Professional Documents
Culture Documents
Phụ Tố Tiếng Anh Và Vấn Đề Dịch Thuật Ngữ Tin Học Từ
Phụ Tố Tiếng Anh Và Vấn Đề Dịch Thuật Ngữ Tin Học Từ
1.1.Trong vn t c ngun gc nc ngoi trong ting Vit, chng ta c th chia lm hai loi ln l:
t ng vay mn v t ng nc ngoi. Trong , t ng vay mn bao gm mt b phn t c cch
c Hn Vit, cc t ng dch v mt b phn ca cc t ng phin chuyn. Cn cc t ng nc ngoi
bao gm b phn cn li ca cc t c cch c Hn Vit, cc t ng nguyn dng, cc t ng chuyn
t, v phn cn li ca cc t ng phin chuyn.
Xt v gc vay mn, c th thy, cc t ng ny c th l:
Trong nhng phng thc vay mn trn, dch l mt phng thc ti u nht, hp l nht, m bo
cao nht tnh thng nht cho h thng hin ti. Tuy nhin, c mt thc t l khng phi vi bt k t
no chng ta cng c th dch sang ting Vit bng mt yu t tng ng sn c. Bi v yu cu cho
bn dch l tnh chnh xc v tnh t ho . Bn cnh , hin nay ang tn ti mt xu hng tit
kim , mang tnh li l nguyn dng vi ci l l cho c tnh quc t, cho d dng hn trong vic
hi nhp v cp nht kin thc ca nhn loi. Song r rng y ch l mt xu hng chu s tc ng v
mt tm l. Ci quan trng v quyt nh y phi l quy lut bn ng ho ca ngn ng. V vy, dch l
mt con ng sng sa nht cho vic xm nhp ca cc t ng nc ngoi vo trong ting Vit. Tuy
nhin, l mt con ng khng h bng phng, d i.
Trong bi vit ny, chng ti cp n vic vay mn cc thut ng ting Anh v vic chuyn dch
cc thut ng ny sang ting Vit. iu ny xut pht t hin trng l ting Anh ang c mt cuc xm
lng rt mnh m vo trong ting Vit trn nhiu bnh din ca i sng: kinh t, khoa hc, cng ngh,
th thao Trong cc lnh vc , do thi gian c hn, chng ti ch chn lnh vc cng ngh thng tin
lm i tng kho st, hn na, y cng l lnh vc c s tip xc su sc v mnh m nht.
1.2. C mt thc t l tc pht trin ca ngnh khoa hc cng ngh thng tin l rt nhanh. Trong
vng t su thng n mt nm l cng ngh hin ti c th b lc hu. Trong khi , Vit Nam khng
phi l mt quc gia pht trin mnh v lnh vc ny v chng ta lun trong tnh trng ui theo cng
ngh. Trong khi , c mt quy tc khng thnh vn l ting Anh l ngn ng ca cng ngh thng tin.
iu ny c th hin r nht trong cc ngn ng lp trnh (programming languages) v nhng quc
gia c nn cng ngh thng tin pht trin mnh nht l M v n li l nhng quc gia ni ting Anh.
V vy, khi mun hc tp v tip nhn cng ngh mi, ngi ta phi bit ting Anh.
Trong khi , gia cc thut ng ting Anh v cc bn dch ting Vit ca n lun c mt khc
x nht nh v cu to v ng ngha. l mt s cn tr cho vic tip nhn cng ngh mi nu ngi
tip nhn khng tht s gii ting Anh v qu quen vi h thut ng ting Vit.
V vy, xy ra tnh trng li nh ni trn.
Nh th, yu cu c t ra y l cn phi dch nh th no va m bo tnh chnh xc li
va tin li cho vic lin tng, i chiu gia cc thut ng tng ng trong hai ngn ng.
Nhn li thc t nhng thut ng dch, chng ta thy nhng cch dch nh sau:
1 S dng nhng t ng sn c v tng ng. V d:
account ti khon;
paste dn
mouse con chut
net mng
hang treo
Thc cht, trong ting Anh, y l nhng t ng c thm ngha mi, phn nh nhng khi nim
mi. Nguyn tc chn la t ng ca n l mi lin h gn gi v mt kha cnh no . V d nh gia
con chut my tnh l mt thit b tr vi con chut l mt ng vt gm nhm c s ging nhau v hnh
thc bn ngoi V khi nhng khi nim ny i vo ting Vit th ngi Vit cng cung cp ngha mi
(l ni hm ca khi nim) cho nhng t tng ng sn c cng vi cng mt phng thc nh vy.
Song, khng phi thut ng no, khi nim no cng c th s dng nhng t sn c nh vy c.
Nu nh vy s xy ra hin tng ng m mc khng th kim sot. V phng thc ghp l mt
gii php.
2 Cu to t/cm t mi da trn s lin tng v khi nim. V d:
server ~ ngi phc v server = my ch;
client ~ khch hng client = my khch;
path ~ ng i path = ng dn;
cursor ~ mi tn cursor = con tr;
quc (quc k)
Ting c ngha hc s
gi (hc gi)
di (d di)
Ting v ngha - -
c (xe c)
2.2. Trong khi trnh by v thnh t cu to t, GS. Nguyn Thin Gip a ra khi nim bn ph
t. l nhng yu t khng mt hon ton ngha s vt ca mnh, nhng li c lp li trong nhiu
t, c tnh cht ca nhng ph t cu to t. Tiu ch c bn ca bn ph t l tnh cht ph tr ca n,
th hin trong nhng c im v ngha, phn b v chc nng. Trong khi hon thnh chc nng cu
to t, chng vn gi mi lin h v ngha v hnh thc vi nhng t gc hot ng c lp, cho nn
chng khng chuyn hon ton thnh cc ph t (Dn lun ngn ng hc. Nxb Gio dc, H., 1998,
trang 67). V khi i chiu vi ting Vit, tc gi Nguyn Thin Gip nhn nh: Trong ting Vit, nhng
yu t nh vin, gi, s, ho cng c tnh cht ca cc bn ph t (sd, trang 68). i chiu vi cc
phn loi ca TS. Nguyn Hng Cn th chng ta thy cc hnh v c gi tr ng php nhng khng c
lp hon ton v c ngun gc Hn Vit l nhng hnh v c tnh cht ca cc bn ph t. Sau y l
mt vi v d:
-s : ngh s, ho s, nhc s, vin s, nha s
-hc : dn tc hc, tm l hc, x hi hc, sinh hc
tin- : tin , tin l, tin s, tin t, tin nhim
bt- : bt bin, bt cn, bt chnh, bt cng, bt nh, bt nhn, bt ngha, bt ng
b. Phm tr kh nng
b1. Ting Anh
-able : writeable, unable, comfortable
-ible : visible, possible, comprehensible
c. Phm tr ch ngi
c1. Ting Anh
-er/or : driver, editor
-ist : tourist, scientist
-ant/ent : assistant, student
-an/ian : republican, electrician
-ee : employee, examinee
v.v v v.v
Trong cc v d cho cch 3 (phn 1.2), chng ti ch sp xp theo hng gim dn tnh c lp
ca cc thnh t tham gia cu to thut ng: t nhng cn t ting Anh v t ghp trong ting Vit n
cc ph t trong ting Anh v cc hnh v c ngha khng c lp trong ting Vit. Trong s 82 thut ng
(bao gm c thut ng tin hc v mt s thut ng bng ) m chng ti tm ly lm t liu (xem
phn Ph lc) th c ti 42 trng hp s dng cch 3. Tt nhin, t l ny c th thay i khi c thng
k y cc thut ng c dch, nhng chc chn cch 3 s l cch ph bin nht, bi v n s
va m bo vic tit kim (s dng nhng yu t c sn) va m bo kh nng d lin tng, nht
l s lin tng gia cc ph t ting Anh vi cc hnh v c ngha khng c lp (bao gm c cc bn
ph t) trong ting Vit. Hn na, nh chng ta bit, cc hnh v ting Vit loi ny c sc sn sinh
t rt cao do ni dung ng ngha ca mi hnh v u mang tnh phm tr, ch khng n thun l mt
khi nim n l. V s tn ti ca nhng nhm ph t bn ph t tng ng gia ting Anh v
ting Vit nh trnh by l mt thun li rt ln cho cng tc dch thut.
Do iu kin thi gian cng nh nhng i hi khch quan khc m trong bi vit ny chng ti cha
th a ra mt bng i chiu cc ph t ting Anh vi cc bn ph t ting Vit v cc yu t tng
ng. Trong khi , trn thc t, mt hn ch ca cc t in i chiu (k c t in ph t) hin nay
l mi ch a ra cc i chiu mt cch ri rc (word-by-word). Nu chng ta xy dng c mt bng
i chiu da trn cc phm tr th s tng kh nng lin tng cng nh tng kh nng chn la t
ng hn trong khi thc hin cng tc dch thut, c bit l dch cc thut ng mi.
PH LC
Mt s thut ng tin hc v bng ( so snh) trong ting Anh c dch/Vit ho v
c dng ph bin trong ting Vit