Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

66
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu đề tài là nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của văn hoá đọc, xem xét vai trò và tác động của văn hoá đọc trong nâng cao chất lượng quá trình học tập của sinh viên, từ đó tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng văn hoá đọc của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên, trên cơ sở đó đưa ra các biện pháp quán lý, các giải pháp định hướng nhằm phát triển văn hoá đọc cho sinh viên nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ ĐỨC DUY PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thái Nguyên - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ ĐỨC DUY PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌCCHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. Nguyễn Thành Kỉnh Thái Nguyên - 2015 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập nghiên cứu và triển khai đề tài: “Phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên Trường ĐHKH - ĐHTN”. Đến nay tôi đã hoàn thành đề tài nghiên cứu của mình. Tôi xin bày tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc nhất tới thầy giáo – Nguyễn Thành Kỉnh- người thầy đã trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình tôi nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Đồng thời tôi cũng chân thành cảm ơn tới lãnh đạo nhà trường, các cán bộ, giáo viên thuộc các phòng, ban, khoa, tổ bộ môn, các đoàn thể, các em sinh viên trong Trường ĐHKH - ĐHTN đã giúp đỡ để tôi hoàn thành tốt đề tài nghiên cứu này. Do thời gian nghiên cứu có hạn, kết quả nghiên cứu có thể còn những thiếu xót. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các độc giả để đề tài nghiên cứu được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 08 năm 2015 Tác giả Lê Đức Duy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Lê Đức Duy Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ii
MỤC LỤC Trang LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................i LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...............................................iv DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ v DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ - BIỂU ĐỒ ...................................................................vi MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 4 8. Dự kiến cấu trúc của luận văn ................................................................................... 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC .......................................................................................... 6 1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ....................................................................... 6 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu phát triển văn hóa Đọc tại nước ngoài ................................. 6 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu phát triển văn hóa Đọc tại Việt Nam ................................... 7 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ................... 9 1.2.1. Văn hóa ................................................................................................................ 9 1.2.2. Văn hóa nhà trường ........................................................................................... 10 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii
1.2.3. Văn hóa Đọc ...................................................................................................... 11 1.2.4. Phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên ................................................................ 14 1.3. NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ VĂN HÓA ĐỌC ............................................ 14 1.3.1. Vai trò của văn hóa Đọc .................................................................................... 14 1.3.2. Mối quan hệ giữa văn hóa Đọc với văn hóa nhà trường ................................... 16 1.3.3. Các yếu tố tạo thành văn hóa Đọc ..................................................................... 16 1.4. PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC ........ 22 1.4.1. Tầm quan trọng của phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên ............................... 22 1.4.2. Cơ sở pháp lý của phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên................................... 23 1.4.3. Mục tiêu phát triển văn hóa Đọc........................................................................ 24 1.4.4. Nội dung phát triển văn hóa Đọc ....................................................................... 25 1.4.5. Các phương pháp, hình thức phát triển văn hóa Đọc ........................................ 28 1.4.6. Hiệu trưởng nhà trường và các lực lượng trong phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên............................................................................................................................... 31 1.4.7. Các yếu tố ảnh hưởng tới phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên ....................... 32 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................................ 39 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC– ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ............................. 40 2.1. TỔ CHỨC NGHIÊN CỨU ................................................................................... 40 2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát ............................................................................ 40 2.1.2. Tổ chức nghiên cứu ........................................................................................... 41 2.1.2.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................... 41 2.1.2.2. Đối tượng khảo sát .......................................................................................... 41 2.1.2.3. Nội dung khảo sát ........................................................................................... 41 2.1.2.4. Phương pháp khảo sát ..................................................................................... 41
2.2. THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐỌC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN ............................................................... 42 2.2.1. Nhận thức của sinh viên về văn hóa Đọc .......................................................... 42 2.2.2. Thói quen đọc của sinh viên trường Đại học Khoa học .................................... 45 2.2.3. Văn hóa ứng xử của sinh viên trong quá trình sử dụng tài liệu đọc .................. 58 2.2.4. Những thuận lợi của sinh viên trong đọc sách................................................... 59 2.2.5. Những khó khăn của sinh viên trong đọc sách .................................................. 62 2.3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐHKH – ĐHTN ........................................................................................................... 64 2.3.1. Tổ chức hình thành ý thức đọc sách cho sinh viên ............................................ 64 2.3.2. Thực trạng huy động các nguồn lực để hình thành thói quen đọc sách cho sinh viên trường ĐHKH ...................................................................................................... 66 2.3.3. Thực trạng phát triển kỹ năng đọc sách cho sinh viên trường ĐHKH .............. 69 2.3.4. Thực trạng sử dụng phương pháp, hình thức phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên............................................................................................................................... 70 2.3.5. Môi trường đọc sách và phát triển môi trường đọc sách cho sinh viên trường ĐHKH .......................................................................................................................... 73 2.4. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG .......................................................... 74 2.4.1. Những điểm mạnh ............................................................................................. 74 2.4.2. Những điểm yếu................................................................................................. 74 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................................ 76 CHƯƠNG 3 CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐHTN .............................................................. 77 3.1. CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP ................................................... 77 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ...................................................................... 77 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả thiết thực .................................................... 77
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo hệ thống ........................................................................... 77 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .................................................................... 78 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo phát huy vai trò chủ thể của giảng viên và sinh viên ........... 78 3.2. CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN ............. 78 3.2.1. Tuyên truyền nâng cao nhận thức của sinh viên về tự học, tự nghiên cứu .......... 79 3.2.2. Phát triển năng lực giảng dạy cho giảng viên theo hướng tích cực hóa hoạt động của người học để hình thành văn hóa đọc cho sinh viên .................................... 81 3.2.3. Chỉ đạo giảng viên phát triển kỹ năng đọc sách cho sinh viên thông qua hoạt động giảng dạy, hướng dẫn nghiên cứu khoa học ....................................................... 83 3.2.4. Tăng cường quản lý việc thiết kế và tổ chức dạy học theo hướng phát huy vai trò tự học, tự nghiên cứu của sinh viên........................................................................ 85 3.2.5. Xây dựng thư viện thân thiện tạo môi trường thuận lợi thu hút sinh viên đọc sách .............................................................................................................................. 87 3.2.6. Tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả tự học, tự nghiên cứu của sinh viên............................................................................................................................... 89 3.2.7. Mối liên hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 90 3.3. KHẢO NGHIỆM TÍNH KHẢ THI VÀ SỰ CẦN THIẾT CỦA CÁC BIỆN PHÁP ........................................................................................................................... 92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................................. 96 1. Kết luận .................................................................................................................... 96 2. Khuyến nghị ............................................................................................................. 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 99 PHỤ LỤC ..................................................................................................................101
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa của từ BGH : Ban Giám hiệu BPQL : Biện pháp quản lý CBQL&GV : Cán bộ quản lý và Giảng viên CVHT : Cố vấn học tập ĐHKH : Đại học Khoa học ĐHTN : Đại học Thái Nguyên ĐVT : Đơn vị tính GV : Giảng viên / Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HS : Học sinh HSSV : Học sinh sinh viên SL : Số lượng SV : Sinh viên TL : Tỷ lệ TLSV : Trợ lý sinh viên TT TT-TV : Trung tâm Thông tin – Thư viện VHNT : Văn hóa nhà trường iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Nhận thức về văn hóa Đọc của sinh viên .................................................... 43 Bảng 2.2: Vai trò của việc đọc sách đối với sinh viên ................................................ 45 Bảng 2.3: Loại tài liệu và mức độ quan tâm của sinh viên trong quá trình đọc .......... 51 Bảng 2.4: Địa điểm tìm kiếm thông tin của sinh viên trường ĐHKH – ĐHTN .......... 54 Bảng 2.5: Lý do sinh viên tới thư viện ........................................................................ 61 Bảng 2.6: Ý kiến của sinh viên về tinh thần và thái độ của nhân viên thư viện .......... 62 Bảng 2.7: Các biện pháp hình thành ý thức đọc sách cho sinh viên ........................... 65 Bảng 2.8: Các biện pháp huy động nguồn lực hình thành thói quen đọc sách cho sinh viên ............................................................................................................. 67 Bảng 2.9: Các biện pháp phát triển kỹ năng đọc sách cho sinh viên........................... 69 Bảng 3.1: Kết quả thăm dò mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý .... 93 v
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ - BIỂU ĐỒ Trang Hình 3.1: Năng lực của một giảng viên đại học .......................................................... 82 Hình 3.2: Sơ đồ mối liên quan giữa các biện pháp ...................................................... 95 Trang Biểu đồ 2.1: Thời gian đọc sách mỗi ngày .................................................................. 46 Biểu đồ 2.2: Thời điểm đọc sách trong ngày của sinh viên ......................................... 47 Biểu đồ 2.3: Nội dung và mức độ sử dụng tài liệu của sinh viên ................................ 49 Biểu đồ 2.4: Mục đích đọc tài liệu của sinh viên......................................................... 52 Biểu đồ 2.5: Tư thế khi đọc tài liệu của sinh viên ....................................................... 56 Biểu đồ 2.6: Phương pháp đọc sách của sinh viên ...................................................... 57 Biểu đồ 2.7: Thói quen lưu giữ tài liệu của sinh viên.................................................. 58 Biểu đồ 2.8: Mức độ thư viện đáp ứng nhu cầu đọc của sinh viên ............................. 60 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong một tổ chức nói chung cũng như một Nhà trường, văn hóa luôn tồn tại trong mọi hoạt động của tổ chức. Vấn đề là con người có ý thức được sự tồn tại của nó để quản lý và sử dụng sức mạnh của nó hay không. Văn hóa Nhà trường là một tập hợp các giá trị, niềm tin, hiểu biết, chuẩn mực cơ bản được các thành viên trong Nhà trường cùng chia sẻ và tạo nên bản sắc của Nhà trường. Ở Việt Nam trong những năm gần đây, văn hóa tổ chức đã được nhận diện như một tiêu chí khi xây dựng hoạt động của các tổ chức mang tính chuyên nghiệp. Điều đó chứng tỏ khai niệm văn hóa tổ chức tuy còn mới mẻ đối với Việt Nam nhưng các tổ chức đã ý thức được tầm quan trọng của văn hóa tổ chức. Và hơn bất cứ tổ chức nào trong xã hội, Nhà trường phải là tổ chức có “hàm lượng” văn hóa cao nhất; là nơi hội tụ, kết tinh văn hóa để đào tạo ra những chuẩn mực văn hóa cho xã hội. Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến việc phát triển văn hóa Đọc trong nhân dân đã xác định “Chăm lo phát triển nhu cầu văn hóa Đọc của các tầng lớp nhân dân… Tập trung củng cố và phát triển hệ thống thư viện, các loại phòng đọc, trước hết ở cơ sở” (Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/8/2004 của Ban Bí thư Trung ương Đảng Khóa IX). Tại Quyết định số 581/QĐ-TTg ngày 6/5/2009 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020 cũng đã yêu cầu: “Lấy nhiệm vụ phục vụ cho công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước làm mục tiêu lựa chọn sách, xây dựng vốn tài liệu thư viện để cung cấp kịp thời cho bạn đọc. Xây dựng phong trào đọc sách trong xã hội, góp phần xây dựng có hiệu quả thế hệ đọc tương lai”. Điều lệ trường Đại học ban hành theo Quyết định số 58/2010/QĐ-TTg ngày 22/9/2010 của Thủ tướng Chính phủ, tại điều 45 đã quy định: “Trường Đại học phải có thư viện và các trung tâm thông tin tư liệu chuyên ngành phục vụ hoạt động đào tạo, khoa học và công nghệ”. Hệ thống thư viện, giáo trình, tài liệu là một trong những tiêu chí để đánh giá trong kiểm định chất lượng trường Đại học; Là điều kiện quan trọng đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy – học. Như vậy có thể thấy 1
phát triển văn hóa Đọc trong các trường Đại học là một vấn đề có ý nghĩa chiến lược của Đảng, Nhà nước cũng như ngành Giáo dục và Đào tạo để góp phần thực hiện mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực và bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Hiện các trường Đại học, Cao đẳng trong cả nước đã chuyển đổi từ phương thức đào tạo theo niên chế sang phương thức đào tạo theo hệ thống tín chỉ: Lấy người học làm trung tâm; Giảm số giờ lý thuyết và tăng số giờ thảo luận, thí nghiệm, thực hành, tự học; Tích cực hóa quá trình dạy học, sinh viên chủ động tự học, tự nghiên cứu. Để giải quyết tốt những yêu cầu trên, đòi hỏi sinh viên cần được trang bị kiến thức sử dụng thông tin, có phương pháp đọc sách và tự nghiên cứu sách, hình thành văn hóa Đọc. Văn hóa Đọc được cấu thành từ 3 yếu tố đó là: thói quen đọc, phương pháp đọc và kỹ năng đọc (GS. Chu Hảo – Hội thảo “Sách và chấn hưng giáo dục”). Văn hóa Đọc đã vượt lên khái niệm đọc đơn thuần, nó hướng đến giá trị nghệ thuật đích thức, hướng đến các ứng xử, giá trị và chuẩn mực thẩm mỹ của cộng đồng xã hội. Đất nước Việt Nam với một nền văn hiến lâu đời, trọng sự học, đặc biệt là việc đọc sách. Nhưng ngày nay, văn hóa Đọc đang dần bị lấn áp bởi các phương thức giải trí như game online, mạng xã hội thì việc đọc sách dần đang thất thế, nhất là với giới trẻ. Thực trạng trong những năm gần đây đó là xu hướng lười đọc sách, ngại đọc sách và sự phai nhạt thói quen đọc sách của cộng đồng, trong đó đáng chú ý đến giới trẻ nói chung và sinh viên trường Đại học Khoa học nói riêng. Sinh viên ít nghe nói hoặc có nghe nói nhưng không hiểu thế nào là “văn hóa Đọc”. Sinh viên thụ động trong việc đọc và nghiên cứu tài liệu, sách, báo để tìm kiến thức phục vụ cho việc tự học và nghiên cứu khoa học. Chỉ học và đọc khi kì thi tới gần, chưa có văn hóa Đọc đũng nghĩa. Nhà trường chưa có chiến lược phát triển văn hóa Đọc; Công tác tuyên truyền, hướng dẫn, phát động phong trào đọc sách trong sinh viên chưa thường xuyên. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp. 2
2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của văn hoá đọc, xem xét vai trò và tác động của văn hoá đọc trong nâng cao chất lượng quá trình học tập của sinh viên, từ đó tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng văn hoá đọc của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên, trên cơ sở đó đưa ra các biện pháp quán lý, các giải pháp định hướng nhằm phát triển văn hoá đọc cho sinh viên nhà trường. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu - Quá trình đọc sách và sử dụng sách, tài liệu của sinh viên trường đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu - Các biện pháp quản lý nhằm phát triển văn hóa Đọc của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng cơ sởlý luận về phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học. - Khảo sátthực trạng đọc sách, phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. - Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. 5. Giả thuyết khoa học Việc đọc sách bị hạn chế bởi nhiều yếu tố. Nếu tìm được những biện pháp tác động thích hợp sẽ kích thích nhu cầu đọc sách và phát triển được văn hóa Đọc trong sinh viên, nâng cao hiệu quả của việc tự học, tự nghiên cứu của sinh viên góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường. 6. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Văn hóa Đọc của sinh viên Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên hiện nay. - Về khách thể khảo sát: Sinh viên, giảng viên, nhân viên, cán bộ quản lýtrường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. 3
7. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và quan điểm của Đảng, Nhà nước về văn hóa Đọc, về công tác sách, báo, tài liệu. 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu và hệ thống hóa những lý luận về văn hóa nhà trường, việc đọc và văn hóa Đọc. - Từ kết quả nghiên cứu lý luận xác định khung cơ sở phương pháp luận định hướng quy trình, phương pháp nghiên cứu. - Phương pháp chủ yếu để nghiên cứu lý luận là phương pháp nghiên cứu tài liệu. Phương pháp này diễn ra theo các giai đoạn như phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa và khái quát hóa những lý thuyết, cũng như những nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước trên cơ sở các công trình đã được đăng tải trên các sách báo, tạp chí về các vấn đề liên quan đến đề tài. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra - Sử dụng trắc nghiệm để điều tra nhu cầu, thói quen, phương pháp và kỹ năng đọc sách, tài liệu của sinh viên hiện nay. Phương pháp quan sát - Phương pháp này dùng hỗ trợ cho các phương pháp điều tra nhằm làm sáng tỏ thêm nội dung nghiên cứu. - Quan sát việc tự học, tự đọc của sinh viên để chuẩn bị bài trước khi lên lớp. Quan sát việc sinh viên tới thư viện trường để đọc và mượn sách, tài liệu. 4
Phương pháp phỏng vấn - Phương pháp này nhằm tìm hiểu sâu hơn về nhu cầu, thói quen đọc sách của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. 7.3. Phương pháp bổ trợ - Để kết quả nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học, chính xác, có độ tin cậy cao cần sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý, kiểm tra số liệu. 8. Dự kiến cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học. Chương 2: Thực trạng phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. Chương 3: Các biện pháp phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên ở trường Đại học khoa học – Đại học Thái Nguyên. 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN VĂN HÓA ĐỌC CHO SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC 1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ Văn hoá đọc gần đây đã được nhiều người đề cập với ý nghĩa là một hoạt động văn hoá của con người thông qua việc đọc sách báo, tài liệu để tiếp nhận và xử lý thông tin, tri thức một cách khoa học và bổ ích. Văn hoá đọc góp phần to lớn vào việc bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, hình thành và phát triển nhân cách con người. Để tôn vinh những giá trị mà văn hóa Đọc mang lại, đã có bài báo khẳng định “Đọc sách là hành trình của trí tuệ và tâm hồn”, “Đọc sách là biểu tượng của văn hóa và văn minh” hay một trang web quen thuộc với bạn đọc đăng tải những thông tin về vấn đề đọc sách và văn hóa Đọc đó là http://sachhay.com. 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu phát triển văn hóa Đọc tại nước ngoài Đánh giá cao tầm quan trọng của văn hóa Đọc, trong kỳ họp lần thứ 28 của Đại Hội đồng Liên hợp quốc tại Paris (ngày 25/10 – 16/11/1995), UNESCO (Tổ chức văn hoá, giáo dục, khoa học Liên hợp quốc) đã quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm làm “Ngày sách và bản quyền thế giới” (World Book and Copyright Day) [12], trong đó nêu rất rõ mục tiêu và các thành phần tham gia ngày tôn vinh những giá trị của sách và sự đóng góp của các tác giả cho sự ra đời của các tác phẩm bất hủ. Ngày này được tổ chức hàng năm tại mỗi quốc gia nhằm bảo đảm cho mọi người khám phá và thỏa mãn sở thích đọc của mình, đồng thời là dịp để tôn vinh những tác giả đã có nhiều đóng góp cho sự tiến bộ văn hóa, văn minh xã hội của nhân loại. Đây cũng là dịp thể hiện sự hợp tác, hợp lực giữa các tác giả, các nhà xuất bản, trường học, các thư viện, các cơ quan Nhà nước, công ty tư nhân, các tổ chức phi chính phủ và các cơ quan thông tin đại chúng trong việc tổ chức lễ kỷ niệm về sách và các tác giả. Từ nhiều năm nay, tại các quốc gia ở châu Âu, Bắc Mỹ, châu Phi các hoạt động quảng bá cho ngày đọc sách được trình diễn khắp nơi trên đường phố, trên các phương tiện giao thông cộng cộng, trong giảng đường, thư viện, … Tiêu biểu nghiên cứu văn hóa Đọc ở Đức cho thấy văn hóa Đọc Ðức đã có một sự phát triển liên tục, 6
bén rễ sâu xa trong đời sống xã hội và đời sống tinh thần người Ðức. Hội chợ sách Leipzip, một truyền thống giao lưu văn hóa Đọc từ thế kỷ 17, được tổ chức vào tháng 3 mỗi năm cũng đang thu hút một số lượng lớn người triển lãm. Trên thế giới đã thiết lập “một ngày tôn vinh để giữ gìn và phát triển văn hóa Đọc” vào 23/04 hàng năm. 1.1.2. Lịch sử nghiên cứu phát triển văn hóa Đọc tại Việt Nam Tại Việt Nam những năm gần đây, văn hóa Đọc đã thu hút sự quan tâm của các cơ quan quản lý của nhà nước và nhiều nhà nghiên cứu. Chính vì vậy, đã có rất nhiều hoạt động nhằm phát triển văn hóa Đọc và các công trình nghiên cứu về văn hóa Đọc. Tại Việt Nam, Ngày đọc sách thế giới được tổ chức hàng năm doHội đồng Anh (British Council) khởi xướng từ năm 1996 ,Trung tâm văn hoá Pháp tại Hà Nội – L’espace cũng có nhiều hoạt động có ý nghĩa thiết thực để tuyên truyền cho văn hoá đọc. Những năm gần đây Bộ Văn Hoá Thông tin - Thể thao và Du lịch đãquyêt định chọn ngày 23/4 hàng năm làm ngày hội đọc sách của Việt Nam, do Thư viện Quốc gia làm chủ trì nhằm khuyến khích, đưa phong trào đọc sách, báo trở thành thành nét đẹp văn hóa của con người Việt Nam trong thời kỳ đất nước giao lưu, hội nhập quốc tế. Mong muốn“Ngày hội đọc sách” sẽ lan toả khắp cả 64 tỉnh thành nhằm thúc đẩy và tôn vinh những ngành nghề liên quan đến sách báo và tri thức như :Thư viện, Xuất bản, phát hành... để sách báo trở thành những người bạn thân thiết của mỗi người hơn. Bộ Văn Hóa Thể Thao và Du Lịch đã tổ chức cuộc hội thảo với chủ đề “Định hướng và giải pháp phát triển văn hóa Đọc ở Việt Nam”. Ngoài ra, Bộ còn xây dựng dự thảo Đề án “Phát triển văn hóa Đọc trong cộng đồng giai đoạn 2011 - 2020, tầm nhìn 2030” . Đề án là bước cụ thể hóa thực hiện Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2020 với mục tiêu “Xây dựng phong trào đọc sách trong xã hội, góp phần xây dựng có hiệu quả thế hệ đọc tương lai”. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận thấy được tầm quan trọng của văn hóa Đọc trong đời sống xã hội. Nhiều nhà nghiên cứu tự đặt ra những câu hỏi “Thế kỷ XXI, liệu văn hóa Đọc có còn nữa không?”, “Người Việt có “văn hóa Đọc”?”, “Văn hóa Đọc có cần báo động?”. 7
Để trả lời được câu hỏi đặt ra, đã có không ít bài viết tìm hiểu về văn hóa Đọc thời đại hiện nay: “Văn hóa Đọc, một cảm nhận” trên Tạp chí Sách và Đời sống; “Văn hóa Đọc và phát triển văn hóa Đọc ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Hữu Viêm – Thư viện Quốc Gia Việt Nam; “Đọc và văn hóa Đọc trước - 10 - ngưỡng cửa thông tin” của tác giả Phạm Văn Tình đăng trên Tạp chí Thư viện số 3/2006; bài viết “Văn hóa Đọc: Cơ hội và thách thức” của sinh viên Phạm Đức -Sinh viên trường Đại học Văn hiến Thành phố Hồ Chí Minh, “Cảm nhận về văn hóa Đọc” của tác giả Nguyễn Quang A – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển IDS hay bài báo cáo “Văn hóa Đọc của sinh viên trường Đại học Lao động – Xã hội trước ngưỡng cửa công nghệ thông tin” của Nhóm sinh viên khoa Công tác xã hội, trường Đại học Lao động – Xã hội năm 2011. Về vấn đề phát triển văn hóa Đọc, nhiều đề tài luận văn thạc sỹ đã nghiên cứu như: “Văn hóa Đọc trong thanh niên hiện nay (trường hợp tỉnh Khánh Hòa)” của học viên Nguyễn Thị Khánh Hòa, luận văn thạc sỹ khoa văn hóa học trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc Gia Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2009; “Nghiên cứu đánh giá nhu cầu đọc sách để định hướng xuất bản sách phục vụ bạn đọc, góp phần phát triển văn hoá đọc tại các vùng miền” của tác giả Đỗ Kim Thịnh, Cục Xuất bản - Bộ Thông tin và Truyền thông, đề tài khoa học năm 2009; “Tăng cường và mở rộng phong trào đọc sách báo ở nông thôn tỉnh Hậu Giang” của tác giả Võ Thị Thu Hương, Luận văn Thạc sĩ Khoa học Thư viện, Trường Đại học Văn hoá, năm 2006; “Thực trạng văn hóa Đọc của thanh thiếu niên tại Bình Dương hiện nay” của học viên Nguyễn Văn Thục, đề tài nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn cấp tỉnh, năm 2011; “Văn hóa Đọc trong bối cảnh bùng nổ truyền thông” của Nguyễn Hữu Giới đăng trên Tạp chí Văn nghệ, “Văn hóa Đọc cho trẻ - Người lớn ưu tư gì?” của Liên Giang đăng trên báo Giáo dục và thời đại online. “Văn hóa Đọc – nên bắt đầu từ gốc” của Trương Minh đăng trên báo Tuổi trẻ online… Trong giới thư viện học đã có nhiều công trình nghiên cứu về văn hóa đọc như “Đẩy mạnh văn hóa đọc trong thời đại Công nghệ thông tin” của Trần Văn Hà [2]; “Văn hóa đọc và vấn đề đặt ra hiện nay” của Phạm Thanh Tâm [5]; “Bàn thêm về văn hóa đọc” của tác giả Lê Văn Bài [1]; “Giáo dục văn hóa đọc cho lứa tuổi thiếu nhi” 8
của TS. Trần Thị Minh Nguyệt [4] cũng như các công trình nghiên cứu khác được trình bày tại tọa đàm về văn hóa đọc của người Việt Nam [6]. Một số Luận văn Thạc sĩ văn hóa Đọc và thư viện học đề cập tới văn hóa Đọc như: “Phát triển văn hoá đọc cho sinh viên Học viện Cảnh sát nhân dân” của học viên Đỗ Thu Thơm, chuyên ngành Khoa học Thư viện, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội [8]; “Văn hóa Đọc của sinh viên Đại học Quốc gia Hà Nội” (2014) của Nguyễn Thị Thanh Thủy [9], “Xây dựng và phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên trường Đại học Bách khoa Hà Nội” (2014) của Lê Thị Hòa [3]… Các công trình nói trên nhìn chung đều đề cập tới sự quan tâm, nhu cầu và vài trò của văn hóa Đọc đối với sinh viên hoặc nghiên cứu thực trạng văn hóa Đọc của sinh viên trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tuy nhiên cho tới nay, chưa có công trình nào đề cập tới phát triển văn hóa Đọc cho sinh viên Trường ĐHKH – ĐHTN. 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.2.1. Văn hóa Có nhiều định nghĩa về văn hoá. Năm 1952, Alfred Kroeber và Clyde Kluckhohn (Mỹ), đã tìm thấy không dưới 164 định nghĩa về văn hóa. Sự khác nhau của chúng không chỉ là ở bản chất của định nghĩa đưa ra (bởi nội dung, chức năng, các thuộc tính) mà cả ở cách sử dụng rộng rãi của từ này. Tại Hội nghị Quốc tế các nhà văn học họp tại Mehico do Unesco tổ chức năm 1982, trên cơ sở của 200 định nghĩa khác nhau của văn hóa, bản tuyên bố chung của hội nghị đã chấp nhận một quan niệm về văn hóa như sau: “ Trong ý nghĩa rộng nhất văn hóa là tổng thể những nét riêng biệt về tinh thần và vật chất, trí tuệ và xúc cảm quyết định tính cách của một xã hội hay của một nhóm người trong xã hội. Văn hóa bao gồm nghệ thuật và văn chương, những lối sống, những quyền cơ bản của con người, những hệ thống các giá trị, những tập tục và tín ngưỡng” [11] Như vậy, dưới góc độ xã hội học thì văn hóa là một hiện tượng xã hội gắn với đời sống xã hội, còn nội dung của văn hóa chính là sản phẩm của hoạt động thực tiễn có tính sáng tạo của con người, luôn được chắt lọc kế thừa, phát triển dưới tác động của con người, vì hạnh phúc của con người. 9