờ để số hoá nền kinh tế [26]..
- Việt Nam tuyển chọn tài năng am hiểu máy tính và thông thạo cả tài chính-ngân hàng cho lĩnh vực fintech chỉ trong số 100 triệu dân hay hướng đến 8 tỷ dân số toàn cầu? Chỉ tính riêng các nước khu vực xung quanh, với cơ chế thu hút tài năng và chiến lược quốc gia đầy tham vọng về kinh tế số, cộng với việc quá trình số hoá được thúc đẩy bởi đại dịch Covid-19, nhiều startup huy động vốn đạt mức kỷ lục chưa từng có, lên đến 47 tỷ đô la trên thị trường tài chính toàn cầu, chỉ riêng trong quý .
- Trong khi đó, trong các phát biểu đầy cảm hứng của các nhà làm chính sách về tham vọng Việt Nam trở thành cường quốc công nghệ hàng đầu, hoàn toàn không thấy bất kỳ hàm ý nào về chính sách đặc biệt để thu hút các tài năng đẳng cấp quốc tế [19].
- Công việc cấp bách đối với các nhà hoạch định chính sách nước ta là phải nhanh chóng đặt ra một quy trình tối ưu hoá tuyển chọn tài năng quốc tế từ kinh nghiệm thành công của các nước cho các chiến lược phát triển của mình..
- Trước tiên là tận dụng các đổi mới tài chính đang trở thành cơn sốt toàn cầu, từ hậu quả của chính sách lãi suất thấp (thậm chí âm), thị trường chứng khoán liên tục ở mức đỉnh kỷ lục mọi thời đại, sự lạc quan kinh tế hồi phục, quá trình chuyển đổi số đang diễn ra nhanh chóng trên nhiều lĩnh vực và dòng tiền khổng lồ đang lưu chuyển tự do..
- trong khi Hong Kong, Singapore đang cân nhắc các cách tiếp cận khác nhau để SPAC trở thành động lực cho tăng trưởng kinh tế.
- hoặc nới lỏng các quy tắc niêm yết tạo thuận lợi cho sự ra đời của các công ty công nghệ.
- Tranh thủ cơ hội, đặc khu kinh tế GIFT City của Ấn Độ vừa bổ sung thêm các quy tắc mới cho phép các giao dịch SPAC [30].
- Anh cũng đang cân nhắc thay đổi các quy tắc niêm yết chứng khoán để trở thành “vương quốc SPAC” toàn cầu nhằm giữ vị thế hàng đầu cho trung tâm tài chính quốc tế của mình [25]..
- DFTZ với các khu vực kinh tế-tài chính đặc biệt giờ đây không đơn thuần là nơi thí điểm cải cách thể chế như cách hiểu trước đây mà thực sự trở thành công cụ linh hoạt tận dụng hiệu quả ngay lập tức bất kỳ bùng nổ nào tạo ra từ các bất định toàn cầu để thu hút nguồn vốn khổng lồ đang luân chuyển.
- Sự bất ổn của trung tâm tài chính quốc tế Hong Kong là động lực người Anh đề xuất các quy định mới thu hút tài năng [25].
- Đài Loan có nhiều tài năng công nghệ trẻ nhưng thiếu tinh thần khởi nghiệp, đại dịch Covid-19 [31] bỗng nhiên biến họ thành nơi tiếp nhận trào lưu các chuyên gia công nghệ Mỹ đến khởi nghiệp.
- đột nhiên họ có các tài năng kiệt xuất quốc tế đến hỗ trợ các tài năng khởi nghiệp trẻ trong nước tiếp cận văn hoá khởi nghiệp để biến nơi đây thành “thung lũng Silicon Châu Á”.
- Cuối năm 2020, Trung Quốc lập ra các FTZ Bắc Kinh, Hồ Nam và An Huy, trong đó ưu tiên nhấn mạnh đến trách nhiệm của các cấp trong khâu tuyển chọn nhân tài quốc tế [24]..
- Là một nền kinh tế quá an toàn trước đại dịch (trong khi con người vẫn chưa thể biết được liệu đại dịch khi nào kết thúc), hệ thống chính trị ổn định, có nhiều tài năng công.
- hút tài năng.
- Cho đến giờ, nếu tính đến Vân Đồn cũng có tham vọng trở thành trung tâm tài chính quốc tế [32], chỉ trên lãnh thổ Việt Nam có thể có đến 3 tỉnh, thành có đề án thành lập trung tâm tài chính quốc tế.
- Các chuyên gia tài chính và nhà đầu tư ví một liên minh Châu Âu (EU) với 27 quốc gia cạnh tranh và chồng lấn nhau trong dịch vụ tài chính cũng giống như 27 đường kẻ trên một trang giấy chật hẹp.
- Chính điều này khiến cho Paris, Frankfurt, Brussels khó thay thế được London với tư cách là trung tâm tài chính quốc tế hàng đầu [33].
- Việt Nam với 3 trung tâm tài chính quốc tế, càng chật chội hơn, trông giống như 3 đường kẻ, không phải trên một trang mà chỉ là một phần nhỏ của mảnh giấy hẹp chiều dài hình chữ S.
- Liệu trước mắt có nên tập trung toàn bộ nguồn lực để có một trung tâm tài chính đẳng cấp quốc tế hoặc một cuộc đua xuống đáy? Việc SEZ Thâm Quyến ngày càng bỏ xa các SEZ khác của Trung Quốc [34] là bài học kinh nghiệm không thể giá trị hơn cho chúng ta trong việc phát triển ào ạt các trung tâm tài chính quốc tế và các SEZ..
- Để tránh cuộc đua xuống đáy, một gợi ý đáng cho chúng ta nghiên cứu là mô hình phân công và tích hợp giữa 3 FTZ Bắc Kinh, Hồ Nam và An Huy nhằm tận dụng các lợi thế của từng nơi về phát triển khoa học, công nghệ và môi trường kinh doanh quốc tế hoá cao của chúng để thu hút thêm chẳng những các nhà đầu tư quốc tế mà còn trong nước [35].
- Nếu làm được điều này, các thành phố tài chính, công nghệ và đổi mới sáng tạo tương lai của Việt Nam như TP.HCM, Đà Nẵng, Vân Đồn sẽ hợp lực cùng nhau để chuyển đổi rủi ro từ một cuộc đua xuống đáy thành cuộc đua cùng nhau lên đỉnh..
- theo đề xuất của Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hiệp quốc (UNIDO) [36], chỉ nên là sai lầm duy nhất không thể lặp lại ở bấy kỳ địa phương nào..
- Phát triển các khu vực hướng về công nghệ như các DFTZ và hình thành trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam là mục tiêu đáng để theo đuổi và là hướng đi phù hợp trong một thế giới đang thay hình đổi dạng quá nhanh và khó đoán định..
- [12] Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Giờ là lúc làm trung tâm tài chính quốc tế.
- Cần “một vụ nổ lớn” để hình thành một trung tâm tài chính quốc tế của Việt Nam.
- [32] Năm 2030, Vân Đồn thành trung tâm tài chính châu Á - Thái Bình Dương