[TYPE THE COMPANY NAME]

A DNG SINH HC V VAI TR

CA BO TN A DNG SINH
HC
Sinh vin thc hin: L Anh Tun Dng 20121448
Phm Th Lan 20120530

Hanoi

I.

Mc lc

I.

Mc lc..................................................................................................... 2

II.

Danh sch hnh nh (1 trang)..................................................................3

III.

Li ni u............................................................................................ 4

IV.

a dng sinh hc..................................................................................5

1.

Khi nim.............................................................................................. 5

2.

Thc trng (6 trang)............................................................................. 8

V.

Bo tn a dng sinh hc.........................................................................9

3.

Khi nim (1 trang)...............................................................................9

4.

Cc phng php bo tn a dng sinh hc (6 trang)........................14

VI.

Kt lun.............................................................................................. 24

VII.

Ti liu tham kho...............................................................................24

Danh sch hnh nh (1 trang)

II.
Hnh 1 Hai ging ch trong cng loi......................................................................6
Hnh 2 S lng loi bit trn Tri t (8/2011)................................................6
Hnh 3 H sinh thi phu Karst hnh thnh ti h st vi (tri) v h sinh thi
vng t ngp nc (phi)........................................................................................7
Hnh 4 Phn b a dng sinh hc theo a l...........................................................8
Hnh 5 Nhng vng c a dng sinh hc cao nht th gii......................................8
Hnh 6 Phn b a dng sinh hc c nc ngt.......................................................9
Hnh 7 S lng cc loi c xng sng tuyt chng t nm 1600 n nay.........10
Hnh 8 S lng cc loi chim b e da theo tng khu vc trn th gii.............10
Hnh 9 S lng cc loi c v b e da theo tng khu vc trn th gii.............11
Hnh 10 Khi lng c nc ngt s dng lm thc n trn ton th gii............12
Hnh 11 Din tch rng trn th gii......................................................................12

III. Li ni u
Trong th gii t nhin nguyn thy, s tng tc gia cc loi sinh vt v cng a
dng, m nh thin nhin c th cung cp cho loi ngi nhiu vt liu khng
th thay th cng nh v vn cc li ch khc. Chng ta c th k n nc v
khng kh sch, thc phm, nhin liu, nguyn liu si th v dc liu, t ai
mu m, dinh dng di do cho cc loi thc vt, cy trng v vt nui. a dng
sinh hc cng cao th kh nng pht hin ra nhiu loi dc liu qu, pht trin
kinh t, v p tr nhng thch thc nh bin i kh hu cng cao. a dng sinh
hc khng ch l nn tng m cn l cht kt dnh gia cc loi ng thc vt trn
Tri t. Mt mt a dng sinh hc s nh hng n loi ngi trn tri t, song
hin quan im v vic nn lm th no v lm bao nhiu bo tn a dng sinh
hc li rt m h vi mi ngi.
Hc mn Mi trng v Con ngi, i vi em l mt c hi tip cn lnh vc
hon ton mi, khin em c them kin thc v kinh nghim c th ng dng trc
tip cho cng vic sau ny. Nht l khi hin nay, bo v mi trng ang l vn
ngy cng nng.
Em xin cm n thy c to iu kin gip cng nh to c hi cho em c
tm hiu v lnh vc mi trng, c th l lnh vc c nhc n trong bi tiu
lun ny.

IV. a dng sinh hc

1. Khi nim
Thut ng a dng sinh hc c dng ln u tin vo nm 1988 (Wilson, 1988)
v sau khi Cng c a dng sinh hc c k kt (1993), c dng ph bin.
Theo T in a dng sinh hc v pht trin bn vng ca B Khoa hc Cng
ngh v mi trng (NXB Khoa hc v k thut, 2001): a dng sinh hc l thut
ng dung m t s phong ph v a dng ca gii t nhin. a dng sinh hc l
s phong ph ca mi c th sng t mi ngun, trong cc h sinh thi trn t
lin, di bin v cc h sinh thi di nc khc v mi t hp sinh thi m
chng to nn.
a dng sinh hc bao gm c cc ngun ti nguyn di truyn, cc c th hay cc
phn ca c th, cc qun th hay cc hp phn sinh hc khc ca h sinh thi, hin
ang c gi tr s dng hay c tim nng s dng cho loi ngi.
a dng sinh hc bao gm s a dng trong loi (a dng di truyn hay a dng
gen), gia cc lai (a dng loi) v cc h sinh thi (a dng h sinh thi).
cng chnh l 3 phm tr (cp ) m a dng sinh hc th hin.
a dng di truyn
a dng di truyn l phm tr ch mc da dng ca bin d di truyn, s khc
bit v di truyn gia cc xut x, qun th v gia cc c th trong mt loi hay
mt qun th.

Hnh 1 Hai ging ch trong cng loi

a dng loi
a dng loi l phm tr ch mc phong ph v s lng loi hoc s lng cc
phn loi (loi ph) trn qu t, mt vng a l, trong mt quc gia hay trong
mt sinh cnh nht nh.

Hnh 2 S lng loi bit trn Tri t (8/2011)

a dng h sinh thi

a dng h sinh thi l phm tr ch s phong ph ca mi trng trn cn v di
nc trn qu t to ln mt s lng ln cc h sinh thi khc nhau. S a dng
cc h sinh thi c phn nh bi s a dng v sinh cnh qua mi quan h gia
cc qun x sinh vt v cc qu trnh sinh thi trong sinh quyn (chu trnh vt cht,
cc quan h v cch sng, ...).

Hnh 3 H sinh thi phu Karst hnh thnh ti h st vi (tri) v h sinh thi vng t ngp nc (phi)

Gi tr ca a dng sinh hc
Gi tr ca a dng sinh hc l v cng to ln v c th chia thnh hai loi gi tr: gi tr
trc tip v gi tr gin tip. Gi tr kinh t trc tip ca tnh a dng sinh hc l nhng gi
tr ca cc sn phm sinh vt m c con ngi trc tip khai thc v s dng cho nhu
cu cuc sng ca mnh; cn gi tr gin tip bao gm nhng ci m con ngi khng th
bn, nhng li ch bao gm s lng v cht lng nc, bo v t, ti to, gio dc,
nghin cu khoa hc, iu ha kh hu v cung cp nhng phng tin cho tng lai ca
x hi loi ngi.

2. Thc trng (6 trang)

a dng sinh hc theo a l
a dng sinh hc tng dn t vng cc n vng xch o, hin tng ny c gi
l latitudinal gradients.

Hnh 4 Phn b a dng sinh hc theo a l

Giu tnh a dng sinh hc nht l vng nhit i v tp trung ch yu l cc cnh

rng nhit i, cc rn san h nhit i. Rng nhit i tuy ch chim 7% din tch
b mt tri t, nhng chng cha t nht l 50%, thm ch c th n 90% tng s
loi ng, thc vt ca tri t (McNeely et al,1990).

Hnh 5 Nhng vng c a dng sinh hc cao nht th gii

V thc vt, n nay thng k c khong 90.000 loi c mt vng nhit i.

Vng nhit i Nam M l ni giu loi nht, chim 1/3 tng s loi: Braxin c
55.000 loi; Colombia c 35.000 loi; Venezuela c 15.000 25.000 loi. Vng
chu Phi km a dng hn Nam M: Tanzania 10.000 loi, Camrun 8.000 loi.
Trong khi , ton b vng Bc M, u, ch c 50.000 loi.

Vng ng Nam c tnh a dng kh cao, theo Van Steenis, 1971 v Yap, 1994,
c ti 25.000 loi, chim 10% s loi thc vt c hoa trn th gii, trong c 40%
l loi c hu. Indonesia 20.000 loi, Malaysia v Thi Lan c 12.000 loi, ng
Dng c 15.000 loi.
Tuy nhin chng ta mi ch c lng s lng tng i cc loi sinh vt trong
cc h sinh thi, v c khong 80% s loi cn. Con s ny hon ton cha chnh
xc, c th i dng v cc vng b bin li c mc a dng cao hn.

Hnh 6 Phn b a dng sinh hc c nc ngt

V.

Bo tn a dng sinh hc

3. Khi nim (1 trang)

Bo tn a dng sinh hc (Conservation of biodiversity) l vic qun l mi tc
ng qua li gia con ngi vi cc gen, cc loi v cc h sinh thi nhm mang li
li ch ln nht cho th h hin ti v vn duy tr tim nng ca chng p ng
nhu cu v nguyn vng ca cc th h tng lai (T in a dng sinh hc v
pht trin bn vng, 2001).

Hnh 7 S lng cc loi c xng sng tuyt chng t nm 1600 n nay

Hnh 8 S lng cc loi chim b e da theo tng khu vc trn th gii

Hnh 9 S lng cc loi c v b e da theo tng khu vc trn th gii

S cn thit phi bo tn a dng sinh hc

Thc trng a dng sinh hc trn phm vi ton cu v ang suy thoi nghim
trng. Suy thoi a dng sinh hc s a n nhng hu qu to ln v khng lng
trc c i vi s tn ti v pht trin ca x hi loi ngi. a dng sinh hc
c gi tr rt ln nh nu phn trc, chnh v th bo tn a dng l vic lm
cn thit v khn cp hin nay ca nhn loi. Nhn chung c mt s l do khng
nh s cn thit phi bo tn a dng sinh hc l:
L do kinh t: l do ny trc ht cp v gc kinh t ca a dng sinh hc,
l nhng sn phm c con ngi trc tip hoc gin tip s dng.

Hnh 10 Khi lng c nc ngt s dng lm thc n trn ton th gii

L do sinh thi: l do ny cp n vic duy tr cc qu trnh sinh thi c bn

ca a dng sinh hc. a dng sinh hc to lp nn s cn bng sinh thi nh
nhng mi lin h gia cc loi vi nhau. Cn bng sinh thi l c s pht trin
bn vng cc qu trnh trao i cht v nng lng trong h sinh thi.
L do o c: l do ny gip chng ta tn trng ln nhau trong qu trnh cng
tn ti. Cc sinh vt phi nng ta vo nhau sng, sinh vt ny l ch da ca
sinh vt kia. Chng to thnh mt chui lin hon tn ti trong thin nhin v mi
sinh vt ch l mt mt xch trong chui lin han .

 L do thm m: a dng sinh hc to ra nhng dch v t nhin con ngi

ngh ngi, du lch sinh thi, thng thc v gii tr... N gp phn ci thin i
sng ca con ngi.
L do tim n: khng phi cc loi sinh vt u c nhng gi tr kinh t, sinh thi,
o c, thm m ging nhau v thc t hin nay chng ta cha xc nh c ht
cc gi tr ca chng. Mt s loi hin c coi l khng c gi tr c th tr thnh
loi hu ch hoc c mt gi tr ln no trong tng lai, chnh l gi tr tim
n ca a dng sinh hc.

Hnh 11 Din tch rng trn th gii

Cc nguyn tc bo tn a dng sinh hc

Theo khuyn ngh ca cc nh nghin cu bo tn, khi tin hnh nghin cu v
trin khai vic pht trin chin lc a dng sinh hc, cn phi tun th 10 nguyn
tc ch o c bn sau:
1. Mi dng ca s sng l c nht v cn thit v mi ngi phi nhn thc c
iu .
2. Bo tn a dng sinh hc l mt dng u t em li li ch ln cho a phng,
cho t nc v ton cu.
3. Chi ph v li ch ca bo tn a dng sinh hc phi c chia u cho mi t
nc v mi ngi trong mi t nc.

4. V l mt phn ca cc c gng pht trin bn vng, bo tn a dng sinh hc

i hi nhng bin i ln v hnh mu v thc tin ca pht trin kinh t ton cu.
5. Tng kinh ph cho bo tn a dng sinh hc, t n khng lm gim mt mt a
dng sinh hc. Cn phi thc hin ci cch chnh sch v t chc to ra cc iu
kin ngun kinh ph c s dng mt cch c hiu qu.
6. Mi a phng, t nc v ton cu u c cc u tin khc nhau v bo tn
a dng sinh hc v chng cn c xem xt khi xy dng chin lc bo tn. Mi
quc gia v mi cng ng u quan tm n bo tn a dng sinh hc ring ca
mnh, nhng khng nn tp trung ch cho ring mt s h sinh thi hay cc t
nc giu c v loi.
7. Bo tn a dng sinh hc ch c th c duy tr khi nhn thc v quan tm ca
mi ngi dn c cao v khi cc nh lp chnh sch nhn c thng tin ng
tin cy lm c s xy dng chnh sch.
8. Hot ng bo tn a dng sinh hc phi c ln k hoch v c thc hin
phm vi c cc tiu chun sinh thi v x hi xc nh. Hot ng cn tp
trung vo ni c ngi dn hin ang sinh sng v lm vic, v trong cc vng
rng cm hoang di.
9. a dng vn ho gn lin vi a dng sinh hc. Hiu bit tp th ca nhn loi
v a dng sinh hc cng nh vic qun l, s dng a dng sinh hc u nm
trong a dng vn ho. Bo tn a dng sinh hc gp phn tng cng cc gi tr
v s thng nht vn ho.
10. Tng cng s tham gia ca ngi dn, quan tm ti cc quyn c bn ca con
ngi, tng cng gio dc v thng tin v tng cng kh nng t chc l nhng
nhn t c bn ca bo tn a dng sinh hc.
4. Cc phng php bo tn a dng sinh hc (6 trang)
bo tn ngun ti nguyn ng thc vt ni ring v a dng sinh hc ni
chung, hin nay c 2 phng thc ch yu, l bo tn ti ch (Insitu) v bo
tn chuyn ch (Ex situ)
Bo tn ti ch
Phng thc ny nhm bo tn cc h sinh thi v cc sinh cnh t nhin duy tr
v khi phc qun th cc loi trong mi trng t nhin ca chng. i vi cc
loi c thun ha, bo tn insitu chnh l bo tn chng trong mi trng sng

ni hnh thnh v pht trin cc c im c trng ca chng. Do vy, bo tn

insitu cng l hnh thc l tng trong bo tn ngun gen.
Theo Roche (1975) nhng ni c th p dng cc bin php bo v c hiu qu
th bo tn insitu cho c h sinh thi l phng php l tng. Chng hn bo
tn ngun gen cy rng th phng thc bo tn insitu c th hin qua vic xy
dng cc khu rng cm t nhin nghim ngt (Strict Natural Reserve SNR) xc
lp tnh trng hp php trong cc n v ln hn nh cc khu rng cm v cc cng
vin quc gia.
Loi hnh bo tn Insitu hin ang c pht trin mnh trn th gii l vic xy
dng cc khu bo v (Protected areas). Khu bo v l mt vng t hay bin c
bit c dnh cho vic bo v v duy tr tnh a dng sinh hc, cc ti nguyn
thin nhin,ti nguyn vn ha v c qun l bng cc hnh thc hp php hay
cc hnh thc hu hiu khc (IUCN, 1994).
Loi hnh v phn hng cc loi hnh khu bo v nhng quc gia trn th gii
hin c nhiu im khc nhau. IUCN (1994) a ra 6 loi hnh khu bo v nh
sau:
Khu bo v nghim ngt (Strict Protection):
Gm hai hnh thc.
+ Khu d tr thin nhin nghim ngt (Strict nature reserve):
l vng t hoc bin cha mt s h sinh thi ni bt hoc i din, c nhng c
im sinh vt, a l hoc nhng loi nguyn sinh phc v cho nghin cu khoa
hc, quan trc mi trng, gio dc v duy tr ngun ti nguyn di truyn trong
mt trng thi ng v tin ho.
+ Vng hoang d (Wilderness area):
l vng t rng ln cha b tc ng hay bin i ng k hoc l vng bin cn
gi li c nhng c im t nhin ca n, khng b nh hng thng xuyn v
l ni sng y ngha m vic bo tn nhm gi c cc iu kin t nhin
ca n.
Vun quc gia (National park) hay khu bo tn h sinh thi v
gii tr (Ecosystem conservation and recreation):
L vng t hoc bin t nhin c quy hoch (a) bo v s ton vn sinh thi
ca mt hoc nhiu h sinh thi cho cc th h hin ti v mai sau; (b)loi b s
khai thc hoc chim dng khng mang tnh t nhin i vi nhng mc ch ca

vng t v (c) to c s nn mng cho tt c cc c hi tinh thn, khoa hc, gio

dc, vui chi gii tr v tham quan m cc hot ng phi ph hp vi vn ho
v mi trng.
Vn Quc gia hoc khu bo tn h sinh thi v gii tr th hin mt hnh mu tiu
biu cho trng thi t nhin ca mt vng a l, mt qun x sinh hc v ti
nguyn di truyn, nhng loi c nguy c b tuyt chng to ra tnh n nh v a
dng.
Thng cnh thin nhin (Natural monument)/ Bo tn c im
t nhin (Conservation of natural feature):
L vng t bao gm mt hoc nhiu c im t nhin hoc vn ho ni bt hoc
c gi tr c o phc v cho mc ch thuyt minh, gio dc v thng ngon
ca nhn dn.
Khu d tr thin nhin c qun l (Conservation through active
management)/ Khu bo tn sinh cnh/ bo tn loi (Habitat/
Species management area):
L mt vng t hay bin bt buc phi can thip tch cc cho mc tiu qun l
m bo nhng iu kin cn thit cho vic bo v nhng loi c tm quan trng
quc gia, nhng nhm loi, qun x sinh hc hoc cc c im t nhin ca mi
trng ni m chng cn c s qun l c bit tn ti lu di. Nghin cu khoa
hc, quan trc mi trng v phc v gio dc l nhng hot ng thch hp vi
loi hnh ny.
Khu bo tn cnh quan t lin/ cnh quan bin (Protected
Landscape/ Seascape):
L mt vng t hay bin ln cn, ni tc ng gia con ngi vi t nhin c
din ra thng xuyn. Mc tiu qun l v duy tr nhng cnh quan c tm quan
trng quc gia th hin tnh cht tc ng qua li gia ngi vi t hoc bin.
Nhng khu ny mang tnh cht kt hp gia vn ho v cnh quan t nhin c gi
tr thm m cao v cng l ni phc v mc ch a dng sinh thi, khoa hc,
vn ho v gio dc.

 S dng bn vng cc h sinh thi t nhin (Sustainable use of

natural ecosystem) hay Khu qun l ti nguyn (Managed
resource protected area):
Mt vng cha cc h thng t nhin cha hoc t b bin i c qun l bo v
mt cch chc chn di hn v duy tr tnh a dng sinh hc ng thi vi vic
cung cp bn vng cc sn phm p ng c nhu cu ca con ngi.
Bo tn chuyn ch
Bo tn chuyn ch l mt b phn quan trng trong chin lc tng hp nhm bo
v cc loi ang c nguy c b tuyt dit (Falk, 1991).
y l phng thc bo tn cc hp phn ca a dng sinh hc bn ngoi sinh
cnh t nhin ca chng. Thc t, bo tn chuyn ch hay bo tn ni khc l
phng thc bo tn cc c th trong nhng iu kin nhn to di s gim st
ca con ngi.
i vi nhiu loi him th bo tn ti ch cha phi l gii php kh thi trong
nhng iu kin p lc ca con ngi ngy cng gia tng. Nu qun th cn li l
qunh tip tc tn ti, hoc nu nh tt c nhng c th cn li c tm thy
ngoi khu bo v th bo tn ti ch s khng c hiu qu. Trong trng hp ny,
gii php duy nht ngn cho loi khi b tuyt chng l bo tn chuyn ch.
Bo tn chuyn ch thng gp phi nhng kh khn nh: chi ph ln; kh nghin
cu i vi cc loi c vng i phc tp, c ch dinh dng thay i mi khi
chng ln ln v do mi trng sng ca chng thay i theo; kh p dng cho
cc loi khng th sinh sn (ng vt) hoc ti sinh (thc vt) ngoi mi trng
sng t nhin.
Mt s hnh thc bo tn chuyn ch thng dng:
Vn ng vt hay vn th (Zoo):
Vn ng vt trc y c truyn thng l c bit quan tm n cc loi ng
vt c xng sng. Trong vi ba chc nm tr li y, mc tiu ca cc vn ng
vt c nhiu thay i, l ni nhn nui cc loi ng vt ang c nguy c b
tuyt chng v phc v nghin cu. Cc vn ng vt trn th gii hin nay ang
nui khong trn 500.000 loi ng vt c xng sng cn, i din cho 3000
loi th, chim , b st v ch nhi (Conway, 1998). Phn ln mc ch ca cc
vn ng vt hin nay l gy nui cc qun th ng vt him v ang b e do
tuyt chng trn th gii. Vic nghin cu cc vn ng vt ang c ch
nhiu v cc nh khoa hc ang c gng tm mi bin php ti u nhn ging,

phng chng bnh tt. Tt nhin c nhiu vn v k thut nhn nui, sinh thi v
tp tnh loi cng nh vic th cc loi tr v vi mi trng sng t nhin cng
ang t ra cho cng tc nhn nui m cc vn ng vt cn gii quyt.
B nui (Aquarium):
Truyn thng ca b nui l l trng by cc loi c l v hp dn khch tham
quan. Gn y, i ph trc nguy c tuyt chng ca nhiu loi sinh vt sng
nc, cc chuyn gia v c, th bin v san h cng hp tc vi cc vin nghin
cu bin, cc thy cung v cc b nui t chc nhn nui bo tn cc loi ang
c quan tm. C khong 580.000 loi c ang c nui gi trong b nui
(Oney and Ellis, 1991). Cc chng trnh gy ging cc loi c bin v san h hin
cn trong giai on khi u, song y l mt lnh vc nghin cu c nhiu trin
vng.
Vn thc vt v vn cy g (Botanical garden and arboretum).
Hin nay c khong 1500 vn thc vt trn th gii c cc b su tp ca cc
loi thc vt chnh. thc s l mt n lc ln lao trong s nghip bo tn thc
vt.
Cc vn thc vt trn th gii hin nay ang trng t nht l 35000 loi thc vt
chim khong 15% s loi thc vt ton cu (IUCN/WWF, 1989; Given, 1994).
Vn thc vt ln nht trn th gii l Vn thc vt Hong gia Anh Kew c
khong 25000 loi thc vt c trng, bng khong 10% s loi thc vt trn
th gii, trong c 2700 loi c lit k vo Sch th gii (Reid and
Miller, 1989). Vn thc vt hin ang c xu th tp trung vo gieo trng cc loi
cy qu him ang c nguy c tuyt chng. Vn thc vt gp phn quan trng
trong vic bo tn thc vt v cc b su tp sng ca chng cng nh cc b tiu
bn kh l mt trong nhng ngun thng tin tt nht v phn b cng nh yu cu
v ni c tr ca thc vt. Ban th k bo tn cc vn thc vt (Botanical Garden
Conservation Secretariat BGCS) ca IUCN c thnh lp iu phi nhng
hot ng bo tn ca cc vn thc vt trn th gii (BGCS, 1987). Cc u tin
ca trng trnh ny l xy dng mt h thng c s d liu ton cu phi hp
cc hot ng thu mu cng nh nh loi cc loi quan trng cha c hiu bit
y hay nhng loi khng cn tm thy trong t nhin.
Ngn hng ht ging (Seed bank):
Ht ca nhiu loi thc vt c th ct gi v bo qun trong iu kin kh, lnh nn
ngoi vic trng cy, cc vn thc vt v vin nghin cu xy dng b su tp
v ht. y c coi l cc b su tp hay l ngn hng ht ging. Kh nng tn ti

lu di ca ht c bit c gi tr cho vic bo tn Exsitu v n cho php bo tn

ht trong mt khng gian nh, chi ph thp. Hin c hn 50 ngn hng ht ging
trn th gii, trong nhiu ngn hng ht ging c t ti cc nc ang pht
trin v c iu phi tch cc bi nhm t vn v nghin cu nng nghip Quc
T (Consultative Group on International Agricultural Reseach CGIAR).
Hp tc quc t trong bo tn a dng sinh hc
Bo tn a dng sinh hc cn c s tham gia ca mi cp mi quc gia trn tan
th gii. Cc c ch kim sot hin ang tn ti trn th gii c da trn c s
ca mi quc gia v s tha hip quc t l tng cng kh nng bo tn loi v
sinh cnh (De Klemn, 1990, 1993). Hp tc quc t l cn thit v mt s l do sau:
Cc loi sinh vt khng c khi nim v bin gii trong phn b. N lc bo tn
l phi bo v loi tt c mi im trong vng phn b ca chng. Nh vy, s n
lc ca mt quc gia l khng hiu qu nu trong khi n ni sng ca loi
quc gia khc ang b ph hy.
Nn bun bn cc sn phm sinh hc hin ang din ra trn th trng quc t.
Nhu cu ln cc nc giu c th s dn n hu qu khai thc qu mc cac loi
nhng nc ngho. ngn chn vic khai thc qu mc, vic kim sot v qun
l bun bn l yu cu trn c trong nhp khu v xut khu.
Nhng li ch m a dng sinh hc mang li c tm quan trng quc t. Cc quc
gia giu c thuc vng n i c hng li t a dng sinh hc ca vng nhit
i, do cn phi sn sng gip cc nc ngho kh hn v h tham gia
thc hin vic bo tn ngun a dng sinh hc ti .
Rt nhiu cc vn ca cc loi hay cc h sinh thi b e do c quy m ton
cu nn i hi s hp tc quc t gii quyt nh: nh bt thu hi sn qu
mc, sn bn qu mc, nhim khng kh v ma axt, nhim h sng v i
dng, bin i kh hu ton cu v suy thoi tng zn.
Cc cng c Quc t
Cng c v bo tn loi:
Tha hip quan trng nht trong vic bo v cc loi quy m quc t l Cng c
v Bun bn cc loi ang c nguy c tuyt chng (Convention on International
Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora CITES). Cng c ra i
nm 1973, c 120 nc tham gia, trong s phi hp vi chng trnh mi trng
lin hip quc (United Nations Environmental Program UNEP). Cc quc gia

thnh vin ng hn ch bun bn v khai thc c tnh hu dit nhng loi nm

trong danh sch ra ca Cng c. Cng c c 25 iu v 3 ph lc. Vit Nam
l thnh vin th 122 ca CITES (c chp nhn ngy 20/4/1994)
Mt s cng c bo tn loi khc:
+ Cng c v bo tn cc loi ng vt di c (1979)
+ Cng c v bo tn cc loi sinh vt bin vng Nam Cc.
+ Cng c v iu tit sn bt c Voi.
+ Cng c v bo v cc loi chim.
+ Cng c v nh bt v bo v sinh vt bin Vnh Ban tch
Cc cng c v bo tn sinh cnh: c 3 cng c quan trng
+ Cng c v bo v cc vng t t Ramsar (Ramsar Convention on Wetlands)
c thit lp nm 1971 nhm ngn chn s xung cp ca cc vng t t v
tha nhn cc gi tr sinh thi, khoa hc, kinh t, vn ha v gii tr ca chng.
Cng c nybao hm cc vng nc ngt, ca sng, sinh cnh b bin ca 400
im khc nhau vi 30 triu ha.
+ Cng c v bo tn vn ha th gii v di sn thin nhin (Convention
Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage) ca
UNESCO, IUCN vi 109 nc tham gia. Mc ch ca cng c l bo v cc
vng t t nhin ng ch trn th gii.
+ Mng li khu d tr sinh quyn (International Network of Biosphere Reserves)
c thit lp bi chng trnh Con ngi v sinh quyn ca UNESCO (UNESCO
Man and the Biosphere Program MAP)
Cng c v kim sot nhim: c k kt nhm ngn cm hoc hn ch nn
nhim cc quc gia v trn phm vi ton th gii.
+ Cng c v bo v tng zn (Convention on the Protection of the Ozone
layer). Cng c ny lin quan n vic iu tit v khng khuyn khch s dng
cht chlorofluorocarbon v n lin quan n tng zn v lm tng tia cc tm chiu
vo qu t.
+ Ngoi ra, cn c mt s cng c khc nh cng c v vic ngn chn nhim
bin, cng c v vng bin, ... cng c k kt.

Cc hot ng h tr bo tn a dng sinh hc

Theo d tnh, c ti hn 90% t ai trn Tri t l nm ngoi din tch cc khu
bo tn. Cc chin lc nhm iu ho gia cc nhu cu ca con ngi vi cc li
ch bo tn cc khu vc khng c bo v ni trn c vai tr rt quan trng i
vi s thnh cng ca cc k hoch bo tn. a phn cc t ai nm ngoi phm
vi cc khu bo tn vn cha b con ngi s dng trit v vn l ni sinh sng
nguyn thu ca inh gii. Do phn ln din tch t ai hu ht cc nc l
khng ph thuc khu bo tn nn rt nhiu loi qu him vn xut hin bn ngoi
ranh gii cc khu bo tn. V d, xtrylia, 79% cc loi thc vt b e do c
nguy c tuyt dit bn ngoi ranh gii cc khu bo tn. Phn ln cc loi lit k
trong Lut v Cc loi ang c nguy c tuyt chng ca M l c tm thy trn
cc khu t t hu.
Mt k hoch bo tn s kh thnh cng nu ch quan tm n cng tc bo tn m
khng quan tm n nhu cu ca con ngi, c bit l cc cng ng dn c sng
trong khu vc xung quanh cc khu bo tn. Do vy, cng tc bo tn cn phi gn
lin vi cc hot ng phi hp, h tr trong sut c tin trnh.
Gio dc, o to nng cao nhn thc bo tn a dng sinh hc
Vic gio dc v khuyn khch cc ch t (Nh nc hoc t nhn) bo v cc loi
qu him r rng l vic lm cn thit trong cc chin lc bo tn i vi s tn
ti lu di ca cc loi.
Nhiu chng trnh quc gia nhm bo v cc loi c nguy c tuyt dit ti cc
nc khc nhau thng bo cho nhng ngi thit k ng giao thng cng nh
cc nh pht trin, v v tr ca loi qu him v gip h sa i k hoch
trnh gy hy hoi n cc v tr ny.
Khuyn khch vic khai thc rng c chn lc theo chu k di hoc h tr cc
cng ng dn c vn cn canh tc nng ry theo phng thc truyn thng
nhng vi mt dn c va phi cng gp phn duy tr c mt t l ng k
cc sinh vt nguyn thu trong . V d: ti Malaixia, sau 25 nm khai thc g c
chn lc ngi ta vn pht hin ra rt nhiu loi chim trong cc cnh rng ma
nhit i (Wong, 1985).
Ti nhiu nc, nhiu khu t ln do nh nc lm ch c ginh ra s
dng vo mc ch khc nhau. Trc kia, nhng mc ch s dng ny bao gm
khai thc g, khai thc khong sn, chn th, qun l ng vt hoang d v khu
ngh nghi gii tr. Ngy nay, cc khu vc s dng a mc ch ny cng c

quan tm thm n mc ch s dng bo v cc loi, cc qun x sinh vt v

cc h sinh thi.
Vic a gio dc mi trng, bo v ti nguyn thin nhin vo chng trnh o
to cc cp cng v ang c quan tm nhiu quc gia, trong c Vit
Nam.
Nhiu chng trnh tuyn truyn gio dc v bo tn a dng sinh hc cng
c nu a trong k hoch hnh ng a dng sinh hc cp quc gia. Hy vng
trong tng lai, vi s tin b v nhiu mt, trong c cng tc gio dc v o
to, s nghip bo tn a dng sinh hc s thu c nhiu kt qu.
Khuyn khch li ch kinh t v phi hp vi ngi dn a phng
trong hot ng bo tn
Vic con ngi s dng cnh quan l mt thc t m chng ta phi tnh n khi quy
hoch thit k khu bo tn. Con ngi l mt b phn ca tt c cc h sinh thi
trn th gii t hng ngn nm nay, vic loi b con ngi ra khi cc khu bo tn
thin nhin c th s dn n nhng hu qu ln. V d: Mt vng ng c sa van
c bo v
trnh khi b chy do con ngi gy ra c th s chuyn thnh rng, t dn
n s
mt i ca nhng loi ch c sa van. Tuy nhin, vic a ngi dn a phng ra
khi
khu bo tn c th li l s la chn duy nht khi m ti nguyn thin nhin ang
b
khai thc ti mc s ton vn ca cc qun x sinh vt b e da. Tnh trng tng
t xy ra c th l do chn th gia sc qu mc, khai thc t ci hay nn sn bn
ng vt. Tt hn ht l tm ra c nhng gii php trung ha trc khi tnh hnh
trn xy ra.
2.2.1 Khuyn khch li ch kinh t
Trong bt k k hoch ca mt khu bo tn no th vic s dng khu bo tn ca
ngi a phng v du khch cn phi l ni dung trung tm, k c quc gia
pht trin ln quc gia ang pht trin. Nhng ngi dn t ngn i nay s
dng cc sn phm trong khu vc, nay t nhin khng c php vo trong
na, s mt i quyn c tip cn cc ngun ti nguyn c bn cn cho cuc sng

ca h. Trong cc trng hp nh vy, xung t xy ra l iu hin nhin. Hiu qu

cng tc bo tn ph thuc phn ln vo mc ng h hay th ch ca nhng
ngi s dng ti nguyn cc khu vc ny.
Nhiu nc trn th gii hin ang c ch trng khuyn khch li ch kinh t i
vi cc cng ng dn a phng sng bn trong v xung quanh khu bo tn.
c th l nhng bin php tch cc nhm thc y tt hn cho hot ng bo
tn, trong coi trng li ch ca ngi dn v gn li ch kinh t ca ngi dn
vi cng tc bo tn. Mt s quc gia cho php ngi dn c vo cc khu bo
tn theo mt lch trnh nht nh khai thc lm sn theo mt nh mc cho php.
V d: mt s khu bo tn Chu Phi, cho php ngi dn a phng khai thc
mt s loi th theo quy nh lm thc phm. Khu bo tn t gic 1 sng
Nepan, cho php ngi dn c hng tan b thu nhp t vic a v hng dn
khch du lch tham quan khu bo tn bng Voi, Khi cng ng dn a phng
c hng li t li ch ca bo tn th p lc t pha h s gim v ngc li, c
th h s tr thnh nhng ngi i u trong vic bo v a dng sinh hc ti cc
khu bo tn a phng.
Phi hp vi ngi dn a phng trong cc hot ng bo tn
Mt chin lc t ra rt c hiu qu l phi hp vi dn a phng trong hot
ng bo tn, l vic thit lp cc D n Phi hp bo tn v pht trin
(Intergrated Conservation and Development Projects ICDPs). ICDP c cc t
chc WWF v UNEP coi l gii php hu hiu nht trong nhng nm gn y i
vi cng tc bo tn a dng sinh hc trn th gii. D n c thit k nhm tha
mn hai mc ch c bn l pht trin bn vng tnh a dng sinh hc ca tri t
v pht trin kinh t x hi loi ngi.
Xut pht t thc trng a dng sinh hc ca cc quc gia v ang b suy thoi.
Tuy cc nc c nhiu n lc bo v nhng hiu qu ca cng tc qun l rt
thp. Nhiu quc gia, trong c Vit Nam c khng t cc d n v bo tn.
Nhiu d n, hot ng kt thc nhng ti nguyn cc khu bo tn vn b mt;
nhiu khu thm ch khng cn gi tr ban u bo tn. Nguyn nhn ca s
tht bi ny l thiu s hp tc qun l gia cng ng dn a phng vi Ban
qun l cc khu bo tn. ICDP c xy dng v thc hin da trn nhng tha
thun, bn bc v cch thc bo tn, yu cu bo tn, gii php nng cao i sng
kinh t x hi cho cng ng dn c sng trong v quanh khu bo tn. Cc hot
ng ca d n c ngi dn tham gia t khi lp k hoch n khi trin khai, k

c gim st v nh gi d n. Ch khi ngi dn thc s tham gia vo hot ng

bo tn, ngc li cc hot ng bo tn thc s mang li nhng li ch kinh t cho
cng ng dn tc a phng th lc mi thu c kt qu.
T chc vn ha, khoa hc v gio dc ca Lin Hip Quc khi xng mt
cch tip cn trong cng tc bo tn v ngi dn v do dn thc hin di s gim
st v cung cp cc dch v ca nh nc, vi chng trnh con ngi v sinh
quyn (MAB). Chng trnh ny thnh lp mt s cc khu bo tn sinh quyn
trn khp th gii nhm c gng a cc hot ng ca con ngi, cc hot ng
nghin cu v bo v mi trng thin nhin vo cng mt a im. Khu bo tn
sinh quyn bao gm mt khu trung tm trong cc qun x sinh vt v cc h
sinh thi c bo v nghim ngt; xung quanh n l vng m trong cc hot
ng truyn thng ca ngi dn nh thu hi cc loi dc liu, kim g ci nh
c gim st v nhng hot ng nghin cu khng c tnh hy hoi cng c
tin hnh trong vng ny; xung quanh vng m l vng chuyn tip trong mt
s hot ng pht trin c tnh bn vng nh canh tc qui m nh, mt s hot
ng khai thc ti nguyn thin nhin nh khai thc g c la chn v cc th
nghim khoa hc c php tin hnh.
Chin lc tng qut v mt vng trung tm c bao bc xung quanh bi vng
m v vng chuyn tip c th c mt s hiu qu ng mong c. Th nht:
ngi dn a phng c khuyn khch tham gia thc hin cc mc tiu ca khu
bo tn. Th hai: mt s t im cnh quan do con ngi to ra c th c gn
gi. V th ba: vng m c th to iu kin cho ng vt pht tn v chuyn dch
gen gia vng trung tm c bo v nghim ngt vi cc vng chuyn tip c
ng dn c v khng c bo v.

VI. Kt lun
Ngy nay bo v a dng sinh hc ang c quan tm khng ch phm vi ring
l ca tng quc gia m l mi quan tm chung ca ton nhn loi. Bi v bo tn
ti nguyn a dng sinh hc gn b cht ch vi s pht trin kinh t x hi ca
mi quc gia cng nh hn ch cc tc ng ca s thay i kh hu.
Mc tiu ca bo tn thin nhin v pht trin bn vng u hng ti s tho mn
ngy cng tt hn nhu cu cuc sng ca con ngi v tt c cc mt. t c
mc tiu ny i hi c s lin kt, h tr gip gia cc chnh ph, cc t chc
quc t, cc nh khoa hc, cc doanh nghip, cng ng v.v. nhm lm cho qu
trnh pht trin khng nh hng ti cc hot ng bo tn v hot ng bo tn s
h tr ngy cng tt hn cho qu trnh pht trin.

VII. Ti liu tham kho

[1] http://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127
[2] Global Biodiversity Outlook 1 (Convention on Biological Diversity)