NGHỊ LUẬN VỀ MỘT Ý KIẾN BÀN VỀ VĂN HỌC
A. YÊU CẦU
1. HS củng cố, nâng cao tri thức về nghị luận văn học. Có kĩ năng vận dụng tổng hợp các thao tác nghị luận trong văn nghị luận.
2. Biết cách làm bài nghị luận về một ý kiến đối với văn học.
B. HƯỚNG DẪN HỌC BÀI
1. Thế nào là nghị luận về một ý kiến đối với văn học?
Gợi ý:
Nghị luận về một ý kiến đối với văn học là bài văn nghị luận yêu cầu người viết phải biết giải thích đúng đắn nội dung một ý kiến đối với văn học, biết nhận định, đánh giá ý kiến ấy.
2. Cách viết bài văn nghị luận về một ý kiến đối với văn học
ĐỀ 1- (SGK)
Bài tập 1-Tìm hiểu đề.
a- Anh (chị) hãy làm rõ nghĩa các từ, cụm từ; phong phú, đa dạng, chủ lưu, quán thông kim cổ?
Gợi ý:
– Giải nghĩa các từ:
+ Phong phú, đa dạng: có nhiều tác phẩm với nhiều hình thức thể loại khác nhau.
+ Chù lưu: dòng chính, bộ phận chính.
+ Quán thông kim cổ: thông suốt từ xưa đến nay.
b- Đề nêu lên nội dung gì cần bình luận? cần tham khảo những bài học nào trong chương trình Ngữ văn THPT?
Gợi ý:
– Yêu cầu của đề: Yêu cầu bình luận ý kiến của giáo sư Đặng Thai Mai cho rằng từ xưa đến nay trong cái phong phú đa dạng của VHVN, dòng văn học nước là một chủ lưu.
Cần tham khảo các bài: Khái quát văn học Việt Nam từ Cách mạng tháng Tám 1945 đến cuối thế kỉ XX, Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo, Hịch tướng sĩ, Tuyên ngôn độc lập v.v…
c- Chứng minh rằng văn học Việt Nam rất phong phú và đa dạng.
Gợi ý:
– Văn học Việt Nam rất phong phú đa dạng.
+ Chứng minh: Có nhiều tác phẩm với nhiều hình thức thể loại, đề tài phong phú khác nhau.
d- Chủ lưu của văn học Việt Nam là văn học yêu nước, anh chị thấv nhận xét trên có đúng không? Chứng minh?
Gợi ý
– Chủ lưu của văn học Việt Nam là văn học yêu nước chứng minh: Quá trình dựng nước và giữa nước tạo nguồn cảm hứng cho sáng tẳc của các nhà thơ, nhà văn.
e- Văn học yêu nước Việt Nam “quán thông kim cổ”. Hãy chứng minh?
Gợi ý:
– Văn học yêu nước đã quán thông kim cổ:
+ Văn học trung đại: Văn học yêu nước thể hiện ở chiến đấu chống giặc ngoại xâm (Tống, Nguyên, Mông, Minh, Thanh)
Các tác phẩm:
+ Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mĩ chủ lưu ấy càng phát huy mạnh mẽ vị trí, vai trò của nó.
g- Nhận định của anh (chị) về ý kiến của GS Đặng Thai Mai (SGK)?
Gợi ý:’
– Nhận định của Đặng Thai Mai giúp chúng ta nhớ đến hoàn cảnh đất nước và đặc điểm văn học của dân tộc mình.
Bài tập 2 – Lập dàn ý
Mở bài:
– Giới thiệu về ý kiến của GS. Đặng Thai Mai.
– Trình bày nhận định chung của mình về ý kiến đó.
Thân bài:
– Cuộc sống Việt Nam phong phú, đa dạng, thơ văn Việt Nam đã phản ánh cuộc sống phong phú đa dạng đó.
– Để tồn tại bẽn cạnh các thế lực quân sự hùng mạnh, nhiều tham vọng như: Hán, Đường, Tống, Nguyên, Minh, Thanh… dân tộc Việt Nam phải luôn chú tâm phòng bị và chiến đấu kiên cường để giữ vững nền độc lập của mình. Sau cùng dân tộc Việt Nam lại phải liên tục chống thực dân Pháp, đế quốc Mĩ… Do điều kiện đặc biệt ấy chủ lưu của văn học Việt Nam là văn học yêu nước.
Đặc điểm đó xuyên suốt từ xưa đến nay (“Quán thông kim cổ”).
– Cần chọn những dẫn chứng tiêu biểu trong văn học để chứng minh điều
độ.
+ Nam quốc sơn hà, Bình Ngô đại cáo
+ Tuyên ngôn độc lập, thơ của Tố Hữu, Chính Hữu, Quang Dũng, Chế Lan Viên…
Kết bài:
– Trên thế giới, mỗi dân tộc có số phận riêng hoàn cảnh riêng. Là người Việt Nam ta cần nhớ đến hoàn cảnh của đất nước và đặc điểm văn học của dân tộc mình. Đó cũng là nhớ đến công lao, tâm huyết của cha ông.
– Ý kiến của GS Đặng Thai Mai giúp chúng ta khắc sâu những điều đó.
Đề 2- (SGK).
Bài tập 1- Tìm hiểu đề
a- Trình bày sơ lược tiểu sử nhà phê bình Hoài Thanh. Ý kiến phát biểu vào năm nào, in ở đâu?
Gợi ý:
– Tiểu sử Hoài Thanh và xuất xứ ý kiến:
+ Hoài Thanh tên thật là Nguyễn Đức Nguyên sinh 1909 ở xã Nghi Trung, Nghi Lộc, Nghệ An, mất 14/3/1982 tại Hà Nội. Ông từng là Vụ trưởng Vụ nghệ thuật Việt Nam, Tổng Thư kí hội văn học nghệ thuật Việt Nam. Viện phó Viện Văn học, chủ nhiệm tuần báo văn nghệ. Tác phẩm chính: Thi nhân Việt Nam (1941), Quyền sống con người trong Truyện Kiều của Nguyễn Du (1949), Nói chuyện thơ kháng chiến (1951), Phê bình và tiểu luận (2 tập) (1960 – 1965), Nói chuyên thơ (1978)…
+ Ý kiến trên của Thạch Lam được trích từ bài “Thơ Tố Hữu” viết tháng 5/1978 in lại trong tuyển tập Hoài Thanh tập 1. NXB Văn học, Hà Nội, 1982.
b- Trong câu “Thái độ toàn tâm toàn ý vì cách inạng là nguyên nhân chính đưa đến sự thành công của thơ anh”, từ nào cần được đặc biệt chú ý? Vì sao?
Gợi ý:
– Phải lưu ý từ “chính”.
Vì: Còn có những nguyên nhân khác góp phần làm nên sự thành công của thơ Tố Hữu như: năng khiếu, truyền thống gia đình và quê hương, sự tu dưỡng nghệ thuật. Nhưng cái chính là “Thái độ toàn tâm, toàn ý vì cách mạng”.
c- Nếu nói thái độ toàn tâm toàn ý đối với sự nghiệp cách mạng là nguyên nhân thành công của thơ thì có đúng không? Vì sao?
Gợi ý:
– Không đúng.
Vì: ở đây Hoài Thanh chỉ nói cụ thể ở trường hợp thơ trữ tình chính trị của Tố Hữu chứ không nói đến lí do thành công của mọi nhà thơ.
d- Đặc điểm nội dung thơ Tố Hữu là gì? Vì sao cần hiểu đặc điểm nội dung thơ Tố Hữu mới hiểu đúng ý của Hoài Thanh?
Gợi ý:
– Đặc điểm nội dung thơ Tố Hữu là: thơ .trữ tình chính trị.
Vì: nếu không chú ý đến điều này có thể sẽ dẫn đến những ngộ nhận đáng tiếc khiên cưỡng không phù hợp với thực tiễn văn học.
e- Ý kiến của Hoài Thanh về thơ Tố Hữu có phù hợp với thực tế văn học không? Có đúng với lí luận thơ ca không?
Gợi ý.
– Ý kiến của Hoài Thanh phù hợp với thực tế sáng tác của Tố Hữu.
– Ý kiến ấy cũng đúng về lí luận thơ ca.
Bài tập 2- Lập dàn ý
Gợi ý:
Mở bài:
– Giới thiệu ý kiến của nhà phê bình Hoài Thanh (trích nguyên văn, nêu xuất xứ).
– Trình bày nhận định chung của mình về ý kiến đó.
Thân bài:
– Có nhiều nguyên nhân thành công của thơ Tố Hữu (năng khiếu bẩm sinh, truyền thống gia đình, quê hương, công phu tu dưỡng nghệ thuật…) Nhưng “thái độ toàn tâm, toàn ý vì cách mạng là nguyên nhân chính” đưa đến sự thành công của thơ ông.
– Chứng minh: có toàn tâm toàn ý với cách mạng mới luôn luôn suy nghĩ, trăn trở, lo toan mới đau khổ và sướng vui trên những chặng đường lịch sử của đất nước. Tâm tư tình cảm chân thành sâu sắc ấy của nhà cách mạng Tố Hữu chính là chất liệu của thơ trữ tình – chính trị của ông, giữa con người nhà thơ có sự thống nhất hài hoà.
Ví dụ: Phân tích những câu thơ, đoạn thơ để chứng minh cho sự thành công của thơ Tố Hữu. Có ííiể lấy dẫn chứng trong Từ ấy, Việt Bắc, Gió lộng…
– Do nhu cầu tinh thần của con người hết sức phong phú, đa dạng nên cùng với thơ trữ tình chính trị còn có những loại thơ khác (thơ tình yêu, thơ thế sự, thơ điền viên…) với những nguyên nhân thành công khác cũng rất cần cho đời sống tinh thần của con người.
Kết bài:
Ý kiến của Hoài Thanh phù hợp với thực tế sáng tác của Tố Hữu, phù hợp với lí luận sáng tác thơ ca. Do đó, có thể gợi ý cho những người nghiên cứu và sáng tác thơ.
3. Luyện tập
– Trình bày suy nghĩ của anh chị đối với ý kiến của nhà văn Thạch Lam: “Văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có để vừa tố cáo và thay đổi một thế giới giả dối và tàn ác, vừa làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn”.
Gợi ý:
a. Mở bài
– Nêu ý kiến của Thạch Lam về văn chương.
– Khái quát ý nghĩa: nối về chức năng, sứ mệnh của văn học.
b. Thân bài
Giải thích:
– Văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực nghĩa là: Văn chường là công cụ nghề nghiệp hoàn hảo của nhà văn, là vũ khí có khả năng giúp nhà văn hoàn thành sứ mệnh của mình một cách có hiệu quả. Nó không bị sử dụng vào mục đích xấu, hơn nữa nó luôn tác động bằng con đường tình cảm.
– Tố cáo và thay đổi một cái thế giới giả dối và tàn ác “Làm cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn”. Nghĩa là:
+ Văn chương vạch trần, phê phán những tệ nạn, những cái xấu xa của xã hội và đòi hỏi diệt trừ thay thế nó.
+ Đồng thời bồi đắp tinh thần, xây dựng đời sống tâm hồn, thanh lọc tình cảm con người.
Bình luận:
– Thạch Lam rất tự hào về vũ khí của mình.
+ Nhận xét đúng đắn, khái quát, sát thực.
+ Ý thức được sức mạnh và sự cao cả của văn chương.
+ Thấy được cách tác động đặc thù của văn chương vào cuộc sống.
– Nhận thức đúng về hiện trạng đời sống lúc bấy giờ.
+ Xác định đúng mục tiêu, nhiệm vụ của văn chương.
+ Hiểu rõ tương quan giữa hai nhiệm vụ (phản ánh, đả phá và xây dựng tâm hồn).
+ Đầy niềm tin ở khả năng của văn học, khả năng tự cải tạo của tâm hồn con người.
c. Kết luận:
– Khẳng định quan niệm đúng đắn về vai trò, tác dụng của văn chương trong đời sống xã hội.
– Ý nghĩa lịch sử và ý nghĩa lâu dài của ý kiến ấy.
2- Bàn về thơ Tố Hữu, nhà phê bình Hoài Thanh viết: “Thái độ toàn tâm, toàn ý vì cách mạng là nguyên nhân chính đưa đến thành công của thơ anh”. Hãy bày tỏ ý kiến đối với nhận định trên.
Gợi ý:
– Giới thiệu: Tố Hữu là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng Việt Nam Các tác phẩm chính: Dẫn lời Hoài Thanh.
– Các nguyên nhân dẫn đến thành cống của thơ Tố Hữu: tài năng nhà thơ, hơi thở thời đại, “sự toàn tâm toàn ý” vì cách mạng…
Theo Hoài Thanh, “sự toàn tâm toàn ý” vì cách mạng là nguyên nhân chính.
– Giải thích: “sự toàn tâm toàn ý” là yếu tố thuộc cái tâm, là sự chân thành, trung thực, trung thành của tác giả đối với cách mạng, với Đảng, Bác, với nhân dân…
Thơ Tố Hữu có nhiều vé đẹp hấp dẫn bạn đọc, như tính dân tộc, giản dị, đại chúng, chất trữ tình, lời thơ ngọt ngào, gần với ca dao…, nhưng quan trọng nhất là tất cả đều được cất lên từ trái tim chân thành, đầy nhiệt huyết của tác giả.
Dẫn chứng: Việt Bắc là bản trường ca ca ngợi tình cảm xuôi ngược, tình quân dân, nhất là tình cảm của nhân dân đối với Bác Hồ. Chủ đề chính trị, nhưng bài thơ chan chứa tình cảm. Thành công của bài thơ là chất tình cảm được cất lên từ trái tim chân thành của nhà thơ.
Bài thơ Bác ơi cũng là một tác phẩm có tính chính trị. Đây lả một điếu văn bằng thơ, thay mặt toàn thể nhân dân để tiễn đưa một vị lãnh tụ đến chốn vĩnh hằng. Bải thơ sở dĩ gây xúc động lòng người là vì đã xuất phát từ chính tình cảm chân thành của Tố Hữu.
Sự chân thành đó, trong bối cảnh thơ chính trị, chính là “sự toàn tâm, toàn ý vì cách mạng”.
Xem thêm: Hướng dẫn tìm hiểu bài: Việt Bắc (Tố Hữu) – Ngữ Văn 12 tại đây.
Trackbacks