- Một số biện pháp rèn kỹ năng giải bài tập hình học cho học sinh lớp 6. - Trong các hoạt động học tập môn Toán ở trường phổ thông, hoạt động giải bài tập là một hoạt động rất quan trọng, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập môn Toán của học sinh.. - Vì vậy để phát triển năng lực học toán cho học sinh thì người thầy giáo không thể không quan tâm tới vấn đề hướng dẫn giải, khai thác và rèn kỹ năng giải bài tập hình học trong sách giáo khoa để giúp học sinh tránh những sai lầm và vận dụng tốt lý thuyết để giải bài tập hình học nhằm nâng cao chất lượng bộ môn ngay từ đầu cấp học.. - Việc quan tâm thường xuyên, hướng dẫn, khai thác và rèn kỹ năng giải bài tập trong sách giáo khoa là khuyến khích các em luôn có ý thức, hứng thú trong giải bài tập hình học chắc chắn sẽ góp phần bồi dưỡng năng lực tư duy chủ động tìm tòi kiến thức mới cho học sinh, cũng thông qua đó rèn luyện tư duy mềm dẻo tích cực sáng tạo cho học sinh.. - Qua thời gian trực tiếp giảng dạy và nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa Toán 6 đặc biệt là chương I “Đoạn thẳng” Hình học lớp 6 tập một . - căn cứ vào tình hình học tập của học sinh ở cấp trung học cơ sở khác hẳn ở tiểu học, việc tiếp nhận các kiến thức toán học nói chung và môn hình học nói riêng còn gặp khó khăn, tôi đã thực hiện sáng kiến: “Một số biện pháp rèn kỹ năng giải bài tập hình học cho học sinh lớp 6”. - Truyền thụ kiến thức và rèn luyện kỹ năng cho học sinh là hai mặt của quá trình dạy học, nó không thể tách rời trong quá trình giảng dạy của giáo viên, truyền thụ kiến thức cơ bản vững chắc là cơ sở cho việc rèn luyện các kỹ năng nhằm củng cố, bổ sung và mở rộng kiến thức đã học. - Hướng dẫn học sinh biết suy nghĩ đúng đắn, biết diễn đạt vấn đề mình hiểu một cách ngắn gọn, rõ ràng, biết vận dụng kiến thức để giải bài tập một cách linh hoạt, sáng tạo. - Những vấn đề đó không thể truyền thụ cho học sinh trong một vài tiết học mà trong suốt quá trình giảng dạy qua các lớp và được lặp đi lặp lại nhiều lần mới biến thành kỹ năng, thói quen cho học sinh.. - Tính chất nổi bật của hình học 6 là trực quan, đây là giai đoạn xây dựng cơ sở ban đầu của hình học phẳng, chuẩn bị cho việc chứng minh suy diễn trong các chương trình sau.. - Cái đích đạt được ở đây là học sinh học tập thông qua các hoạt động hình học, kết hợp hoạt động trực quan (quan sát, phát hiện, gấp hình, đo, vẽ, kiểm tra, thực hành. - Các em được rèn luyện kỹ năng sử dụng các dụng cụ đo, vẽ, vẽ hình đúng kích thước (độ dài, độ lớn của góc cho trước), gấp hình, ước lượng … từ những điều đó giúp giáo viên hiểu rõ ý đồ của sách giáo khoa hình học 6 đổi mới, nhằm thúc đẩy tốt việc vận dụng lý thuyết giải bài tập, đáp ứng tốt hơn mục đích môn học, do đó cần có cách nhìn mới (nhận thức mới, quan điểm mới) về. - nội dung và phương pháp, từ đó có những phương pháp rèn kỹ năng giải bài tập thuần thục cho học sinh.. - Môn hình học nói chung rất đa dạng phong phú, riêng đối với phân môn hình học của lớp 6 được trình bày theo kiểu tiếp cận, quy nạp, từ quan sát, thử nghiệm, đo, vẽ, nêu nhận xét, đi dần đến kiến thức mới. - Học sinh được nhận thức các hình và mối liên hệ giữa chúng bằng mô tả trực quan với sự hỗ trợ của trực giác, của tưởng tượng là chủ yếu.. - Trong chương I của Hình học 6: Học sinh nhận biết các khái niệm "điểm, đường thẳng, tia, đoạn thẳng, độ dài đoạn thẳng…". - Giáo viên phải làm thế nào để định hướng cho học sinh nhiều sáng tạo hơn, cố gắng và đầu tư nhiều hơn.. - Chính vì vậy mà bản thân giáo viên phải tìm tòi, nghiên cứu phải tham khảo tài liệu giúp các em có kỹ năng quan sát, thử nghiệm, đo vẽ, nêu nhận xét, nhận biết và phân biệt điểm, đường thẳng, tia, đoạn thẳng, độ dài đoạn thẳng, trung điểm của đoạn thẳng, kỹ năng vẽ đường thẳng đi qua hai điểm, vẽ ba điểm thẳng hàng, ba điểm không thẳng hàng, biết đo độ dài đoạn thẳng cho trước và vẽ trung điểm của đoạn thẳng, tìm ra được những sai lầm của học sinh để kịp thời uốn nắn, khắc sâu, sửa ngay những lỗi lầm mà học sinh mắc phải, làm thế nào đó để nâng cao kỹ năng giải bài tập của Chương I - Hình học 6.. - e) Phân loại các sai lầm của học sinh trong khi giải các bài toán hình chương I thành từng nhóm.. - Đầu tháng 9: Kiểm tra sách vở học sinh (Sách giáo khoa, Sách bài tập, vở ghi lý thuyết, vở ghi bài tập. - Cuối tháng 9: Trên cơ sở kiểm tra đánh giá, đánh giá kiến thức kỹ năng của học sinh tôi đã tiến hành hướng dẫn các em kết hợp các hoạt động trực quan (Quan sát, phát hiện, gấp hình, đo, vẽ, kiểm tra, thực hành…) với hoạt động suy luận, kỹ năng sử dụng các dụng cụ đo, vẽ, vẽ hình đúng kích thước (Độ dài đoạn thẳng…) ước lượng, kỹ năng chuyển đổi ngôn ngữ hình học (Ngôn ngữ nói, viết,ngôn ngữ hình vẽ, sơ đồ, ngôn ngữ ký hiệu,…..).. - Tháng 11, 12: Triển khai sáng kiến, đánh giá kết quả thông qua từng đối tượng học sinh về mặt nhận thức và kỹ năng.. - Thông qua việc kiểm tra đánh giá kết quả nhận thức và kỹ năng làm bài của học sinh, tôi đã nhận ra một số vấn đề khi rèn kỹ năng giải bài tập chương I Hình học 6, đó là:. - Những sai lầm học sinh thường mắc phải trong việc sử dụng ngôn ngữ nói, viết, ký hiệu.. - Hình học lớp 6 là phần chuyển tiếp từ giai đoạn học hình học bằng quan sát, thực nghiệm ở bậc tiểu học sang giai đoạn tiếp thu kiến thức bằng suy diễn ở cấp Trung học cơ sở, ở Tiểu học mỗi hình là một chỉnh thể, bây giờ mỗi hình là một số "bộ phận". - Học sinh thường không cho nó là một hình do đó khi định nghĩa nêu khái niệm giáo viên cũng cần phải nhấn mạnh cho các em, trước hết nó là "một hình được tạo bởi. - Hơn thế cách hiểu "Mỗi hình học là một tập hợp điểm". - là cách hiểu hiện đại về hình học. - Từ đó quan hệ "thuộc", ký hiệu giữa phần tử và tập hợp, đã biết trong lý thuyết tập hợp trở thành quan hệ được thừa nhận trong hình học.. - hình này ta xây dựng nên các hình khác, đó là lôgic phát triển của hình học phẳng. - Chẳng hạn: "đoạn thẳng AB là hình gồm điểm A, điểm B và các điểm nằm giữa A và B". - Tuy nhiên cũng có thể không ít học sinh coi thường cách ký hiệu, có lẽ đây là chỗ học sinh hay mắc phải nhất, trong sách giáo khoa khi nêu khái niệm đoạn thẳng AB thì các em nhầm viết là đoạn thẳng ab nhưng nếu giáo viên yêu cầu học sinh vẽ đoạn thẳng MN thì có thể học sinh viết nhầm là đoạn mn. - Khi đó giáo viên cần chú ý nhấn mạnh và chỉ rõ cho học sinh khi viết, nói cần phải hiểu: Điểm thì ký hiệu bằng chữ cái in hoa, đoạn thẳng thì ký hiệu bằng hai chữ cái in hoa viết liền nhau. - Nhưng cũng phải phân biệt được giữa đường thẳng với đoạn thẳng. - Khi cho học sinh học về đường thẳng giáo viên phải chú ý cho học sinh đọc tên đường thẳng, nói cách viết tên đường thẳng, diễn đạt quan hệ giữa các điểm A, B với đường thẳng d bằng cách khác nhau. - học sinh đã có biểu tượng. - "Nhiều điểm thuộc đường thẳng". - thì dễ cho học sinh thấy nhiều điểm cùng thuộc một đường thẳng thì thẳng hàng, nhiều điểm không thuộc bất kỳ đường thẳng nào thì không thẳng hàng. - để học sinh dễ tiếp nhận vì chúng gần gũi với ngôn ngữ thông thường trong cuộc sống hằng ngày.. - Tóm lại: Để giúp học sinh học tốt môn hình học thì trước hết phải hướng dẫn học sinh để học sinh có kỹ năng nói, viết, ký hiệu một cách chính xác, không được nhầm lẫn giữa các khái niệm này với các khái niệm khác, giữa hình này với hình khác, đối với mỗi bài của chương giáo viên cần chú trọng cách viết ký hiệu, cách sử dụng ngôn ngữ ký hiệu.. - Nói đến hình học là phải nói đến hình vẽ vì vậy khâu vẽ hình là vô cùng quan trọng, nó là đặc trưng của bộ môn hình học và có vị trí vô cùng quan trọng trong việc dạy và học môn hình học. - Muốn học tốt hình học trước hết phải biết vẽ hình. - công cụ vẽ hình và thao tác vẽ hình, mà còn yêu cầu phân biệt hình học với hình vẽ của nó.. - Các khái niệm hình học như điểm, đường thẳng là sản phẩm của sự trừu tượng hoá các đối tượng hiện thực, các hình học chỉ có trong ý thức của con người. - Cùng tạo thành một đường thẳng.. - Ở hình (b) vẽ hai tia Ox, Oy không tạo thành một đường thẳng.. - Về việc giải bài tập, học sinh cần vẽ hình, quan sát, nhận xét quan trọng nhất là khâu vẽ hình, thầy phải thường xuyên nhắc nhở những kỹ năng vẽ hình cần thiết, yêu cầu học sinh phải vẽ chính xác, có thể dùng bút màu để phân biệt hình cần phân biệt. - Khi học sinh đã được học đến hai đoạn thẳng bằng nhau, phải lưu ý cho học sinh đánh ký hiệu trên hình vẽ giống nhau. - Khi học sinh đã bước đầu có kỹ năng vẽ hình rồi, thì việc làm bài tập của các em sẽ đỡ vất vả, sau này các em còn có thể chứng minh một bài toán hình học mà nhìn vào hình vẽ ta có thể tận dụng được triệt để các yếu tố của đầu bài đã cho.. - Giáo viên dùng phấn màu tô đậm điểm C để học sinh nhận biết rõ hơn.. - Khi dạy hình học, giáo viên cần lưu ý cho học sinh từng thao tác vẽ hình sao cho chính xác, cẩn thận, tránh những thao tác vẽ ẩu, vẽ sai hình.. - để học sinh tiếp nhận một cách dễ dàng và khi nhận xét ba điểm thẳng hàng, cần chú ý nhận xét tính chất ba điểm thẳng hàng: Có một và chỉ có một điểm nằm giữa hai điểm còn lại, không có khái niệm ". - Khi dạy bài đường thẳng đi qua hai điểm giáo viên cần chú ý cho học sinh cách vẽ đường thẳng, cách đặt tên cho đường thẳng.. - Khi học về tia, học sinh đã được học đường thẳng điểm thuộc đường thẳng, một cách tự nhiên là từ nhận xét: "Điểm O trên đường thẳng chia đường thẳng thành hai phần đường thẳng riêng biệt". - Sau khi giới thiệu cho học sinh khái niệm "hai tia đối nhau", cần cho học sinh củng cố, đưa ra tình huống: Có hai điểm A, B trên đường thẳng xy, xét xem có mấy tia được thành lập, hãy đọc tên các tia đối nhau. - Khi học về đoạn thẳng, sau khi học sinh nắm được khái niệm đoạn thẳng, cách vẽ đoạn thẳng, giáo viên cần khắc sâu cho học sinh về đoạn thẳng cắt đoạn thẳng, cắt tia, cắt đường thẳng, để cuối cùng học sinh vẽ và nhận dạng được.. - cách nói "độ dài đoạn thẳng AB". - Sau khi học sinh học xong bài 8: Khi nào AM + MB = AB ? Thì giáo viên cần mở rộng cho việc cộng nhiều đoạn thẳng ở hình bên ta có:. - Thật vậy vì N là một điểm của đoạn thẳng AB nên:. - Khi dạy về "Trung điểm của đoạn thẳng". - Cách 1: M là trung điểm của đoạn thẳng AB.. - Cách 2: Nếu MA+ MB = AB và MA = MB thì M là trung điểm của đoạn thẳng AB.. - 2 thì M là trung điểm của đoạn thẳng AB.. - Kỹ năng thực hành:. - Đối với hình học lớp 6, về kỹ năng thực hành của học sinh cũng rất là quan trọng, qua lý thuyết, giáo viên có thể lồng ghép yêu cầu học sinh thực hành để một lần nữa khẳng định kiến thức vừa lĩnh hội một cách chắc chắn. - Chẳng hạn sau khi học về đường thẳng, giáo viên có thể yêu cầu học sinh thực hành ngay tại lớp thông qua bài tập: (Sách giáo khoa – trang 105). - Yêu cầu mỗi học sinh gấp giấy để có hình ảnh đường thẳng hoặc là khi dạy "Trung điểm của đoạn thẳng", giáo viên yêu cầu học sinh dùng sợi dây, hai mút của đoạn thẳng là hai đầu sợi dây. - Yêu cầu học sinh xác định trung điểm của đoạn thẳng sợi dây đó như thế nào? Hoặc cách vẽ trung điểm M của đoạn thẳng AB được nêu dưới dạng bài tập, yêu cầu học sinh giải bằng hai cách:. - Như vậy học sinh sẽ thông qua thực hành đề phát hiện được tính chất của trung điểm:M là trung điểm của AB: MA MB AB. - Tóm lại: Qua những kiến thức của hình học lớp 6 về điểm, đoạn thẳng, tia, đường thẳng, điểm nằm giữa hai điểm,độ dài đoạn thẳng, khi nào thì AM + MB. - AB, vẽ đoạn thẳng cho biết độ dài, trung điểm của đoạn thẳng. - Sau mỗi bài học thì học sinh đều được rèn kỹ năng thực hành, có thể nói rèn kỹ năng thực hành là khâu quan trọng, để học sinh vận dụng kiến thức áp dụng thực tế, biết gióng các điểm thẳng hàng để có cọc rào, trồng cây thẳng hàng biết xác định trung điểm đoạn thẳng, biết so sánh hai đoạn thẳng bằng đo độ dài của chúng … Chính vì vậy mà sau mỗi bài học, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh thực hành đo tính. - Đối với hình học 6, tính chất nổi bật là trực quan, đây là giai đoạn xây dựng cơ sở ban đầu của hình học phẳng chuẩn bị cho việc chứng minh suy diễn trong các chương trình sau:. - Học sinh học tập hình học thông qua các hoạt động hình học: Kết hợp hoạt động trực quan (quan sát, phát hiện, gấp hình, đo, vẽ, kiểm tra, thực hành) là chủ yếu, rồi tới hoạt động suy luận (quy nạp, suy diễn).. - Khi dạy đến bài khi nào thì AM + MB = AB thì học sinh bước đầu tập suy luận dạng: "nếu có a + b = c và biết hai trong ba số a, b, c thì suy ra số thứ ba".. - Khi học xong bài này, giáo viên cho học sinh làm bài tập thì cần lưu ý cách lập luận chặt chẽ:. - Ví dụ 1: Bài tập 47 - SGK-T121: Gọi M là một điểm của đoạn thẳng HK. - So sánh hai đoạn thẳng HM và MK.. - Học sinh có thể lập luận như sau: Vì M là thuộc đoạn thẳng HM nên:. - Ví dụ 2: Bài tập 49 – SGK-T121: Gọi M và N là hai điểm nằm giữa 2 mút của đoạn thẳng AB. - Khi học xong bài "Vẽ đoạn thẳng cho biết độ dài", qua bài tập, học sinh bước đầu biết suy luận chặt chẽ.. - Có thể hướng dẫn học sinh lập luận một cách chặt chẽ như sau:. - Một số biện pháp rèn kỹ năng giải bài tập hình học cho học sinh lớp 6 MP = OP - OM cm).. - Khi học về trung điểm của đoạn thẳng, học sinh nắm được: M là trung điểm của đoạn thẳng AB AM MB AB. - Nói tóm lại khi dạy những phần này, giáo viên cần phải hướng dẫn cho học sinh cách trình bày một bài tập hình học, biết cách lập luận chặt chẽ, lô gíc dựa trên nền tảng kiến thức các em lĩnh hội được.. - Điểm D thuộc đường thẳng BC.. - Có bao nhiêu cách đặt tên cho đường thẳng đi qua hai điểm A, E (dùng các chữ cái A, B, C, E).. - Sau khi áp dụng sáng kiến "Rèn luyện kỹ năng giải một số bài toán trong Chương I - Hình học 6". - trong khi lên lớp giảng dạy với ý thức luôn khuyến khích và hướng dẫn học sinh, động viên các em cố gắng học bài và làm bài tập về nhà trong Sách giáo khoa, tích cực và tự giác trong học tập, thường xuyên rèn luyện các kỹ năng giải bài tập hình học thông qua các tiết hình học.. - Đánh giá kết quả thông qua từng đối tượng học sinh về kiến thức và các kỹ năng tôi nhận thấy rằng các em đã dần hình thành tốt nhiều kỹ năng giải bài tập hình trong Sách giáo khoa và Sách bài tập, nhiều em đầu năm rất yếu về các kỹ năng quan sát, thử nghiệm, đo, vẽ, nêu nhận xét, nhận biết và phân biệt điểm, đường thẳng, tia, đoạn thẳng, độ dài đoạn thẳng, trung điểm của đoạn thẳng, kỹ năng vẽ đường thẳng đi qua hai điểm, vẽ ba điểm thẳng hàng, ba diểm không thẳng hàng, biết đo độ dài đoạn thẳng cho trước, biết vẽ đoạn thẳng có độ dài cho trước và vẽ trung điểm của đoạn thẳng, kỹ năng sử dụng các dụng cụ đo vẽ kỹ năng đọc tên, phân biệt hình, kỹ năng thực hành, kỹ năng suy luận và nhiều em học toán yếu, ngại học môn hình học thì nay đã có hứng thú, chủ động, tích cực trong học toán hình ngoài ra tôi đã kết hợp nhiều phương pháp nhất là tiếp cận phương pháp mới theo Sách giáo khoa viết theo kiểu quy nạp, thực hiện. - Từ việc nghiên cứu Sách giáo khoa, Sách bài tập Toán 6 phần hình học được trình bày theo kiểu tiếp cận quy nạp. - Đây là giai đoạn xây dựng cơ sở ban đầu của hình học phẳng, chuẩn bị cho việc chứng minh, suy diễn trong các chương trình sau, chính vì vậy bản thân người thầy phải nghiên cứu, tìm tòi, sử dụng phương pháp, nêu ra một vài kinh nghiệm để vận dụng giúp các em có một nền móng vững vàng, làm nền tảng cho việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức hình học của những lớp sau này, bước đầu giúp các em hứng thú học bộ môn hình học hơn nữa.. - Sáng kiến này, phần nào giúp các em mở rộng kiến thức hơn, bồi dưỡng và tìm ra được những học sinh có năng khiếu học môn toán.. - Chính vì vậy bản thân người thầy phải luôn nghiên cứu tìm tòi, sử dụng phương pháp, nêu ra một vài kinh nghiệm nào đó để vận dụng giúp các em có nền móng vững vàng làm nền tảng cho việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức hình học của những lớp sau này, bước đầu giúp các em có hứng thú học bộ môn Hình học hơn nữa. - Không bắt học sinh giải quá nhiều bài tập nhưng lại ít hiệu quả làm cho học sinh “sợ” và coi việc làm bài tập là gánh nặng.. - Không khai thác quá sâu các bài tập trong sách giáo khoa, cũng không chỉ giải một cách qua loa đại khái, qua mỗi bài tập đều phải chỉ ra cho học sinh rút ra được nhận xét, đặc biệt là bài tập không quá khó và phải phù hợp với từng đối tượng học sinh của mình.. - Cần rèn luyện cho học sinh những kỹ năng quan sát, thử nghiệm, đo, vẽ, nêu nhận xét, nhận biết và phân biệt điểm, đường thẳng, tia, đoạn thẳng, đo độ dài đoạn thẳng, kỹ năng vẽ đường thẳng đi qua hai điểm, biết đo độ dài đoạn thẳng cho trước, biết vẽ đoạn thẳng có độ dài cho trước và vẽ trung điểm của đoạn thẳng.. - Cần gây được hứng thú cho học sinh qua việc giải các bài tập hình học trong sách giáo khoa luôn động viên khích lệ các em chủ động, tích cực, sáng tạo trong rèn các kỹ năng giải bài tập hình học tạo nền móng vững vàng, làm nền tảng cho việc tiếp thu, lĩnh hội kiến thức hình học ở các lớp sau này.. - Kết hợp tốt những giải pháp, phương pháp của sáng kiến trong các tiết học như phân loại học sinh theo tổ, nhóm để học sinh tự trao đổi, tự học tập, nêu thắc mắc, phát biểu, tranh luận giáo viên làm trọng tài, gợi ý, chốt lại kiến thức, đồng thời xen bài tập để củng cố từng phần có phân loại bài tập cho học sinh yếu kém và khá giỏi với hai dạng bài tập, bài tập bắt buộc và không bắt buộc để từ đó khuyến khích năng khiếu học môn toán cho các em. - Một số biện pháp rèn kỹ năng giải bài tập hình học cho học sinh lớp 6 TÀI LIỆU THAM KHẢO
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt