- đấy là một “mùa xuân”người ta đem bán ở chợ. - Khi thành phố chúng tôi khuyến khích người ta tạo lập thóiquen, thì có thể nói mọi cái đều tốt đẹp. - Ở đấy, người ta đi thu rác muộn. - Ông bảo - em phải lo chăm sóc sức khỏe.Nhưng bà không nghe tiếng.Trên sân ga, gần cửa ra vào, Rieux gặp Othon, dự thẩm, tay dắt đứa con trai nhỏ. - quả là đối với cụ, cái gì cũng có vẻ dễ dàng.Nhưng ông vẫn gọi điện cho cơ quan diệt chuột của thị xã mà ông quen tay giám đốc.Liệu ông này đã nghe người ta nói là chuột đến chết hàng đàn ở ngoài trời không? Giámđốc Mercier đã có nghe nói, và ngay trong cơ quan ông ta, không cách xa bến tàu, cũngcó đến năm chục con. - Khi nhặt xong, hai chiếc xe của cơ quannày phải chở xác chuột đến nhà máy đốt rác để thiêu hủy.Nhưng những ngày sau đó, tình hình nghiêm trọng thêm. - Chỉ riêng ông lão bị hen suyễn người Tây Ban Nha là tiếp tục xoa xoa tay và nhắc đinhắc lại: “Chúng ra chúng ra” với một niềm vui già nua.Nhưng đến ngày 28 tháng tư, khi hãng Ransdoc thông báo người ta lượm được khoảngtám nghìn xác chuột thì nỗi lo sợ trong thành phố lên đến tột đỉnh. - Dĩ nhiên - Rieux cắt lời anh ta - tôi sẽ báo vậy.Nhưng lúc đó người bệnh cựa quậy và ngồi dậy, hắn nói hắn khỏe mạnh và không cầnphải báo.- Ông cứ yên tâm - Rieux bảo - không thành vấn đề gì cả đâu, ông hãy tin tôi, còn tôi,tôi phải khai báo.- Ôi. - Nếu chẳng hạnông lại có ý làm lại...Nhưng Cottard vừa khóc vừa nói hắn sẽ không làm lại nữa, đây chỉ là một phút điên dạivà hắn chỉ muốn người ta để hắn yên. - Bà lão hỏi.- Chúng ta cứ phải chờ đã.Nhưng đến trưa, cơn sốt đột ngột lên tới bốn mươi độ. - Người ta gặp anh ở tất cả nhữngnơi công cộng. - Thực ra, thói quen duynhất người ta tìm thấy ở anh là việc anh gặp gỡ đều đặn các nhạc công và vũ đạo ngườiTây Ban Nha cư trú nhiều trong thành phố.Dẫu sao, những cuốn sổ tay của anh cũng là một thứ ký sự về thời kỳ gian khổ này.Nhưng đây là một tập ký rất đặc biệt hình như tuân theo một định kiến vô nghĩa lý.Thoạt đầu, tưởng như Tarrou coi thường mọi người mọi vật, không lấy gì làm điều hết.Tóm lại, trong lúc mọi người hoang mang, thì anh chăm chú làm một sử gia của nhữngcái không hề có lịch sử. - Hắn phụ trách bẻ ghi mà.- Đúng, đúng thế.- Nhưng hắn chết rồi.- A! Chết bao giờ thế?- Sau cái chuyện chuột ấy.- Thế à? Hắn bị cái gì thế?- Tớ không rõ, đâu bị sốt hay sao ấy. - Hắn bị apxe dưới náchvà không chống chọi nổi.- Nhưng hắn trông cũng như mọi người khác.- Không, hắn yếu phổi, và lại chơi nhạc trong hội Đồng ca. - Người ta vứt xác chuột 15đi. - Nhằm an ủi lão,tôi bảo: ‘Nhưng mọi người cũng đều trong tình trạng này cả’.Đúng thế, lão đáp, bây giờ chúng ta cũng như mọi người thôi.Chính lão nói với tôi về mấy ca đầu tiên của cái bệnh kỳ lạ khiến người ta bắt đầu lo lắngnày. - Ông liền yêu cầu Richard, chủtịch tổ chức các thầy thuốc ở Oran, cách ly những bệnh nhân mới.- Nhưng tôi chẳng làm gì được - Richard bảo - Phải có những biện pháp của quận. - Ông ta chỉ có thể báo cáo lên thànhphố.Nhưng trong lúc đó, thời tiết ngày mỗi xấu thêm. - Một vài thủ tục và người ta để ông yênthôi.Nhưng Cottard đáp là cái đó chẳng để làm gì hết và hắn không ưa cảnh sát. - Cảnh sát trưởng đáp, giọng bực bội - là hiện nay, chính ông là ngườikhông để người khác yên.Nhưng Rieux ra hiệu và cảnh sát trưởng không nói gì thêm.- Ông nghĩ xem. - Người ta đâm hoảng sợ...Nhưng cái choáng ngợp ấy không đứng vững trước lý trí. - Quả là cái từ “dịch hạch” đãđược thốt lên, quả là chính vào giây phút này, tai họa quật ngã một hai nạn nhân.Nhưng chẳng sao, tai họa có thể phải chấm dứt. - VàRieux hiểu hết sức mơ hồ là có một cái gì đó thuộc phạm vi phát triển một nhân cách.Nhưng anh chàng nhân viên đã từ giã họ và đi ngược đại lộ sông Marnơ, dưới rặng câyvả, dáng đi vội vàng. - Điều quan 26trọng duy nhất là chúng ta ngăn chặn không cho nó tiêu diệt một nửa thành phố.Richard cho là không nên quá bi quan, vả lại chưa có gì xác nhận khả năng truyền nhiễmvì thân nhân người bệnh vẫn vô sự.- Nhưng những người khác đã chết - Rieux lưu ý cử tọa - Vả lại, truyền nhiễm dĩ nhiênkhông bao giờ tuyệt đối, vì nếu không thì chúng ta đã đứng trước một sự gia tăng toánhọc vô tận và tình trạng giảm sút dân số khủng khiếp. - Mụ bán hàng nói - thì những người lươngthiện có thể sống được.Nhưng mụ ta phải ngừng lời trước sự dao động đột ngột của Cottard: hắn lao ra khỏiquán hàng mà không nói nửa lời xin lỗi. - Thân mến”.Nhưng một số ít người vẫn khăng khăng viết thư và để giao dịch với ngoài thành phố, họnghĩ ra hết mưu chước này đến mưu chước khác tuy cuối cùng bao giờ cũng chỉ là ảo 36tưởng. - Cuối cùng,cách duy nhất thoát khỏi những ngày nghỉ không thể chịu nổi ấy, là lại cho những 38chuyến xe lửa chạy bằng tưởng tượng và lấp những giờ trống bằng tiếng leng keng liênhồi của cái chuông ngoài cửa cứ lì lợm lặng im.Nhưng nói đến lưu đày thì trong phần lớn các trường hợp là cảnh lưu đày tại nhà mình.Và tuy người kể chuyện ở đây chỉ chịu cảnh lưu đày như mọi người, anh ta cũng khôngđược quên những người như nhà báo Rambert hay những người khác nữa: là những dukhách bị dịch hạch bất chợt và bị giữ lại trong thành phố, họ phải xa cách vừa người thânvừa quê hương xứ sở. - Giờ đây, thịtrưởng thông báo hàng ngày cho hãng này và yêu cầu đưa tin từng tuần một.Nhưng vẫn không có sự phản ứng tức thời của công chúng. - Thế là vào khoảng ba giờ chiều chẳng hạn, vàdưới một bầu trời đẹp đẽ, Oran cho người ta cái ảo giác về một thành phố ngày hội, giaothông đình lại và cửa hiệu đóng cửa để tổ chức một buổi biểu dương công cộng, và dânchúng ùa ra đường phố tham dự các trò vui.Dĩ nhiên, các rạp chiếu bóng lợi dụng tình trạng nghỉ ngơi chung này và thu rất bẫm.Nhưng vòng quay trong tỉnh của các bộ phim bị cắt đứt. - Đêm nào cũng vậy, vào khoảng haigiờ, khá nhiều kẻ say rượu bị tống ra khỏi các quán cà phê đi chật cả đường và tuôn ranhững lời lẽ lạc quan.Nhưng mọi sự đổi thay ấy, về một mặt nào đó, kỳ lạ và diễn ra nhanh chóng đến mứckhó có thể xem chúng là bình thường và bền vững. - Anh muốn viết thư cho nàng để thanh minh.“Nhưng khó quá. - Nhưng không phải bao giờ người ta cũng yêunhau. - ông ta sẽ nghiên cứu,nhưng tóm lại, tình hình là nghiêm trọng và ông ta không quyết định được gì hết.- Nhưng cuối cùng. - 44- Sao vậy?- Vì trong thành phố có hàng nghìn người ở trong trường hợp giống như ông, thế nhưngngười ta lại không thể để cho họ ra đi được.- Nhưng nếu như bản thân họ không mang bệnh dịch hạch?- Lý do đó không đủ. - Nó như thế nào thì phải chấp nhận nó như thế ấy.- Nhưng tôi không phải là người ở đây!- Tiếc thay! Bắt đầu từ lúc này, ông sẽ là người ở đây như mọi người.Rambert sôi nổi lên:- Đây là vấn đề nhân đạo, tôi cam đoan với ông như vậy. - Bằng cách đó, ông có thể theo dõi, và trên một bìnhdiện mới, cuộc đấu tranh âm thầm giữa hạnh phúc của mỗi con người với những sự mơhồ về dịch hạch, cuộc đấu tranh này là toàn bộ sức sống của thành phố chúng tôi trongsuốt thời kỳ dài này.Nhưng trong lúc người này cho là mơ hồ thì người khác lại cho là sự thật. - Khi tôi có thể miêu tả một cách hoàn mỹ bức tranh tôi đã cótrong trí tưởng tượng, khi câu văn của tôi có được cái nhịp điệu của chính buổi dạo chơinước kiệu: một - hai - ba, một - hai - ba ấy, thì phần còn lại sẽ dễ dàng hơn, và nhất làngay từ đầu sẽ gây được cái ảo ảnh sao cho người ta phải nói: “Bái phục!”.Nhưng muốn được như vậy thì còn nhiều công việc phải làm. - Rieux đứng dậy:- Bác sĩ sẽ thấy tôi dùng cái đó làm gì - Grand nói và quay về phía cửa sổ, nói thêm: “khimọi cái sẽ xong”.Nhưng lại có tiếng chân chạy rậm rịch, Rieux đã xuống cầu thang và hai người đàn ôngđi qua trước mặt ông khi ông ra đến ngoài đường. - Giữa căn phòng hoang vắng, Rambert giống nhưmột cái bóng hiu quạnh và Rieux nghĩ đó là giờ phút anh ta thả mình trong suy tư.Nhưng đó hình như cũng là giờ phút suy tư của mọi người bị dịch hạch cầm tù trongthành phố: ai nấy đều cảm thấy phải làm một cái gì để sớm tự giải thoát mình. - Lão chủ hoảng hốt lên: “Nhưng thưa ông, ở đây, trời không bao giờ lạnhthực sự. - 57Ở khách sạn, sau một thời gian ngắn vắng mặt, lại thấy xuất hiện Othon, “con người - cúmèo”, nhưng theo sau chỉ có hai con “cún” kệch cỡm. - Còn bọn họ thì có.Nhưng Othon không vì thế mà thay đổi, và lần này, dịch hạch chỉ uổng công vô ích. - Và anh trả lời: “Phải, nếu thánh đứclà một tập hợp thói quen”.Nhưng đồng thời Tarrou miêu tả khá tỉ mỉ một ngày trôi qua trong cái thành phố bị dịchhạch này và cung cấp một khái niệm đúng đắn về công việc và cuộc sống của đồng bàochúng tôi trong mùa hè năm ấy: “Không một ai cười ngoài bọn say rượu, anh viết, vàbọn này thì cười quá nhiều”. - Người ta ùa đến các quán ăn vì chúnggiải quyết gọn vấn đề tiếp tế.Nhưng chúng không mảy may giảm bớt nỗi lo sợ bị truyền nhiễm. - Họ tốt hơn là họ biểu thị ra ngoài.- Nhưng ông cũng nghĩ như Paneloux là dịch hạch có mặt từ thiện của nó, là nó làm chongười ta mở mắt ra, nó buộc người ta phải suy nghĩ!Bác sĩ Rieux lắc đầu, vẻ sốt ruột:- Dịch hạch cũng như mọi bệnh tật trên đời này thôi. - Rồi lại phải nhìn người ta chết. - Và cũng vì vậy người kể chuyện không ca ngợi quá nồngnhiệt ý chí và lòng dũng cảm mà chỉ cho là chúng có một tầm quan trọng vừa phải.Nhưng anh ta vẫn tiếp tục làm sử gia của những trái tim tan nát và khó thỏa mãn màdịch hạch đã tạo cho tất cả đồng bào chúng tôi.Quả là không nên đánh giá quá cao công lao của những người tận tụy với các tổ chức ytế: họ biết rằng chỉ còn có công việc ấy để làm và giả sử không làm thì mới không saotưởng tượng nổi. - Bác sĩ Rieux tán thành.- Nhưng tôi đãng trí và tôi không biết làm thế nào để kết thúc câu văn của mình.Grand đã nghĩ tới việc bỏ bớt “Boulogne” vì cho rằng ai cũng hiểu cả thôi. - Tarrou đáp.Nhưng lúc mười một giờ đêm, Rieux và Tarrou bước vào cái quầy rượu nhỏ hẹp. - Rieux bảo - Tarrou nói vậy vì nghĩ rằng ở đây ông có thể có ích cho chúng tôi.Nhưng tôi, tôi hiểu rất rõ nguyện vọng ra đi của ông.Tarrou mời một chầu rượu nữa. - Nhưng dẫu sao thì cũng không phải là một vụ giếtngười.- Phạt tù hay khổ sai?Cottard tỏ ra rất rầu rĩ:- Phạt tù, nếu tôi gặp may...Nhưng một lúc sau, hắn nói tiếp, vẻ hung hăng:- Một sự lầm lẫn thôi. - Giờ đây, tôi hiểu là con người có thể có những hành động cao cả.Nhưng nếu ai đó không thể có một tình cảm lớn, thì tôi không lưu tâm tới anh ta.- Tôi có cảm tưởng là con người có thể làm tất cả mọi cái. - “Gió làm cho rối tinh lên”, tay chủ khách sạn lên tiếng.Nhưng dẫu sao các khu phố nội thành cũng biết là đã đến lượt mình, khi tiếng còi xe cứuthương, trong đêm tối, ngay bên cạnh và ngày một nhiều hơn, vang lên ngoài cửa sổnhư tiếng kêu ảm đạm và không thiên vị của dịch hạch.Ngay trong nội thành, người ta cũng đã nghĩ tới việc cách ly một vài khu phố bị nhiễmbệnh nặng và chỉ cho phép ra khỏi đây những người có công vụ cần thiết. - Các trạm gác được tăng cường và những mưu đồ ấy chấm dứt khá nhanh chóng.Nhưng chúng cũng đủ thổi bùng lên một luồng gió cách mạng dẫn tới một vài cảnh bạolực. - Những thần tượng xấu xí ấy ngự trị dướimột bầu trời u ám, ở những ngã tư đường phố không có sinh khí, như những con thú vôtri vô giác tượng trưng khá rõ nét cho cái giới bất động mà chúng ta đã đi vào, hay chí ítcho cái trật tự tối hậu của nó, trật tự một khu mộ mà ở đó dịch hạch, đá và đêm tối, cuốicùng có thể dập tắt mọi tiếng nói.Nhưng mọi người đều như mù quáng 1, và những sự thật cũng như những huyền thoạingười ta kể về những vụ mai táng không sao có thể làm yên lòng đồng bào chúng tôi.Người kể chuyện xin lỗi vì phải nói đến mai táng. - Nhân lựckhông đủ về mặt cán bộ cũng như đối với cái mà ông gọi là những công việc nặng nhọc.Nhưng từ khi dịch hạch xâm chiếm thực sự toàn bộ thành phố thì chính sự phát triển vôđộ của nó lại kéo theo những hệ quả thật tiện lợi vì nó phá hoại toàn bộ đời sống kinh tếvà do vậy tạo nên một đội quân thất nghiệp rất lớn. - Ý kiến ông ta là chừng nào còn đội quân thất nghiệpthì vẫn có thể chờ đợi.Cứ thế cho đến cuối tháng tám, đồng bào chúng tôi, nhờ vậy, được đưa đến nơi an nghỉcuối cùng, dù không hợp nghi thức chăng nữa thì ít ra cũng một cách có trật tự, đủ cholương tâm của nhà chức trách được yên ổn vì nghĩ rằng mình đã làm tròn nghĩa vụ.Nhưng phải vượt lên thời gian chút đỉnh kể lại những sự kiện xảy ra sau này để phản ánhnhững biện pháp cuối cùng đã phải sử dụng. - Sẽchính xác hơn nếu nói rằng về tinh thần cũng như về thể xác, họ phải chịu “gầy mòn” đi.Lúc dịch hạch mới bắt đầu, họ nhớ lại mồn một và luyến tiếc người thân nay đã xa cách.Nhưng nếu hình dung được rõ nét nụ cười và khuôn mặt thân yêu, nhớ lại ngày nào - mà 92về sau họ mới nhận ra - đã từng làm cho người thân sung sướng thì, trái lại, họ khótưởng tượng người thân có thể làm gì vào chính giờ phút nhớ nhung này và ở những nơibiết bao cách trở. - Anh nhớ như in những người bị cách ly kiểm dịch.Nhưng anh không thể nói được con số tử vong hàng tuần vì dịch hạch, thực sự anhkhông biết dịch bệnh tăng hay giảm. - một hôm, người ta bảo ông như thế. - Dĩnhiên, cái đó không thể gọi là một nghề nghiệp của con người.Nhưng chung quy, trong cái đám người bị khủng bố và chết chóc này, người ta đã dànhcho ai cơ hội làm cái nghề con người của mình? May sao ông thấy trong người mệt mỏi.Giá Rieux còn sung sức hơn, thì mùi xác chết lan tràn khắp nơi có thể khiến ông đa sầuđa cảm. - Ông ta làm người ta lưu ý đấy. - Người ta đi, nhưng vẫn đi vòng tròn. - Tay bíu chặt thanh giường, nhắm mắt lại, Rieux mệt mỏi,chán chường đến rã rời.Mở mắt ra, ông thấy Tarrou đứng bên cạnh.- Tôi phải đi đây - Rieux nói - Tôi không thể chịu nổi nữa.Nhưng bỗng nhiên, các bệnh nhân khác đều lặng im. - Tarrou hỏi Castel.Ông bác sĩ già lắc đầu.- Có lẽ - Ông nói, một nụ cười nhăn nhúm trên môi - Dẫu sao, nó cũng đã chống trả mãi.Nhưng Rieux ra khỏi buồng, bước đi lập cập và với một vẻ khiến cho khi vượt quaPaneloux, ông này nắm cánh tay ông giữ lại.- Này, ông bác sĩ. - Nhưng mệt mỏi làm người ta điên dại. - Có nhiều lúc trong cáithành phố này, tôi chỉ còn cảm thấy như trong lòng nổi loạn.- Tôi hiểu - Paneloux thầm thì - Cái đó thật đáng giận vì nó vượt quá sức chúng ta.Nhưng phải chăng chúng ta cần sự yêu mến cái mà chúng ta không hiểu nổi.Rieux đứng vụt dậy. - Ông nói, giọng buồn bã - tôi vừa hiểu cái mà người ta gọi là ânsủng.Nhưng một lần nữa, Rieux lại ngồi phịch xuống ghế. - Cái tôilưu tâm là sức khỏe con người, trước hết là sức khỏe con người.Paneloux ngập ngừng:- Ông bác sĩ này.Nhưng rồi ngừng lại. - Bề ngoài, ông luôn luôn giữ thái độ bình tĩnh.Nhưng từ hôm nhìn, khá lâu, một đứa trẻ chết, ông hình như thay đổi. - Điều kỳ lạhơn, là ông không còn nói “các con”, mà là “chúng ta”.Nhưng giọng nói ông mỗi lúc một thêm vững vàng. - Dĩ nhiên, có điều thiện vàđiều ác, và nói chung, người ta dễ dàng giải thích cái gì ngăn cách giữa thiện và ác.Nhưng cái khó bắt đầu từ bên trong cái ác. - Phía trướcRieux, một linh mục già và một trợ tế trẻ vừa bước ra cửa, vất vả lắm mới giữ được mũ.Nhưng không phải vì vậy mà linh mục già không bình luận bài thuyết giáo. - Đúng ra người ta đã nghĩ tới quá nhiều. - Dẫu sao, cũng chỉ còn một nơi công cộng chưa bịbiến thành bệnh viện hay nhà cách ly là trụ sở tỉnh vì cần giữ lại một nơi để hội họp.Nhưng nói chung, và vì dịch bệnh vào thời kỳ này tương đối ổn định tổ chức do Rieux đềxuất vẫn đứng vững. - Nhưng vì bớt được những ca dạng hạch xoài nên cán cân lại thăngbằng.Nhưng do tiếp tế ngày càng khó khăn nên người ta có những mặt lo lắng khác. - Tôi có một ý niệm rất trừu tượng về cáiđó, và nó không hề làm tôi bối rối.Nhưng tôi chỉ giữ lại của ngày hôm đó có một hình ảnh, hình ảnh người phạm tội. - Tóm lại, tôi xin khỏi nhấn mạnh, chắc anhhiểu đó là một con người đang sống giữa trần gian.Nhưng tôi, tôi bỗng đột ngột nhận ra điều đó, trong lúc cho đến nay, tôi chỉ nghĩ tới ythông qua cái loại người mà người ta đặt cho một cách dễ dàng cái tên gọi ‘bị cáo’. - Theo thủ tục, ông phải dự cái mà người ta gọi một cách lịch sự 123là ‘những phút cuối cùng’, nhưng đúng ra phải nói đó là hành vi giết người nhơ nhớpnhất.Từ ngày đó, tôi chỉ có thể nhìn cuốn sách chỉ nam về đường sắt một cách tởm lợm. - Chính vì vậy ngày nay ai nấy đều tỏ rachán ngán, ngày nay, ai nấy đều tự thấy mình ít nhiều có mang mầm mống dịch hạch.Nhưng cũng chính vì vậy một đôi người, vì muốn không còn mang dịch bệnh nữa nênchán ngán đến cực điểm, và chỉ có cái chết mới giải thoát được họ.Từ nay tới đó, tôi biết là tôi chẳng còn giá trị gì nữa đối với bản thân cái thế giới này, vàbắt đầu từ khi tôi từ chối việc giết chóc, tôi đã tự khép mình vào một cảnh lưu đày vĩnhviễn. - Tarrou nói một cách giản dị - điều tôi quan tâm, là xem người ta trở thànhmột vị thánh như thế nào.- Nhưng anh không tin vào Thượng đế kia mà.- Đúng thế. - Rieux hỏi - Chắc các hồ sơ vụ án đang chờ ông.- Ồ không - Othon đáp - Tôi muốn đi nghỉ.- Thật vậy, ông cần nghỉ ngơi.- Không phải thế, tôi muốn trở lại trại thôi.Rieux kinh ngạc.- Nhưng ông ra trại kia mà!- Tôi làm người ta hiểu sai. - Bức thư được gửi đi.Nhưng vẫn chưa có hồi âm. - Tay nóngran.- Phải về thôi.Nhưng Grand rút tay ra và chạy mấy bước, rồi đứng lại, dang rộng hai cánh tay và lắc lưtừ trước ra sau. - Grand lên tiếng - tôi đã sai lầm.Nhưng tôi sẽ bắt đầu trở lại. - Rieux không sao hiểu nổi sự hồi sinh này.Nhưng cũng hầu như vào thời kỳ ấy, người ta đưa đến chỗ Rieux một nữ bệnh nhân màông cho là ở trong tình trạng tuyệt vọng và được cách ly ngay khi tới bệnh viện. - Và cũng có thể nói rằng từ khidân chúng có thể khấp khởi chờ mong, dù chỉ chút ít thôi, thì thời ngự trị thực sự củadịch hạch đã chấm dứt.Nhưng không phải vì vậy mà trong suốt tháng giêng, đồng bào chúng tôi không phảnứng một cách trái ngược nhau. - Dĩ nhiên nó cũng hyvọng nhưng chỉ mới là một niềm hy vọng ấp ủ: họ đâu dám uống cạn ly khi chưa cóquyền thực sự? Và chới với giữa khắc khoải và mừng vui, sự chờ mong ấy, buổi thứcđêm âm thầm ấy đối với họ lại càng bội phần đau đớn trong nỗi vui mừng chung.Nhưng những ngoại lệ này không hề làm giảm niềm vui của những người khác. - Chắchẳn ông già thích đùa và nhổ nước bọt lên mèo cũng sẽ hài lòng.Nhưng vào lúc dịch hạch hình như bỏ đi để trở về nơi sào huyệt xa lạ mà từ đó nó đãchui ra một cách lặng lẽ thì trong thành phố, ít nhất cũng có một kẻ hoang mang vì sự rađi đó. - Bà chỉ náu mình hơnthường ngày chút đỉnh và, khi tôi quay lại, bà đã không còn đấy nữa”.Nhưng chúng ta phải quay lại Cottard thôi. - Bằngcách nào đó, một cuộc sống mới sắp bắt đầu.Họ đi tới trước cửa và chia tay nhau.- Ông nói có lý - Cottard tiếp lời, vẻ mặt tỏ ra mỗi lúc một thêm bồn chồn - Xuất phát trởlại từ con số không, thế là tốt lắm.Nhưng từ bóng tối trong hành lang, hai người đàn ông xuất hiện. - Bước lên thang gác, ông bỗng thấy mặt mình xanh nhợt đi vì bao nỗi mệt mỏivà thiếu thốn.Đúng, ông sẽ bắt đầu trở lại khi kết thúc tình trạng mơ hồ và với một chút may mắn...Nhưng khi mở cửa thì mẹ ông ra bảo là Tarrou không khỏe. - Rieux đáp, sau khi xem bệnh.Nhưng Tarrou khát cháy họng. - Sao lại không? Đó cũng còn là một cơ hội để nhớ lại.Nhưng nếu như thế là “được cuộc” thì phũ phàng biết bao khi chỉ sống với những cáimình biết và những cái mình nhớ lại, mà thiếu đi cái mình ước mong. - Đối với họ, những người mẹ, những người chồng,người vợ, người yêu, những người không còn bao giờ chia sẻ niềm vui với người thân giờđây đang lạc loài trong một cái hố vô danh hay tan biến trong một đống tro tàn, thì dịchhạch vẫn tồn tại.Nhưng ai nghĩ tới những cảnh cô đơn ấy? Trưa đến, mặt trời chiến thắng những luồng giólạnh thổi ào ạt từ sáng sớm, liên tiếp đổ xuống thành phố những luồng ánh sáng bấtđộng. - Dứt khoát, ông phải nói vì tất cả mọi người.Nhưng ít ra cũng có một đồng bào chúng tôi mà bác sĩ Rieux không thể nói thay chongười đó. - Người ta vẫn chờ đợi. - Những người khác thì nói: “Dịch hạch đấy, người ta bị dịchhạch”. - Rieux đứng lại giữa phòng.- Tôi muốn lên sân thượng có phiền ông không?- Ồ không! Ông muốn nhìn thấy họ từ trên cao ấy phải không? Xin mời ông tự nhiên.Nhưng bao giờ họ cũng vẫn là họ thôi.Rieux đi về phía cầu thang. - và nói lên cái bài học rút ra được giữa lúcgặp tai họa là trong con người, có nhiều điều đáng khâm phục hơn là đáng khinh ghét.Nhưng ông cũng biết tập ký này không thể là tiếng nói của chiến thắng cuối cùng
Xem thử không khả dụng, vui lòng xem tại trang nguồn hoặc xem
Tóm tắt