Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường trung học cơ sở tại thủ đô Viêng Chăn - Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là về hoạt động tự học, quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào, đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường trung học cơ sở tại thủ đô Viêng Chăn - Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Souksamleung Sisomphone QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH NỘI TRÚ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN - NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Souksamleung Sisomphone QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH NỘI TRÚ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN - NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ NHÂN DÂN LÀO Chuyên ngành : Quản lí giáo dục Mã số : 60 14 01 14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM BÍCH THỦY Thành phố Hồ Chí Minh - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu do cá nhân tôi thực hiện. Các tài liệu được sử dụng trong luận văn này đều được trích dẫn đầy đủ, chính xác và được ghi trong phần danh mục tài liệu tham khảo. Các số liệu khảo sát, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn này là trung thực và chưa từng được công bố trên tạp chí khoa học dưới bất cứ hình thức nào. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. TP. Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2017 Người nghiên cứu Souksamleung Sisomphone
LỜI CẢM ƠN Luận văn này được thực hiện và hoàn thành nhờ sự giúp đỡ từ quý Thầy/Cô và bạn bè. Với tình cảm chân thành, tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến: - Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam đã cấp học bổng và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi được học tập. - Ban Giám Hiệu Trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, Phòng Sau đại học, khoa Khoa học Giáo dục đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp. - Đặc biệt, tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Phạm Bích Thủy đã tận tình hướng dẫn tôi nghiên cứu đề tài này. - Cảm ơn Sở Giáo dục và Thể thao thủ đô Viêng Chăn, Ban Giám Hiệu và quý Thầy/Cô tại trường THCS thủ đô Viêng Chăn (CHDCND Lào) đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi khảo sát thu thập số liệu. - Cuối cùng, tôi cũng xin cảm gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, anh/chị em đồng nghiệp và các bạn bè, các anh chị của tập thể lớp cao học QLGD khóa 26 đã luôn ở bên, động viên và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập tại trường. Mặc dù bản thân tôi đã rất cố gắng nhưng chắc rằng luận văn này không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận những ý kiến đóng góp bổ sung để luận văn được hoàn thiện. Một lần nữa, tôi vô cùng cảm ơn quý thầy cô! TP.Hồ Chí Minh, tháng 12 năm 2017 Người nghiên cứu Souksamleung Sisomphone
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH NỘI TRÚ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ................................................................................8 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu .........................................................................8 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới........................................................8 1.1.2. Các công trình nghiên cứu ở Lào ................................................................11 1.2. Các khái niệm cơ bản .........................................................................................12 1.2.1 Tự học ..........................................................................................................12 1.2.2. Hoạt động dạy học, hoạt động tự học .........................................................13 1.2.3. Quản lý, quản lý hoạt động dạy học, quản lý hoạt động tự học .................15 1.3. Lý luận về hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS .......................17 1.3.1. Đặc trưng cơ bản về học sinh và hoạt động dạy học ở trường THCS nội trú .........................................................................................................17 1.3.2. Mục tiêu của hoạt động tự học...................................................................20 1.3.3. Nội dung tự học .........................................................................................22 1.3.4. Động cơ tự học ...........................................................................................23 1.3.5. Phương pháp, phương tiện tự học ..............................................................24 1.3.6. Hình thức hoạt động tự học .......................................................................25 1.3.7. Mối quan hệ giữa hoạt động tự học và hoạt động dạy học ........................27 1.3.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tự học .............................................29 1.4. Lý luận về quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS ..........31 1.4.1. Bản chất quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú .............................32
1.4.2. Mục tiêu quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú .............................33 1.4.3. Nội dung quản lý hoạt động tự học của HS nội trú ....................................34 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường trung học cơ sở ....................................................................41 1.5.1. Yếu tố khách quan ......................................................................................41 1.5.2. Yếu tố chủ quan ..........................................................................................41 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................44 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH NỘI TRÚ TRƯỜNG THCS TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN, NƯỚC CHDCND LÀO ...............................................45 2.1. Khái quát về trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn, nước CHDCND Lào .........45 2.2. Khái quát về tổ chức khảo sát thực trạng ...........................................................46 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ........................................................................................46 2.2.2. Nội dung khảo sát .......................................................................................46 2.2.3. Phương pháp khảo sát .................................................................................46 2.3. Thực trạng hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn – Nước CHDCND Lào .................................................................47 2.3.1. Thực trạng nhận thức của học sinh, giáo viên và CBQL về tầm quan trọng của hoạt động tự học.........................................................................48 2.3.2. Động cơ tự học của HS ..............................................................................51 2.3.3. Thời gian dành cho tự học của HS.............................................................53 2.3.4. Hình thức tự học của HS ............................................................................55 2.3.5. Kĩ năng tổ chức tự học của HS ..................................................................56 2.3.6. Thực trạng các nguyên nhân ảnh hưởng đến hoạt động tự học của học sinh ......................................................................................................58 2.3.7. Nhận xét chung về kết quả điều tra thực tiễn HĐTH .................................60 2.4. Thực trạng về công tác quản lý HĐTH của HS nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn – Nước CHDCND Lào......................................................62 2.4.1. Thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy và học trên lớp .......................63 2.4.2. Quản lý việc phối hợp các lực lượng kích thích tự học của HS .................69
2.4.3. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá .........................................................72 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS thủ đô Viêng Chăn, nước CHDCND Lào ............................75 2.5.1. Ưu điểm ......................................................................................................75 2.5.2. Hạn chế .......................................................................................................75 2.5.3. Nguyên nhân ...............................................................................................75 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................77 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH NỘI TRÚ TRƯỜNG THCS TẠI THỦ ĐÔ VIÊNG CHĂN, NƯỚC CHDCND LÀO ...............................................78 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................................78 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .............................................................78 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ..............................................................78 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ...............................................................78 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ................................................................79 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú ......................79 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức và rèn luyện kỹ năng tự học cho học sinh ......................................................................................................79 3.2.2. Biện pháp 2: Nâng cao năng lực cho đội ngũ GV về tổ chức hoạt động tự học của học sinh ...........................................................................81 3.2.3. Biện pháp 3: Phát huy tính tự chủ của học sinh và giáo viên chủ nhiệm trong việc lập kế hoạch tự học của cá nhân ....................................82 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường quản lý nội dung tự học theo kế hoạch chung ..........................................................................................................84 3.2.5. Biện pháp 5: Phát huy vai trò tự quản, tự chịu trách nhiệm của tập thể lớp ........................................................................................................85 3.2.6. Biện pháp 6: Tăng cường kiểm tra hoạt động tự học của học sinh ...........86 3.2.7. Biện pháp 7: Tăng cường điều kiện cơ sở vật chất tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động tự học ..................................................................87
3.2.8. Biện pháp 8: Phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường tạo sự đồng bộ trong quản lý hoạt động tự học ..............................88 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................................89 3.4. Khảo nghiệm tính khả thi và cần thiết của các biện pháp quản lý .....................91 3.4.1. Mục đích .....................................................................................................91 3.4.2. Cách thức và tổ chức khảo nghiệm .............................................................91 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm ..................................................................................92 3.4.4. Đánh giá mức độ cần thiết của các biện pháp.............................................93 3.4.5. Đánh giá tính khả thi của các biện pháp .....................................................93 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................................95 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .....................................................................................96 TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................99 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT VIẾT ĐẦY ĐỦ VIẾT TẮT 1 Cán bộ quản lý CBQL 2 Cộng hòa Dân chủ Nhân dân CHDCND 3 Giáo viên GV 4 Hiệu trưởng HT 5 Hoạt động HĐ 6 Hoạt động tự học HĐTH 7 Học sinh HS 8 Phương pháp dạy học PPDH 9 Quản lý giáo dục QLGD 10 Trung học cơ sở THCS 11 Trung học phổ thông THPT
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức của HS nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn – Nước CHDCND Lào về tác dụng của HĐTH ........... 49 Bảng 2.2. Động cơ tự học của HS nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn ....................................................................................... 51 Bảng 2.3. Ý kiến của GV và CBQL về động cơ tự học của HS nội trú ............ 52 Bảng 2.4. Ý kiến của HS nội trú về thời gian tự học của mình ........................ 54 Bảng 2.5. Ý kiến của GV và CBQL về thời gian tự học của HS ...................... 54 Bảng 2.6. Các hình thức tự học của HS nội trú ................................................. 55 Bảng 2.7. Mức độ thực hiện các kỹ năng tổ chức tự học của HS nội trú.......... 57 Bảng 2.8. Nguyên nhân ảnh hưởng đến hoạt động tự học của học sinh ........... 58 Bảng 2.9. Đánh giá công tác quản lý hoạt động dạy và học trên lớp của HT ............................................................................................... 63 Bảng 2.10. Quản lý giờ dạy của CBQL .............................................................. 67 Bảng 2.11. Đánh giá của HS về các biện pháp quản lý hoạt tự học ở trên lớp .............................................................................................. 68 Bảng 2.12. Quản lý việc phối hợp các lực lượng kích thích tự học của HS ....... 69 Bảng 2.13. Quản lí việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh .......... 72 Bảng 3.1. Kết quả xin ý kiến chuyên gia về các biện pháp quản lý.................. 92
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục và đào tạo có vị trí, vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc. Nhiều quốc gia trên thế giới đã đạt được những thành tựu to lớn trong quá trình phát triển nhờ sớm coi trọng vai trò của giáo dục và coi giáo dục là quốc sách hàng đầu. Giáo dục và đào tạo là nền tảng, là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội; là điều kiện để phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững [6]. Nhân loại đang bước vào thế kỷ mà tri thức, năng lực của con người được xem là yếu tố quyết định sự phát triển bền vững của xã hội. Nền giáo dục phải đào tạo ra những con người có trí tuệ, thông minh và sáng tạo. Muốn có được điều này, ngay từ bây giờ, nhà trường phải trang bị đầy đủ cho học sinh hệ thống kiến thức cơ bản, hiện đại, phù hợp với thực tiễn đất nước. Nhưng yếu tố quyết định đến chất lượng giáo dục đó chính là năng lực tự học của học sinh. Năng lực tự học của học sinh vừa là yêu cầu, vừa là điều kiện để nâng cao chất lượng đào tạo. Tự học là hình thức học tập không thể thiếu được của mỗi học sinh đang học tập tại trường. Tổ chức hoạt động tự học một cách hợp lý, khoa học, có chất lượng, hiệu quả là trách nhiệm của giáo viên, học sinh và của toàn bộ lực lượng giáo dục trong nhà trường [8]. CHDCND Lào là nước đang phát triển và đang trong giai đoạn hội nhập với thế giới. Với yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, những con người lao động năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, sẵn sàng chiếm lĩnh tri thức, thích ứng với sự thay đổi đang diễn ra từng ngày, từng giờ thì ngành giáo dục cần có một sự thay đổi mọi mặt từ chương trình, sách giáo khoa, trang thiết bị, phương pháp dạy học và đặc biệt là đổi mới mạnh mẽ phương pháp tự học [3].
2 Tại Đại hội Đảng Nhân dân Cách mạng Lào lần thứ 9, Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VI đã khẳng định quan điểm chỉ đạo về một trong những mục tiêu, nhiệm vụ phát triển đất nước giai đoạn 2015-2020 là: “Thực hiện kế hoạch chiến lược phát triển giáo dục toàn quốc, phát triển, nâng cao chất lượng giáo dục và thể thao, chất lượng nguồn nhân lực, phát triển khoa học đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kính tế tri thức - xã hội của đất nước theo 6 phương hướng, 7 chiến lược, 7 phương pháp, 3 bản chất và 5 nguyên tắc cơ bản” [3, tr.23]. Bộ Giáo dục và Thể thao nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào đã có kế hoạch thực hiện bồi dưỡng thường xuyên cho đội ngũ giáo viên nhằm mang lại sự đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh từ cấp tiểu học đến cấp đại học. Nhận thức rõ tầm quan trọng của tự học, trong những năm qua, nhà trường luôn quan tâm đến quản lý hoạt động tự học của học sinh. Tuy nhiên, chất lượng tự học của học sinh còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Nguyên nhân là do chất lượng đầu vào chưa cao, học sinh chưa có kỹ năng và phương pháp tự học khoa học, hợp lý. Trong khi đó, việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh còn chậm. Công tác quản lý hoạt động tự học chủ yếu vẫn là quản lý hành chính, chưa thực sự có hình thức tổ chức và biện pháp quản lý phù hợp. Trong hệ thống nhà trường của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào có một số trường tổ chức hoạt động theo hình thức nội trú. Trước đây, thường là các em học sinh người dân tộc mới có chỉ tiêu ở nội trú nhưng hiện nay các trường THCS Viêng Chăn còn ưu tiên cho những em học sinh ở xa, các em có hoàn cảnh gia đình khó khăn hoặc mồ côi cha mẹ để các em vào ở nội trú và có cơ hội học tập như các bạn cùng trang lứa. Học sinh nội trú là học sinh theo học tại trường đồng thời sinh hoạt hàng ngày tại ký túc xá của trường. Vì vậy, hoạt
3 động tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú rất quan trọng và có những nét đặc thù khác biệt với học sinh ngoại trú. Trong những năm gần đây, ở CHDCND Lào đã có nhiều công trình nghiên cứu về dạy học phát huy tính tích cực của học sinh. Nhưng các công trình nghiên cứu về tự học còn ít, nghiên cứu về quản lý hoạt động tự học của học sinh nói chung, của học sinh nội trú trường THCS nói riêng ở thủ đô Viêng Chăn còn chưa được đề cập đến. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường trung học cơ sở tại thủ đô Viêng Chăn - Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào” làm luận văn nghiên cứu nhằm làm rõ thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường trung học cơ sở và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn – Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về hoạt động tự học, quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào, đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn đã đạt những kết quả nhất định trong việc xây dựng kế hoạch
4 tự học, hướng dẫn nội dung tự học. Tuy nhiên, việc quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh; việc huy động lực lượng tham gia vào việc kiểm tra, giám sát hoạt động tự học chưa đạt yêu cầu. Nếu xây dựng được cơ sở lý luận phù hợp, đánh giá đúng thực trạng công tác quản lý hoạt động tự học của HS nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn sẽ đề xuất được các biện pháp quản lý có tính cần thiết, khả thi để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động tự học của HS nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn, từ đó nâng cao chất lượng hoạt động học tập của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào. 5.3. Đề xuất một số biện pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào. 6. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: năm học 2016-2017. - Về địa bàn nghiên cứu: hai trường THCS nội trú tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào gồm trường THCS Viêng Chăn và trường THCS Boun Kerd. - Về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú do Hiệu trưởng trường THCS thực hiện.
5 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận 7.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống – cấu trúc Hoạt động tự học là một hệ thống trọn vẹn bao gồm các thành tố tạo thành: mục đích và nhiệm vụ tự học, nội dung tự học, phương pháp và phương tiện tự học, kết quả tự học… Quản lý hoạt động tự học là một nội dung của quản lý hoạt động học tập của học sinh. Quản lý hoạt động học tập của học sinh là một nội dung của quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường. Như vậy, nghiên cứu về quản lý tự học của học sinh nội trú trường THCS phải được đặt trong mối quan hệ với các yếu tố khác để tìm ra các quy luật trong hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự học. ` 7.1.2. Quan điểm tiếp cận thực tiễn Quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào phải được xem xét trong bối cảnh điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội thực tiễn của địa phương và của từng gia đình. Đặc biệt, các biện pháp quản lý hoạt động tự học của học sinh phải được xây dựng trên cơ sở thực trạng hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào. 7.1.3. Quan điểm tiếp cận nội dung quản lý Quản lý hoạt động tự học của học sinh bao gồm các nội dung: Quản lý việc bồi dưỡng động cơ tự học; Quản lý xây dựng và thực hiện kế hoạch tự học; Quản lý xây dựng nội dung tự học; Quản lý bồi dưỡng phương pháp tự học; Quản lý xây dựng kế hoạch kiểm tra đánh giá kết quả tự học; Quản lý các điều kiện đảm bảo cho hoạt động tự học. Thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào sẽ được mô tả và đánh giá ở 6 nội dung nêu trên, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý HĐTH của HS nội trú trường THCS thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào.
6 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Phương pháp phân tích, tổng hợp, phân loại, hệ thống hóa, khái quát hóa… các văn bản chính sách về giáo dục và quản lý giáo dục của nước CHDCND Lào, các nghiên cứu, các tài liệu trên tạp chí khoa học có liên quan đến tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh THCS, nhằm xác định cơ sở lý luận của luận văn. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Thu thập số liệu để mô tả và đánh giá thực trạng hoạt động tự học và thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn - Nước CHDCND Lào. 7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn Mục đích phỏng vấn: tìm hiểu sâu hơn về đối tượng nghiên cứu để làm minh chứng và bổ sung vào kết quả nghiên cứu thực trạng. Đối tượng phỏng vấn: CBQL, giáo viên và học sinh. Nội dung phỏng vấn: tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động tự học ở các trường THCS nội trú tại thủ đô Viêng Chăn – Nước CHDCND Lào. 7.2.2.3. Phương pháp thống kê toán học - Sử dụng phần mềm SPSS 22.0 để xử lý số liệu thống kê như tính trung bình, tỷ lệ phần trăm, so sánh trung bình,... nhằm đánh giá thực trạng, kiểm tra sự cần thiết và khả thi của các biện pháp để từ đó đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động tự học ở các trường THCS nội trú - Nước CHDCND Lào. 8. Đóng góp của luận văn 8.1. Về mặt lý luận Người nghiên cứu đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự học ở các trường THCS nội trú, tạo tiền đề cho các nghiên cứu sâu và rộng hơn về nội dung này.
7 8.2. Về mặt thực tiễn Thông qua đề tài, người nghiên cứu đã đánh giá được thực trạng hoạt động tự học ở các trường THCS nội trú tại thủ đô Viêng Chăn – Nước CHDCND Lào và đề xuất các biện pháp nhằm cải thiện việc quản lý hoạt động tự học ở các trường THCS nội trú tại thủ đô Viêng Chăn – Nước CHDCND Lào. 9. Cấu trúc luận văn Ngoài phần Mở đầu, Tài liệu tham khảo, Kết luận và Kiến nghị, nội dung luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động tự học và quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường trung học cơ sở. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn. Chương 3: Biện pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý hoạt động tự học của học sinh nội trú trường THCS tại thủ đô Viêng Chăn.
8 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỰ HỌC CỦA HỌC SINH NỘI TRÚ TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới Ngay từ thời cổ đại, khi Giáo dục học chưa được hình thành nhưng xã hội cũng đã xuất hiện nhiều tư tưởng về vấn đề tự học. Socrate (469 – 399 trCN), ông đã thực hiện và đề xuất một phương pháp dạy học là bằng cách hỏi – đáp giữa hai người mà giúp cho người khác đi đến chân lí, tự rút ra chân lí. Ông đã nêu ra phương châm “Hỡi con người hãy tự khám phá bản thân” [9]. Khổng Tử (551 – 479 trước CN) rất coi trọng mặt tích cực suy nghĩ của người học. Ông nói “Không giận vì muốn biết thì không gợi mở cho, không bực vì không rõ được thì không bày vẽ cho” hay “Vật có bốn góc, bảo cho biết một góc mà không suy ra ba góc kia thì không dạy nữa”. Rõ ràng là cách dạy học của Khổng Tử chỉ là gợi mở để học trò tự tìm ra chân lí, thầy giáo chỉ giúp học trò cái mấu chốt nhất, còn mọi vấn đề khác học trò phải từ đó mà tìm ra [9]. Đến thời cận đại, nhà sư phạm vĩ đại J.A.Comenxki (1592 – 1670) đã đưa ra những yêu cầu cải tổ nền giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của người học. Theo ông, “Dạy học lấy hoạt động của người học làm trung tâm”, qua đó phát huy cao độ tính tích cực hoạt động học tập của người học dưới sự giúp đỡ của thầy giáo để người học tự tìm tòi, suy nghĩ, tự nắm bắt bản chất sự vật hiện tượng [9]. A.S. Makarenko (1888 – 1939), Nhà giáo dục Xô Viết lỗi lạc cũng đã cho rằng người học phải là nhà tổ chức tích cực, phải kiên trì, phải làm chủ bản thân và gây ảnh hưởng tới người khác.Những tư tưởng về vấn đề tự học của các nhà giáo dục tiền bối đến nay vẫn giữ nguyên giá trị, đặt một cơ sở vững chắc cho sự
9 phát triển của nền giáo dục hiện đại, vạch ra một hướng đi đúng đắn khi nghiên cứu về hoạt động tự học của người học [9]. Khi đi sâu nghiên cứu khoa học giáo dục, vai trò to lớn của hoạt động tự học cũng được khẳng định. Cuộc cải cách giáo dục có tính chất thế giới lần thứ hai diễn ra vào cuối những năm 1950 đến đầu những năm 70 của thế kỷ XX đã đưa ra trọng tâm là đổi mới PPDH theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học, “hướng vào người học”. Từ sau những năm 1980, với sự xuất hiện của nền kinh tế tri thức, hình thành xã hội thông tin, và xu thế toàn cầu hóa đã tạo nên làn sóng đổi mới giáo dục. Quan tâm đến việc hình thành các phẩm chất và năng lực cho thế hệ trẻ và ý thức về trách nhiệm, tính tích cực chủ động, năng lực sáng tạo, thích ứng nhanh với những sự đổi mới: phát huy cá tính, bản sắc người học là một trong những điểm quan trọng của cải cách giáo dục lần này [13]. A.A.Goroxepxki-M.I Lubixowra (1971), “Tổ chức công việc tự học của sinh viên đại học”, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội. Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm công tác cá nhân của mình trong các trường đại học đối với việc tổ chức tự học cho sinh viên. Tác giả đã đưa ra đề nghị về phương pháp học tập của sinh viên đại học trên một số vấn đề cơ bản: nghe và ghi bài giảng; đọc và ghi tài liệu; chuẩn bị Seminar (là một dạng hội thảo, nghiên cứu chuyên đề, có thể hiểu đơn giản là một hình thức học tập mà trong đó người học chủ động hoàn toàn từ khâu chuẩn bị tài liệu, trình bày nội dung đưa dẫn chứng, trao đổi, thảo luận với các thành viên khác và cuối cùng tự rút ra nội dung bài học hay vấn đề khoa học cũng như đề xuất các ý kiến để mở rộng nội dung); làm bài tập nghiên cứu và luận văn tốt nghiệp; chuẩn bị kiểm tra và thi; tổ chức lao động trí óc và kế hoạch làm việc [1]. G.Retzke chủ biên (đầu những năm 80 thế kỷ XIX), “Học tập học lý”, Nxb Đại học và Trung học chuyên nghiệp Hà Nội. Trong tác phẩm này, tác giả đề cập đến vấn đề bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu cho học sinh. Cuốn
10 sách gợi hướng giải quyết cho học sinh từ các vấn đề khúc mắc trong tâm tư của mình đối với nhiệm vụ học tập đến những điểm có tính chất quyết định đối với việc học tập trên con đường dẫn đến thành công [5]. G.D.Sharma, Shakti R.Ahmed (2005), “Phương pháp dạy học”. Tác giả đã nghiên cứu HĐTH như là một phương pháp dạy học hiệu quả phương pháp tự học. Theo các tác giả, trước tiên người giáo viên phải lồng ghép phương pháp này vào công việc của chính mình, sau đó phải tìm ra một phương thức hoạt động nhằm khuyến khích học sinh của mình tự học [4]. Ở Việt Nam, nhà bác học Lê Quý Đôn (1726 – 1784) thế kỉ XVIII đã đưa ra phương châm học tập: Học nhiều nhưng phải biết nắm lấy cái chính; học phải có óc suy luận, không chỉ câu nệ vào sách vở; học phải hành, học phải giúp cho con người có năng lực để làm những việc có ích cho xã hội; phải chú ý việc tự học [10]. Khi bàn về tự học, Bác Hồ đã viết trong cuốn “Sửa đổi lối làm việc”: “Cách học tập, phải lấy tự học làm cốt, phải biết tự động học tập…” [17]. Chiến lược phát triển giáo dục 2001 đến 2010 cũng đã đưa ra giải pháp phát triển giáo dục là đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục – đào tạo để làm tăng tính tích cực, chủ động của người học, phát triển mạnh phong trào tự học, tự đào tạo thường xuyên và rộng khắp toàn dân.Luật giáo dục, chương I, điều 4 đã ghi: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy, sáng tạo của người học; bồi dưỡng năng lực tự học của học sinh, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên…” [25]. Rất nhiều nhà giáo dục Việt Nam nghiên cứu về tự học như Đặng Vũ Hoạt, Lê Khánh Bằng, Hà Thị Đức, Thái Duy Tuyên, Võ Quang Phúc, …trong đó phải nói đến Nguyễn Cảnh Toàn đã có nhiều công trình nghiên cứu về tự học cả trên phương diện lí luận và thực tiễn. Nguyễn Cảnh Toàn đã phân tích các vấn đề của tự học trong tác phẩm “Quá trình dạy – tự học” như khái niệm, phương pháp, mô hình, chu trình dạy, tự học. Nguyễn Cảnh Toàn cho rằng: Tự học là