Luận văn Thạc sĩ Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam: Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi nhằm làm nổi bật sự phong phú về thế giới nhân vật và nét đặc sắc về nghệ thuật xây dựng nhân vật. Từ đó, muốn khẳng định chiều sâu tư tưởng, giá trị nhân văn và những đóng góp của nhà văn chiến sĩ Nguyễn Thi đối với nền văn học dân tộc. Mời các bạn tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Ngôn ngữ và Văn hóa Việt Nam: Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG THỊ VÂN THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG VĂN XUÔI NGUYỄN THI LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ĐẶNG THỊ VÂN THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG VĂN XUÔI NGUYỄN THI Chuyên ngành: VĂN HỌC VIỆT NAM Mã số: 60 22 01 21 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ VÀ VĂN HÓA VIỆT NAM Người hướng dẫn khoa học: GS. PHONG LÊ THÁI NGUYÊN - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn Thạc sĩ Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi dưới sự hướng dẫn của GS. Phong Lê là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi, kết quả trong Luận văn là trung thực, chưa được công bố. Nếu sai, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2017 Người thực hiện Đặng Thị Vân i
LỜI CẢM ƠN Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Văn học Việt Nam được hoàn thành tại Đại học Sư phạm Thái Nguyên. Có được Luận văn này em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới GS. Phong Lê, người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ, dìu dắt em với những chỉ dẫn khoa học quý báu trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi. Em xin chân thành cảm ơn trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm khoa, phòng sau Đại học trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Thư viện trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, Trung tâm học liệu - Đại học Thái Nguyên, Thư viện quốc gia Việt Nam đã tạo điều kiện và giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu. Em xin chân thành cảm ơn các thày cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và truyền đạt những kiến thức khoa học chuyên ngành Văn học Việt Nam cho em trong thời gian qua. Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè và các bạn học viên lớp Văn học Việt Nam K23 trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã động viên, giúp đỡ em trong thời gian thực hiện Luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện Luận văn hoàn chỉnh nhất song do còn nhiều hạn chế về kiến thức và kinh nghiệm nên không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Em rất mong nhận được sự góp ý của quý Thầy Cô giáo để Luận văn được hoàn chỉnh hơn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2017 Tác giả Luận văn Đặng Thị Vân ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................... iii MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................................ 2 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu......................................................... 5 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 6 6. Đóng góp của luận văn ............................................................................................. 7 7. Cấu trúc của luận văn................................................................................................ 7 Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN .... 8 1.1. Nguyễn Thi trong toàn cảnh văn xuôi chống Mỹ .................................................. 8 1.2. Chân dung nhà văn và phong cách nghệ thuật Nguyễn Thi ................................ 16 1.2.1. Chân dung nhà văn ........................................................................................... 16 1.2.2. Phong cách nghệ thuật ...................................................................................... 18 1.3. Nhân vật và thế giới nhân vật trong văn học ....................................................... 20 1.3.1. Khái niệm nhân vật ........................................................................................... 20 1.3.2. Thế giới nhân vật .............................................................................................. 22 1.3.3. Vai trò của nhân vật trong tác phẩm văn học ................................................... 22 1.3.4. Phân loại nhân vật văn học ............................................................................... 24 Tiểu kết ....................................................................................................................... 27 Chương 2: THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG VĂN XUÔI NGUYỄN THI NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI DUNG ................................................................ 29 2.1. Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi là bức tranh chân thực của chiến tranh nhân dân thần kỳ ..................................................................................... 29 2.1.1. Bức chân dung của cả một tập thể anh hùng .................................................... 29 2.1.2. Chân dung những nhân vật phản diện .............................................................. 45 2.2. Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi mang đậm dấu ấn Nam Bộ......... 47 iii
2.2.1. Một không gian đậm chất Nam Bộ ................................................................... 47 2.2.2.Tính cách những con người Nam Bộ ................................................................. 51 Tiểu kết ....................................................................................................................... 59 Chương 3: THẾ GIỚI NHÂN VẬT TRONG VĂN XUÔI NGUYỄN THI NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NGHỆ THUẬT ......................................................... 61 3.1. Nghệ thuật miêu tả ngoại hình nhân vật .............................................................. 62 3.1.1. Chân thực, gần gũi ............................................................................................ 62 3.1.2. Hài hòa giữa miêu tả trực tiếp và gián tiếp ....................................................... 64 3.2. Nghệ thuật khắc họa nội tâm nhân vật................................................................. 69 3.3. Nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ trong xây dựng nhân vật...................................... 71 3.3.1. Ngôn ngữ độc thoại........................................................................................... 71 3.3.2. Ngôn ngữ đối thoại ........................................................................................... 74 3.3.3. Ngôn ngữ Nam Bộ ............................................................................................ 78 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 88 iv
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cuộc kháng chiến chống Mỹ đã qua đi trên một phần ba thế kỷ nhưng âm vang hào hùng của nó vẫn vọng đến tận bây giờ và mãi mãi về sau. Văn học đã ghi lại một thời kháng chiến oanh liệt của dân tộc. Những chiến công hiển hách, những tấm gương anh dũng, những mối tình thủy chung son sắt, tình yêu quê hương đất nước....cả những đau thương mất mát không gì bù đắp nổi cũng được tái hiện trong văn học. Hậu quả chiến tranh để lại thật tàn khốc bởi vì nó là những dư âm xót xa, mất mát đọng lại trong những tháng năm hòa bình. Chiến tranh không phải là định mệnh nhưng nó đã khiến cho bao người phải chịu đựng những số phận nghiệt ngã. Dư ba của chiến tranh như những con sóng nối tiếp nhau cứ lan mãi đến ngày sau…. Tất cả những điều ấy được các nhà thơ, nhà văn thời chống Mỹ và những cây bút thời hậu chiến tập trung sức viết để ngưỡng vọng, đồng cảm, sẻ chia về một thời quá khứ in đậm dấu ấn cuộc sống của dân tộc. Văn học góp phần thể hiện mọi thăng trầm của lịch sử. Sức khái quát hiện thực của văn chương thật mạnh mẽ, sâu rộng, đã phản ánh lịch sử một thời mà thấm suốt không gian, thời gian của bao thời đại sau này. Đọc những trang văn của Nguyên Ngọc, Phan Tứ hay của Nguyễn Minh Châu… không chỉ là hiện thực về cuộc chiến đấu trường kì của dân tộc mà hơn thế nữa, ở đó còn là những con người sống, chiến đấu trong chiến tranh, những con người với đầy đủ tâm trạng, đầy đủ mọi khuôn mặt. Là một nhà văn chiến sĩ, Nguyễn Thi viết không nhiều, chỉ hơn hai mươi truyện ngắn cùng vài tiểu thuyết và bút kí nhưng những gì nhà văn để lại thì không hề nhỏ. Chính những trang viết làm cho biết bao trái tim phải xốn xang nghiền ngẫm ấy đã làm chúng ta không thể nào quên được. Đọc tác phẩm của Nguyễn Thi ta bắt gặp lối văn kể chuyện cô đọng duyên dáng, giọng văn phảng phất tính dân gian nhưng cũng không kém phần hiện đại. Nguyễn Thi đã tái hiện lại bức tranh sinh động của cuộc sống lao động - chiến đấu của những con người “chân lấm tay bùn”, suốt đời chỉ biết ruộng đồng nhưng khi cần thiết thì những đôi tay ấy cũng biết cầm súng để chiến đấu bảo vệ từng bờ tre, liếp cỏ. Những con người ấy đã đi vào trang văn của Nguyễn Thi rất tự nhiên, tự nhiên như nó vốn có. Nguyễn Thi đã xây dựng thành công hệ thống nhân vật trong tác phẩm của mình, từ những con người bình thường, giản dị đến những người chiến 1
sĩ kiên gan đều được nhà văn khắc họa một cách đầy đủ, trọn vẹn. Nhưng tiếc thay khi tài năng đang ở độ chín thì người nghệ sĩ tài hoa ấy đã anh dũng hy sinh trên chiến trường với khẩu súng trên tay và trên lưng vẫn còn mang theo nhiều bản thảo cùng bao nhiêu dự định lớn lao còn chưa kịp thực hiện. Những tác phẩm như Ước mơ của đất, Sen trong đồng, Cô gái đất Ba Dừa, Người mẹ cầm súng, Ở xã Trung Nghĩa….đã ghi lại dấu ấn nhà văn Nguyễn Thi trên văn đàn và gây ngạc nhiên cho bao người: một nhà văn gốc Bắc lại am hiểu về mảnh đất và con người Nam Bộ như đã từng được sinh ra và lớn lên trên chính mảnh đất này.Đã có nhiều tác phẩm hay viết về con người Miền Nam anh hùng trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước nhưng các tác phẩm của Nguyễn Thi không hề bị mờ nhạt mà càng theo thời gian càng chứa đựng giá trị lịch sử, giá trị nhân văn sâu sắc, thấm đẫm tình người. Trân trọng và ngưỡng vọng tài năng của Nguyễn Thi nên với luận văn này, chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu, tìm hiểu thế giới nhân vật - một thế giới nhân vật vô cùng phong phú trong văn xuôi Nguyễn Thi. Nghiên cứu nhân vật chính là nghiên cứu cách nhà văn nhìn nhận, cắt nghĩa về con người như thế nào và bằng cách nào trong văn chương của mình. Trong thực tế đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Thi nhưng chưa có công trình chuyên biệt nào đi sâu vào nghiên cứu thế giới nhân vật cũng như biện pháp nghệ thuật xây dựng nhân vật. Với mong muốn được góp thêm tiếng nói một lần nữa để khẳng định tài năng cũng như những đóng góp của Nguyễn Thi cho nền văn họ dân tộc, chúng tôi đã lựa chọn đề tài Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Nguyễn Thi sống không lâu, viết cũng không nhiều, nhưng gần 40 năm sống và viết ông đã để lại cho hậu thế một tấm gương sáng về lý tưởng sống đẹp của một nhà văn chiến sĩ. Những tác phẩm của ông đã phản ánh được cả một giai đoạn hào hùng của dân tộc nên được giới nghiên cứu, phê bình và độc giả quan tâm. Cho đến nay có khoảng hàng trăm công trình nghiên cứu có quy mô lớn nhỏ khác nhau xoay quanh những sáng tác của Nguyễn Thi. Trong số đó có những bài viết rất đáng tin cậy và có giá trị của những nhà nghiên cứu phê bình có tên tuổi được đăng tải trên nhiều sách báo và tạp chí. 2
Đa số các nhà nghiên cứu đều cho rằng Nguyễn Thi dành phần lớn sự quan tâm của mình vào việc khám phá những con người trên nhiều bình diện khác nhau với cái nhìn đa chiều. Bởi dù thế nào đi chăng nữa thì con người vẫn luôn là mối quan tâm hàng đầu của nhà văn. Đầu tiên phải kể đến Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh với quyển Nhà văn, tư tưởng và phong cách (Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội - 1979) có bài viết Sức sống ngòi bút Nguyễn Thi điểm qua về cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn, trong đó tác giả đã có những nhận xét về sức sống của những sáng tác và phong cách sáng tác của Nguyễn Thi. GS Phong Lê và PGS.TS Lưu Khánh Thơ với tác phẩm Nguyễn Thi - Viết ở chiến trường. Cuốn sách giới thiệu khá kĩ về niên biểu Nguyễn Thi với những danh mục sáng tác của ông trong lời mở đầu. Phần một viết về tiểu sử và sự nghiệp của Nguyễn Thi.Phần hai nghiên cứu về tấc giả Nguyễn Thi. Phần ba nghiên cứu kĩ về phong cách dân gian, thời gian, không gian nghệ thuật ở một số tác phẩm tiêu biểu như: Người mẹ cầm súng, Ở xã Trung Nghĩa, Những đứa con trong gia đình. Cuối cùng giới thiệu về những hồi ức và kỉ niệm của nhiều người về nhà văn liệt sĩ này. Phan Nhân trong Suy nghĩ về khả năng của thể kí đã nhận xét về Nguyễn Thi và tùy bút Dòng kinh quê hương của ông:“Nguyễn Thi, một cây bút vốn giàu chất thơ, trước cảnh quê hương bị tàn phá, đã truyền cho ta những rung cảm đậm đà tình thương và lòng tự hào bằng những hình ảnh quen thuộc của đất nước rất nên thơ”. Hà Minh Đức, trong bài viết chung về kí trong thời kì chống Mỹ cứu nước: “Nguyễn Thi có nhiều cảm xúc đẹp trên những trang tùy bút dòng kinh quê hương, nhưng dường như anh muốn tập trung và ưu tiên giành những trang viết để ghi chép về những người anh hùng đẹp của đất nước quê hương”. Ngô Thảo có Nguyễn Ngọc Tấn - Nguyễn Thi Toàn tập, là một bộ sách tập hợp khá đầy đủ các sáng tác của Nguyễn Thi từ lúc mới bắt đầu cầm bút cho đến những tác phẩm sau cùng còn chưa kịp hoàn thành. Bên cạnh đó cũng có giới thiệu, phân tích một số tác phẩm tiêu biểu, chỉ ra các mặt hạn chế và tích cực đồng thời khẳng định tài năng sáng tác của nhà văn chiến sĩ Nguyễn Thi. Năm 1983 Nhị Ca viết quyển Gương mặt còn lại, Nguyễn Thi (Nxb Tác phẩm mới, Hà Nội - 1983). Với tác phẩm khảo cứu này ông đã nhận được Giải thưởng của 3
Hội nhà văn Việt Nam.Trong công trình này Nhị Ca đã đi vào khảo cứu những tác phẩm tiêu biểu còn lại của nhà văn. Sau này trong quyển Dọc đường văn học (Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội -1997) Nhị Ca viết tiếp về Nguyễn Thi, chủ yếu là viết về vai trò và đóng góp của Nguyễn Thi cho nền văn học Việt Nam trong giai đoạn chống Mỹ. Trong quyển Văn học Việt Nam 1945- 1975 (tập 2, Nxb Giáo dục, Hà Nội - 1990) do Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh chủ biên cũng có bài giới thiệu về cuộc đời, sự nghiệp và phong cách nghệ thuật của Nguyễn Thi qua một số tác phẩm cụ thể. Nhân kỉ niệm70 năm ngày sinh, 30 năm ngày mất của Nguyễn Thi, Nguyễn Trọng Oánh đã có bài viết Nguyễn Ngọc Tấn - Nguyễn Thi, con người và sự nghiệp (Tạp chí Văn nghệ Quân đội số 5-1998). Cũng như những công trình trước, Nguyễn Trọng Oánh viết về những đặc điểm nổi bật của con người và quá trình sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Thi. Viết về con người Nguyễn Thi, Nguyễn Trọng Oánh có đoạn: “Im lặng là một nét đặc biệt của Nguyễn Thi; im lặng mà viết, im lặng mà đọc sách, im lặng mà quan sát, im lặng mà suy nghĩ, im lặng để nói rất ít về mình” [27,tr.2 ]. GS Phong Lê với quyển Vẫn chuyện văn và người đề cập đến nhiều nhà văn trong đó có nói đến Nguyễn Thi và đặc sắc nghệ thuật Nguyễn Thi. Nội dung bài viết giới thiệu những nét chính trong phong cách nghệ thuật Nguyễn Thi những năm gắn bó với Miền Nam như: chọn bối cảnh xây dựng tác phẩm, xây dựng nhân vật đậm chất sử thi, cuối cùng khẳng định vị trí của Nguyễn Thi trên văn đàn văn học dân tộc. Ngô Thảo với bài viết Nhà văn anh hùng Nguyễn Ngọc Tấn – Nguyễn Thi đăng trên báo điện tử của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch khi tin nhà văn - liệt sĩ Nguyễn Thi được Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ nhân dân năm 2011. Bài viết đã khái quát được cả một hành trình dài sống, chiến đấu và viết cùng những tác phẩm để lại đã ghi dấu ấn của một nhà văn – chiến sĩ trên văn đàn văn học cách mạng. Ngoài ra còn có những công trình biên soạn tập họp lại những tác phẩm của Nguyễn Thi như: Truyện ký Nguyễn Thi (Nxb Giải phóng, Hà Nội - 1969), Truyện ngắn 4
Nguyễn Thi (Nxb Hội nhà văn, Hà Nội - 1996), Nguyễn Ngọc Tấn - Nguyễn Thi Toàn tập (Nxb Văn học, Hà Nội - 1996). Bên cạnh những công trình nghiên cứu của các nhà phê bình có tên tuổi, tác phẩm của Nguyễn Thi còn được sự quan tâm của nhiều thế hệ sinh viên, học viên ở các trường Đại học. Đã có nhiều công trình khoa học, công trình nghiên cứu liên quan đến nhà văn Nguyễn Thi và các tác phẩm của ông: Hoàng Thị Sâm với Đặc điểm lời thoại nhân vật nữ trong truyện ngắn Nguyễn Thi, luận văn thạc sĩ, Đại học Vinh. Trong đó có thống kê, phân loại tất cả các lời thoại của những nhân vật nữ xuất hiện trong tác phẩm của Nguyễn Thi dựa trên cơ sở ngôn ngữ học. Từ đó rút ra những đóng góp của Nguyễn Thi trong quá trình sáng tạo ngôn ngữ văn chương nghệ thuật. Nguyễn Thị Kim Quyên, Nguyễn Thị Thơ với đề tài Hình tượng người nữ chiến sĩ cách mạng trong văn xuôi Nguyễn Thi. Đề tài chủ yếu tập trung vào những vấn đề: vẻ đẹp hình tượng người nữ chiến sĩ cách mạng và đặc trưng nghệ thuật xây dựng vẻ đẹp hình tượng người nữ chiến sĩ cách mạng trong văn xuôi Nguyễn Thi. Qua việc tìm hiểu những công trình nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp cũng như những sáng tác của Nguyễn Thi, chúng tôi nhận thấy những bài viết của các tác giả trên đã làm sáng tỏ được nội dung sáng tác, phong cách nghệ thuật và những đóng góp của Nguyễn Thi đối với nền văn học cách mạng Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Bên cạnh đó cũng đã có một vài tác giả đã dành sự quan tâm đến nhân vật và cách thức thể hiện nhân vật trong một số tác phẩm tiêu biểu của Nguyễn Thi, đặc biệt là hình tượng người phụ nữ. Tuy nhiên, phần lớn mới chỉ dừng lại ở cảm nhận, đánh giá chung qua một số truyện ngắn và tiểu thuyết mà chưa đi sâu vào tìm hiểu thế giới nhân vật trong toàn bộ các tác phẩm của Nguyễn Thi. Chúng tôi hết sức trân trọng những ý kiến đánh giá, nhận xét của các nhà nghiên cứu đi trước và xem đó là những gợi ý quý giá để chúng tôi triển khai, hoàn thiện tốt đề tài này. 3. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu 5
Chúng tôi chọn đề tài Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi nhằm làm nổi bật sự phong phú về thế giới nhân vật và nét đặc sắc về nghệ thuật xây dựng nhân vật. Từ đó, chúng tôi muốn khẳng định chiều sâu tư tưởng, giá trị nhân văn và những đóng góp của nhà văn chiến sĩ Nguyễn Thi đối với nền văn học dân tộc. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.2.1. Dựa trên những lý luận về nhân vật văn học đã được các công trình nghiên cứu chuyên biệt xây dựng, chúng tôi sẽ tiến hành tìm hiểu yếu tố nhân vật văn học trong các sáng tác của Nguyễn Thi từ góc độ lý thuyết để thấy được sự đa dạng, phong phú các kiểu loại nhân vật trong sáng tác của Nguyễn Thi. 3.2.2.Trên cơ sở những lý thuyết đã có, chúng tôi tiến hành phân tích, khảo sát toàn bộ các tác phẩm trong sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Thi, đặt chúng trong mối tương quan với các sáng tác của các tác giả cùng thời điểm đó hoặc sau này. Qua đó, để thấy được những đặc sắc trong thế giới nhân vật, và cả những dấu ấn mang đậm màu sắc địa phương làm nên sự khác biệt riêng chỉ có ở Nguyễn Thi so với các nhà văn khác. 3.2.3. Phát hiện, phân tích những sáng tạo độc đáo trong nghệ thuật xây dựng nhân vật chỉ có trong các sáng tác của Nguyễn Thi. Để đi đến khẳng định một phong cách nghệ thuật với cá tính mới lạ của một nghệ sĩ tài ba. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung vào việc tìm hiểu thế giới nhân vật trong toàn bộ các sáng tác của Nguyễn Thi những năm kháng chiến chống Mỹ. 4.2.Phạm vi nghiên cứu Đề tài không giới hạn ở một hay vài tác phẩm tiêu biểu mà đi sâu vào tìm hiểu, nghiên cứu, khái quát toàn bộ các sáng tác của Nguyễn Thi ở tất cả các thể loại từ truyện ngắn, tiểu thuyết cho đến tùy bút, kí, ghi chép…. Đối chiếu, so sánh với một số tác phẩm tiêu biểu khác của các tác giả cùng thời. 5. Phương pháp nghiên cứu Xuất phát từ yêu cầu của đối tượng và mục đích nghiên cứu, luận văn vận dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp phân tích: phương pháp phân tích được sử dụng nhiều trong quá trình khảo sát để đi sâu vào tìm hiểu nhân vật, từ đó khái quát lên thành những đặc điểm nổi bật của nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi. 6
Phương pháp so sánh: phương pháp so sánh được sử dụng để khu biệt những đặc điểm của nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi với nhân vật của các nhà văn khác cùng thời và viết cùng đề tài. Phương pháp nghiên cứu lịch sử - xã hội: phương pháp này được sử dụng để làm rõ sự ra đời và đặc điểm của nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi trong tương quan với hoàn cảnh xã hội và văn học. Ngoài ra, các phương pháp và thao tác khác cũng được sử dụng trong quá trình thực hiện đề tài như: tổng hợp, thống kê, phân loại….. 6. Đóng góp của luận văn Với đề tài Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi luận văn nhằm khám phá, phân tích sự đa dạng, phong phú về thế giới nhân vật trong toàn bộ các sáng tác của ông trong những năm tháng chống Mỹ, cũng như sự độc đáo, sáng tạo trong việc vận dụng các phương thức nghệ thuật để xây dựng nên thế giới nhân vật sống mãi với thời gian. Qua đó khẳng định tài năng, phong cách nghệ thuật của nhà văn và những đóng góp về tư tưởng, giá trị nhân văn của các tác phẩm. 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được triển khai thành ba chương: Chương 1: Một số vấn đề liên quan đến đề tài và cơ sở lý luận Chương 2: Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi nhìn từ phương diện nội dung Chương 3: Thế giới nhân vật trong văn xuôi Nguyễn Thi nhìn từ phương diện nghệ thuật 7
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Nguyễn Thi trong toàn cảnh văn xuôi chống Mỹ Trên bản đồ thế giới, hình ảnh đất nước Việt Nam nhỏ bé nơi ghi dấu biết bao thăng trầm của lịch sử.Trải qua hơn ba mươi năm chiến tranh đã phải đương đầu với các thế lực xâm lược lớn nhất thế giới. Chúng ta đã chiến đấu bằng ý chí, bằng sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc để giành lấy chiến thắng; hơn nữa những chiến thắng đó đã gây nên biết bao nhiêu chấn động lớn, không những chỉ làm kinh ngạc loài người mà còn ảnh hưởng sâu xa đến tình hình thế giới. Và cũng không biết có nền văn học nào, suốt hơn ba mươi năm trời đã được xây dựng dưới bom đạn, không ngừng phát triển dưới bom đạn; mặc dù phải chịu đựng biết bao nhiêu khó khăn trở ngại thế nhưng nền văn học ấy đã trở thành một trong những nền văn học tiên phong chống đế quốc trong thời đại ngày nay. Bài học chiến đấu của ngày hôm qua được kể cả bằng văn học vẫn còn nguyên giá trị với cuộc chiến đấu của ngày hôm nay. Cả một chặng đường dài lịch sử của dân tộc, ba mươi năm đấu tranh chống đế quốc thực dân xâm lược có cả những mất mát, đau thương, cả những chiến công lẫy lừng, những phút giây thẫm đẫm tình quân dân….tất cả đều được phản ánh trọn vẹn trong văn học. Ngược dòng thời gian, trở về quá khứ hào hùng vàng son của dân tộc, làm sao có thể quên được những năm kháng chiến chống Pháp từ1945 - 1954 là giai đoạn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ðây vừa là thời kỳ mở đầu, đắp nền cho văn học mới vừa là bước chuyển tiếp của lịch sử ghi nhận nhiều thay đổi triệt để và sâu sắc, từ quan niệm nghệ thuật cho tới thực tế sáng tác. Vượt qua những thử thách khắc nghiệt của hoàn cảnh chiến tranh, văn học chín năm kháng chiến chống Pháp đã khẳng định sự tồn tại và phát triển với tầm vóc xứng đáng. Tuy những thành tựu còn ở mức độ ban đầu nhưng đóng góp chính của nó là mang đến một sắc thái độc đáo, làm bừng lên khí thế mới chưa từng có trong đời sống văn học dân tộc và đặt được nền móng vững chắc, đảm bảo sự phát triển rực rỡ của văn học cách mạng những năm về sau. Để khi bước sang thời kỳ chống Mỹ cứu nước, giai đoạn những năm 1960 - 1975, chúng ta không còn bỡ ngỡ, lúng túng nữa. Những bài học của cuộc kháng chiến chống Pháp đã giúp chúng ta 8
rất nhiều. Hơn thế nữa từ sau 1954 đến 1975, chúng ta đã có một miền Bắc xã hội chủ nghĩa, một hậu phương lớn để vừa xây dựng, vừa chiến đấu, không ngừng tạo ra những lực lượng văn học mới bổ sung cho tiền tuyến. Bởi vậy, văn xuôi giai đoạn này đã khái quát được trọn vẹn bộ mặt cuộc sống đó là: tiền tuyến lớn và tầm vóc mới của cuộc chiến đấu. Cuộc kháng chiến chống Mỹ trên cả hai miền từ tháng 8 năm 1964 khi đế quốc Mỹ đem bom đánh phá miền Bắc, đã đem lại một chuyển biến mạnh mẽ trong sáng tác, mà biểu hiện nổi bật là sự tập trung thể hiện chủ nghĩa anh hùng cách mạng của mọi tầng lớp nhân dân trong chiến đấu và sản xuất, nhằm bảo vệ và xây dựng chủ nghĩa xã hội trên miền Bắc, đấu tranh giải phóng miền Nam, hoàn thành thống nhất nước nhà. Tính từ thời điểm lịch sử đó, có thể nói hầu hết các nhà văn đều hướng ngòi bút của mình, bằng tinh thần hoàn toàn tự nguyện, không có chút băn khoăn, ngần ngại nào. Tất cả là vì tinh thần “Thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”như lời Hồ chủ tịch đã dạy, vốn là một lẽ sống, một ý thức thường trực trong lòng mỗi người dân Việt Nam yêu nước. Đặt trong bối cảnh lịch sử hiện tại khi nhân dân ta ở miền Nam sau bao năm dưới ách kìm kẹp của Mỹ - Ngụy đã vươn mình lên trong một cuộc Đồng khởi vĩ đại năm 1960; và giờ đây thừa thắng xông lên vững vàng bước vào một giai đoạn thử thách mới, khi quân Mỹ cùng với quân đồng minh đang ngày đêm giày xéo trên mảnh đất quê hương. Cả nước đứng lên đối mặt với quân thù và những chiến công vang dột đầu tiên của quân và dân miền Nam với Bình Giã, Ba Gia, Ấp Bắc, Vạn Tường…và liên tiếp tin vui từ miền Bắc báo về từ Hồng Gai, Lạch Trường, Vĩnh Linh, Cồn Cỏ,… đã chứng minh một cách rực rỡ cho sức mạnh vô địch của tình yêu đất nước và niềm tin vào chủ nghĩa xã hội. Tình yêu lớn đối với Tổ quốc trở thành chủ đề, nguồn cảm hứng vô tận cho những sáng tạo, trở thành máu thịt trong mọi tác phẩm. Vốn đã là một chủ đề quen thuộc, trở thành mảng đậm trong văn học hiện đại, nhưng đến lúc này bỗng hiện lên như một nội dung nổi bật, vì sức dồn tụ của nó, và vì sự ngân lên ở một cung bậc cao hơn.Tổ quốc - giờ đây, sau Cách mạng tháng Tám và cuộc kháng chiến chín năm chống Pháp, dòng sông Bến Hải mặc định trở thành ranh giới chia cắt đất nước,một nửa là miền Bắc đang xây dựng chủ nghĩa xã hội, một nửa là miền Nam đang chiến đấu chống 9
đế quốc Mỹ xâm lược. Nỗi nhớ miền Nam, nỗi đau đất nước bị chia cắt trong lòng mỗi người dân Việt Nam vốn cùng chung một gốc, không lúc nào không nung nấu suốt từ năm 1954 cho đến lúc này. Đó là tình yêu, là mơ ước Tổ quốc - thống nhất, một Tổ quốc liền một dải từ Lạng Sơn đến Minh Hải. Sự gắn bó giữa hai miền và tình cảm Bắc Nam ruột thịt đã từng là chủ đề nổi bật trong nhiều sáng tác về đề tài kháng chiến chống Pháp trước đây như Một truyện chép ở bệnh viện (1959) của Bùi Đức Ái; Hoa hướng dương (1960) của Đoàn Giỏi; bên cạnh đó, đáng chú ý là hình ảnh những người con miền Nam trên đất Bắc đang quyết tâm góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội, làm cơ sở cho công cuộc đấu tranh giành độc lập thống nhất nước nhà, với những sáng tác trong hai tập Trăng sáng(1960)và Đôi bạn (1962) của Nguyễn Ngọc Tấn; hay trong Rẻo cao (1961) của Nguyên Ngọc… Nếu “miền Nam trong lòng miền Bắc” đã là một chủ đề sâu đậm trong văn xuôi những năm 60, thì “miền Bắc trong lòng miền Nam” cũng trở thành một nguồn sáng trong biết bao trang viết của nhân dân, của cán bộ miền Nam những ngày nước sôi lửa bỏng, những ngày diễn ra biết bao vụ thảm sát tố cộng, diệt cộng, những ngày luật 10- 59 và máy chém của Mỹ - Diệm kéo lê khắp nơi đàn áp đẫm máu những người yêu nước kháng chiến, những người mong muốn đất nước thống nhất.Quên sao được những trang thư, hồi ký Từ tuyến đầu tổ quốc(1963) của nhiều tác giả mà ở đó tình cảm riêng tư cá nhân lại gắn rất chặt với tình yêu Tổ quốc, trở thành tình cảm chung của quần chúng cách mạng.Những ngày tháng sau này, đế quốc Mỹ với tham vọng của mình đã mở rộng chiến tranh trên phạm vi cả nước, chúng cho ném bom Hồng Gai, Lạch Trường, Vĩnh Linh, Cồn Cỏ…Cũng từ đây một loạt bút ký, phóng sự, ghi chép xuất hiện đã kịp thời thông báo tin vui chiến thắng dồn dập của nhân dân ta, như Nguyễn Khải với Họ sống và chiến đấu (1965); Tuyến lửa (1966) của nhiều tác giả hay Chúng tôi ở Cồn Cỏ (1966) –Hồ Phương…Đây không chỉ đơn thuần là những chiến công, hơn nữa còn là khuôn mặt chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Bộ mặt đất nước với những con sông, những nhịp cầu, những bến phà và cả bầu trời, mặt biển…đi vào văn xuôi rất tự nhiên và dường như mọi vẻ đẹp vốn có của nó lại một lần nữa được người viết phát hiện, dù trong mưa bom bão đạn thì vẫn cứ đắm say lòng người. 10
Cùng với mốc lịch sử năm 1965, đánh dấu thời kỳ cả nước chống Mỹ, hơn bất cứ giai đoạn nào trước đây, văn xuôi đã kịp thời ghi lại khá rõ những dấu ấn của cuộc sống, của thời đại. Nếu văn xuôi miền Bắc, dấu ấn đó là chất chơ, chất trữ tình nồng đậm, ngân lên từ tình yêu Tổ quốc, với hình ảnh đất nước - con người chưa bao giờ gắn bó với nhau tha thiết đến thế trong một cuộc ra trận lớn lao, thì văn xuôi cách mạng miền Nam đó là một cơn phẫn nộ lớn, một tiếng thét căm thù vang dội, vút lên từ trong bóng đêm tăm tối của một chế độ tàn bạo, từ trong sự kìm kẹp dã man đến tột cùng của kẻ thù, để ngay sau đó là niềm vui, niềm hạnh phúc vô giá khi con người được cầm súng đi chiến đấu. Đó còn là niềm vui được giải phóng, là niềm tin vào miền Bắc xã hội chủ nghĩa mà từ lâu đã trở thành niềm hy vọng, là ước nguyện tương lai của miền Nam đi trước về sau. Cả một chặng đường dài, chúng ta dần được chứng kiến sự triển khai của văn xuôi trên tiền tuyến lớn theo hai hướng. Trước hết đó là sự mở rộng nhanh chóng phạm vi miêu tả để trong một thời gian ngắn, văn xuôi có thể nhanh chóng bám được vào những vùng đất nóng bỏng các chiến công và sự tích anh hùng. Đồng thời gắn bó với quá trình mở rộng phạm vi miêu tả đó là quá trình nâng cao dần sức khái quát, khả năng đúc kết, để từ những phác thảo, những ghi chép, những quan sát riêng lẻ, bộ phận, tiến lên xây dựng những bức tranh lớn, nắm bắt được đặc sắc riêng của cuộc chiến đấu từng vùng, đánh dấu những chuyển biến lớn trên mỗi giai đoạn. Chưa bao giờ, hình ảnh cuộc sống lại thâm nhập vào văn xuôi với đầy đủ những đường nét nổi rõ như vậy.Đó là một cuộc chiến tranh với rất nhiều hy sinh, văn xuôi cũng không hề giấu giếm điều đó.Mô tả cuộc chiến đấu dữ dội của dân tộc, không chỉ có những hy sinh mất mát, văn xuôi còn đề cập đến bộ mặt của kẻ thù. Qua đó khẳng định chủ nghĩa anh hùng cách mạng của con người Việt Nam trong thời đại đánh Mỹ, đặc biệt là hình ảnh con người trong sự đối mặt với mọi loại kẻ thù. Nếu chủ nghĩa anh hùng cách mạng là một trong những chủ đề lớn xuyên suốt trong văn xuôi những năm kháng chiến chống Mỹ, thì chiến đấu và sản xuất - Tổ quốc và chủ nghĩa xã hội là nền tảng, cơ sở của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, đây cũng là một phần của bộ mặt cuộc sống được văn xuôi phản ánh. Mặc dù chiến tranh diễn ra trên cả nước, nhưng công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội vẫn đang tiếp tục từng ngày, từng giờ và trên cơ sở nhận thức miền Bắc là hậu phương lớn, là căn cứ địa của cả nước 11
thì càng phải được xây dựng vững mạnh hơn bất cứ bao giờ. Nắm vững phương châm vừa sản xuất vừa chiến đấu, sự gắn bó khăng khít giữa tình yêu đất nước và tình yêu chủ nghĩa xã hội chính là nguồn gốc tạo nên sức mạnh dù trong bom đạn vẫn giữ được niềm tin, ý chí vững vàng để đi đến thắng lợi cuối cùng. Đây cũng là nhiệm vụ, yêu cầu đặt ra cho văn xuôi giai đoạn này là phải làm sáng tỏ được hiện thực miền Bắc vừa chiến đấu vừa xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đâu chỉ có những chiến công của những người lính trực tiếp cầm súng chiến đấu nơi tuyến lửa, nơi trận địa, ở một bến phà hay một nhịp cầu nào đó…Mà ở đây, phạm vi mô tả được mở rộng để kịp thời phản ánh và ca ngợi nồng nhiệt những chiến công của nhân dân trên khắp các vùng quê, ở mọi thời điểm. Anh hùng không chỉ xuất hiện trong đấu tranh, trong cuộc đọ súng hay phút giáp mặt với kẻ thù mà trong cuộc sống đời thường chúng ta vẫn bắt gặp, đâu chỉ có một Tạ Thị Kiều từ vùng đất nóng bỏng Bến Tre, để sau đó lại có biết bao nhiêu Tạ Thị Kiều khác từ một góc phố, một vườn hoa. Hay một Thái Văn A trên Cồn Cỏ, để tiếp theo sau đó là bao nhiêu Thái Văn A khác…Chưa bao giờ trong văn xuôi, chủ nghĩa anh hùng cách mạng lại nổi lên đậm nét với nhiều biểu hiện phong phú như vậy, nó làm thành dấu ấn nổi bật của một thời kỳ, như có sức hút mãnh liệt và lắm khi còn gắn bó với chất thơ, chất trữ tình làm say lòng người. Và cố nhiên chất thơ chỉ có giá trị khi nó không làm mờ đi mọi đường nét, góc cạnh của đời sống chiến đấu vốn lúc nào cũng khẩn trương, quyết liệt. Cái chất thơ ở đây phải nói lên được chất anh hùng cũng như nâng tầm sử thi của đời sống, vốn luôn là nguyện vọng bức thiết của người viết. Bên cạnh đó những khía cạnh mới mẻ của đời sống đang đòi hỏi được nêu ra trong một mối liên quan rằng buộc: Tiền tuyến và hậu phương, chiến đấu và sản xuất, cái chung và cái riêng, đất nước và gia đình, Tổ quốc và chủ nghĩa xã hội…. Từ sự gắn bó khăng khít giữa các mặt vốn là điểm mới của cuộc sống sẽ là cơ sở cho sự ra đời của không ít sáng tác mà ở đó chân dung con người được soi chiếu dưới nhiều góc độ: Đó là Chuyện nhà của Dương Thị Xuân Qúy, Gia đình những người đi xa của Đỗ Chu, Trong một gia đình của Vũ Cao… Sự gắn bó giữa sản xuất và chiến đấu, hình ảnh một cuộc sống vừa là tiền tuyến vừa là hậu phương, câu chuyện bắn tàu bay Mỹ, bắt phi công… lồng vào câu chuyện làm ăn, củng cố hợp tác, cải tiến kĩ thuật, xây dựng cánh đồng năm tấn, mười tấn, với phân gio, hoa bèo… cùng trăm thứ việc bận rộn khác mà lại thú vị biết 12
bao. Những công việc nông vụ vốn đã trở nên quen thuộc, gắn bó với nhà nông, nay đặt trong bối cảnh đất nước có chiến tranh thì lại mang một màu sắc khác.Nhân dân ta vừa cầm súng chiến đấu bảo vệ những thành quả đã đạt được vừa tay cuốc tay liềm lao động hăng say làm tròn trách nhiệm của hậu phương lớn.Mọi mặt của đời sống chiến đấu và sản xuất nền tảng của chủ nghĩa anh hùng cách mạng đều được ghi lại trên không ít tác phẩm của những cây bút từ lâu chuyên viết về đề tài nông thôn như Vụ mùa chưa gặt (1965), Vùng quê yên tĩnh (1974) của Nguyễn Kiên; Đất làng (1974) của Nguyễn Thị Ngọc Tú; Hương cau - hoa lim (1971) của Chu Văn… Hướng về công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội là nhằm nói cho được cái mới đang làm nên bộ mặt của đời sống thường ngày. Do vậy, trong văn xuôi giai đoạn này tập trung đi vào phản ánh công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội như một nền tảng cơ bản của chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Nhưng càng về sau chính bản thân những vấn đề của chủ nghĩa xã hội với cuộc đấu tranh gay gắt giữa hai con đường, giữa cái mới và cái cũ, với sự nghiệp công nghiệp hóa và hợp tác hóa, với quá trình tiến hành đồng thời ba cuộc cách mạng …. sẽ dần dần có sức chi phối lớn, sẽ là nguồn cảm hứng lớn đối với không ít nhà văn, đem đến những thành công nhất định nhưng bên cạnh đó vẫn tồn tại một số hạn chế không đáng kể. Đặc biệt ở mảng đề tài viết về nông thôn,chúng ta thấy tinh thần xây dựng chủ nghĩa xã hội được phản ánh một cách sôi nổi và cụ thể nhất. Trong Mùa lạc của Nguyễn Khải viết những năm 1960, qua những nhân vật tích cực như Lâm, Quang, Cừ, và nhất là những con người từng là nạn nhân của xã hội dưới những dạng khác nhau như bé Tâm, Đào, Thoa,… nhà văn cho thấy vấn đề đấu tranh cho một quan niệm đạo đức mới, cho một lối sống mới, lối sống vì lợi ích chung, mình vì mọi người, phù hợp với yêu cầu của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Nhưng cuộc đấu tranh cho cái mới đó ngày càng gay go vất vả vì sự có mặt của những bóng đen, có thể là những quan niệm, tư tưởng của xã hội cũ còn lẩn khuất trong đời cản trở quá trình đi lên chủ nghĩa xã hội. Từ thời điểm 1960, sau cuộc Đồng khởi vĩ đại của nhân dân miền Nam và sự ra đời Mặt trận dân tộc Giải phóng miền Nam và trong thời điểm thiêng liêng như thế; thời điểm hình thành rất nhanh chóng một đội ngũ người viết ưu tú, gồm những người con tập kết ra Bắc theo Hiệp định Geneve về Đông Dương năm 1954, hoặc những 13
người ở lại miền Nam trong tư cách những người yêu nước - kháng chiến. Tất cả đều sẵn sàng trở về chiến trường, trở lại với đội ngũ để trước hết làm một người lính “cùng xương thịt với nhân dân”, và sau đó, hoặc cùng lúc làm một người viết - chiến sĩ, để ghi lại cuộc chiến đấu của nhân dân. Với đội ngũ người viết trong giai đoạn chống Mỹ, điều đáng lưu ý là tất cả họ đều đã có trải nghiệm trong chín năm chống Pháp (1945 - 1954) và cũng đã có hơn năm năm góp sức xây dựng nền văn nghệ mới miền Bắc trong bối cảnh hòa bình (1954-1959). Từ các thành tựu trong kháng chiến chống Pháp và từ hoạt động sáng tác liên tục sau 1954, đã hình thành nhanh chóng một đội quân chủ lực của Văn học Giải phóng miền Nam, như Nguyễn Văn Bổng (Trần Hiếu Minh), Lê Khâm (Phan Tứ), Nguyên Ngọc (Nguyễn Trung Thành), Nguyễn Ngọc Tấn (Nguyễn Thi), Bùi Đức Ái (Anh Đức), Nguyễn Quang Sáng (Nguyễn Sáng), Trúc Hà (Nam Hà)….trong văn xuôi. Và Viễn Phương, Giang Nam, Thanh Hải, Thu Bồn, Lê Anh Xuân…trong thơ. Trở lại chiến trường, tất cả mọi người viết đều đã sẵn sàng chuẩn bị cho mình tư cách của một người lính, người công dân, người cán bộ để cùng sống, cùng chiến đấu, cùng đồng cam cộng khổ với nhân dân. Có biết bao người đã hy sinh khi chưa kịp viết, hoặc khi mới chỉ bắt đầu viết được ít như Nguyễn Mỹ, Nguyễn Trọng Định, Dương Thị Xuân Quý, Chu Cẩm Phong…Dẫu cuộc chiến đấu rất khốc liệt, và dẫu thời gian không dài lắm, số lớn các nhà văn vào chiến trường đều viết được ngay và viết nhanh, viết hay trên hiện thực nóng bỏng và in đậm dấu ấn thời sự. Đó là Sống như anh (1965) của Trần Đình Vân. Là Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc, Rừng xà nu (1969), Đất Quảng (1971) của Nguyễn Trung Thành. Là Gió vịnh Cam Ranh (1969) của Nam Hà. Là Cửu Long cuộn sóng (1965), Rừng U Minh (1970) của Trần Hiếu Minh. Là Bức thư Cà Mau (1965), Hòn đất (1966), Đứa con của đất (1976) của Anh Đức…Chỉ trên dưới mười năm đã tạo nên một cuộc ra quân rộn ràng, sôi nổi trên tất cả các binh chủng làm nên diện mạo hoành tráng của một nến văn học chiến đấu, thậm chí làm nên gương mặt chính của văn học Việt Nam trong thời đại chống Mỹ. Và để có được thành tựu như trên công đầu tiên có lẽ thuộc về đội ngũ nhà viết, bởi họ đã được chuẩn bị chu đáo cho hành trình nghề nghiệp của mình. Trước hết đó là lòng yêu nước - một lòng yêu nước gắn với ý chí quyết tâm không trở lại thân phận nô lệ, dẫu dưới bất kì hình thức nào, và cả cái khát khao giành độc lập, thống nhất đất 14